BIAŁORUŚ SYTUACJA MIGRACYJNA WITH ENGLISH SUMMARY

Transkrypt

1 RAPORT OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU MISJE BADAWCZE DO KRAJÓW POCHODZENIA WSPÓŁFINANSOWANEGO Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU NA RZECZ UCHODŹCÓW BIAŁORUŚ SYTUACJA MIGRACYJNA WITH ENGLISH SUMMARY 9-18 kwietnia 2010 (9-18 April 2010) WYDZIAŁ INFORMACJI O KRAJACH POCHODZENIA URZĄD DO SPRAW CUDZOZIEMCÓW CZERWIEC 2010 (JUNE 2010) EUROPEJSKI FUNDUSZ NA RZECZ UCHODŹCÓW

2 Raport z misji badawczej (Fact-finding mission report) BIAŁORUŚ SYTUACJA MIGRACYJNA 9-17 kwietnia 2010 r. WITH ENGLISH SUMMARY Wydział Informacji o Krajach Pochodzenia Czerwiec 2010

3 SPIS TREŚCI: PODZIĘKOWANIA / ACKNOWLEDGMENTS:... 4 WSTĘP... 6 WPROWADZENIE DO SYTUACJI MIGRACYJNEJ NA BIAŁORUSI... 7 FORMY OCHRONY MIĘDZYNARODOWEJ UDZIELANEJ CUDZOZIEMCOM W REPUBLICE BIAŁORUŚ:.. 9 POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE W SPRAWIE UDZIELENIA OCHRONY W REPUBLICE BIAŁORUŚ STATUS UCHODŹCY DYNAMIKA ZJAWISKA UCHODŹSTWA OCHRONA UZUPEŁNIAJĄCA POMOC FINANSOWA WNIOSKI DOTYCZĄCE SYTUACJI UCHODŹCÓW W REPUBLICE BIAŁORUŚ PAŃSTWOWA POLITYKA MIGRACYJNA MIGRACJA ZAROBKOWA KRAJE EMIGRACJI ZAROBKOWEJ: PROFIL ZAWODOWY OBYWATELSTWO REPUBLIKI BIAŁORUŚ: USTAWODAWSTWO REGULUJĄCE KWESTIE ZWIĄZANE Z OBYWATELSTWEM STATYSTYKI: PODSUMOWANIE INFORMACJI DOTYCZĄCYCH OBYWATELSTWA: ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z PRZEKRACZANIEM GRANICY SANKCJE ZA NARUSZENIE ZASAD POBYTU CUDZOZIEMCÓW NA TERYTORIUM RB WYDALENIA LEGALNA MIGRACJA: ZASADY WJAZDU CUDZOZIEMCÓW NA TERYTORIUM REPUBLIKI BIAŁORUŚ ZASADY WYJAZDU I WJAZDU OBYWATELI REPUBLIKI BIAŁORUŚ: BIAŁORUSINI W POLSCE DOKUMENTY PASZPORT OBYWATELA REPUBLIKI BIAŁORUŚ TERMIN WAŻNOŚCI PASZPORTU PODPISKA O NIEWYJEZDIE ZAKAZ WYJAZDU PODSUMOWANIE SYTUACJI MIGRACYJNEJ NA BIAŁORUSI... 56

4 WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA W DZIEDZINIE MIGRACJI WSPÓŁPRACA W SFERZE MIGRACJI POMIĘDZY REPUBLIKĄ BIAŁORUŚ A UNIĄ EUROPEJSKĄ WSPÓŁPRACA Z UNHCR WSPÓŁPRACA Z INTERNATIONAL ORGANIZATION FOR MIGRATION (IOM) PROCES SÖDERKÖPING PROCES BUDAPESZTAŃSKI WSPÓŁPRACA Z PAŃSTWAMI - STRONAMI WNP PODSUMOWANIE WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ W DZIEDZINIE MIGRACJI ENGLISH SUMARY THE INTERNATIONAL PROTECTION INSTITUTION IN THE REPUBLIC OF BELARUS: NATIONAL MIGRATION POLICY LABOUR-RELATED MIGRATION CITIZENSHIP OF THE REPUBLIC OF BELARUS THE ENTRY AND EXIT PROCEDURES DOCUMENTS: COOPERATION IN THE FIELD OF MIGRATION WITH FOREIGN PARTNERS, INTERNATIONAL ORGANISATIONS ANEKS 1: ZOBOWIĄZANIE DO PRZESTRZEGANIA ZAKAZU WYJAZDU ANEKS 2: SPIS INSTYTUCJI, Z KTÓRYMI ODBYTO ROZMOWY W KOLEJNOŚCI CHRONOLOGICZNEJ ANEKS 3: FOTOGRAFIE Z PODRÓŻY

5 Podziękowania / Acknowledgments: Urząd do Spraw Cudzoziemców składa serdeczne podziękowania dla: Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Mińsku, Konsulatu Generalnego w Brześciu Konsulatu Generalnego w Grodnie za zorganizowanie wizyty studyjnej pracowników Wydziału Informacji o Krajach Pochodzenia i Wydziału Postępowań Uchodźczych DPU UDSC w Republice Białoruś. The Office for Foreigners would like to express its special thanks to : Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland Embassy of the Republic of Poland in Minsk, Consulate General in Brest Consulate General in Grodno For all the help and commitment in the organization of the study visit of employees of Country of Origin Information Unit of the Office for Foreigners to the Republic of Belarus

6 Urząd do Spraw Cudzoziemców składa serdeczne podziękowania dla: Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych RB Państwowego Komitetu Pogranicznego RB Przedstawicielstwa Unii Europejskiej w Republice Białoruś Przedstawicielstwa UNHCR w Republice Białoruś Misji IOM w Republice Białoruś za umożliwienie uczestnikom wizyty studyjnej w Republice Białoruś spotkania z Ekspertami w dziedzinie migracji. The Office for Foreigners would like to express its special thanks to : Department of Citizenship and Migration of Ministry of Interior of Belarus the State Border Committee of the Republic of Belarus the Delegation of the European Union to Belarus the UNHCR office in Minsk IOM Mission in the Republic of Belarus for giving us the opportunity to learn more about migration situation in the Republic of Belarus.

7 Wstęp Zorganizowanie misji do Republiki Białoruś było możliwe dzięki wsparciu finansowemu, jakie Urząd do Spraw Cudzoziemców otrzymał z Europejskiego Funduszu na Rzecz Uchodźców. W misji badawczej, która odbyła się w dniach od 9 do 17 kwietnia 2010 r. uczestniczyli pracownicy Wydziału Informacji o Krajach Pochodzenia: Małgorzata Rachfał Kamińska i Piotr Kolenkiewicz oraz Wydziału Postępowań Uchodźczych: Anna Maciejewicz, Martyna Sochacka. Uczestnicy misji przebywali w Brześciu, gdzie odbyli spotkanie w Konsulacie Generalnym RP, cztery dni spędzili w Mińsku, gdzie dzięki wsparciu i zaangażowaniu Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej odbyli szereg spotkań z ekspertami białoruskich instytucji rządowych, przedstawicielami organizacji międzynarodowych oraz przebywali w Grodnie, gdzie odbyli spotkanie w Konsulacie Generalnym RP. W raporcie wykorzystane zostały: - informacje przekazane podczas spotkań przeprowadzonych z uczestnikami misji przez Ekspertów białoruskich -informacje przekazane podczas spotkań z uczestnikami misji przez Ekspertów organizacji międzynarodowych -informacje uzyskane podczas spotkań przez uczestników misji: Małgorzatę Rachfał Kamińską, Martynę Sochacką, Annę Maciejewicz, Piotra Kolenkiewicza -białoruskie akty prawne -artykuły prasowe -sprawozdania z wizyt studyjnych -publikacje książkowe -analizy eksperckie, komentarze. Prezentowany raport został sporządzony w Wydziale Informacji o Krajach Pochodzenia DPU UDSC przez Małgorzatę Rachfał-Kamińską. Koordynacja projektu: Iwona Grudziąż

8 Wprowadzenie do sytuacji migracyjnej na Białorusi Republika Białoruś położona jest na wschodniej granicy rozszerzonej Unii Europejskiej oraz na zachodniej granicy Wspólnoty Niepodległych Państw. Do czynników kształtujących kierunek migracji z /na / przez terytorium Białorusi zalicza się położenie geograficzne tego kraju. Poszczególne kierunki migracji opisuje poniższy raport. Wielką falę migracji wywołał rozpad ZSRR. Białoruś stała się krajem docelowym dla obywateli ZSRR, głównie etnicznych Białorusinów i Rosjan. Władze białoruskie stanęły przed nowym wyzwaniem. Nie było infrastruktury instytucjonalnej, nie było regulacji prawnych. W 1992 r. utworzono Służbę Migracyjną w strukturze Państwowego Komitetu ds. Pracy i Pomocy Społecznej, która w 1997 r. została przekształcona w Komitet ds. Migracji w strukturze Ministerstwa Pracy RB. Priorytetowym zadaniem było opracowanie i wdrożenie odpowiednich aktów prawnych. Po zadeklarowaniu przez Republikę Białoruś suwerenności w 1991 r. uchwalono pierwsze ustawy, które regulowały kwestie obywatelstwa, status prawny cudzoziemców i bezpaństwowców, zasady wyjazdu i wjazdu obywateli RB, kwestie mniejszości narodowych, opracowano pierwsze projekty ustawy o uchodźcach, o imigracji oraz o zagranicznej migracji zarobkowej. W 1995 r. w Mińsku otwarte zostało Przedstawicielstwo Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców. UNHCR wsparł władze białoruskie pomocą finansową, techniczną oraz w zakresie szkoleń z tematyki postępowań uchodźczych. Dobra współpraca z UNHCR trwa do dnia dzisiejszego. W 1995 r. Białoruś przystąpiła do Procesu Genewskiego dot. uregulowania procesów migracyjnych w państwach WNP (proces ten zakończył się w 2005 r.). Proces Genewski zintensyfikował prace legislacyjne. W 1995 r. weszła w życie ustawa o uchodźcach. Definicja uchodźcy została zaczerpnięta z Konwencji Genewskiej 1951 r. Pierwsze wnioski statusowe, składane głównie przez obywateli Afganistanu, zostały rozpatrzone w 1997 r. Pierwsze zaświadczenia o statusie uchodźcy zostały wręczone osieroconym dzieciom z Afganistanu w maju 1997 r. w obecności Przedstawiciela UNHCR w Mińsku. Od czerwca 1998 r. procedury uchodźcze prowadzone są na terytorium całej republiki, również na szczeblu administracji lokalnej. Rozpoczęto konsultacje z Przedstawicielstwem UNHCR w sprawie nowelizacji ustawy. Organy administracji państwowej

9 wypełniały zadania postawione do realizacji przez państwowy program migracyjny na lata W 1999 r. weszła w życie ustawa o uchodźcach w nowej redakcji. 1 W 2001 r. Republika Białoruś podpisała Konwencję Genewską z 1951 r. dotyczącą statusu uchodźców i Protokół Nowojorski z 1967 r. W Witebsku, przy wsparciu UNHCR, otwarto ośrodek recepcyjny dla 30 osób. W lipcu 2003 r. weszła w życie ustawa o uchodźcach w kolejnej nowej redakcji. Na mocy Dekretu Prezydenta z dnia 30 grudnia 2003 r. ówczesny Departament ds. Migracji Ministerstwa Pracy i Pomocy Społecznej został zlikwidowany, w jego miejsce w strukturach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych utworzono Departament ds. Obywatelstwa i Migracji. 2 Naczelnik Departamentu podlega Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Stanowisko Naczelnika Departament zajmuje obecnie Pan Aleksiej Biegun, z którym uczestnicy wizyty studyjnej odbyli spotkanie w dniu 15 kwietnia 2010 r. Decyzje w sprawie udzielenia cudzoziemcom / odmowy udzielenia ochrony międzynarodowej podejmuje Naczelnik Departamentu. 3 W strukturze Departamentu działają 4 zarządy (управления): I. Zarząd ds. Migracji, Cudzoziemców i Bezpaństwowców II. Zarząd ds. Obywatelstwa, Spraw Paszportowych i Wyjazdu za Granicę III. Zarząd ds. Zagranicznej Migracji Zarobkowej, Uchodźców i Azylu IV. Zarząd ds. Ewidencji Ludności W Departamencie zatrudnionych jest 46 pracowników, wśród nich są zarówno funkcjonariusze, jak i pracownicy cywilni. Oddziały Departamentu ds. Obywatelstwa, których jest 156 działają na terytorium całego kraju. Są to tzw. odziały OVD terenowe oddziały organów spraw wewnętrznych (ОВД). Pracuje w nich łącznie 1100 osób. 1 L. Serikowa, Bielarusskij żurnal miezdunarodnovo prawa i miezdunaorodnych otnoshenji, No Dekret Prezydenta A. Łukaszenki z dnia 30 grudnia 2003 r. Nr 603 w sprawie poprawy systemu funkcjonowania organów i jednostek spraw wewnętrznych Republiki Białoruś. (Указ Президента Республики Беларусь от 30 декабря 2003 г. 603 ʺО некоторых мерах по совершенствованию системы органов и подразделений внутренних дел Республики Беларусь ʺ 3 Wizyta studyjna w Republice Białoruś , spotkanie w Departamencie ds. Obywatelstwa i Migracji MSW RB

10 Formy ochrony międzynarodowej udzielanej cudzoziemcom w Republice Białoruś: Znowelizowaną w 2003 r. ustawę o uchodźcach z 1995 r. poddano kolejnej nowelizacji. W 2006 r. podjęto prace legislacyjne. Nowa redakcja ustawy miała wprowadzić w życie nową formę ochrony międzynarodowej instytucję ochrony uzupełniającej. Podczas prac legislacyjnych wzięto pod uwagę rekomendacje UNHCR, dyrektywy unijne (przede wszystkim dyrektywę kwalifikacyjną). Podstawowym aktem prawnym regulującym w dniu dzisiejszym kwestie udzielania cudzoziemcom ochrony jest ustawa Rep. Białoruś z dnia 23 czerwca 2008 r. Nr 354-З 1 o nadaniu cudzoziemcom i osobom bez obywatelstwa statusu uchodźcy, udzieleniu ochrony uzupełniającej i ochrony czasowej w Republice Białoruś, która weszła w życie w dniu 3 lipca 2009 r. Weszły również w życie akty wykonawcze: kwestie związane z pobytem osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy lub ochronę uzupełniającą na terytorium Rep. Białoruś reguluje rozporządzenie Rady Ministrów RB z dnia r. 2 Nr 461. Kwestie związane z ustaleniem tożsamości cudzoziemca wnioskującego o ochronę międzynarodową reguluje rozporządzenie MSW RB z dnia r. Nr Sprawy organizacji pracy zostały uregulowane instrukcją o zasadach postępowania azylowego zatwierdzoną przez MSW RB z dnia r. Nr Na terytorium Republiki Białoruś cudzoziemcowi udziela się ochrony przez: 1 Закон Республики Беларусь от 23 июня 2008 г. 354 З о предоставлении иностранным гражданам и лицам без гражданства статуса беженца, дополнительной и временной защиты в Республике Беларусь 2 Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 14 апреля 2009 г. 461 вопросы предоставления иностранным гражданам и лицам без гражданства статуса беженца, дополнительной и временной защиты в Республике Беларусь 3 Постановление Министерства внутренних дел Республики Беларусь от 2 июня 2009 г. 178 об утверждении инструкции о порядке идентификации личности иностранных граждан и лиц без гражданства, ходатайствующих о предоставлении статуса беженца или дополнительной защиты в Республике Беларусь 4 Постановление Министерства внутренних дел Республики Беларусь от 11 мая 2009 г. 143 об утверждении инструкции о порядке организации работы при предоставлении иностранным гражданам и лицам без гражданства стстуса беженца или дополнительной защиты в Республике Беларусь, их утрате и аннулировании

11 - nadanie statusu uchodźcy - art. 18 ustawy; - udzielenie ochrony uzupełniającej - art. 21 ustawy; - udzielenie ochrony czasowej - art. 24 ustawy; - udzielenie azylu - art. 12 Konstytucji RB oraz Dekret Prezydenta RB Nr Postępowanie administracyjne w sprawie udzielenia ochrony w Republice Białoruś 2 3 Cudzoziemiec poszukujący ochrony w Republice Białoruś składa wniosek statusowy za pośrednictwem organu przyjmującego wniosek. Organem przyjmującym wniosek statusowy jest: - organ służby pogranicznej (орган пограничной службы) (w przypadku zatrzymania cudzoziemca za bezprawne przekroczenie granicy państwowej RB lub nielegalny pobyt na terytorium RB). -Oddział ds. Obywatelstwa i Migracji organów spraw wewnętrznych (подразделение по гражданству и миграции), właściwy wg miejsca pobytu cudzoziemca lub zatrzymania w związku z nielegalnym pobytem na terytorium RB (takich oddziałów jest 156). - Zarząd ds. Obywatelstwa i Migracji. Na terytorium Białorusi jest 6 Zarządów ds. Obywatelstwa i Migracji w strukturze Wydziału Spraw Wewnętrznych Obwodowych Komitetów Wykonawczych oraz główny Zarząd ds. Obywatelstwa i Migracji w strukturze Komitetu Wykonawczego miasta Mińsk. Cudzoziemcy, którzy nie posiadają dokumentów upoważniających ich do przekroczenia granicy lub cudzoziemcy, którzy legitymują się fałszywymi dokumentami podlegają weryfikacji tożsamości. W przypadku gdy wnioskodawcą 1 Указ Президента Республики Беларусь от г. 204 Об утверждении Положения о предоставлении иностранным гражданам и лицам без гражданства убежища в Республике Беларусь, его утрате и лишении и иных вопросах пребывания в республике иностранных граждан и лиц без гражданства 2 Na podstawie Prezentacji Pani Tatiany Mihajlownej Majorowej, Głównego Specjalisty w Wydziale ds. Uchodźców i Azylu Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji MSW RB. 3 Wynuzdiennaja migracja w Respublikie Belarus, Minsk, Tesej 2009 str

12 jest małoletni cudzoziemiec, który nie posiada dokumentów potwierdzających jego wiek lub w przypadku wątpliwości co do rzeczywistego wieku kalendarzowego takiej osoby, przeprowadza się badania medyczne w celu ustalenia wieku. Z poniższego wykresu 1 wynika, że w 2009 r. w obwodzie mińskim 8 osób poddano identyfikacji tożsamości, w Witebsku 5 osób, w Grodnie 4, w Mohylewie i w Brześciu po 1 osobie. Идентификация личности Проводится в отношении: не имеющих действительных документов предъявивших подложные или поддельные документы несовершеннолетних в случае сомнений в их возрасте Брест Витебск Гомель Гродно г. Минск Минская обл. Могилев 9 Dane osobowe wnioskodawcy wprowadza się do systemu informatycznego AS Uchodźcy, wniosek rejestruje się w rejestrze ewidencyjnym (журнал учета иностранцев ходатайствующих о защите). Cudzoziemiec otrzymuje tymczasowe zaświadczenie potwierdzające fakt zwrócenia się z wnioskiem o ochronę (справка об обращении с ходатайством о защите), ważne przez 14 dni, zaświadczenie wnioskodawcy, którego tożsamość należy potwierdzić, ważne jest przez 30 dni. Do rejestracji danych w systemie AS Uchodźcy upoważniony jest również organ służby granicznej, który w terminie 3 dni przekazuje wniosek o ochronę oraz wypełniony formularz do obwodowego Zarządu ds. Obywatelstwa i Migracji. 1 Departament ds. Obywatelstwa i Migracji MSW RB

13 Oddział ds. Obywatelstwa i Migracji terytorialnych organów spraw wewnętrznych przekazuje w terminie 3 dni wniosek o ochronę i wypełniony formularz do obwodowego Zarządu ds. Obywatelstwa i Migracji. Zarząd rejestruje wniosek i wprowadza dane wnioskodawcy do sytemu informatycznego AS Uchodźcy. Wnioskodawcę przesłuchuje się celem wyjaśnienia powodów ubiegania się o ochronę. Przesłuchanie przeprowadza się w terminie 14 dni od dnia odebrania wniosku (lub od dnia zakończenia procedury identyfikacyjnej). Małoletnich bez opieki przesłuchuje się w obecności kuratora, opiekuna, przedstawiciela placówki opiekuńczej oraz dodatkowo psychologa, przedstawiciela UNHCR, gdy ze względu na stan psychofizyczny małoletniego ich obecność jest wskazana. Przesłuchanie przeprowadza się w sposób dostosowany do płci osoby wnioskującej oraz jej stanu psychofizycznego. W niektórych przypadkach, po uprzednim poinformowaniu wnioskodawcy, przesłuchanie nagrywa się. Wniosek o ochronę rejestruje się, cudzoziemiec otrzymuje zaświadczenie o zarejestrowaniu wniosku, które zastępuje tymczasowe zaświadczenie. Dokumenty podróży deponuje się. Pobiera się odciski palców za pomocą kart daktyloskopijnych. Cudzoziemiec otrzymuje skierowanie na badanie lekarskie oraz skierowanie do punktu zakwaterowania. Osoby wnioskujące o ochronę mają prawo do: -korzystania ze świadczeń poza ośrodkiem -czasowego pobytu w punkcie zakwaterowania -bezpłatnej pomocy medycznej w nagłych przypadkach -pomocy socjalnej -do podejmowania pracy na równi z cudzoziemcami na stałe zamieszkującymi w Rep. Białoruś -sądowej ochrony ich praw Białoruś stosuje tzw. jednolitą procedurę (one single procedure). W toku jednego postępowania bada się przesłanki do nadania / odmowy nadania statusu uchodźcy. Jeśli cudzoziemiec nie spełnia przesłanek do nadania statusu uchodźcy, bada się, czy kwalifikuje się do ochrony przed wydaleniem. Jeśli powrót

14 cudzoziemca do kraju pochodzenia naraziłby go na realne ryzyko zagrożenia karą śmierci, torturami, innymi formami nieludzkiego, poniżającego godność ludzką traktowania i karania lub ryzyko utraty życia na skutek stosowania przemocy w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego udziela się ochrony uzupełniającej, zaś w przypadku, gdy cudzoziemiec nie kwalifikuje się do udzielenia ochrony uzupełniającej a jego wydalenie nie jest możliwe, udziela się zgody na pobyt czasowy. Postępowanie wyjaśniające i dowodowe prowadzi obwodowy Zarząd ds. Obywatelstwa i Migracji. Organ administracji bada m.in., czy w stosunku do cudzoziemca ma zastosowanie klauzula wyłączenia. Projekt decyzji wraz ze wszystkimi materiałami dowodowymi przekazuje się do Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji MSW. Ostateczną decyzję w sprawie wniosku o ochronę podejmuje Naczelnik Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji MSW. Ustawa reguluje również postępowanie z udziałem małoletnich bez opieki. Ustawowy termin na rozpatrzenie wniosku wynosi 6 miesięcy, możliwe jest jego przedłużenie do 1 roku. Ustawa wprowadza definicję wniosku bezzasadnego. Taki wniosek rozpatruje się w pierwszej kolejności w tzw. procedurze przyspieszonej, która powinna zakończyć się w terminie 1 miesiąca. Cudzoziemcowi przysługuje prawo do zaskarżenia decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy i odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej w terminie 15 dni od dnia odebrania decyzji. Decyzję wręcza się osobiście lub za pośrednictwem poczty. W procedurze przyspieszonej obowiązuje termin 7 dniowy. Poniższy diagram 1 ilustruje ilość wniosków o ochronę złożonych w okresie I kwartał 2010 w Zarządzie ds. Spraw Obywatelstwa i Migracji Komitetu Wykonawczego miasta Mińsk (kolor niebieski), Oddziałach ds. Obywatelstwa i 1 Prezentacja Pana Sergiej Mihajlowicz Kasinskij Zastępcy Naczelnika Wydziału ds. Uchodźców i Azylu Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji MSW

15 Migracji organów spraw wewnętrznych (kolor fioletowy) oraz w oddziałach służby granicznej (kolor zielony). Обращение с ходатайством о защите Ходатайства о защите принимаются: управлениями по гражданству и миграции органами внутренних дел органами пограничной службы на УГиМы ОВД ОПС 8 Status uchodźcy Art. 18 ustawy stanowi: w Republice Białoruś status uchodźcy nadaje się cudzoziemcowi, który znajduje się na terytorium RB, który na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w państwie obywatelstwa z powodu rasy, religii, obywatelstwa, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu poglądów politycznych, nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa lub osobie bez obywatelstwa, która znajduje się na terytorium RB na skutek ww. obaw, która nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do państwa, w którym miała poprzednio stałe miejsce zamieszkania. W okresie do I kwartał 2010 r. z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej w Republice Białoruś zwróciło się 3478 osób. Status uchodźcy nadano 819 osobom, 1 osobie udzielono ochrony uzupełniającej (nowa instytucja ochrony, wprowadzona w życie w lipcu 2009 r.), 89 osób otrzymało zgodę na pobyt czasowy w związku z tym, że ich wydalenie nie było możliwe, 219 osób utraciło status uchodźcy, w tym 110 osób, w związku z nabyciem obywatelstwa Republiki Białoruś. Uchodźcy mogą złożyć wniosek o nadanie obywatelstwa po upływie 7 lat,

16 licząc od dnia nadania statusu uchodźcy (dotyczy to tylko uznanych uchodźców, w pozostałych przypadkach okres 7 letni liczy się od dnia wydania zgody na osiedlenie). Dynamika zjawiska uchodźstwa Z poniższego wykresu 1, który ilustruje liczbę osób, które zwróciły się z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej w latach I kwartał 2010 wynika, że w okresie liczba wniosków zmniejszała się, natomiast od 2007 r., w którym zarejestrowano 57 wnioskodawców, obserwujemy tendencję wzrostową: w 2008 r. 93 osoby złożyły wniosek, w 2009 r osób, w I kwartale 2010 r. -63 osoby (więcej osób niż w całym 2007 r.). Jeśli tendencja wzrostowa utrzyma się, w 2010 r. wnioski o ochronę złoży około 250 osób. Количество иностранцев, обратившихся с ходатайствами о защите в период с 2004 года по на W 2009 r. najliczniejszą grupę wnioskodawców stanowili obywatele Afganistanu i Gruzji. Poniższy wykaz i diagram ilustruje główne kraje pochodzenia wnioskodawców, którzy zwrócili się w 2009 r. o ochronę w Republice Białoruś, tzw.: 1 Prezentacja Pana Sergiej Mihajlowicz Kasinskij Zastępcy Naczelnika Wydziału ds. Uchodźców i Azylu Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji MSW

17 top countries: Afganistan -51,9% - 83 wnioskodawców; Gruzja 13,1% - 21 wnioskodawców; Iran 5,6% - 9 wnioskodawców; Ukraina 5,6% - 9 wnioskodawców; Rosja 5,0% - 8 wnioskodawców; Pakistan 4,4% - 7 wnioskodawców; Kongo 2,5% - 4 wnioskodawców; Azerbejdżan 1,9% - 3 wnioskodawców; Liban 1,3% - 2 wnioskodawców; Uzbekistan 1,3% - 2 wnioskodawców; Angola 0,6% - 1 wnioskodawców; Tadżykistan 0,6% - 1 wnioskodawca; inne: Irak, Egipt, Kazachstan, Kirgistan, Madagaskar, Mołdowa, Syria, Somalia, Sudan po jednej osobie z każdego z wymienionych państw.

18 Обратившиеся с ходатайствами о защите в разрезе государств и областей 2009 год 2010 год Афганистан 83 51% Грузия 21 13% Афганистан 40 88% Иран 9 6% Украина 9 6% Другие 12 8% Узбекистан 2 1% Ливан 2 1% Азербайджан 3 2% 49 5 Конго 4 3% 16 1 Россия 8 5% Пакистан 7 4% 5 4 Пакистан 1 2% Азербайджан 1 2% Украина 2 4% 20 3 Армения 2 4% Брест Витебск Гомель Гродно г. Минск Минская обл. Могилев W I kwartale 2010 r. najwięcej wniosków, podobnie jak w 2009 r., złożyli obywatele Afganistanu (88%), drugą pozycję w statystykach 1 zajmuje Armenia (4% wszystkich wniosków), następnie kolejno: Ukraina (4%), Azerbejdżan (2%), Pakistan (2%). W dalszym ciągu na liście top countries of origin of Asylum seekers na pierwszym miejscu znajduje się Afganistan, co oznacza, że nadal dominuje azjatycki kierunek napływu osób poszukujących ochrony. Na poniższym diagramie 2, kolorem brązowym zaznaczono region Azji, z którego pochodziło najwięcej osób, które zwróciły się o ochronę, kolorem granatowym zaznaczono region Europa / państwa WNP, takie jak Gruzja, Armenia, Ukraina, Rosja, kolorem fioletowym region Afryki, z której zdecydowanie mniej pochodzi osób wnioskujących o ochronę w Republice Białoruś. 1 Prezentacja Pana Sergiej Mihajlowicz Kasinskij Zastępcy Naczelnika Wydziału ds. Uchodźców i Azylu Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji MSW 2 Prezentacja Pana Sergiej Mihajlowicz Kasinskij Zastępcy Naczelnika Wydziału ds. Uchodźców i Azylu Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji MSW

19 Распределение иностранцев по регионам происхождения, ходатайства о защите которых зарегистрированы в годах Азия Европа Африка Część wnioskodawców, którzy dobrowolnie zwrócili się do organu przyjmującego z wnioskiem o ochronę, traktowała Białoruś jako kraj docelowy, z drugiej jednak strony rośnie liczba wniosków składanych tylko dlatego, aby uniknąć wydalenia z terytorium Białorusi. Tak jest w przypadku cudzoziemców, którzy w momencie zatrzymania z powodu naruszenia reżimu granicznego lub w związku z nielegalnym pobytem, składają wniosek statusowy, mimo iż taki wniosek mogli złożyć wcześniej. Ta grupa wnioskodawców nie traktuje Białorusi jako kraju docelowego. Z poniżej zamieszczonego diagramu 1 wynika, że z ogólnej liczby wnioskodawców, którym nadano status uchodźcy, 70,5% osób pochodziła z Afganistanu, 16,4% z Gruzji, 3,9% z Tadżykistanu, 3,5% z Azerbejdżanu, 2,8% z Etiopii, 1,1% z Palestyny, 1,0% z Iranu, 0,2% z Indii, 0,1% z Kamerunu, 0,1% z Iraku, 0,1% z Liberii, 0,1% z Rwandy, 0,1% z Armenii. 1 Prezentacja Pani Natalia Wladimirowna Sokolowskaja, Głównego Specjalisty w Wydziale ds. Uchodźców i Azylu Departament ds. Obywatelstwa i Migracji MSW

20 Распределение иностранцев, которым предоставлен статус беженца в Республике Беларусь, по странам происхождения (по состоянию на ) Афганистан 70,5% Армения 0,1% Руанда 0,1% Либерия 0,1% Ирак 0,1% Камерун 0,1% Индия 0,2% Иран 1,0% Азербайджан 3,5% Эфиопия 2,8% Палестина 1,1% Грузия 16,4% Таджикистан 3,9% Афганистан Грузия Таджикистан Азербайджан Эфиопия Палестина Иран Индия Камерун Ирак Либерия Руанда Армения чел Najwięcej uznanych uchodźców mieszka 1 w Mińsku (347 osób) i obwodzie mińskim (86 osób), w Homlu (67 osób), Mohylewie (35 osób), Witebsku (34 osoby), Grodnie (14 osób) i obwodzie brzeskim (9 osób). Распределение иностранцев, которым предоставлен статус беженца в Республике Беларусь, по территории страны (по состоянию на ) Prezentacja Pani Natalia Wladimirowna Sokolowskaja, Głównego Specjalisty w Wydziale ds. Uchodźców i Azylu Departament ds. Obywatelstwa i Migracji MSW

21 Za kwestie związane z zakwaterowaniem wnioskodawców odpowiada Departament ds. Obywatelstwa i Migracji MSW. Potrzeby w zakresie ilości miejsc na zakwaterowanie osób wnioskujących o ochronę w RB prognozuje MSW. Na podstawie ustaleń MSW Rada Ministrów RB wydaje rozporządzenie w sprawie liczby miejsc przeznaczonych dla uchodźców w danym roku. Lokalizację ośrodków tymczasowego pobytu osób wnioskujących o udzielenie ochrony wraz z liczbą przebywających tam osób ilustruje poniżej zamieszczona mapa 1. W żółtych kołach podana jest liczba za rok 2009, w pomarańczowych kołach dane za rok W trakcie trwania postępowania administracyjnego wnioskodawcy mieszkają prywatnie lub w punkcie tymczasowego zakwaterowania w Witebsku (jest to ośrodek MSW typu otwartego, pobyt bezpłatny, na etacie zatrudniony jest psycholog opłacany przez Białoruski Czerwony Krzyż), w ośrodku organu służby pogranicznej (otwarty w 2006 r.) położonym na terenie wojskowym w Brześciu przeznaczony dla nielegalnych migrantów, w punkcie pobytowym na terenie lotniska międzynarodowego w Mińsku, natomiast uznani uchodźcy mogą mieszkać w punkcie tymczasowego zakwaterowania przez okres 1-go roku. Taki ośrodek działa w strukturze komitetu pracy i pomocy społecznej w Homlu. Распределение иностранцев, ходатайства о защите которых зарегистрированы, по территории республики год -1 кв года Prezentacja Pana Sergiej Mihajlowicz Kasinskij Zastępcy Naczelnika Wydziału ds. Uchodźców i Azylu Departamentu ds. Obywatelstwa i Migracji MSW

22 Ustawa (art. 19) reguluje prawa cudzoziemców, którym nadano status uchodźcy w RB: cudzoziemcy, którym nadano status uchodźcy korzystają z takich samych praw, jak cudzoziemcy, którzy zamieszkują na stałe w Republice Białoruś, na równi z obywatelami RB korzystają z praw socjalnych i ekonomicznych: prawa do opieki medycznej, prawa do podejmowania, na takich samych zasadach, jak obywatele białoruscy pracy, prawa do świadczeń z pomocy społecznej. otrzymują zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony do 1 roku. Na tej podstawie uchodźca może ubiegać się o zezwolenie na osiedlenie się. mają prawo do połączenia się z rodziną. cudzoziemcom ze statusem uchodźcy gwarantuje się sądową ochronę ich praw. małoletni uchodźcy mają prawo do nauki, na takich samych zasadach, jak małoletni obywatele Białorusi. mają prawo kontaktowania się z Przedstawicielstwem UNHCR w RB. mają prawo do otrzymania dokumentu tożsamości uchodźcy tzw. udostovierenje bieżenia (удостоверение беженца).

23 Ochrona uzupełniająca Art. 21 ustawy wprowadza do prawa białoruskiego nową instytucję ochronę uzupełniającą: Republika Białoruś udziela ochrony uzupełniającej cudzoziemcowi, który znajduje się na terytorium Republiki Białoruś, który nie spełnia przesłanek do nadania statusu uchodźcy, jeśli powrót do kraju obywatelstwa narazi go na realne ryzyko zagrożenia karą śmierci, torturami, innymi formami okrutnego, nieludzkiego, poniżającego godność ludzką traktowania i karania lub ryzyko utraty życia na skutek stosowania przemocy w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego, który nie może lub nie chce na skutek tych obaw korzystać z ochrony tego państwa lub osobie bez obywatelstwa, która znajduje się na terytorium Republiki Białoruś, która nie spełnia przesłanek do nadania statusu uchodźcy, która może być narażona na realne ryzyko zagrożenia, która nie może lub nie chce na skutek tych obaw powrócić do państwa, w którym miała poprzednio stałe miejsce zamieszkania. Cudzoziemcy, którzy korzystają z ochrony uzupełniającej: otrzymują zaświadczenie o udzieleniu ochrony uzupełniającej. otrzymują zezwolenie na pobyt czasowy, tzw. разрешение на временное проживание na terytorium Białorusi na rok. mają prawo do opieki medycznej, prawo do podejmowania pracy na równi z cudzoziemcami, którzy na stałe zamieszkują na terytorium Białorusi.

24 cudzoziemcom ze statusem ochrony uzupełniającej, gwarantuje się sądową ochronę ich praw. małoletni cudzoziemcy, którym udzielono ochrony uzupełniającej mają prawo do bezpłatnej nauki oraz prawo dostępu do opieki medycznej na równi z niepełnoletnimi obywatelami RB. Pomoc finansowa Cudzoziemcy, którzy ubiegają się o ochronę w RB otrzymują 1 jednorazową pomoc finansową w wysokości 12,5$, ponadto otrzymują środki pieniężne na przejazd transportem kolejowym, na utrzymanie w punkcie tymczasowego zakwaterowania w wysokości faktycznych wydatków poniesionych w związku z utrzymaniem lub otrzymują środki na utrzymanie poza ośrodkiem pobytowym w wysokości faktycznych wydatków nie przekraczających sumy 125$ miesięcznie, dodatkowo środki na wyżywienie w wysokości nie przekraczającej sumy 62,5$, na zakup odzieży w wysokości nie przekraczającej 50$. Kwestie pomocy finansowej reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2009 r. Nr Uchodźcy mogą mieszkać z rodziną białoruską lub z rodziną cudzoziemca, który ma prawo stałego pobytu na terytorium RB, pod warunkiem, że na jedną osobę będzie przypadać co najmniej 6 m ² powierzchni. Rodziny uchodźców są zazwyczaj wielodzietne, dlatego łatwiej byłoby im znaleźć zakwaterowanie na wsi. Jednak niewiele osób decyduje się tam przenieść, ponieważ większość w swoich krajach pochodzenia mieszkała w miastach, nigdy nie wykonywała pracy rolniczej. Art. 47 ustawy definiuje zasadę jedności rodziny i stanowi, że członkom rodziny cudzoziemca, któremu nadano status uchodźcy lub status ochrony uzupełniającej, którzy wjechali na terytorium RB w celu połączenia się z rodziną oraz dzieciom uznanych uchodźców / cudzoziemców, którym udzielono ochrony uzupełniającej, urodzonym na terytorium RB nadaje się status uchodźcy / udziela ochrony uzupełniającej z uwagi na zasadę jedności rodziny. Ustawa wprowadza definicję trzeciego kraju bezpiecznego jest nim państwo, na terytorium którego cudzoziemiec przebywał przed wyjazdem do Republiki Białoruś, z wyjątkiem przejazdu tranzytowego przez terytorium tego 1 Prezentacja Pani Natalia Wladimirowna Sokolowskaja, Głównego Specjalisty w Wydziale ds. Uchodźców i Azylu Departament ds. Obywatelstwa i Migracji MSW 2

25 państwa, gdzie mógł złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy lub udzielenie ochrony uzupełniającej lub udzielenie azylu, ponadto w państwie tym przestrzega się międzynarodowych standardów praw człowieka o charakterze uniwersalnym i regionalnym, w tym zakazu tortur, innych form okrutnego, nieludzkiego, poniżającego godność ludzką traktowania i karania, przestrzega się zasad Konwencji dot. statusu uchodźców z 28 lipca 1951 r. i Protokołu dot. uchodźców z 31 stycznia 1967 r. a przede wszystkim stosuje się zasadę non-refoulement, w którym obowiązują regulacje prawne dotyczące przymusowej migracji oraz działają odpowiednio zorganizowane organy państwowe upoważnione do rozpatrywania wniosków o nadanie statusu uchodźcy / statusu ochrony uzupełniającej i azylu. Art. 5 ustawy nakłada obowiązek przestrzegania zasady niezawracania cudzoziemców wbrew ich woli na terytorium państwa, w którym zagrożone mogłoby być ich życie lub wolność ze względu na ich rasę, religię, obywatelstwo, narodowość, przynależność do określonej grupy społecznej lub na tle poglądów politycznych oraz na terytorium państwa, w którym osoba byłaby poddana torturom. Cudzoziemcom, których wydalenie do kraju pochodzenia jest niedopuszczalne, udziela się zgody na pobyt tymczasowy na terytorium Republiki Białoruś. Wnioski dotyczące sytuacji uchodźców w Republice Białoruś W opinii wielu ekspertów aktualnie obowiązujące w Republice Białoruś regulacje prawne dotyczące uchodźców są najlepsze w regionie. Ustawa o uchodźcach była kilkakrotnie nowelizowana. Należy odnotować fakt wprowadzenia do białoruskiego prawa instytucji ochrony uzupełniającej cudzoziemców. Znowelizowana w 2009 r. ustawa odpowiada standardom międzynarodowym. Departament ds. Obywatelstwa i Migracji MSW jest głównym organem administracji szczebla centralnego, właściwym w sprawach nadania / odmowy nadania cudzoziemcom statusu uchodźcy, udzielenia / odmowy udzielenia ochrony uzupełniającej na terytorium Republiki Białoruś. Regulacje prawne odpowiadające standardom międzynarodowym oraz uformowana infrastruktura instytucjonalna to kluczowe elementy białoruskiego systemu ochrony uchodźców. Wśród państw pochodzenia wnioskodawców na Białorusi pierwsze miejsce zajmuje Afganistan. Liczba wnioskodawców utrzymuje się na stabilnym poziomie, od 2007 r. nieznacznie rośnie. Republika Białoruś nie jest krajem docelowym (country of destination) dla uchodźców. Liczba osób, które złożyły wnioski o ochronę w Rep. Białoruś nie jest

26 niepokojąca (od 1997 r. 3478), należy jednak zauważyć, że uchodźstwo jest stosunkowo nowym zjawiskiem. Białoruś to kraj docelowy dla osób, które studiowały w RB i nie mogły powrócić do swoich krajów pochodzenia. Należy zauważyć, że od 2007 r. liczba składanych wniosków rośnie. Można zatem przypuszczać, że z czasem Białoruś stanie się w coraz większym stopniu krajem docelowym dla uchodźców. Republika Białoruś nie jest także krajem pochodzenia (country of origin) osób poszukujących ochrony międzynarodowej w państwach Unii Europejskiej. Z danych statystycznych za rok 2009 podanych przez EUROSTAT wynika, że Białoruś nie znajduje się w grupie 30 głównych państw pochodzenia wnioskodawców, którzy złożyli wnioski statusowe w 27 państwach UE. Główne kraje pochodzenia osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy w UE-27, Ze statystyk Urzędu do Spraw Cudzoziemców wynika, że w latach obywateli Rep. Białoruś złożyło wnioski o nadanie statusu uchodźcy, co oznacza, że Białoruś nie jest głównym krajem pochodzenia osób poszukujących ochrony w RP.

27 Liczba osób, które w latach złożyły wniosek o nadanie statusu uchodźcy w RP (najliczniejsze obywatelstwa) - wg stanu na dzień OBYWATELSTWO Razem ROSJA GRUZJA ARMENIA BIAŁORUŚ UKRAINA POZOSTAŁE OGÓŁEM: W okresie Prezes Urzędu do Spraw Cudzoziemców 69 obywatelom Rep. Białoruś nadał status uchodźcy, w tym też okresie 15 osobom pochodzącym z RB udzielił zgody na pobyt tolerowany, w okresie nikomu nie przyznał ochrony uzupełniającej. Liczba osób, w stosunku do których Prezes URiC lub Szef UdSC w latach wydał decyzje o nadanie statusu uchodźcy w RP(najliczniejsze obywatelstwa) - wg stanu na dzień OBYWATELSTWO Razem ROSJA BIAŁORUŚ IRAK SOMALIA AZERBEJDŻAN POZOSTAŁE OGÓŁEM: BIEC Statystyki Urzędu do Spraw Cudzoziemców 2 BIEC Statystyki Urzędu do Spraw Cudzoziemców

28 Liczba osób, w stosunku do których Szef UdSC wydał decyzje o przyznaniu ochrony uzupełniającej na terytorium RP w latach ( najliczniejsze obywatelstwa) - wg stanu na dzień OBYWATELSTWO Razem ROSJA IRAK SRI LANKA AFGANISTAN SOMALIA POZOSTAŁE OGÓŁEM: Liczba osób, w stosunku do których Prezes URiC lub Szef UdSC w latach wydał decyzje o przyznaniu pobytu tolerowanego w RP (najliczniejsze obywatelstwa) - wg stanu na dzień OBYWATELSTWO Razem ROSJA IRAK ARMENIA SRI LANKA AFGANISTAN BIAŁORUŚ POZOSTAŁE OGÓŁEM: Przez terytorium Białorusi prowadzą szlaki tranzytowe, które rozpoczynają się w regionie Azji (Afganistan, Pakistan, Indie), następnie biegną przez państwa WNP: Tadżykistan Kazachstan do Rosji, następnie z Rosji na Białoruś lub na Ukrainę. 2 Ze względu na usytuowanie geopolityczne terytorium Białorusi stanowi korytarz tranzytowy dla migrantów w drodze do państw UE. Tak było w przypadku 1 BIEC Statystyki Urzędu do Spraw Cudzoziemców 2 Drugi szklak, którym przemieszcza się znacznie więcej nielegalnych migrantów, prowadzi bezpośrednio z Rosji na Ukrainę i dalej w kierunku południowym.

29 gwałtownego napływu obywateli Gruzji, którzy w okresie styczeń lipiec 2009 r. złożyli około 3000 wniosków o nadanie statusu uchodźcy w Polsce. Wiadomo, że Gruzini korzystali z bezpośredniego połączenia lotniczego Tbilisi Mińsk, następnie przejeżdżali tranzytem przez Białoruś kierując się w stronę Polski. 1 Należy podkreślić, że sytuacja migracyjna na Białorusi jest uzależniona od procesów w sferze migracji zachodzących w Federacji Rosyjskiej. Ma to związek ze wspólną przestrzenią terytorialną Państwa Związkowego utworzonego 26 stycznia 2000 r. na podstawie umowy z dnia 8 grudnia 1999r. Otwarta granica z Rosją, a co za tym idzie, brak kontroli na granicy w ruchu osobowym, jest wykorzystywane przez nielegalnych migrantów, przemytników, handlarzy żywym towarem, handlarzy narkotykami. Dodatkowym problemem jest granica z Ukrainą, która nie została jeszcze ostatecznie delimitowana, co utrudnia jej monitorowanie. Państwowa polityka migracyjna Polityka migracyjna na Białorusi prowadzona jest w oparciu o wieloletnie programy uchwalane przez Radę Ministrów RB. Obecnie realizowany jest program na lata , uchwalony przez Radę Ministrów w grudniu 2005 r. Dużą wagę przywiązuje się kwestii bezpieczeństwa państwa i analizie zagrożeń związanych z migracją. 1 Raport z misji Badawczej Pracowników Departamentu Postępowań Uchodźczych UDSC do Gruzji w dniach 3 17 listopada 2009 r. współfinansowany z Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców

30 Migracja zarobkowa Na dynamikę procesów migracyjnych, w tym również na migrację zarobkową z i do Białorusi wpływa faktyczny brak granicy państwowej z Federacją Rosyjską. Z oficjalnych statystyk wynika, że w 2009 r. liczba osób, które przyjechały na Białoruś w celu podjęcia pracy przewyższała liczbę Białorusinów, którzy wyjechali do pracy za granicę. W 2009 r. legalną pracę na Białorusi podjęło 4835 osób, w tym samym czasie pracę za granicą oficjalnie podjęło 4178 osób. 1 Департамент по гражданству и миграции МВД Республики Беларусь Общие итоги внешней трудовой миграции по областям и г. Минску в 2009 году Области Прибывшие на работу на основе официальных договоров Выбывшие на работу на основе официальных договоров Республика Беларусь Брестская обл. Витебская обл. Гомельская обл Гродненская обл г. Минск Минская обл Могилевская обл W 2008 r. celem podjęcia pracy wjechało 2463, natomiast wyjechało osoby. W 2009 r. na podjęcie pracy za granicą najwięcej zdecydowało się mieszkańców Mińska 2857 osób, również do Mińska przyjechało najwięcej osób, 1 Na podstawie Prezentacji O sytuacji w sferze zagranicznej migracji zarobkowej w Republice Białoruś, Departament ds. Obywatelstwa i Migracji

31 albowiem Spośród osób pochodzących z państw WNP (diagram, poniżej), którzy podjęli legalną pracę na Białorusi, najliczniej reprezentowana była Ukraina (1308 osób kolor liliowy), Mołdowa (118 osób kolor bordowy), Tadżykistan (104 osoby kolor żółty) i Armenia (77 osób kolor niebieski) Украина Молдова Таджикистан 1308 Армения Spośród państw spoza WNP, najliczniejszą grupę migrantów zarobkowych stanowili obywatele Turcji (998 kolor liliowy), Litwy (786 kolor bordowy), Wietnamu (180 kolor żółty) i Chin (399 kolor niebieski) Турция Литва Вьетнам Китай Budownictwo i rolnictwo to najpopularniejsze sektory gospodarki, w których cudzoziemcy podejmowali pracę. 1 Prezentacja O sytuacji w sferze zagranicznej migracji zarobkowej w Republice Białoruś, Departament ds. Obywatelstwa i Migracji

32 Kwestie związane z wyjazdem Białorusinów za granicę w celu podjęcia pracy oraz sprawy zatrudniania cudzoziemców na terytorium Białorusi reguluje ustawa RB z dnia 17 czerwca 1998 r. o zagranicznej migracji zarobkowej. W chwili obecnej trwają prace nad jej nowelizacją. Ustawa wejdzie w życie pod koniec roku. Nowelizacja ma przynieść liberalizację zasad zatrudniania cudzoziemców. Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, cudzoziemiec może być zatrudniony tylko przez firmę, która posiada licencję na przyciągnięcie zagranicznej siły roboczej. Według nowych zasad zatrudniania (które według Ministra Spraw Wewnętrznych Anatolija Kuleszowa mają zliberalizować gospodarkę i poprawić klimat biznesowy w Republice Białoruś 1 ) licencja przestanie obowiązywać, w zamian wprowadza się 2 typy zezwoleń. Jeśli pracodawca planuje zatrudnić więcej niż 10 pracowników - musi uzyskać zezwolenie, natomiast gdy zatrudnionych będzie mniej niż 10 osób zezwolenie nie będzie wymagane. Drugi typ, to zezwolenie dla cudzoziemca na wykonywanie pracy. Organ wydający licencję na zatrudnienie obywateli Białorusi za granicą i przyciągnięcie na terytorium Białorusi zagranicznej siły roboczej sprawdza zawierane umowy pod kątem ich zgodności z przepisami w zakresie ochrony praw pracowniczych. Umowy o współpracy w sferze migracji zarobkowej zawarte zostały z państwami WNP 2 (z FR w 1993 r.), Mołdową w 1994 r., z Ukrainą w 1995 r. Umowy podpisano również m.in. z Azerbejdżanem (w 2007 r.), Serbią (2009 r.), obecnie trwają prace nad umową z Wenezuelą, Wietnamem, Libią. Pomiędzy Polską a Białorusią działa podpisana 27 września 1995 r. umowa o czasowej działalności zarobkowej i socjalnej ochronie obywateli pracujących za granicą. W opinii naszych rozmówców, wskazane jest zaktualizowanie tej umowy, dostosowanie do realiów dnia dzisiejszego. 3 Z białoruskich danych statystycznych 4 wynika, że w 2008 r. w Polsce oficjalnie pracowało 233 Białorusinów, w 2009 r. zaledwie 116. Rolnictwo to główny sektor zatrudnienia. W 2008 r. na Białorusi pracowało 45 Polaków, w 2008 r. tylko 31, głównie byli to eksperci zatrudnieni w przedsiębiorstwach, w tym 14 osób na stanowiskach kierowniczych. Kraje emigracji zarobkowej: 1 Rabota bez licencji: priniat zakon o wnieszniej trudowoj migracji, Belta Na podstawie Prezentacji O sytuacji w sferze zagranicznej migracji zarobkowej w Republice Białoruś, Departament ds. Obywatelstwa i Migracji 3 Informacje uzyskane podczas spotkania w Departamencie ds. Obywatelstwa i Migracji MSW RB. 4 Ibid

33 Россия Департамент по гражданству и миграции МВД Республики Беларусь Распределение трудовых мигрантов по странам выезда США Польша Чехия Прочие Z powyższego diagramu 1 wynika, że obywatele Republiki Białoruś najchętniej podejmują pracę w Federacji Rosyjskiej (2656 osób) (z powodu braku kontroli na granicy pomiędzy Rep. Białoruś a FR trudno jest oszacować faktyczną liczbę osób pracujących w Rosji), 1263 Białorusinów podjęło pracę w USA, 116 w Polsce, 46 osób wyjechało do Czech. Profil zawodowy: Spośród Białorusinów, którzy wyjechali do pracy za granicę, 1376 osób stanowili wykwalifikowani fachowcy (kolor żółty), 1684 niewykwalifikowani robotnicy (kolor niebieski), 452 specjaliści (kolor liliowy), pracownicy sektora usługowego (kolor bordowy). 2 1 Na podstawie Prezentacji O sytuacji w sferze zagranicznej migracji zarobkowej w Republice Białoruś, Departament ds. Obywatelstwa i Migracji 2 Ibid

34 Департамент по гражданству и миграции МВД Республики Беларусь Профессиональная структура выезжающих на работу 452 специалисты работники сферы обслуживания квалифированные рабочие 1376 неквалифицирован ные рабочие Najliczniejszą grupę Białorusinów, którzy wyjechali za granicę stanowili ludzie młodzi w wieku do 24 lat (2512 osób), następnie osoby w wieku lat (599). Z kolei spośród osób, które podjęły pracę na Białorusi- najliczniejszą grupę stanowiły osoby w wieku lat (1502 osoby) oraz w wieku lat (1114 osób). 1 Prawo białoruskie nie zabrania indywidualnych wyjazdów do pracy za granicę. Stąd rozbieżności w liczbie Białorusinów, którzy faktycznie pracują za granicą. Oficjalne statystyki nie wykazują liczby osób, które indywidualnie podjęły pracę. Według danych służb migracyjnych FR, na terenie Rosji pracuje ok. 50 tys. Białorusinów. Rosjan, którzy pracują na Białorusi nie traktuje się jako migrantów zarobkowych, korzystają bowiem na równi z obywatelami RB z prawa do podejmowania pracy, w związku z czym nie muszą posiadać zezwolenia na wykonywanie pracy. Trudno jest oszacować, ile osób pracuje za granicą. Jedne źródła informacji podają liczbę około osób, inne źródła - liczbę od do 1.2 mln / 1.8 mln 2, w samej Rosji rzekomo pracuje od osób. Są to dane 1 Na podstawie Prezentacji O sytuacji w sferze zagranicznej migracji zarobkowej w Republice Białoruś, Departament ds. Obywatelstwa i Migracji 2 Gazeta Partizan 13/11/2008 w: http:

35 szacunkowe, dotyczą osób, które indywidualnie podjęły pracę za granicą. Popularnością cieszą się wyjazdy krótkoterminowe. Z oficjalnych statystyk, dostępnych na stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej RP 1 wynika, że w 2009 r. pracodawcy złożyli ponad 4961 oświadczeń o zamiarze zatrudnienia w Polsce obywateli Białorusi, w 2009 r. wydano 1669 zezwoleń na pracę. W dniu 1 września 2006 r. w Polsce weszło w życie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, które weszło w życie 1 września 2006 r. ( Dz.U. Nr 156, poz. 1116). 2 Można przypuszczać, że największą popularnością cieszą się krótkoterminowe prace sezonowe. O pozytywnych i negatywnych skutkach zagranicznej migracji zarobkowej mowa jest m.in. w państwowym programie migracyjnym na lata Odpływ za granicę 3 wykwalifikowanych fachowców może mieć negatywny wpływ na gospodarkę, albowiem państwo traci podwójnie, z jednej strony traci wielu specjalistów, z drugiej strony ponosi koszty kształcenia. Migracja zarobkowa może jednak przynieść korzyści pod warunkiem, że fachowcy wrócą do kraju i doświadczenie zdobyte podczas pracy za granicą wykorzystają na rynku lokalnym. Takie tezy pojawiają się w artykułach poświęconych migracji zarobkowej, dostępnych na stronach internetowych. 4 Ustawa o bezpieczeństwie demograficznym w Republice Białoruś. Na Białorusi odnotowuje się ujemny przyrost naturalny. Z dostępnych źródeł informacji wynika, że w okresie ostatnich 10 lat liczba ludności zmniejszyła się o 5,5%, tj. ubyło osób. 5 Zarówno Rosja, jak i Białoruś potrzebuje rąk do pracy. W chwili obecnej skala legalnej migracji zarobkowej nie przybrała niepokojących rozmiarów, nie wpływa zatem ani na sytuację gospodarczą, ani sytuację demograficzną Centr miezdunarodnyh issledovanji Belarus v kontekstie sovremiennyh migracionnyh processov. 4 Ibid 5

36 Strategia białoruskiej polityki migracyjnej zakłada wdrożenie takich mechanizmów, które będą zachęcać Białorusinów do krótkoterminowej migracji zarobkowej w celu podniesienia kwalifikacji, następnie do powrotu na Białoruś. Obywatelstwo Republiki Białoruś: Ustawodawstwo regulujące kwestie związane z obywatelstwem Pierwsza ustawa o obywatelstwie została uchwalona 12 listopada 1991 r. po ogłoszeniu przez Radę Najwyższą Republiki Białoruś w dniu 27 lipca 1990 r. deklaracji o suwerenności państwowej i zakładała wariant zerowy, który polegał na tym, że wszystkie osoby zarejestrowane w tej części ZSRR zostały automatycznie uznane za obywateli Republiki Białoruś. Z przeprowadzonego wówczas spisu ludności wynikało, że: 80% ludności stanowili Białorusini, 12% Rosjanie, 4,2% Polacy, 1,5 % inne narodowości. W chwili obecnej obowiązuje ustawa z dnia 01 sierpnia 2002 r. o obywatelstwie Republiki Białoruś Nr 136-Z 1 w nowej redakcji z dnia 22 czerwca 2006 r. Z ustawy tej wynika, że obywatelstwo białoruskie można nabyć: -przez urodzenie zgodnie z zasadą krwi. Art. 13 ustawy stanowi, że dziecko nabywa przez urodzenie obywatelstwo RB, - jeśli chociaż jedno z rodziców jest obywatelem białoruskim, niezależnie od miejsca urodzenia dziecka; - jeśli rodzice (jedyny rodzic) dziecka mieszka na stałe na terytorium Republiki Białoruś (pod warunkiem, że dziecko urodziło się na terytorium Białorusi); -jeśli rodzice (jedyny rodzic) dziecka na stałe mieszkają na terytorium RB i są cudzoziemcami (pod warunkiem, że dziecko urodziło się na terytorium RB a państwo, którego obywatelami są rodzice dziecka nie nadały mu obywatelstwa). Zgodnie z zasadą prawa ziemi, dziecko znalezione na terytorium RB, gdy oboje rodzice są nieznani, nabywa obywatelstwo białoruskie. 1 Закон О гражданстве Республики Беларусь, 1 августа 2002 г. 136 З

37 -uznanie za obywatelstwa RB na wniosek cudzoziemca (w drodze naturalizacji). Art. 14 ustawy stanowi, że osoba, która ukończyła 18 rok życia ma prawo zwrócić się z wnioskiem o nadanie obywatelstwa, jeśli: -zobowiązuje się przestrzegać i szanować Konstytucję RB; -posługuje się jednym z języków państwowych RB (Art. 17. Konstytucji RB: Językami urzędowymi w Republice Białoruś są: język białoruski i język rosyjski). - zamieszkiwała na terytorium RB na podstawie zezwolenia na osiedlenie się przez co najmniej 7 lat. -posiada udokumentowane źródło dochodów (nie niższych niż minimum konieczne do przeżycia); -nie posiada obywatelstwa obcego państwa lub utraci obywatelstwo obcego państwa w chwili przyjęcia obywatelstwa białoruskiego (cudzoziemiec zobowiązany jest przedłożyć dokument stwierdzający brak obywatelstwa innego państwa lub przedstawić oświadczenie o zrzeczeniu się obywatelstwa, z wyjątkiem przypadków, gdy zrzeczenie się obywatelstwa obcego państwa nie jest możliwe z przyczyn obiektywnych). Uchodźcy mogą złożyć wniosek o nadanie obywatelstwa białoruskiego, jeżeli od dnia nadania im statusu uchodźcy upłynęło co najmniej 7 lat i w tym czasie zamieszkiwali na terytorium RB. W okresie od 1997 r. do końca I kwartału 2010 r. 110 uznanych uchodźców nabyło obywatelstwo białoruskie. Ze statystyk wynika, że w 2006 r. - 6 osób ze statusem uchodźcy nabyło obywatelstwo, w osoby, w 2008 r uchodźców, w uchodźców, w I kwartale 2010 r. - 2 osoby ze statusem uchodźcy. -nadanie obywatelstwa Republiki Białoruś w drodze rejestracji. Art. 15 ustawy stanowi, że osoba, która ukończyła 18 rok życia, która na stałe zamieszkiwała na terytorium Republiki Białoruś i posiadała obywatelstwo ZSRR i nie posiadała obywatelstwa białoruskiego, może złożyć wniosek o nadanie obywatelstwa Republiki Białoruś w drodze rejestracji, jeśli: -osoba ta urodziła się lub mieszkała na stałe na terytorium Rep. Białoruś przed dniem 12 listopada 1991 r.

38 -pozostaje w związku małżeńskim z osobą, która nabywa obywatelstwo Rep. Białoruś w drodze rejestracji; -jest potomkiem (zstępnym) osoby, która nabywa, nabyła lub nabędzie obywatelstwo Rep. Białorusi w drodze rejestracji. Wnioski o nadanie obywatelstwa w drodze rejestracji rozpatrywane są w ciągu dwóch miesięcy. Obywatelstwo w tym trybie nadaje nie Prezydent RB, lecz Naczelnik Wydziału Spraw Wewnętrznych. Uproszczony tryb nadania obywatelstwa białoruskiego przewidują również umowy międzynarodowe zawarte pomiędzy Republiką Białoruś a Republiką Kazachstan, Republiką Kirgistan, Federacją Rosyjską, Republiką Ukrainy. Są to: Umowa z dnia 17 stycznia 1996 r. podpisana w Mińsku pomiędzy Republiką Białoruś a Republiką Kazachstan o uproszczonym trybie nabywania obywatelstwa (weszła w życie z dniem 31 lipca 1998 r.) przez obywateli Republiki Białoruś, którzy na stałe zamieszkują w Rep. Kazachstan oraz obywateli Kazachstanu na stałe zamieszkujących w Rep. Białoruś. Umowa z dnia 26 lutego 1999 r. podpisana w Moskwie pomiędzy Republiką Białoruś a Republiką Kazachstan, Kirgistan i Federacją Rosyjską o uproszczonej procedurze nabywania obywatelstwa (umowa weszła w życie z dniem 04 listopada 2000r) Umowa z dnia 12 marca 1999r. podpisana w Kijowie pomiędzy Republiką Białoruś i Republiką Ukrainy o uproszonej procedurze zmiany obywatelstwa przez osoby, które na stałe zamieszkują na terytorium Ukrainy oraz przez obywateli Ukrainy, którzy na stałe zamieszkują w Republice Białoruś (weszła w życie z dniem 08 kwietnia 2000 r.). Statystyki: Od 1991 r. (ustawa weszła w życie w 1994 r.) osób nabyło obywatelstwo Republiki Białoruś. W okresie obywatelstwo Republiki Białoruś nabyło 6 obywateli RP. Większość (ok. 90%) osób pochodziła z republik byłego ZSRR, w tym:

39 - 50% z Ukrainy i FR, - 30% z państw Azji Środkowej, - 9% z Krajów Nadbałtyckich, - 7,5% z Zakaukazia (Armenia, Gruzja, Azerbejdżan) - mniej niż 3% - z tzw. dalszej zagranicy. Najliczniejszą grupę spośród narodowości stanowili Białorusini, Rosjanie, Ukraińcy (osoby rosyjskojęzyczne, 80%), osoby pochodzące z Kaukazu -6% (włączając Kaukaz Północny: Czeczeni, Ingusze, Dagestańczycy), 1,7% - osoby pochodzące z państw Azji Środkowej i Afganistanu. Ze statystyk wynika, że 70% osób, które przyjęły obywatelstwo białoruskie było w wieku produkcyjnym, w tym - 10% stanowili prywatni przedsiębiorcy, pozostali - osoby zatrudnione w sektorze państwowym (w rolnictwie, przemyśle) oraz studenci. Podsumowanie informacji dotyczących obywatelstwa: 1. Prawo białoruskie zabrania posiadania podwójnego obywatelstwa. 2. Osoby wnioskujące o nabycie obywatelstwa białoruskiego muszą udokumentować brak obywatelstwa innego państwa. 3. Obowiązuje zasada wyłączności obywatelstwa białoruskiego, tj. obywatele Białorusi, którzy uznani zostali za obywateli innego państwa, są przez władze białoruskie traktowani wyłącznie, jako obywatele RB. 4. Obywatel Republiki Białoruś nie może być pozbawiony obywatelstwa Republiki Białoruś ani prawa do zmiany obywatelstwa.

40 Zgodnie z art. 17 ustawy, obywatelstwo RB wygasa na skutek rezygnacji (zrzeczenia) z obywatelstwa lub jego utraty. O wygaśnięciu obywatelstwa (ros. прекращениe гражданства) mówi część III ustawy: obywatelstwo Republiki Białoruś wygasa wskutek: 1. zrzeczenia się obywatelstwa RB 2. utraty obywatelstwa RB. Zrzeczenie się obywatelstwa Republiki Białoruś odbywa się w trybie ustanowionym przez Prezydenta Republiki Białoruś, jeśli nie zachodzą przesłanki wymienione w artykule 20 ustawy. Obywatelstwo Republiki Białoruś traci się (art. 19, ros. Утрата гражданства Республики Беларусь): -wskutek podjęcia służby wojskowej, służby w organach policji, bezpieczeństwa, wymiaru sprawiedliwości lub w innych organach władzy państwowej państw obcych, w przypadku braku podstaw, o których mowa w artykule 20 ustawy 1 ; -na wniosek rodziców (jednego z nich) w odniesieniu do dziecka, które nabyło przez urodzenie, wraz z obywatelstwem obcego państwa, obywatelstwo Republiki Białoruś. Utrata obywatelstwa Republiki Białoruś przez dziecko w wieku lat możliwa jest tylko za zgodą dziecka wyrażoną w formie pisemnej i potwierdzoną notarialnie na podstawie przesłanek wynikających z umów międzynarodowych, których stroną jest Republika Białoruś. 5. Zrzeczenie się obywatelstwa jest możliwe tylko na wniosek osoby, natomiast utrata jest możliwa na wniosek osoby lub też w przypadku, gdy zaistnieją przesłanki art. 19, o którym mowa powyżej. 6. Związek małżeński z obywatelem Białorusi nie powoduje żadnych ulg w staraniach o obywatelstwo. 1 Art. 20 ustawy o obywatelstwie stanowi o tym, że obywatelstwo białoruskie nie wygasa, jeśli obywatel RB ma status oskarżonego lub ciąży na nim prawomocny wyrok sądu, ma nieuregulowane należności z tytułu niezapłaconych podatków lub inne zobowiązania wobec Republiki Białoruś, innych osób prawnych i fizycznych, nie posiada obywatelstwa obcego państwa i nie ma gwarancji, że takie obywatelstwo nabędzie.

41 7. Ustawowy termin na rozpatrzenie wniosku o nadanie obywatelstwa wynosi 1 rok, w przypadku wniosków o nabycie obywatelstwa w drodze rejestracji 2 miesiące. Wnioski o zrzeczenie się obywatelstwa rozpatrywane są w terminie 6 miesięcy. 8. Cudzoziemcowi można nadać obywatelstwo białoruskie, jeżeli zamieszkuje na terytorium RB przez co najmniej 7 lat. Okres 7-letni nie dotyczy etnicznych Białorusinów oraz osób identyfikujących się jako Białorusini oraz ich potomków (dzieci, wnuki, prawnuki) urodzonych poza granicami terytorium dzisiejszej Republiki Białoruś; osób szczególnie zasłużonych dla RB w uznaniu ich zasług w sferze rozwoju nauki, techniki, kultury, sportu lub wykonują zawód pożądany z punktu widzenia interesu państwa lub posiadają szczególne kwalifikacje, cudzoziemców lub bezpaństwowców, którzy w przeszłości byli obywatelami RB.

42 Zagadnienia związane z przekraczaniem granicy W roku 2007 przeprowadzono reorganizację białoruskiej służby granicznej. Państwowy Komitet Wojsk Pogranicznych został przekształcony w Państwowy Komitet Pograniczny Republiki Białoruś, który funkcjonuje jako odrębne ministerstwo. Nie jest to już formacja typu wojskowego, tylko podobnie do Straży Granicznej RP, formacja umundurowana, zawodowa typu policyjnego. Państwowy Komitet Pograniczny 1 to republikański organ, który realizuje państwową politykę graniczną, zapewnia bezpieczeństwo na granicach. Działanie PKP RB regulują następujące akty prawne: - Ustawa z dnia 21 lipca 2008 r. o granicy państwowej 2 -Ustawa z dnia 11 listopada 2008 r. o organach służby granicznej Nr Łączna długość białoruskiej granicy wynosi 2303 km, w tym: 398 km granica z Polską, 678 km - z Litwą, 172 km z Łotwą, 1084 km z Ukrainą 4 oraz 1283 km niechronionej granicy z Federacją Rosyjską. System organów służby granicznej tworzą: Państwowy Komitet Pograniczny RB, który stoi na czele terytorialnych organów służby pogranicznej; organów pogranicznej służby do zadań specjalnych. Nadzór nad organami służby pogranicznej pełni Prezydent RB oraz Rada Ministrów RB. Przewodniczący Państwowego Komitetu Pogranicznego (w randze Ministra) bezpośrednio kieruje pracą organów służby pogranicznej. Komitet posiada swój budżet oraz ośrodek szkoleniowy w strukturze Wojskowej Akademii Fakultetu Pogranicznego. Grodno, 1 ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ПОГРАНИЧНЫЙ КОМИТЕТ РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ 2 Закон Республики Беларусь от 21 июля 2008 года 419 З «О Государственной границе Республики Беларусь 3 Закон Республики Беларусь об органах пограничной службы Республики Беларусь от 11 ноября 2008 года 454 З 4 Proces demarkacji granicy z Ukrainą nie został jeszcze zakończony.

43 Brześć, Homel funkcjonują jako grupy pograniczne. Lida, Pińsk, Połock jako oddziały. Podczas spotkania poruszone zostały kwestie związane z przekraczaniem granicy z Republiką Białoruś oraz granicy pomiędzy Republiką Białoruś a Federacją Rosyjską. Nielegalna migracja: z informacji internetowych wynika, że w okresie ostatnich 5 lat liczba nielegalnych migrantów zmniejszyła się. Według danych Państwowego Uniwersytetu Białoruskiego, na terytorium Białorusi w 2002 r. znajdowało się od 50 do 100 tysięcy nielegalnych migrantów, w 2004 od 20 do 50 tysięcy. W chwili obecnej szacuje się, że liczba ta wynosi 5 tysięcy. Inne źródła informacji podają liczbę od tysięcy do 200 tysięcy nielegalnych migrantów. Nielegalni migranci napływają głównie z państw Azji oraz państw WNP Azji Centralnej. Od sytuacji w tych regionach zależeć będzie skala napływu w przyszłości. W publikacjach zwraca się uwagę na to, że kanały przerzutu ludzi nieustannie się zmieniają, ponadto w odróżnieniu od wcześniej stosowanych metod, gdy przemycano kilkanaście osób jednocześnie, w chwili obecnej grupy takie liczą po kilka osób. Państwowy Komitet Pograniczny podał, że w całym 2009 r. odnotowano przypadków naruszenia reżimu granicznego (w okresie: styczeń listopad 2009 r. zatrzymano osób za naruszenie reżimu granicznego) oznacza to wzrost zatrzymań o 54,6%% w porównaniu do analogicznego okresu w 2008 r.), zatrzymano 640 osób za naruszenie granicy państwowej, o 2,7% mniej niż w analogicznym okresie w 2008 r. W roku 2009 wykryto około potencjalnych nielegalnych migrantów, zatrzymano 17 organizatorów i 5 wspólników nielegalnego przemytu ludzi przez granicę. 1 1 Krizis mozet uvelichit kolichestvo nielegalnyh migrantov, Elena Spasiuk (Кризис может увеличить количество нелегальных мигрантов)

44 Ze statystyk za okres styczeń - listopad 2009 r. 1 wynika, że na odcinku granicy białorusko- ukraińskiej odnotowano spadek liczby zatrzymanych za nielegalne przekroczenie granicy o 30,1% oraz spadek zatrzymanych za naruszenie granicy powietrznej o 13,6%, natomiast wzrost liczby zatrzymań o 285,7% odnotowano na granicy pomiędzy Rep. Białoruś i Łotwą, wzrost o 54,1% -za próbę nielegalnego przekroczenia granicy pomiędzy RP a RB oraz wzrost o 8,5% na odcinku granicy litewsko- białoruskiej. W punktach kontroli granicznej zatrzymano około 100 osób za naruszenie reżimu granicznego, natomiast za naruszenie reżimu granicznego nie w punkcie kontroli zatrzymano 490 osób (wzrost w porównaniu z 2008 r. o 0,2%), w tym najwięcej osób zatrzymano na granicy białorusko- ukraińskiej 218, na granicy litewsko- białoruskiej 191 osób, na polsko- białoruskiej 131 osób, na granicy łotewsko - białoruskiej 27 osób. Z badań 2 wynika, że większość (40%) nielegalnych migrantów na Białorusi to ludzie młodzi w wieku do 35 lat, 24% stanowią osoby w wieku lat, 18% - w wieku lat, 11% - w wieku lat, 4% - stanowią dzieci do 18 roku życia i 3% - osoby starsze, powyżej 50 lat. Większość osób (43,2%) przyjechała na Białoruś w poszukiwaniu lepszego życia, ¼ osób przyjechała na zaproszenie i została na Białorusi, 20% - w celu podjęcia zatrudnienia. Z badań wynika, że wśród osób przebywających nielegalnie rośnie liczba obywateli państw WNP, spada natomiast liczba osób pochodzących z Południowo- Wschodniej Azji. Sankcje za naruszenie zasad pobytu cudzoziemców na terytorium RB W 2003 r. do kodeksu karnego RB wprowadzono art organizacja nielegalnej migracji cudzoziemców i osób bez obywatelstwa w Rep. Białoruś. Czyn ten podlega karze aresztowania na okres do 6 miesięcy, ograniczenia wolności na okres do 5 lat lub pozbawienia wolności do 5 lat. Za naruszenie zasad pobytu oraz zasad przejazdu tranzytowego przez terytorium Rep. Białoruś, zgodnie z art , grozi kara grzywny lub aresztu na okres do 6 miesięcy lub pozbawienia wolności na okres do jednego roku. 1 State Border Committee of the RB Information/Statistics materials reflecting operational performance of the Border Service of Belarus in January November

45 Ze statystyk wynika, że w 2007 r. wszczęto 220 postępowań karnych w związku z naruszeniem zasad pobytu, do odpowiedzialności administracyjnej pociągnięto cudzoziemców. Zatrzymano 8 grup nielegalnych migrantów. Wobec 219 osób wydano decyzje o deportacji, z tego 780 osób wydalono z terytorium Białorusi.1 MSW Rep. Białoruś współpracuje z MSW Federacji Rosyjskiej. Pomiędzy RB a FR powołano grupę roboczą ds. walki z nielegalną migracją. Na terytorium przeprowadza się operacje o nazwie Nielegał, których celem jest kontrola legalności pobytu cudzoziemców. 2 Wydalenia Wydalanie nielegalnych imigrantów odbywa się na podstawie dwustronnych porozumień o współpracy. Od 1998 r. Białoruś jest stroną Porozumienia o Współpracy Państw -Członków WNP w walce z nielegalną migracją. Art. 5 porozumienia stanowi, że nielegalni imigranci zatrzymani na terytorium jednej ze Stron są wydalani do państwa wyjazdu cudzoziemca, zgodnie z ustawodawstwem państwa, na terytorium którego cudzoziemiec nielegalnie wjechał, jeśli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Jeśli nielegalni imigranci wjechali na terytorium jednej ze Stron z terytorium drugiej ze Stron przekazuje się ich na terytorium ostatniego państwa. Przekazanie nielegalnych imigrantów odbywa się zgodnie z zawartymi pomiędzy Stronami umowami w tym zakresie. Legalna migracja: Z oficjalnych statystyk 3 podanych przez Państwowy Komitet Graniczny wynika, że w ciągu 11 miesięcy 2009 r. granicę Republiki Białoruś przekroczyło osób, o 1,2% mniej niż w tym samym okresie 2008 r. Najwięcej osób, albowiem przekroczyło granicę białoruskoukraińską (spadek o 3,7%), następnie osób granicę polsko-białoruską (wzrost o 7,5%), granicę litewsko-białoruską (spadek o 8,2%), osób granicę łotewsko-białoruską (wzrost o 15,7%). Drogą lotniczą granicę przekroczyło osób. W tym samym czasie przez granicę państwową przejechało pojazdów kołowych. 1 Незаконная миграция и ответственность за нарушение правил пребывания иностранных граждан и лиц без гражданства в Республике Беларусь, MVD RB 2 Niezakonnaja migracja w SNG, problemy, puti reszenia 3 Information/Statistics Materials reflecting operational performance of the Border Service of Belarus in January November 2009, State Border Committee of the RB

46 Zasady wjazdu cudzoziemców na terytorium Republiki Białoruś Cudzoziemcy, którzy udają się np. do FR i przejeżdżają przez terytorium Rep. Białoruś tranzytem zobligowani są do posiadania białoruskiej wizy tranzytowej oraz wizy kraju docelowego. Przejazd tranzytowy cudzoziemców przez Białoruś regulują Zasady przejazdu tranzytowego cudzoziemców i bezpaństwowców przez terytorium Rep. Białoruś. zatwierdzone przez Radę Ministrów w dniu 19 stycznia 2006 r. W punkcie kontroli granicznej z RB cudzoziemcy wypełniają formularz karty migracyjnej 1, który składa się z dwóch części, przy czym jedną część pozostawia się w punkcie kontroli granicznej przy wjeździe, drugą zaś oddaje się w punkcie kontroli granicznej w momencie wyjazdu z RB. Zasady przekraczania granicy z Federacją Rosyjską reguluje Umowa z dnia 21 lutego 1995 r. o Przyjaźni, Dobrosąsiedztwie i Współpracy pomiędzy RB i FR. Obywatele Federacji Rosyjskiej udający się do Polski przez Białoruś zobligowani są do posiadania paszportu zagranicznego FR uprawniającego do przekroczenia granicy zewnętrznej, przy czym białoruskie służby graniczne nie sprawdzają, czy osoba podróżująca posiada w paszporcie wizę państwa, do którego się udaje. Funkcjonariusze białoruskiej służby granicznej sprawdzają autentyczność paszportu, celem wykrycia podrobionych, nie sprawdzają natomiast, czy w paszporcie jest wiza polska. Cudzoziemiec, którzy udaje się do Rosji i przejeżdża przez Białoruś tranzytem musi posiadać paszport z ważną wizą na wjazd do FR. W dniu 3 lutego 2009 r. weszła w życie umowa z dnia r. pomiędzy FR i RB o zagwarantowaniu obywatelom Republiki Białoruś i Federacji Rosyjskiej swobody przemieszczania się, wyboru miejsca pobytu i zamieszkania na terytoriach Stron Państwa Związkowego. Zgodnie z postanowieniami tej umowy, obywatele FR mogą wjechać na terytorium Białorusi na podstawie: -paszportu obywatela FR (odpowiednik dowodu osobistego) 1 W dniu r. Ministrowie Spaw Wewnętrznych Białorusi i Rosji podpisali Porozumienie O karcie migracyjnej jednolitego formatu. Porozumienie to ustanawia jedyny wzorzec karty migracyjnej na terytorium Państwa Związkowego Białorusi i Rosji.

47 -paszportu obywatela FR upoważniającego do przekroczenia granicy (odpowiednik paszportu zagranicznego) -paszportu służbowego -paszportu dyplomatycznego -paszportu marynarza -metryki urodzenia dzieci do lat 14 -tymczasowego dokumentu upoważniającego do powrotu do FR (dotyczy tylko powrotu do FR) Obywatele Ukrainy, na mocy Porozumienia z dnia 17 grudnia 1992 r. pomiędzy Rządem Republiki Białoruś i Rządem Republiki Ukrainy o ruchu bezwizowym, mogą przekraczać granicę z RB na podstawie: paszportu dyplomatycznego, paszportu służbowego, paszportu zagranicznego (upoważniającego do przekroczenia granicy) paszportu obywatela Ukrainy odpowiednik dowodu osobistego, dokumentu upoważniającego do przejazdu dziecka, tymczasowego dokumentu upoważniającego do powrotu na Ukrainę. Od 1 stycznia 2010 r. wizę na wjazd do Republiki Białoruś można otrzymać na lotnisku międzynarodowym Mińsk. Koszt wizy lotniskowej wynosi 90 euro w przypadku, gdy cudzoziemiec przyjeżdża z kraju, w którym nie ma służby konsularnej RB lub 180 euro, w przypadku, gdy cudzoziemiec przybył z kraju, w którym działa Konsulat RB. Zasady pobytu cudzoziemców reguluje ustawa RB z dnia 3 czerwca 1993 r. o statusie prawnym cudzoziemców i bezpaństwowców w Republice Białoruś (nowelizacja z dnia 19 lipca 2005 r.) Cudzoziemiec, który wjechał na terytorium RB ma obowiązek zarejestrowania się w terminie 3 dni od dnia przekroczenia granicy, nie licząc dni wolnych od pracy i dni świątecznych. Obowiązek rejestracji nałożony jest zarówno na obywateli RB, jak również na cudzoziemców. Instytucja rejestracji w miejscu stałego zamieszkania i w miejscu tymczasowego pobytu wzmacnia skuteczność monitorowania sytuacji migracyjnej.

48 Również instytucja karty migracyjnej 1, ułatwia sprawowanie kontroli nad legalnością pobytu cudzoziemców. Zasady wyjazdu i wjazdu obywateli Republiki Białoruś: W dniu 30 marca 2010 r. weszła w życie znowelizowana ustawa z dnia 20 września 2009 r. o zasadach wyjazdu z Republiki Białoruś i wjazdu do Republiki Białoruś obywateli RB, 2 która określa zasady podróżowania. Art. 3 tej ustawy mówi, że każdy obywatel Rep. Białoruś ma prawo do wyjazdu z terytorium tego państwa i prawo do powrotu. Obywatel Rep. Białoruś nie może być pozbawiony prawa do wyjazdu. Prawo to może zostać jedynie tymczasowo ograniczone. Dokumentem upoważniającym do wyjazdu z RB jest: paszport obywatela RB, paszport dyplomatyczny, paszport służbowy dokument tożsamości marynarza. Termin wymiany starych paszportów ZSRR na nowe, białoruskie minął w dniu1 lipca 2004 r. Zgodnie z białoruskim prawem, obywatelowi Republiki Białoruś nie można odmówić prawa wjazdu (powrotu) na terytorium Białorusi. Osoby, które utraciły dokument upoważniający do przekroczenia granicy są zobligowane do posiadania dokumentu tymczasowego. W przypadku, gdy paszport stracił ważność, istnieje możliwość potwierdzenia tożsamości w punkcie kontroli granicznej. 2 Закон Республики Беларусь от г. 49 З о порядке выезда из Республики Беларусь и въезда в Республику Беларусь

49 Obywatele Białorusi, którzy popełnili wykroczenie, np. na terytorium Polski i zostali tu osądzeni, nie mają żadnych problemów na terenie Białorusi (przestrzega się zasady, że nie można dwa razy karać za ten sam czyn). Do przyczyn ograniczenia prawa do wyjazdu obywatela RB zalicza się przypadki: gdy osoba posiada informacje stanowiące tajemnicę państwową; jeśli wobec takiej osoby zostało wszczęte postępowanie karne; jeśli osoba została skazana za popełnienie przestępstwa; uchyla się od nałożonych sądownie zobowiązań, bądź zostało wszczęte wobec niej powództwo cywilne; jeśli osoba podała umyślnie nieprawdziwe informacje oraz w przypadku, gdy podlega obowiązkowi służby wojskowej i otrzymała wezwanie do wojska. Zazwyczaj pierwsze wezwanie do wojska nie powoduje żadnych skutków prawnych. Zakaz opuszczenia dotyczy osób, które uporczywie uchylają się od tego obowiązku. Wezwanie do wojska tzw. powiastkę przesyła się za pośrednictwem poczty listem poleconym. Adresat ma obowiązek podpisania się i poświadczenia faktu odebrania wezwania. Po pierwszym wezwaniu, wysyła się kolejne, które jest już ostrzeżeniem. Dopiero ponowne wezwanie i brak reakcji ze strony adresata rodzi określone skutki prawne. Zakaz wyjazdu stosuje się po kilkakrotnym wysłaniu listem poleconym lub osobistym dostarczeniu wezwania. Studenci korzystają z prawa do odroczenia służby wojskowej na czas pobierania nauki. Jedyni żywiciele rodziny również korzystają z prawa do odroczeń. Istotną informacją jest to, że od 01 stycznia 2008 r. nie obowiązuje wymóg uzyskania zezwolenia na wyjazd, tzw. razrieszitelnaja zapis. Był to stempel na 32 stronie paszportu. Okres ważności takiego zezwolenia wynosił 5 lat. Dane osób wobec których został wydany zakaz opuszczania terytorium Białorusi znajdują się w bazie danych 1. Przykładowo osoba, która nie płaciła alimentów nie będzie mogła wyjechać. W chwili obecnej osoby same mogą sprawdzić w Wydziale ds. Obywatelstwa i Migracji MSW RB, czy dane ich znajdują się w systemie osób objętych zakazem opuszczania kraju. Znowelizowana ustawa o zasadach wyjazdu i wjazdu obywateli Republiki Białoruś wprowadza nowy zapis, który nakłada na organ administracji obowiązek podjęcia decyzji o zakazie wyjazdu na podstawie analizy indywidualnych przesłanek. O decyzji o ograniczeniu prawa 1 Z informacji internetowych wynika, że aktualnie w bazie danych osób zarejestrowanych jest około osób.

50 do wyjazdu organ administracji ma obowiązek poinformowania osoby w terminie 24 godzin. W chwili obecnej trwają prace nad utworzeniem bazy danych osób objętych zakazem opuszczania kraju, tzw. niewyjezdnych obywateli Republiki Białorusi i Federacji Rosyjskiej. Informacja o osobach poszukiwanych przez służby FR (znajdujących się w tzw. federalnym rozysku) przekazywana jest do białoruskich organów granicznych w przypadku osób podejrzanych o popełnienie poważnych przestępstw. Jeśli informację przekazano, osoba nie opuści wspólnej przestrzeni terytorialnej Państwa Związkowego, zostanie zatrzymana w chwili przekraczania granicy zewnętrznej Republiki Białorusi. Jeśli obywatel FR jest poszukiwany tylko na terytorium FR i informacja o niej nie zostanie przekazana do białoruskich służb granicznych, osoba taka nie zostanie zatrzymana w momencie przekraczania zewnętrznej granicy Państwa Związkowego. Wyjazd osób niepełnoletnich: znowelizowana ustawa wprowadza zmiany do zasad wyjazdu osób małoletnich. Z praktyki wynika, że z powodu trudności z uzyskaniem odpowiednich dokumentów, służba pograniczna nie zezwalała na wyjazd około 2 tysięcy małoletnich Białorusinów/ rocznie. Dlatego zmieniono przepisy. Obecnie niepełnoletni Białorusini mogą przekroczyć granicę pod opieką jednego z rodziców, przy tym pisemna zgoda drugiego nie jest już wymagana. W przypadku, gdy drugi rodzic nie wyraża zgody na wyjazd dziecka, powinien sam zwrócić się do sądu. Tylko sąd może stwierdzić, że dziecko nie może wyjechać pod opieką drugiego z rodziców. Ustawa z dnia 29 grudnia 1998 r. o imigracji Nr 224-Z, określa zasady wydawania zezwoleń na osiedlenie się na terytorium Białorusi oraz reguluje status prawny imigrantów. Większość cudzoziemców na stałe zamieszkujących w RB pochodzi z państw WNP. Białoruś niezmiennie ma dodatni bilans migracyjny, który stopniowo ulega spadkowi wskutek tego, że Białorusini sami zaczęli wyjeżdżać za granicę do pracy. Na początku lat 90tych liczba ludności na Białorusi zwiększyła się, wskutek napływu ponad przesiedleńców z republik ZSRR.

51 Białorusini w Polsce Ze statystyk UDSC wynika, że w okresie , obywateli Białorusi złożyło wnioski o zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w Polsce. Ponad osób pochodzących z Białorusi otrzymało zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony. Z ogólnej liczby 3543 osób, które złożyły wniosek o zezwolenie na osiedlenie się w RP, w okresie , wojewodowie udzielili zezwolenia 3155 osobom. Liczba osób, które w latach złożyły wniosek o zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony (najliczniejsze obywatelstwa) - stan na r. OBYWATELSTWO SUMA UKRAINA BIAŁORUŚ WIETNAM ARMENIA ROSJA POZOSTAŁE OGÓŁEM: Liczba osób, którym wojewodowie w latach wydali zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony (najliczniejsze obywatelstwa) - stan na r. OBYWATELSTWO SUMA UKRAINA BIAŁORUŚ WIETNAM ROSJA ARMENIA POZOSTAŁE OGÓŁEM:

52 Liczba osób, które w latach złożyły wniosek o zezwolenie na osiedlenie się. (najliczniejsze obywatelstwa) - stan na r. OBYWATELSTWO SUMA UKRAINA BIAŁORUŚ ROSJA WIETNAM ARMENIA POZOSTAŁE OGÓŁEM: Liczba osób, którym wojewodowie w latach udzielili zezwolenia na osiedlenie się (najliczniejsze obywatelstwa) - stan na r. OBYWATELSTWO SUMA UKRAINA BIAŁORUŚ ROSJA WIETNAM ARMENIA POZOSTAŁE OGÓŁEM: Dokumenty Paszport obywatela Republiki Białoruś Do 1994 r. w użyciu pozostawały paszporty ZSRR, następnie do obiegu wprowadzono paszporty narodowe. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów RB ZSRR z dnia 29 października 2002 r., paszporty ZSRR / wzór 1971 r. oraz paszporty / wzór z 1993 r. utraciły swoją ważność z dniem 1 lipca 2004 r. Zasady wydawania obywatelom Republiki Białoruś dokumentów tożsamości regulują następujące akty prawne:

53 I.Dekret Prezydenta RB z dnia 3 czerwca 2008 r. Nr 294 o dokumentach ludności Republiki Białoruś 1 II. Regulamin o paszporcie obywatela Republiki Białoruś, zatwierdzony przez Radę Ministrów na mocy postanowienia z dnia 14 lipca 1993 r. Nr III. Instrukcja o zasadach stosowania Regulaminu o paszporcie obywatela Republiki Białoruś, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych RB Nr 13 z dnia 01 lutego 1995 r. Nr IV. Instrukcja o zasadach wydawania i wymiany paszportów obywatelom Republiki Białoruś w departamencie konsularnym MSZ, przedstawicielstwach dyplomatycznych i sekcjach konsularnych Republiki Białoruś za granicą, zatwierdzona przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RB w dniu 11 czerwca 1997 r. Nr 5813/KU 4. Paszport RB jest dokumentem, który potwierdza tożsamość osoby oraz jej obywatelstwo. W Republice Białoruś obowiązuje tylko jeden dokument tożsamości, który pełni funkcję zarówno dowodu osobistego, jak i paszportu zagranicznego uprawniającego do podróży zagranicznych. Paszporty białoruskie wydaje się na wniosek strony złożony w formie pisemnej. Do posiadania paszportu jest zobowiązana każda osoba, która ukończyła 16 lat. Po skończeniu 25 roku życia oraz ponownie, po ukończeniu 45 roku życia, osoba otrzymuje każdorazowo nowy paszport. Łącznie, obywatel RB jest ustawowo zobowiązany do trzykrotnej wymiany paszportu w ciągu swojego życia. 1 Указ Президента Республики Беларусь 294»О документировании населения Республики Беларусь 2 Положение о паспорте гражданина Республики Беларусь утвержденное постановлением Совета Министров РБ от 14 июля 1993 г Инструкция о порядке применения Положения о паспорте гражданиниа РБ утверждена приказом о Министра внутренних дел РБ 13 от 1 февраля 1995 г 4 Инструкция о порядке выдачи и обмена паспорта гражданина Республиеи Беларусь в консульском управлении МИД, дипломатических представительствах и консульских учреждениях РБ за границей, утвержденной Министерством иностранных дел РБ от 11 июня 1997 г. 5813/КУ

54 Paszport białoruski jest jednolitym dokumentem obowiązującym na całym terytorium Białorusi. Wzór paszportu odpowiada międzynarodowym standardom. Liczy 32 strony. Dane wypełnia się w języku białoruskim, rosyjskim, angielskim. Paszporty wydawane są w terminie 1 miesiąca w trybie zwykłym, tj. takim, który nie wymaga przeprowadzenia dodatkowej weryfikacji danych personalnych. Paszport wydaje się wyłącznie osobie, na której dane osobowe jest on wystawiony. Przesłanie paszportu pocztą nie jest możliwe. Przy odbiorze osoba na której dane został wystawiony składa swój podpis na stronie 31 oraz podpisuje wniosek paszportowy. Ponadto sprawdza się (w bazie danych MSW, Interpolu RB), czy osoba nie jest poszukiwana (jeśli jest, może zostać zatrzymana). Paszport zawiera dodatkowe informacje: o zawartym związku małżeńskim / rozwodzie, dane dotyczące dzieci do 16 roku życia (dane dzieci wpisuje się do paszportów rodziców w momencie rejestracji faktu urodzenia dziecka), na wniosek strony wpisuje się grupę krwi i narodowość. Każdy paszport posiada oznaczenie serii i numer, każdy region ma swój numer serii i numer identyfikacyjny, w paszporcie oznaczona jest płeć, data urodzenia, cyfra kontrolna, np. MM oznacza Mińsk, PP oznacza paszport upoważniający do wyjazdu na stałe zamieszkanie za granicą. Termin ważności paszportu Ważność paszportu wygasa w dniu, w którym osoba osiąga określony wiek. Dla osób poniżej 15 roku życia datą wygaśnięcia ważności paszportu jest dzień, w którym osoba ukończy 16 lat. Dla osób w wieku od 15 do 24 lat paszport ważny jest do dnia ukończenia przez daną osobę 25 lat. Dla osób w wieku od 24 do 44 lat data ważności paszportu wygasa z dniem ukończenia osobę 45 lat. Dla osób powyżej 44 lat paszport ważny jest do dnia, miesiąca i roku, w którym osoba osiągnie wiek 100 lat życia. Podpiska o niewyjezdie zakaz wyjazdu Podczas spotkania w Państwowym Komitecie Pogranicznym RB uzyskaliśmy dodatkowe informacje na temat zobowiązania do pozostania na terytorium państwa obywatelstwa, mowa o tzw. podpiskie o niewyjezdie.

55 Rośnie liczba osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy / udzielenie ochrony uzupełniającej w Polsce, którzy załączają w charakterze dowodu w postępowaniu podpiski o niewyjezdie. Wyjaśnienie tej kwestii w rozmowie w Państwowym Komitecie Pogranicznym RB pozwoliło pracownikom Wydziału Informacji o Krajach Pochodzenia UDSC sporządzić opis tego dokumentu. To przykład praktycznego wykorzystania informacji zdobytych podczas wizyty studyjnej w Republice Białoruś w postępowaniach uchodźczych prowadzonych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców. Prezentowany poniżej opis podpiski o niewyjezdie został sporządzony na podstawie informacji uzyskanych w trakcie misji badawczej oraz dostępnych źródeł internetowych: Zakaz opuszczania miejsca zamieszkania polega na złożeniu przez podejrzanego lub oskarżonego deklaracji na piśmie o zobowiązaniu do: 1. nieopuszczania stałego lub tymczasowego miejsca zamieszkania bez zgody oficera dochodzeniowego, śledczego lub sądu. 2. do zgłaszania się w wyznaczonych terminach na wezwania do oficera dochodzeniowego, śledczego i do sądu. 3. nieutrudniania prowadzenia postępowania w sprawie karnej. 1 oznacza, że podejrzany / oskarżony zobowiązują się nie wyjeżdżać z miejsca zamieszkania / tymczasowego pobytu bez zezwolenia prowadzącego dochodzenie, śledztwo, prokuratora, lub sądu. 2 1 Kodeks postępowania karnego FR Art. 102http://

56 W zakazie wyjazdu (Приложение 46 patrz Aneks 1) umieszcza się: datę (dzień-miesiąc-rok) miejsce, imię, nazwisko, funkcję osoby, która zdecydowała o zastosowaniu tego środka prewencyjnego, określenie rodzaju przestępstwa o popełnienie którego osoba jest oskarżana lub podejrzana, wobec której stosuje się zobowiązanie o pozostaniu w miejscu zamieszkania, artykuł kpk, dane oskarżonego (podejrzanego), miejsce zamieszkania lub tymczasowego pobytu, miejsce, którego nie może opuszczać. 1 Podpiska o niewyjezdie ma zastosowanie do podejrzanych /oskarżonych oraz do świadków. To środek zapobiegawczy o średnim stopniu surowości. Stosuje się w przypadku, gdy prawdopodobieństwo utrudniania przez podejrzanego (oskarżonego) postępowania jest minimalne. W innym przypadku znajdzie zastosowanie środek prewencyjny o wyższym stopniu surowości. Znajduje zastosowanie do osób, które popełniły przestępstwa lekkie lub o średnim stopniu ciężkości, którzy są na stałe zameldowani w miejscu zamieszkania i mają stałe miejsce zatrudnienia. W wielu przypadkach osoby, wobec których ma zastosowanie ww. środek prewencyjny występują w postępowaniu w charakterze świadków. Osoba objęta zakazem opuszczania nie przekroczy granicy Rep. Białorusi z tego powodu, że jej dane umieszczone są w elektronicznej bazie danych tzw. osób niewyjezdnych. Może się jednak zdarzyć taka sytuacja, że osoba zdąży wyjechać zanim jej dane zostaną wprowadzone do systemu. Dotyczy to również Federacji Rosyjskiej, albowiem ustawa federalna o zasadach wyjazdu z terytorium FR i wjazdu na terytorium FR z 18 lipca 1996 r. art. 15 wprowadza ograniczenie prawa obywateli do wyjazdu z FR (pkt. 2), jeśli osoba została zatrzymana w związku z podejrzeniem o popełnienie przestępstwa lub jest oskarżona do dnia wydania decyzji w sprawie lub uprawomocnienia się wyroku sądowego. Ma zastosowanie tylko do osób posiadających paszport uprawniający do przekroczenia granicy. 1 lib.com/article html

57 Według prawa białoruskiego, osobę objętą zakazem opuszczania miejsca zamieszkania należy w ciągu 24 godzin poinformować o zastosowaniu ww. środka zapobiegawczego. PODSUMOWANIE SYTUACJI MIGRACYJNEJ NA BIAŁORUSI Na podstawie analizy sytuacji migracyjnej w Republice Białoruś można wyodrębnić następujące kierunki ruchów migracyjnych: - imigracja zarobkowa na Białoruś z państw WNP, głównie z Ukrainy, państw WNP Azji Centralnej; Białoruś jako kraj docelowy (kierunek ze Wschodu na Zachód); - przymusowa migracja osób poszukujących ochrony, głównie z regionu Azji Południowej, Azji Centralnej do Republiki Białoruś / tranzytem do państw UE Białoruś - jako kraj docelowy i tranzytowy (kierunek ze Wschodu na Zachód); - kanały przerzutowe nielegalnych migrantów ze Wschodu na Zachód, Białoruś jako kraj tranzytowy; - zjawisko handlu ludźmi - kierunek ze Wschodu na Zachód i z terytorium Białorusi na Wschód, Białoruś - jako punkt przerzutowy i tranzytowy; - emigracja zarobkowa (głównie krótkoterminowa i sezonowa) z Białorusi, głównie do Rosji, w mniejszym zakresie do państw UE kierunek na Wschód i na Zachód. Republice Białoruś, swoimi siłami i przy wsparciu UE i organizacji międzynarodowych udało się stworzyć system zarządzania i monitorowania wszystkich ww. kierunków migracji.

58 Współpraca międzynarodowa w dziedzinie migracji Współpraca w sferze migracji pomiędzy Republiką Białoruś a Unią Europejską 1 Pierwsza w historii umowa w sprawie handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej pomiędzy EWG a ZSRR została zawarta 18 grudnia 1989 r. Data ta wyznacza początek relacji pomiędzy EWG a ZSRR. Po rozpadzie ZSRR, do którego doszło w grudniu 1991 r. stosunki wzajemne regulowała umowa o partnerstwie i współpracy (Partnership and Cooperation Agreements) podpisana 6 marca 1995 r. która zastąpiła Umowę o handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej pomiędzy ZSRR a EWG. W 1991 r. utworzono fundusz TACIS (Technical Assistance for Commonwealth of Independent States) przeznaczony na finansowanie projektów pomocowych zapisanych w umowie o partnerstwie i współpracy. W tym okresie realizowano na Białorusi liczne projekty o łącznej wartości 100 mln dolarów. Parlament Europejski przyjął rezolucję z dnia 24 października 1996 r. w sprawie sytuacji na Białorusi, na mocy której zawieszono dalsze działania wytyczone przez umowę PCA. Umowa o partnerstwie i współpracy nie została ratyfikowana. Stosunki wzajemne ograniczono w 1997 r. na mocy decyzji Rady UE. Program TACIS został zawieszony, z wyjątkiem projektów humanitarnych. Stosowanie środków ograniczających zawieszono jesienią 2008 r. po konflikcie rosyjsko-gruzińskim. Władze białoruskie zademonstrowały zwrot w stronę Unii Europejskiej. Przedstawicielstwo Unii Europejskiej w Republice Białoruś działa od dwóch lat, wzajemne relacje stopniowo rozwijają się, stosunki wzajemne nie zostały dotychczas uregulowane prawnie. 1 Na podstawie informacji przekazanych przez Pana dr Ramünas Janušauskas podczas spotkania w dniu 15 kwietnia 2010 r. w Przedstawicielstwie Unii Europejskiej w Republice Białoruś oraz źródeł internetowych:

59 W marcu 2009 r. Rada UE z zadowoleniem powitała pozytywne kroki ( positive steps ) przedsięwzięte przez władze Białorusi. Szefowie dyplomacji przedłużyli zawieszenie sankcji wobec Białorusi do jesieni 2010 roku. Rada wezwała Komisję Europejską do opracowania wniosku w sprawie wspólnego planu przejściowego (a joint interim plan) dotyczącego określenia priorytetów reform, inspirowanego planami działania przygotowanymi w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa i wdrażanego wspólnie z Białorusią. Od maja 2009 r. Białoruś uczestniczy w Partnerstwie Wschodnim (inicjatywa zainicjowana w Pradze 7 maja 2009 r.), bierze udział w inicjatywach flagowych (flagship initiatives), do których należą następujące zagadnienia: zintegrowany program zarządzania granicami; wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw; regionalne rynki elektryczności, odnawialnych źródeł energii oraz wydajności energetycznej; Południowy Korytarz energetyczny; system zwalczania katastrof naturalnych i spowodowanych przez człowieka. 1 Oczekuje się,, że programy w tych dziedzinach rozpoczną się jeszcze w tym roku. We wrześniu 2009 r. przedstawiciele Komisji Europejskiej i 9 krajów UE opracowali raport z wizyty studyjnej w Republice Białoruś. 2 W styczniu 2010 r. przeprowadzono Fact-Finding Mission związaną z przygotowaniem mandatu do negocjacji o ułatwieniach wizowych i umowie o readmisji. Z raportów wynika, iż kontrola przepływów migracyjnych na Białorusi jest dobra, a w ostatnim czasie doszło do zmniejszenia fali nielegalnej migracji. W dziedzinie migracji Unia Europejska wspiera rozbudowę infrastruktury na granicach, zwalczanie nielegalnej migracji, wzmocnienie systemu ochrony uchodźców. Dla UE Białoruś jest jednym z ważniejszych partnerów, pomimo ograniczeń. 1 Partnerstwo Wschodnie jednym z głównych celów, zgodnie z deklaracją praskiego szczytu PW z maja 2009 r., jest stopniowe dążenie UE do pełnej liberalizacji wizowej z państwami partnerskimi, które powinno w perspektywie doprowadzić do ruchu bezwizowego, pogłębienia współpracy w zakresie migracji i mobilności, zwiększenia bezpieczeństwa w ruchu osobowym. Więcej informacji na temat Partnerstwa Wschodniego a3c006 2 Joint Statement by the EU and Belarus on the EU MIGRATION MISSION to Belarus of 7 9 September, 2009 (10/09/2009)

60 W trakcie realizacji jest finansowany ze środków unijnych projekt Strengthening Protection Capacity in Belarus, dotyczący ochrony granic. Do wzmocnienia skuteczności w wykrywaniu nielegalnej migracji ma przyczynić się utworzenie sieci łączącej komputery w Państwowym Komitecie Pogranicznym w Mińsku z komputerami w terytorialnych oddziałach na granicy z zastosowaniem kabla światłowodowego (fibre optic cable networks) o długości 600 km. Komisja Europejska współfinansuje na Białorusi (również na Ukrainie i Mołdowie) szereg programów z dziedziny azylowej i migracyjnej, wśród których są m.in.: - Regional project to support integration of refugees in Belarus, Moldova and Ukraine adresowany do państw regionu, budżet projektu wynosi 2 mln euro, cel działań: wspieranie integracji uchodźców, za wdrożenie projektu odpowiada UNHCR i IOM. - Projekt Strengthening Protection Capacity in the Republic of Belarus, budżet wynosi 700 tys. euro, cel działań: szkolenia, wsparcie techniczne, wzmocnienie systemu ochrony, dobrowolne powroty małoletnich uchodźców. -Program MIGRABEL MIGRAMOL zakończony w 2009r, budżet wyniósł 700 tys. euro, W przyszłości na Białorusi realizowane będą programy współpracy bliźniaczej tzw. projekty twinningowe. Współpraca z UNHCR W 1996 r. rozpoczął się Proces Genewski (zakończony w październiku 2005 r.), którego celem było wsparcie państw powstałych po rozpadzie WNP pomocą w rozwiązaniu problemu masowych ruchów ludności wyzwolonych po rozpadzie ZSRR. Szacuje się, że na obszarze WNP wskutek rozpadu ZSRR, któremu towarzyszyły wybuchy konfliktów narodowościowych, przemieściło się ok. 9 mln osób. 1 Na początku lat 90-tych doszło do wybuchu wielu konfliktów: pomiędzy 1 Sprawozdanie DP IKP 10/2006 ze spotkania końcowego Procesu Genewskiego, które odbyło się w Genewie w dniu 16 grudnia 2005 r.

61 Republiką Armenii a Republiką Azerbejdżan o Górny Karabach, konflikt w Abchazji i Osetii Północnej, konflikt w Republice Naddniestrzańskiej, konflikt w Republice Czeczenii, konflikt pomiędzy Inguszami a Osetyjczykami w 1992 r., wojna domowa w Tadżykistanie, pojawił się problem Tatarów Krymskich, problem Niemców Nadwołżańskich, pojawili się uchodźcy ekologiczni, do których zaliczają się mieszkańcy Czarnobyla i okolic, którzy byli zmuszeni do przesiedleń wskutek wybuchu w elektrowni jądrowej. Proces Genewski zakończył się konkretnymi osiągnięciami, m.in. wszystkie państwa WNP, z wyjątkiem Uzbekistanu, przystąpiły do Konwencji Genewskiej 1951 r., we wszystkich państwach uchwalono ustawę o uchodźcach, we wszystkich państwach otwarto Przedstawicielstwa UNHCR. Podobnie jak w Polsce, która jest stroną Konwencji Genewskiej od 1991 r., UNHCR na Białorusi szkolił pracowników migracyjnych z zasad prowadzenia postępowań uchodźczych, z technik przeprowadzania przesłuchań, informował o sytuacji w krajach pochodzenia wnioskodawców, wspierał władze białoruskie pomocą finansową, prawną, techniczną. Przy wsparciu UNHCR utworzono ośrodki pobytowe dla uchodźców w Witebsku, punkt na terenie lotniska w Mińsku, ośrodek w Mohylewie. Również przy wsparciu finansowym i technicznym stworzono system rejestracji osób wnioskujących o nadanie statusu uchodźcy oraz uznanych uchodźców AS Uchodźcy (AC Biezency). Pod koniec lipca br. oficjalną wizytę w Republice Białoruś złoży Antonio Guterres Wysoki Komisarz NZ ds. Uchodźców. Planowane jest podpisanie umowy o współpracy. 1 We współpracy z IOM oraz innymi organizacjami międzynarodowymi i białoruskimi UNHCR prowadzi w regionie obejmującym Białoruś- Ukrainę - Mołdowę szereg projektów współfinansowanych przez Komisję Europejską. W 2009 r. zakończył się projekt: Wzmocnienie systemu uchodźczego w Rep. Białoruś (EU AENEAS UNHCR project Strengthening the Protection Capacity in the Republic of Belarus, na który przeznaczono euro, finansowany przez Komisję Europejską, UNHCR i IOM. Obecnie realizowany jest projekt Lokalna integracja Uchodźców (The Local Integration Project)( ) z budżetem wynoszącym euro (dla Białorusi przeznaczono euro), z czego 77% środków pochodzi z budżetu Unii 1 ety%3fid%3d unhcr+belarus&cd=6&hl=pl&ct=clnk&gl=pl

62 Europejskiej, a 23% z budżetu UNHCR. Projekt ten ma na celu udzielenie wsparcia organom administracji w sferze integracji uchodźców. Beneficjentami są państwa regionu: Białoruś Ukraina Mołdowa. Poszczególne komponenty projektu dotyczą m.in. zatrudnienia, szkoleń zawodowych, dostarczenia pomocy socjalnej w takich sferach jak zakwaterowanie, pomoc medyczna. W 2007 r. zakończył się projekt The Local Integration of Refugees in Belarus, Moldova and Ukraine A Strategy for Action 1(, który miał na celu ocenę możliwości integracji uchodźców ze społeczeństwem białoruskim. Pochwalono władze białoruskie za osiągnięcia w sferze integracji, uznano, ze obwód homelski jest najbardziej przyjaznym regionem dla integracji uchodźców. Z przeprowadzonych w ramach projektu realizowanego w 2008 r. przez ECRE Here to stay? Refugee voices in Belarus, Moldova, the Russian Federation and Ukraine, rozmów z uchodźcami, wynika, że niektórzy mają problem ze znalezieniem mieszkania i pracy. 2 W wielu przypadkach trudności spowodowane są barierą językową, uchodźcy z Afganistanu przegrywają na rynku pracy konkurencję z uchodźcami z państw WNP znającymi język rosyjski. Kursy języka rosyjskiego organizuje Białoruski Czerwony Krzyż. Tylko nieliczni uchodźcy z nich korzystają. Uchodźcy, którzy wcześniej studiowali na Białorusi są w lepszej sytuacji, albowiem znają język, natomiast ci, którzy niedawno przyjechali mają trudności z komunikowaniem się. Uczęszczanie na kursy jest dobrowolne. Większość uchodźców handluje na bazarach, przy czym zazwyczaj pracują nielegalnie, co oznacza, że nie płacą podatków, nie nabywają praw emerytalnych, nie są ubezpieczeni, a to z kolei powoduje ograniczenie dostępności do usług medycznych. Z powodu nieznajomości języka białoruskiego lub rosyjskiego uchodźcy mają ograniczony dostęp do niektórych zawodów. Uchodźcy mają zagwarantowane podstawowe świadczenia socjalne: zasiłek dla matek, rentę inwalidzką, zasiłek dla bezrobotnych. 3 Dlatego też projekt Lokalna integracja Uchodźców wpisuje się doskonale w oczekiwania zarówno uchodźców, jak i administracji. W Państwowym programie polityki migracyjnej na lata zagadnienie integracji uchodźców zostało zapisane w katalogu zadań priorytetowych do realizacji. 1 The Local Integration of Refugees in the Republic of Belarus, the Republic of Moldova and Ukraine A Strategy of Action, Experts: Oldrich Andrysek Project Leader and Senior Legal Expert, Tarja Rantala Senior Socio Economic Expert, Cross Border Cooperation/ Söderköping Process, Raport dostępny na stronie: 3 Proces Söderköping, raport The local integration of Refugees in the Republic of Belarus, the Republic of Moldova and Ukraine, A Strategy for Action, 2008 ECRE Refugee Stories East Europe ГОЛОСА БЕЖЕНЦЕВ В БЕЛАРУСИ, МОЛДОВЕ,. РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ И УКРАИНЕ

63 Eksperci, którzy wypowiadają się w kwestii integracji uchodźców zwracają uwagę na wpływ czynnika kulturowego na proces integracji uchodźców w społeczeństwie białoruskim. Jak wiadomo ponad 70% uchodźców pochodzi z Afganistanu tj. z kraju o całkowicie odmiennych uwarunkowaniach kulturowych, odmiennej religii, tradycjach, zwyczajach. Czynnik ten wpływa negatywnie na proces adaptacji i ich integracji. 1 UNHCR, IOM wraz z organizacjami pozarządowymi prowadzą kampanie informacyjne, których celem jest przybliżenie społeczeństwu białoruskiemu problematyki uchodźców. W 2008 r. realizowany był m.in. projekt współfinansowany przez Komisję Europejską adresowany do dziennikarzy, po jego zakończeniu nagrodzono najlepsze artykuły opublikowane w środkach masowej informacji w dziale: Uchodźcy: mity i realia. Współpraca z International Organization for Migration (IOM) 2 IOM prowadzi w Republice Białoruś aktywną działalność. Od listopada 1994 r. Białoruś uczestniczy w pracach IOM w charakterze obserwatora. Biuro IOM zostało otwarte w Mińsku w 1996 r. Porozumienie o współpracy zostało ratyfikowane 5 maja 1999 r. W dniu 29 listopada 2005 r. podczas 90-tej Sesji Rady IOM w Genewie Republika Białoruś została przyjęta do grona członków. Główne kierunki działalności IOM w Białorusi obejmują IV bloki tematyczne, które łącznie tworzą system Zarządzania Migracjami (Managing Migration). Są to: -Migration and Development migracje i rozwój; -Facilitating Migration ułatwienia w zakresie przepływów migracyjnych; -Regulating Migration kontrola ruchów migracyjnych; 1 Biezency, Zin i sudba, Wladimir Borisenko 2 Na podstawie informacji przekazanych przez Pana Dejan Keserovic Szefa Misji IOM w Mińsku w trakcie spotkania w dniu Mińsku oraz materiałów informacyjnych: IOM Minsk 2009 IOM Combating Trafficking In Human Beings: Belarus IOM Belarus Counter Trafficking Projects IOM 12 Point Strategy

64 -Forced Migration migracje przymusowe. Wsparcie władz białoruskich w sferze zarządzania migracjami jest przewidziane w programie Migration Health (Migracje a Zdrowie). IOM w Mińsku, jako jedyna instytucja na Białorusi, otrzymał akredytację Organu Imigracyjnego Kanady, Australii, Nowej Zelandii i USA na badania i wydawanie zaświadczeń medycznych. IOM Medical Unit w Mińsku, na podstawie badań lekarskich, ocenia stan zdrowia osób objętych programem przesiedleń. W okresie od 1999 r. przebadano ponad 10 tysięcy osób. Główne kraje docelowe programów przesiedleń to USA, Kanada, Australia i Nowa Zelandia. Program badań lekarskich obejmuje: -diagnostykę gruźlicy -program szczepień -porady psychologiczne -opiekę lekarską w czasie podróży (opieka przed wyjazdem, badanie kwalifikujące do podróży samolotem, eskorta medyczna w czasie podróży, gdy jest konieczna). W zakresie komponentu Regulating Migration, w maju 2007 r. rozpoczęła się realizacja Programu Assisted Voluntary Returns (AVR). Jest to program pomocy w dobrowolnym powrocie cudzoziemców. Jest to jeden z komponentów, współfinansowanego przez Komisję Europejską, realizowanego przez IOM i UNHCR projektu Strengthening Protection Capacity in the Republic of Belarus (Etap I zakończony w maju 2009). W 2010 r. rozpoczął się II Etap tego projektu. Program jest adresowany do cudzoziemców, którym odmówiono nadania statusu uchodźcy, bądź którzy zrezygnowali z ubiegania się o ochronę oraz do pozostałych cudzoziemców, którzy nie mogą pozostać na Białorusi. Partnerami w projekcie są: Państwowy Komitet Pograniczny RB, MSW RB, Białoruski Czerwony Krzyż, Białoruski Ruch Pracowników Medycznych (Belarusian Movement of Medical Workers) oraz organizacja Evolutio. Projekt obejmuje: -szkolenia z zakresu zagadnień dobrowolnych powrotów migrantów (seminaria na szczeblu centralnym i lokalnym, wizyty studyjne, grupy robocze, konsultacje). W listopadzie 2009 r. delegacja białoruska uczestniczyła w wizycie studyjnej w Wielkiej Brytanii, gdzie wizytowała Lindhlme Immigration Removal

65 Centre oraz Border Agency. W grudniu 2009 r. w Mińsku odbyło się szkolenie w zakresie technik AVR. -organizację podróży powrotnej do krajów pochodzenia cudzoziemców (w tym: dostarczenie cudzoziemcom aktualnej informacji o sytuacji w kraju, pomoc w uzyskaniu dokumentów, rezerwacja i zakupienie biletów, badanie medyczne, opieka lekarska na czas podróży, gdy jest konieczna, organizacja wyjazdu, pomoc reintegracyjna). -przygotowanie i przeprowadzenie kampanii informacyjnej dotyczącej dobrowolnych powrotów (ulotki, broszurki informacyjne, plakaty, foldery w języku rosyjskim, francuskim, angielskim); - wypracowanie wspólnych: UNHCR IOM NGOs mechanizmów monitowania granicy i systemu ochrony cudzoziemców. Od początku realizacji programu AVR 1, tj. od 2007 r. zorganizowano łącznie 121 powrotów migrantów, w tym dla 40 obywateli Gruzji, których wnioski o nadanie statusu uchodźcy na terytorium Białorusi zostały rozpatrzone negatywnie, 24 obywateli Wietnamu, 16 obywateli Pakistanu, 6 z Afganistanu, 6 z FR, 5 obywateli Chin, 5 z Libanu, 4 z Gany, 3 z Bangladeszu, 2 z Turcji, 2 Armenii, 1 ze Sri Lanki, 1 z Egiptu, 1 z Iranu, 1 z Iraku, 1 z Kirgistanu, 1 z Nigerii, 1 z Serbii, 1 z Ukrainy. W samym 2009 r. IOM wspomógł 70 osób w dobrowolnym powrocie, w tym 36 osób w powrocie do Gruzji, 11 do Wietnamu, 5 -do Libanu, 4 do Gany, 3- do Pakistanu, 3 - do Chin, 2 - do Armenii, 1- do Afganistanu, 1 - do Iraku, 1 - do Kirgistanu, 1 - do Nigerii, 1 - do Serbii, 1 - do FR. Większość spośród ww. cudzoziemców stanowili mężczyźni (75,8%). Większość, bowiem aż 91,5% cudzoziemców była w wieku pomiędzy 19 a 59 rokiem życia. Program dobrowolnych powrotów składa się z komponentu repatriacyjnego oraz reintegracyjnego. Cudzoziemcy, np. osoby narodowości czeczeńskiej, powracający do Rep. Czeczenii, otrzymują pomoc w ponownym zaaklimatyzowaniu się oraz środki 1 Assisted Voluntary Return (AVR) Programme component of the AENEAS UNHC IOM project Strengthening Protection Capacity in the Republic of Belarus (Phase I and Phase II), IOM Minsk 2009, pp

66 na zaspokojenie podstawowych potrzeb bądź pomoc w znalezieniu pracy lub w rozpoczęciu działalności gospodarczej. W komponencie Regulating Migration, IOM w Mińsku, realizuje szereg niezmiernie ważnych projektów w sferze zwalczania handlu ludźmi. Program Combating Trafficking in Human Beings in the Republic of Belarus rozpoczął się we wrześniu 2002 r. Realizowany jest według przyjętej zasady: 3xP: Prevention -zapobieganie handlowi ludźmi, przy czym należy podkreślić, że liczba przedsięwzięć, spotkań, szkoleń w tej sferze jest imponująca. -Prosecution -ściganie, procedura karna za handel ludźmi. -Protection - ochrona oraz program wsparcia ofiar handlu ludźmi w ich reintegracji. Ofiarom handlu wypłaca się odszkodowanie. Od 2002 r., 1847 ofiar handlu ludźmi otrzymało pomoc reintegracyjną. W strukturze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych RB działa ośrodek szkoleniowy International Training Center for Migration and Combating Trafficking in Human Beings. Prowadzone są tam szkolenia w zakresie zwalczania handlu ludźmi. W 2007 r. ruszył projekt, którego zakres obejmował wsparcie techniczne w sferze zwalczania handlu ludźmi. W 2009 r. wydano m.in. 80 tysięcy egzemplarzy materiałów informacyjnych poświęconych tej tematyce. Za pośrednictwem gorącej linii prowadzonej przez organizację Business Women Club w Brześciu udzielono 1887 konsultacji dotyczących zagadnień nauki, pracy, małżeństw zawieranych poza granicami Białorusi. Na ulicach Mińska i obwodu mińskiego ukazało się 35 billboardów z informacją o numerze telefonu gorącej linii. Odbyło się szereg szkoleń i spotkań, wizyty studyjne, m.in. do Włoch w styczniu 2009 r., do Turcji oraz szkolenia adresowane do organizacji pozarządowych, m.in. Prevention of burn out syndrome na temat objęcia ofiar handlu ludźmi pomocą w ich reintegracji, szkolenie w Witebsku Financial sustainability of NGOs, czy seminarium w Mińsku Best experience in the field of prevention of THB, konferencja prasowa z okazji Dnia Migranta (Migrants Day). W Grodnie i w Brześciu odbyło się szkolenie adresowane do przedstawicieli wyznań religijnych pod hasłem: Cooperation of religious organizations with governmental and non-governmental organizations in

67 the field of combating trafficking in human beings, social protection and rehabilitation of victims of trafficking. Ze statystyk Misji IOM 1 w Republice Białoruś wynika, że wśród państw docelowych w sferze handlu ludźmi dominuje Rosja: w okresie 2002/ wywieziono tam 971 osób, na drugim miejscu znajduje się Polska 209 osób, następnie ZEA 129 osób, Turcja 116, Białoruś 108, Niemcy 60, Cypr-54, Czechy 47, Liban 30, Izrael 29, Litwa 29, Austria -21, Włochy 10, Holandia 11, Hiszpania -7. Pozostałe państwa docelowe: Wielka Brytania, Ukraina, Grecja, Syria, Portugalia, Szwajcaria, Egipt. Wśród ofiar handlu ludźmi najwięcej jest kobiet (w okresie zjawisko to dotknęło 1385 kobiet), w mniejszym zakresie dotyczyło mężczyzn (w tym samym okresie proceder ten dotknął 508 mężczyzn). Wśród ofiar dominują osoby w wieku lat (w okresie osoby). W większości przypadków osoby zmuszane były do świadczenia usług seksualnych, drugie miejsce w statystykach zajmuje liczba osób, zmuszanych do pracy w nieludzkich warunkach (labor exploitation). W mniejszym zakresie proceder handlu ludźmi dotyczył dziecięcej pornografii i zmuszania dzieci do usług seksualnych. W komponencie Regulating Migration realizowany był program MIGRABEL MIGRAMOL Strengthening of Migration Management in the Republic of Belarus and Moldova" ( ), który rozpoczął etap przygotowania Białorusi do wykorzystania technologii biometrycznej w zarządzaniu migracjami. Projekt obejmował IV obszary: dokumenty podróży z danymi biometrycznymi oraz proces ich wyrabiania, dokumenty tożsamości, zarządzanie granicami, ochrona danych osobowych. Eksperci z Białorusi mieli możliwość odbycia wizyt studyjnych w Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, Austrii, Szwajcarii i zapoznania się tam z najlepszymi praktykami w dziedzinie technologii biometrycznej. We współpracy z władzami białoruskimi opracowany został plan modernizacji infrastruktury wydawania paszportów Passport Issuance Infrustructure Modernization Plan oraz Equipment procurement plan plan wyposażenia w sprzęt techniczny oraz Purchase of the equipment and its delivery plan zakupu i dostawy do odbiorcy. W lutym 2009 r. IOM opublikował Technical Requirements Report. W marcu - kwietniu 2009 r. w Mińsku odbyła się konferencja międzynarodowa na temat wykorzystania technologii biometrycznej: International Conference on Biometric Applications in Electronic Machine Readable Travel 1 Combating Trafficking i Human Beings: Belarus VOT Statistics from September 2002 thorough 2010, IOM Mission In Belarus

68 Documents&Issuance Systems. Wzięło w niej udział 80 uczestników z wielu państw oraz organizacji międzynarodowych. Realizacja projektu zakończyła się wypracowaniem koncepcji polityki państwa w sferze wprowadzenia do obiegu paszportów biometrycznych tzw. State Biometric Concept. W trakcie wizyty studyjnej w Wielkiej Brytanii zademonstrowany został pierwszy białoruski biometryczny paszport. Projekt MIBRABEL będzie kontynuowany. Jego głównym celem będzie dalsza modernizacja narodowego systemu wydawania paszportów w RB oraz wprowadzenie kontroli paszportów biometrycznych na granicy pomiędzy Rep. Białoruś a UE. 1 W komponencie Facilitating Migration prowadzona jest kampania informacyjna dotycząca możliwości legalnego wyjazdu poza granice Białorusi. Wykorzystywane są takie środki jak: infolinie, konferencje prasowe, dystrybucja broszur, ogłoszenia. Proces Söderköping Białoruś uczestniczy w pracach Procesu Söderköping zainicjowanego przez Szwecję w 2001 r. którego celem jest rozwój współpracy transgranicznej w dziedzinie azylu, migracji i zarządzania granicami w krajach Unii Europejskiej położonych na jej wschodniej granicy oraz w Białorusi, Mołdowie i Ukrainie. Działania realizowane są przez UNHCR we współpracy z IOM i Szwedzkim Urzędem Migracyjnym Migrationsverket. Proces Budapesztański Białoruś uczestniczyła w projekcie Rozszerzenie Procesu Budapesztańskiego na kraje WNP. W dniach września 2004 r. przeprowadzono wizytę studyjną w Republice Białoruś, w której wzięli udział eksperci z Finlandii, Czech, Polski 2 oraz ICMPD. Sytuacja migracyjna na Białorusi została szczegółowo przedstawiona w publikacji wydanej przez ICMPD w 2005 r. w języku rosyjskim i angielskim (Overview of the Migration Systems 1 Więcej informacji na temat planowanych projektów znajduje się na stronie 2 Więcej informacji na temat udziału Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców w projekcie Sprawozdanie DP IKP 41/2005 z dnia r. z wizyty studyjnej w Republice Białoruś.

69 in the CIS countries). 1 Urząd ds. Repatriacji i Cudzoziemców aktywnie uczestniczył w tym projekcie. Pracownicy Zespołu ds. Informacji o Krajach Pochodzenia uczestniczyli w 10 wizytach studyjnych. 2 Współpraca z państwami - Stronami WNP Białoruś uczestniczy w działaniach podejmowanych we współpracy państw WNP. Od 1998 r. Białoruś jest stroną Porozumienia o Współpracy Państw - Członków WNP w walce z nielegalną migracją, które obejmuje monitorowanie procesów migracyjnych, wdrażanie mechanizmów deportacji, harmonizację regulacji prawnych, wymianę informacji o kanałach przerzutu, wzorach dokumentów. Podsumowanie współpracy międzynarodowej w dziedzinie migracji. Proceder handlu ludźmi, zwłaszcza kobietami, ujawniono na Białorusi na początku lat 90-tych. Położenie geograficzne kraju sprzyja rozwojowi tego zjawiska. Terytorium państwa wykorzystywane jest jako punkt przerzutu kobiet z Białorusi, Rosji i innych krajów WNP do państw Europy Zachodniej. Białoruś jest stroną wielu konwencji międzynarodowych dotyczących ochrony praw kobiet. Są to m.in. : -Konwencja w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji przez osoby trzecie z 2 grudnia 1949 r. W BSRR weszła w życie 22 listopada 1956 r. -Międzynarodowa Konwencja w sprawie zwalczania handlu ludźmi i dziećmi z 30 września 1921 r. W BSRR weszła w życie 21 maja 1948 r. -Konwencja o prawach politycznych kobiet z 1952 r Sprawozdania z misji badawczych do państwa WNP pracowników Zespołu ds. Informacji o Krajach Pochodzenia, które odbyły się w latach w ramach projektu rozszerzenie Procesu Budapesztańskiego na kraje WNP

70 -Międzynarodowa Konwencja o zwalczaniu handlu kobietami pełnoletnimi z 11 października 1933 r. W BSRR weszła w życie 21 lipca 1948 r. -Konwencja w sprawie niewolnictwa z dnia 25 września 1926 r. W BSRR weszła w życie 13 września 1999r. -Konwencja uzupełniająca w sprawie niewolnictwa, handlu niewolnikami oraz instytucji i praktyk zbliżonych do niewolnictwa z 7 września 1956 r. -Konwencja o prawach dziecka z 20 listopada 1989 r. + Protokół uzupełniający do Konwencji praw dziecka w przedmiocie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i pornografii. -Konwencja o środkach odurzających z 30 marca 1961 r. -Konwencja o substancjach psychotropowych z 1971 r. -Konwencja ONZ z dnia 20 grudnia 1988 r. o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi. -Konwencja NZ przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej z 15 listopada 2000r. przyjęta w Palermo + dwa Protokoły: -Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi. -Protokół przeciwko przemytowi migrantów droga lądową, morską i powietrzną. W 2004 r. Rep. Białoruś przystąpiła do XII Międzynarodowej Konwencji dot. zwalczania finansowania terroryzmu z dnia 9 stycznia 2003 r. RB zawarła również szereg umów w ramach współpracy pomiędzy Państwami Stronami WNP: Porozumienie o Współpracy Państw - Stron WNP w sprawie walki z przestępczością z dnia 25 listopada 1998 r., Międzypaństwowy program wspólnych działań w walce przeciwko procederowi handlu ludźmi,

71 Porozumienie o wspólnych działaniach MSW Państw Stron WNP w sferze walki z przestępczością. Głównym koordynatorem działań i główną instytucją odpowiedzialną za zwalczanie handlu ludźmi, zwłaszcza kobietami, jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych RB. Handel ludźmi według białoruskiego kodeksu karnego jest zbrodnią zagrożoną karą pozbawienia wolności. Do przestępstwa handlu ludźmi odwołuje się art. 181 kodeksu karnego z 2005 r. oraz art. 187, w którym mowa o nielegalnym zatrudnianiu za granicą. Do przestępstwa nakłaniania do prostytucji odwołuje się art. 171 kk, w którym mowa o eksploatacji prostytucji. Ponadto art. 171 kk z 2005 r. nakłada karę za zmuszanie dzieci do prostytucji. Należy podkreślić, że władze białoruskie wkładają wiele wysiłku w zapobieganie i zwalczanie handlu ludźmi i odnoszą sukcesy na tym polu, potwierdzeniem są statystyki.

72 English Sumary The report on the migration situation in the Republic of Belarus in Polish language version gives a comprehensive analysis of the phenomenon. The English language version of the report gives the summary of the main information. The present text has been written on the basis of the information acquired at the Citizenship and Migration Department and accessible hard copy and internet publications. The Republic of Belarus encountered the phenomena refugees and displaced persons at the beginning of the 1990s decade. The wave of forced migrations resulted from the dissolution of the USSR. They were the USSR citizens (mostly ethnic Belarusians and Russians) inhabiting the USSR republics, where ethnic conflicts erupted. It was a new challenge for Belarusian authorities. There was no institutional or legal basis, which would help regulate the phenomenon. In 1992 State Migration Service was established within the structures of the State Labour and Social Assistance Committee, transformed in 1997 into the Migration Committee within the structure of the Belarusian Ministry of Labour. Developing relevant legislature was its priority. Following the Republic of Belarus s declaration of sovereignty in 1991, first acts were passed, regulating citizenship, legal status of foreigners and stateless persons in the RB territory, the rules of entry to and exit from the Republic of Belarus of its citizens, ethnic minority issues, first drafts of the Refugee Act, immigration and labour migration abroad. The Agency of the UN High Commissioner for Refugees was established in Minsk in The UNHCR provided financial, technical and training on refugee procedures support to the Belarusian authorities. Good cooperation with UNHCR has continued to this day. In 1995 Belarus acceded to the Geneva Process on migration management in CIS countries (concluded in 2005). The Geneva Process intensified work on legislation. In 1995 the Refugee Act entered into force. The definition of a refugee was based upon the Geneva Convention of The first applications for a refugee status, submitted mostly by the citizens of Afghanistan, were processed in The first refugee certificates were given to the orphaned children from Afghanistan in May 1997, in presence of the UNHCR Representative in Minsk. Since June 1998 the refugee procedures are processed in the whole territory of the Republic, also on the local administration level. At the same time consultations were held with the UNHCR agency on amendments to the Act. In 1999 the amended Refugee Act entered into force.

73 In 2001 the Republic of Belarus signed the 1951 Geneva Convention on refugee status and the New York Protocol of With the UNHCR s support a new reception centre was open for 30 people in Vitebsk. In July 2003 the once-again amended Refugee Act entered into force. By President s Decree of 30 December 2010 the then Migration Department of the Ministry of Labour and Social Assistance was cancelled and replaced by the Citizenship and Migration Department within the Ministry of Interior. The Head of the Department answers to the Minister of Interior. At present Mr Aleksei Biegun, whom the employees of the Country of Origin Information Unit and of the Refugee Procedure Unit of the Office for Foreigners met at the study visit in Belarus, is the Head of the Department. Decisions on granting/refusing international protection to foreigners are made by the Head of the Department. Four managements operate within the Department: I. Migration, foreigners and stateless person s management; II. Citizenship, passport issues and exit abroad management III. Labour migration, refugees and asylum management IV. Society registration unit. The Department employs 46 persons, both officers and civil employees. 156 Citizenship Department Units operate in the whole territory of the country. These are so-called OVD units local units of interior authorities (ОВД). They employ 1100 persons altogether. The International Protection Institution in the Republic of Belarus: The Refugee Act of 1995, amended in 2003, was subject to further amendments. Legislative works were taken up in New edition of the Act was to implement a new form of international protection subsidiary protection. At legislative works the UNHCR recommendations and EU Directives were taken into account (above all the qualification directive). At present the main legal act regulating protection of foreigners is the Republic of Belarus s Act of 23 June 2008 No on granting foreigners and stateless persons refugee status, subsidiary protection and temporary protection in the Republic of Belarus. The Act entered into force on 3 July Regulations, orders and instruments also entered into force: issues pertaining to the stay of persons applying for refugee status or subsidiary protection on the Republic of

74 Belarus s territory have been regulated by the Council of Ministers regulation of 14 April No 461. Issues relative to determining identity of a foreigner applying for international protection have been regulated by the Belarusian Minister of Interior s regulation of 2 June 2009 No 178. Issues relative to organisation of labour have been regulated in the Instructions on terms and conditions of asylum proceedings confirmed by the Ministry of Interior of no 143. In the territory of the Republic of Belarus a foreigner is granted protection by: - granting refugee status, Article 18 of the Act - granting international protection; Article 21 of the Act -granting temporary protection; Article 24 of the Act -granting asylum pursuant to Article 12 of the Constitution of the RB Refugee status Article 18 of the Act provides as follows: In the Republic of Belarus refugee status shall be granted to a foreigner staying in the RB territory, as a result of wellfounded fear of being persecuted in the State of citizenship, because of their race, religion, citizenship, ethnicity, or membership in a particular social group, or because of political views; who, due to the said fear, cannot or does not want to use such State s protection; or to a stateless person, staying in the RB territory as a result of the said fear, who cannot or does not want to return to the previous country of permanent residence. Proceedings in applying for protection in the Republic of Belarus Foreigners submit status application to the competent authority. Next stage of proceedings is determining the applicant's identity. Foreigners who do not have any documents entitling them to leave abroad or foreigners in possession of forged documents are subject to identity verification. Identification is performed also in case of minor foreigners applying for protection, who do not have any identity documents confirming their age or in case of dubious information of age in their documents. In such cases those persons are directed to medical examination. 1 Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 14 апреля 2009 г. 461 вопросы предоставления иностранным гражданам и лицам без гражданства статуса беженца, дополнительной и временной защиты в Республике Беларусь

75 The figure indicates that in the Minsk district 8 persons were subject to identification procedures, in Vitebsk - 5, in Grodno - 4, in Mogilev and Brest - 1. II. Introduction of personal data to the ICT system AS Refugees, direction of the applicant to the temporary residence. Border service units and citizenship and migration management are entitled to data registry. The AS "Refugees" system makes possible search of persons, contains fingerprint data and allows to check the foreigner s data in subsystems. III. Interrogation: the applicants are interrogated and their applications are registered. IV. Fingerprinting, medical examination. V. Application processing by the responsible body.: citizenship and migration management, preparation of the decision project. VI. Application analysis and final decision, responsible body: Citizenship and Migration Department of the MVD. Asylum applications are submitted to: - Border service unit (in case of a foreigner s arrest by the border service unit for illegal crossing of the border of the Republic of Belarus, or illegal stay in its territory). - Citizenship and migration unit of the interior authorities, relevant for the place of a foreigner's arrest for illegal stay in the territory of the Republic of Belarus (there are 156 such units). - Citizenship and migration management of the main interior authority of the Minsk municipal executive committee. The diagram illustrates the number of applications for protection submitted within the period from 2006 to the first quarter of 2010 to the internal affairs board of the Minsk municipal executive committee (marked blue), to citizenship and migration units of the internal affairs authorities (marked pink), and to border service units (marked green).

76 From 1997 to the first quarter of persons applied for international protection in the Republic of Belarus, 819 persons were granted refugee status, 1 person received subsidiary protection (new protection institution, implemented in July 2009), 89 persons were granted permission for temporary stay due to their expulsion being impossible, 219 persons lost refugee status, including 110 persons due to acquiring citizenship of the Republic of Belarus. Refugees may submit applications for citizenship after 7 years from acquiring refugee status (the 7-year period is counted from the day of being granted refugee status, in other cases the 7-year period is counted from the day of receiving permission to settle). The dynamics of the phenomenon of exile: It can be inferred from the diagram, illustrating number of persons who applied for international protection from 2004 to the first quarter of 2010, that in the applications number decreased, while starting from 2007 (57 applicants) the numbers have been increasing: 93 persons in 2008, 160 persons in 2009, 63 persons in the first quarter of 2010 (which is more than in 2007 as a whole), which means, that assuming the trend continues, in 2010 circa 240 persons should submit applications for protection. In 2009 citizens of Afghanistan and Georgia were most numerous among the applicants. The list and diagram below illustrate the main applicants countries of origin in 2009, so-called Top countries : -Afghanistan 51.9% - 83 persons -Georgia 13.1% - 21 persons -Iran 5.6% - 9 persons -Ukraine 5.6% - 9 persons -Russia 5.0% - 8 persons -Pakistan 4.4% - 7 persons -Congo 2.5% - 4 persons -Azerbaijan 1.9% - 3 persons -Lebanon 1.3% - 2 persons -Uzbekistan 1.3% - 2 persons -Angola 0.6% - 1 person -Tajikistan 0.6% - 1 person Other: Iraq, Egypt, Kazakhstan, Kirgizstan, Madagascar, Moldova, Syria, Somalia, Sudan 1 person from each of the countries.

77 In the first quarter of 2010 the most numerous were applications by the citizens of Afghanistan (88%), Armenia and Ukraine (4% each), Azerbaijan and Pakistan (2% each). Afghanistan and Pakistan are still the main countries of origin of persons seeking protection in Belarus which means that Asian direction of the influx is still prevailing. On the diagram below, brown marks the region of Asia the country of origin of the majority of persons applying for protection to the Belarusian authorities, navy the region of Europe the CIS countries (Georgia, Armenia, Ukraine, Russia), and burgundy the region of Africa, from which the smallest number of persons applying for protection in the Republic of Belarus comes. Some persons submitting status applications treated Belarus as country of destination, since they contact authorities which accept application on their own accord. There is growth in the number of cases, in which foreigners submit applications only to avoid expulsion from the Republic of Belarus. Persons who were arrested due to the breach of rules of border crossing, or to illegal stay, did not plan to submit the status application, i.e. did not treat Belarus as the protection country. The diagram shows, that of the total number of applicants granted refugee status by the Republic of Belarus, 70.5% came from Afghanistan, 16.4% from Georgia, 3.9% from Tajikistan, 3.5% from Azerbaijan, 2.8% from Ethiopia, 1.1.% from Palestine, 1.0% from Iran, 0.2% from Cameroon, 0.1% from Iraq, 0.1% from Liberia, 0.1% from Rwanda, 0.1% from Armenia. The biggest concentration of refugees is encountered in Minsk (347 persons) and the Minsk oblast (Мі нская во бласць) (86 persons), Homel (67 persons), Mogilev (35 persons), Vitebsk, Grodno (14 persons) and the Brest oblast (Брэ сцкая во бласць) (9 persons). Issues pertaining to the distribution of foreigners who applied for protection in the territory of the Republic of Belarus are dealt with by the Citizenship and Migration Department, bearing in mind optimisation of the proportion of migrants to the number of places to be occupied by persons applying for protection in the territory of the Republic of Belarus on the basis of the Council of Ministers regulations.

78 Distribution of centres of temporary stay for persons applying for protection in the Republic of Belarus, including number of persons staying there, is illustrated on the map. Data for 2009 are marked yellow, for 2010 orange. As the procedures are carried out, the applicants stay in the temporary residence in Vitebsk (an open centre, the stay is free of charge, the Belarusian Red Cross employs a psychologist), in the border service centre in Brest, in the centre on the international airport in Minsk. The refugees who were granted status may live in temporary residence for persons seeking protection, functioning within the structure of municipal social assistance in Homel. The Act (Article 19) provides for the rights of the foreigners granted refugee status: Foreigners granted refugee status enjoy the same rights, as foreigners permanently residing in the Republic of Belarus, i.e. the same economic and social rights as the citizens of the Republic of Belarus: right to medical care, to employment, to social assistance. they are granted permission to settle for a defined time up to 1 year, which is the basis for applying for a permission to settle, they have family reunification rights foreigners with refugee status are granted judicial protection of their rights, minor refugees have the right to education on the same bases as minor citizens of Belarus. right to contact the UNHCR representative for Belarus; right to obtain refugee identity card so-called (удостоверение беженца). Subsidiary protection: Article 21 of the Act introduces a new institution to the Belarusian legislation subsidiary protection: The Republic of Belarus shall grant subsidiary protection to a foreigner who stays in the territory of the Republic of Belarus, and who does not meet criteria for being granted refugee status, when their return to the State of citizenship would constitute a risk of their being subject to capital punishment, torture, other forms of cruel, inhuman, degrading human dignity treatment and punishment, or risk of loss of life, resulting from violence in the situation of international or internal armed conflict; who cannot or does not want to use their

79 State's protection, due to reasons listed above, or to a stateless person, staying in the Republic of Belarus, who does not fulfil criteria to be granted refugee status, but is nevertheless threatened, who, as a result of this threat, cannot or does not want to return to the State where s/he previously permanently resided. Foreigners, to whom subsidiary protection status was granted: 9. receive a certificate on being granted subsidiary protection; 10. receive permission for a temporary stay in the Republic of Belarus for a period of one year, the so-called разрешение на временное проживание; 11. have the right to medical care, employment equal to the foreigners permanently residing in Belarus; 12. foreigners who have subsidiary protection status are guaranteed judicial protection of rights; 13. minor foreigners, to whom subsidiary protection was granted, have the right to education and medical care equal to those of minor RB citizens. Financial aid Foreigners applying for protection in the Republic of Belarus receive one-off financial aid amounting to 12.50%$, additionally they receive funds for railway transport, and to support themselves in the temporary residence amounting to actual support expenses, or are granted funds to support themselves outside the temporary residence centre amounting to actual expenses, not exceeding the amount of 125$ per month, in addition, funds for alimentation not exceeding the amount of 62.5$, for purchase of clothes not exceeding 50$. Issues pertaining to financial aid are specified in the Council of Ministers' regulation no 461 of 14 April Refugees can live with a citizen of the Republic of Belarus's family or with the family of a foreigner, who has the right of permanent residence in the Republic of Belarus, provided that there is at least 6 sq m for one person. Due to the fact that families of refugees are usually large, it would be easier for them to find accommodation in rural areas. Unfortunately few statutory refugees decide to settle in the countryside, as the majority of them are former city dwellers, not prepared to work in agriculture. Pursuant to Article 47 of the Act, which defines the family unification rule, family members of a foreigner granted refugee status or subsidiary protection status,

80 who entered the Republic of Belarus to join their family and children of statutory refugees/foreigners granted subsidiary protection, born in the territory of the Republic of Belarus, are also granted refugee status/subsidiary protection in accordance with the family unification rule. The Act implements the definition of a safe third country a country, in whose territory a foreigner stayed before the arrival to the Republic of Belarus, with the exception of transit through its territory, where s/he could apply for a refugee status or subsidiary protection, or asylum, and additionally, where international universal and regional human rights standards are complied with, including prohibition of torture, other forms of treatment and punishment which are cruel, inhuman or degrading human dignity: the provisions of the Convention on refugee status of 28 July 1951 and the Protocol on refugees of , most of all the nonrefoulment rule are complied with. Legal regulations pertaining to forced migration are binding in such a country and competent State authorities are authorised to process requests on refugee/subsidiary protection and asylum status. Article 5 of the Act imposes an obligation to observe the rule of nonrefoulment of the foreigners against their will to the territory of a State, where their life or freedom would be threatened due to their race, religion, citizenship, nationality, membership in a given social group, political views, or to the territory of the State where the foreigner would be subject to torture. Foreigners, whose expulsion to the country of origin is inadmissible, are granted permission for temporary stay in the territory of the Republic of Belarus. The statutory deadline for application processing is 6 months, with the possibility of prolongement to 1 year. Processing of an application for prolongement of subsidiary protection status should be concluded within 2 months. The Act introduces the definition of a not-founded application. Such applications are processed in the first place, in accelerated procedure, which should be concluded within 1 month. The decision on granting/refusing refugee status/subsidiary protection may be appealed against in court within 15 days from the day of its reception.

81 International Protection summary It should be emphasised that Belarusian successes also include provisions on refugees, which in the opinion of many experts are one of the best in the region, as well as creation of a formed institutional basis. The act on refugees has been amended several times. We should also give credit to the introduction of supplementary protection institution to the legislation in The act amended in 2009 meets the requirements of the EU. Department for Citizenship and Migration is the main administrative body on the central level, competent for granting / refusing the refugee status to foreigners on the territory of the Republic of Belarus. It can be ascertained that the authorities created a system for management of refugees. The current priority task is to develop efficient integration policy for refugees. It is a new challenge for Belarusian authorities. Integration of refugees in Belarus is hindered due to a cultural factor, for 70% of refugees in Belarus come from Afghanistan, i.e. from a country of different culture, religion, tradition and customs. This factor affects the adaptation and integration of refugees. Afghanistan dominates as the country of origin of applicants in Belarus. The number of applicants remains stable, slightly increasing since National migration policy Migration policy in Belarus is conducted on the basis of long-term programmes adopted by the Council of Minister of the RB. Currently the programme for is implemented. It was adopted by the Council of Ministers in December It is evidence that Belarusian authorities are involved in migration issues, migration is an issue of national importance. Labour-related migration: The lack of state border between Belarus and Russia has significant impact on the scale of labour-related migration in Belarus. It follows from the official statistics that the number of people who recently came to Belarus for work exceeds the number of Belarusians who left for work abroad. In 2009, 4835 persons took up legal work in Belarus; at the same time 4178 persons officially took up work abroad. In 2008, 2463 persons entered the country for work while 6204 left for work. In 2009, the majority of those who decided to take up work abroad resided in Minsk persons, also most of people came to Minsk 2955 persons. Among the persons coming from the CIS who took up legal work in

82 Belarus, the most numerous groups were from Ukraine (1308 persons), Moldova (118 persons), Tajikistan (104 persons) and Armenia (77 persons). Among the countries outside the CIS, the most numerous groups of economic migrants were from Turkey, Lithuania, Vietnam and China. Construction industry and agriculture are the most popular economic sectors where foreigners took up work. Issues connected with Belarusians going abroad in order to take up work and with employing foreigners in Belarus are regulated by the ACT of 17 June 1998 on labour migration. Currently, works are conducted on the amendment of this act. Legislative works will be completed by the end of the year. The amendment foresees liberalisation of law on employing foreigners. At present, a special permit (licence) is required. After introducing the amendments (which, according to the Minister of Interior, Anatolij Kuleshov, are aimed at economic liberalisation and improvement of business climate in the Republic of Belarus) the license will cease to apply and 2 types of permits will apply instead. A permit issued at the request of an employer, only in the case when an employer wants to employ more than 10 people. In the case of employing less than 10 employers the permit will not be required. Second type of permit consent for work, will be issued at the request of a foreigner. When issuing a licence for attracting foreign workforce to Belarus, the authority which issues the license verifies concluded agreements in terms of their conformity with provisions on protection of employees rights. Agreement on cooperation regarding labour-related migration were concluded with CIS countries (with RF in 1993), with Moldova in 1994, with Ukraine in Agreements were also concluded with inter alia, Azerbaijan (in 2007), Serbia (2009), at present works are conducted on the agreement with Venezuela, Vietnam, Libya. The agreement concluded on 27 September 1995 on temporary earning activity and social protection of citizens who work abroad is in force between Poland and Belarus. In the opinion of interlocutors it is advised to revise this agreement and adjust it to current situation. According to statistics, 233 Belarusians worked legally in Poland in 2008 and only 116 in Agriculture is the main sector of employment. 45 Poles worked in Belarus in 2008, only 31 in 2008 mainly experts employed in enterprises, including 14 persons in management. Citizens of the Republic of Belarus go for work mainly to Russian Federation (2656 persons). Due to the lack of border control between the Republic of Belarus and

83 the RF, it is hard to estimate the actual number of people working in Russia. Moreover, 1263 Belarusians went to work in the USA, 46 to Czech Republic. Among Belarusians who went abroad to work, 1376 persons were qualified workers, unqualified, 452 were experts and 657 were workers of the service sector. The most numerous group of Belarusians who went abroad were young people of up to 24 years of age (2512 persons), followed by persons of years of age (599). In turn, among people who took up work in Belarus, the most numerous group were persons of years of age (1502) and of years of age (1114). Belarusian law does not forbid individual departures abroad for work. From this follow differences in estimations of the number of Belarusians who individual took up work abroad. Such persons will not be included in official statistics. According to migration services of the RF, ca. 50 thousand Belarusians work in Russia. Russians working in Belarus are not considered economic migrants because they profit from the right to work just like citizens of the RB, therefore they do not have to have the license for work. Other sources state that 1.2 million citizens of Belarus work abroad, 400 thousand of them in Russia. Other data state that 400 thousand work abroad, or that 800 thousand work only in Russia and Ukraine. Official statistics, available at the website of the Ministry of Labour and Social Policy of the RP, state that in 2009 employers submitted over 4961 declarations with the intention of employing Belarusian citizens. It should be assumed that Belarusian citizens perform short term works in Poland, which are mentioned in the ordinance of the Minister of Labour and Social Policy on performing works by foreigners without the need for obtaining work permit, which entered into force on 1 September this year (Dz.U. No 156, item 1116).1 Outflow of educated workers may have a negative impact on Belarusian economy, because the State suffers losses not only due to the departure of qualified specialists but also due to education costs incurred by the State. Labour-related migration may bring benefits to the State on the condition that the specialists will gain experience abroad and then come back to the country and use this experience in local conditions. Belarus registers a negative population growth. According to available sources, the population has decreased during the last 10 years by 5.5%, i.e

84 persons. Belarus, just like Russia needs external workforce. At present, legal labourrelated migration does not affect economic and demographic situation. There is still a positive migration balance in Belarus. One of the objectives of Belarusian migration policy is to develop mechanisms encouraging qualified specialists to return to Belarus. Undoubtedly, permanent emigration of qualified specialists may have negative effects on Belarusian economy. Citizenship of the Republic of Belarus: The first act on citizenship was adopted on 12 November 1991 after the Highest Council of the Republic of Belarus declared independence on 27 July 1990 and assumed the zero option, i.e. all persons registered in this part of the USSR where automatically recognised as Belarusian citizens. A census was conducted then. The results were that: 80% of population were Belarusians, 12% Russians, 4.2% Poles, 1.5% other nationalities. At present, the act of the Republic of Belarus on citizenship of the Republic of Belarus" of 1 August 2002 is in force (revision of 22 June 2006). It follows from this act that Belarusian citizenship may be obtained: -by birth according to the blood principle. Article 13 of that act provides that a child obtains Belarusian citizenship by birth if at least one parent has Belarusian citizenship, regardless of its place of birth; if parents (only parent) reside permanently in Belarus, on the condition that a child was born in Belarus; if parents (only parent) reside permanently in Belarus and are foreigners, on the condition that a child was born in Belarus and countries whose citizens are the parents did not grant citizenship to a child. According to the principle of the right of soil, a child found in Belarus with unknown parents, obtains Belarusian citizenship. -acknowledgement of Belarusian citizenship at the request of a foreigner (by naturalisation). Article 14 of the act provides that the person who is 18 years old has the right to apply for citizenship if: -he or she obliges to observe and respect the Constitution of the RB;

85 -speaks one of official languages of the RB (Article 17 of the Constitution of the RB: Official languages of the Republic of Belarus are: Belarusian and Russian). - resided in Belarus under permit to stay for at least 7 years. -has documented source of income (not lower than the minimum necessary for living); -does not have citizenship of a foreign country of loses citizenship of a foreign country when obtaining Belarusian citizenship (document should be submitted which states the lack of citizenship of another country or a statement should be presented on renouncing the citizenship, except cases when renouncing the citizenship of a foreign country is impossible due to objective reasons). Refugees may apply for Belarusian citizenship if at least 7 years passed since the day they obtained a refugee status and they resided during this time in Belarus. From 1997 until the end of the first quarter of persons who were granted a refugee status obtained Belarusian citizenship. According to statistics, 6 persons with refugee status obtained Belarusian citizenship in 2006, 22 persons in 2007, 43 refugees in 2008, 32 refugees in 2009 and 2 refugees in the first quarter of granting Belarusian citizenship through registration. Article 15 provides that a person who is 18 years old, who permanently resided in Belarus and had USSR citizenship and had not Belarusian citizenship, may apply for Belarusian citizenship through registration if: -such person was born or permanently resided in Belarus before 12 November 1991; -is married to a person who obtains Belarusian citizenship through registration; -is a descendant of a person who obtains, obtained or will obtain Belarusian citizenship through registration. Applications for citizenship through registration are examined within two months. Citizenship is granted in this procedure not by the President of the RB but by the Head of the Interior Division.

86 Simplified procedure for granting Belarusian citizenship is envisaged also by international agreements concluded between the Republic of Belarus and the Republic of Kazakhstan, Kirgizstan, Russian Federation and Ukraine. These are: Agreement of 17 January 1996 concluded in Minsk between the Republic of Belarus and the Republic of Kazakhstan on simplified procedure for obtaining citizenship (entered into force on 31 July 1998). Agreement of 26 February 1999 concluded in Moscow between the Republic of Belarus and the Republic of Kazakhstan, Kirgizstan and Russian Federation on simplified procedure for obtaining citizenship (entered into force on 4 November 2000). Agreement of 12 March 1999 concluded in Kiev between the Republic of Belarus and Ukraine on simplified procedure for changing citizenship by persons who permanently reside in Ukraine and by Ukrainian citizens who permanently reside in the Republic of Belarus (entered into force on 8 April 2000). Statistics: In Polish citizens obtained Belarusian citizenship. From 1991 (the act entered into force in 1994) 240 thousand persons obtained citizenship of the Republic of Belarus. Majority (ca. 90%) came from republics of the former USSR, including: - 50% from Ukraine and RF, - 30% from Central Asia, - 9% from Baltic countries, - 7.5% from Transcaucasia (Armenia, Georgia, Azerbaijan), - less than 3% - from so called far abroad. Among national groups the most numerous were Belarusians, Russians, Ukrainians (Russian speaking persons, 80%), persons from Caucasus - 6% (including Northern Caucasus: Chechens, Ingush, Dagestanis), 1.7% - persons from Central Asia and Afghanistan. According to statistics, 70% of persons who obtained Belarusian citizenship were in productive age, where 10% were private entrepreneurs, other ere persons employed in the State sector (agriculture, industry) and students.

87 Summary 1. Belarusian law forbids possession of double citizenship. 2. Persons applying for Belarusian citizenship have to document the lack of citizenship of another country. 3. The principle of exclusivity of Belarusian citizenship applies, i.e. Belarusian citizens who were recognised as citizens of another country are treated by Belarusian authorities only as citizens of the RB. 4. Citizen of the Republic of Belarus cannot be deprived of the citizenship of the Republic of Belarus and of the right to change the citizenship. According to Article 17 of the act, Belarusian citizenship expires as a result of resignation (renouncement) or lost of the citizenship. Part III of the above mentioned act pertains to the expiration of citizenship. Citizenship of the Republic of Belarus expires as a result of: 1. renouncing the citizenship of the Republic of Belarus; 2 losing the citizenship of the Republic of Belarus ; Renouncing the citizenship of the Republic of Belarus is performed under procedure established by the President of the Republic of Belarus, if there are no prerequisites mentioned in article 20". -as a result of taking up military service, police service, service in security or jurisdiction or other national authorities in foreign countries, in case of the lack of prerequisites mentioned in article 20 of this act which provides that Belarusian citizenship does not expire if Belarusian citizen is prosecuted or was legally sentenced, has unregulated tax liabilities or other liabilities toward the Republic of Belarus, other legal and natural persons, has no citizenship of a foreign country and there is no guarantee he or she will obtain one. -at the request of parents (one of them) in reference to a child who obtained Belarusian citizenship by birth along with the citizenship of a foreign country. The loss of the citizenship of the Republic of Belarus by a child of years of age is possible only with consent of a child expressed in writing attested by a notary on the basis of prerequisites resulting from international agreements to which the Republic of Belarus is a party. 5. Renouncing the citizenship is possible only at the request of a person, whereas the loss is possible at the request of a person or in case of the occurrence of prerequisites of article Marriage with Belarusian citizen does not result in any relief in efforts for obtaining citizenship.

88 7. Statutory time limit for examining the application for citizenship is 1 year, in case of applications for obtaining citizenship through registration 2 months. Applications for renouncing the citizenship are examined within 6 months. 8. A foreigner may obtain Belarusian citizenship if he or she has been residing in Belarus for at least 7 years. The 7 year period does not pertain to ethnic Belarusians and persons identifying themselves as Belarusians and their descendants (children, grandchildren, great grandchildren) born outside the territory of today s Republic of Belarus; persons of particular merit for the RB as acknowledgment to their deserts in development of science, technique, culture, sport or who perform desirable professions in terms of State interest or who have particular qualifications, foreigners or stateless persons who were citizens of the RB in the past. The entry and exit procedures The Border Service of Belarus was reorganised in The State Committee of Border Service was transformed into the State Border Committee of Belarus, which functions as a separate ministry. Hence it ceased to be an army force, but, similarly to Border Guards of the Republic of Poland, it became a uniformed professional force, like Police. The State Border Committee is a state administration body of the Republic of Belarus, which implements state border policy and ensures border security. The Committee s activities are governed by the following legislation: - The Act of 21 July 2008 on the State border -The Act no of 11 November 2008 on border service bodies. The total border of Belarus is 2303 km long, including: 398 km of the border with Poland1, 678 km with Lithuania, 172 km with Latvia, 1084 km with Ukraine2 and 1283 km of the unprotected border with the Russian Federation. The Border Services are formed by the State Border Committee of Belarus, which heads territorial border services; and special border service authorities. The border services report to the President of the Republic of Belarus and to the Council 1 The border with Belarus will be subject to another re demarcation. 2 The demarcation of the border with Ukraine and Latvia is still being done.

89 of Ministers. The Head of the State Border Committee (with the Minister s title) directly manages border services tasks. The Committee has its budget and training centre the Border Faculty within the Army Academy. Grodno and Brest, Homel, function as two border groups. Lida, Pinsk and Polotsk as border troops. Issues related to crossing the border with the Republic of Belarus and the border between the Republic of Belarus and the Russian Federation were discussed at the meeting. The Rules of foreigners entry to the territory of the Republic of Belarus Foreigners who go, e.g., to the Russian Federation and transit through the Republic of Belarus must have a transit visa and the country of destination s visa. The foreigners' transit through the territory of the Republic of Belarus, confirmed by the Council of Ministers on 19 January 2006, is regulated by the terms and conditions of foreigners and stateless persons transit through the territory of the Republic of Belarus. At crossing the Belarus border foreigners fill in the migration card form1, which consists of two parts. While entering, the part pertaining to the entry is left at the border inspection post, and the second part, confirming the right to exit, is left at the post at leaving the territory of the Republic of Belarus. Due to the fact that the border between the Russian Federation and the Republic of Belarus is not controlled (there are no border crossing points, and no controls), territories of both countries are treated as a common territory. The rules of border crossing with the Russian Federation are regulated by the Agreement of 21 February 1995 on Friendship, Neighbourliness and Cooperation between the Republic of Belarus and the Russian Federation. The citizens of the Russian Federation travelling to Poland via Belarus must have a passport which entitles them to exit from the Russian Federation, a socalled foreign passport of the Russian Federation; the Belarus border guards do not check, whether the travelling person has the visa of the country of destination, in this case, of Poland. The passport's authenticity is verified on the border between the Republic of Belarus and the Republic of Poland by the officers of the Belarus border guards, in order to detect falsified passports. They do not check if the passport contains the visa of Poland. If, however, a foreigner transits through Belarus, e.g., to Russia s/he must have an entry visa of the Russian Federation. 1 On 5 October 2004 the Ministers of Interior of Belarus and Russia signed the common migration card agreement. The agreement establishes the one pattern of a migration card on the territory of the Union State of Belarus and Russia.

90 The agreement of 24 January 2006 between the Russian Federation and the Republic of Belarus on guaranteeing the citizens of the Republic of Belarus and the Russian Federation equal freedom of movement, choice of place of stay and residence in the territories of the Union State, entered into force on 3 February Pursuant to its provisions, the RF citizens may enter the territory of Belarus on the basis of: -the RF citizen s passport (the equivalent of an ID card) - the RF citizen s passport entitling to exit the country (the equivalent of a foreign passport) -service passport -diplomatic passport -seaman s passport -birth certificate of children under 14 -interim document entitling to a return to RF (applies only in case of the return to RF) Pursuant to the Agreement of 17 December 1992 between the government of the Republic of Belarus and the government of the Republic of Ukraine on visa-free movement, citizens of Ukraine may cross the RB border on the basis of the following: diplomatic passport, service passport, foreign passport (entitling to exit), Ukraine citizen s passport being the equivalent of an ID card, document entitling to a child s transit, interim document entitling to a return to Ukraine. Since 1 January 2010 a visa entitling to entry to the Republic of Belarus may be obtained on the "Minsk" international airport. The cost of an airport visa is EUR 90, when a foreigner arrives from a country without consular service of the Republic of Belarus, or EUR 180 if the foreigner arrives from a country where its consulate is established. The rules of foreigners stay are regulated in the RB Act of 3 June 1993 on legal standing of foreigners and stateless persons in the Republic of Belarus (as amended on 19 July 2005). A foreigner, who entered the territory of the Republic of Belarus, is obliged to register within 3 days from the date of crossing the border, with the exclusion of holidays and days off.

91 Terms and conditions of entry and exit of the citizens of the Republic of Belarus On 30 March 2010 the amended Act of 20 September 2009 on terms and conditions of exit from the Republic of Belarus and entry to the Republic of Belarus by the citizens of the Republic of Belarus entered into force.1 It sets terms and conditions of the Belarusian citizens departure/arrival from abroad. Pursuant to Article 3 of the Act, every citizen of the Republic of Belarus has the right to leave the State's territory and to return. A citizen of the Republic of Belarus cannot be deprived of the right to leave. This right may, though, be subject to temporary limitation. Documents entitling to leave the Republic of Belarus are: the RB citizen s passport, diplomatic passport, service passport, seaman s identity card. The deadline for the exchange of old USSR passports for new, Belarusian ones was 1 July Pursuant to the Belarus law, a citizen of Belarus cannot be denied the right of entry back (return) to the territory of Belarus. Persons, who have lost the document entitling to return, must have a temporary document confirming their identity. If the passport has lost its validity, a possibility exists to confirm the person s identity at the border crossing point. The citizens of Belarus who committed offence, e.g., in the territory of Poland and were brought to justice there, do not encounter any problems in Belarus (in accordance with the rule, that one cannot be punished twice for the same offence). There are following circumstances for limiting a Belarusian citizen s right of exit: if a person possesses information constituting a State secret, if criminal proceedings were initiated against such a person, if a person was convicted for a crime, shirks court-imposed responsibility, or civil proceedings were initiated against her, if a person deliberately provided false information and when a person is subject to military service and has been called up. Usually the first draft card does not result in any legal consequences. The prohibition of exit pertains to persons, who obstinately shirk the duty of military service. A draft card the so-called poviastka is sent by a registered letter. The addressee is obliged to confirm by signature the fact of the draft card's reception. After the first draft, another is sent, 1 Закон Республики Беларусь от г. 49 З о порядке выезда из Республики Беларусь и въезда в Республику Беларусь

92 which is already a warning. Only the addressee s lack of reaction to the third draft card results in legal consequences. Prohibition of exit is imposed on the person only after several drafts have been sent by registered letters or personally delivered. Students are entitled to postpone military service for the period of their studies. The sole family providers are also entitled to the postponement. What is important is that since 1 January 2008 the obligation to receive the permission to exit, so-called razrieszitelnaja zapis is no longer valid. It used to be a stamp on the 32 nd page of a passport. Such permission used to be valid for 5 years. Data of the persons, on whom the prohibition of exit from the territory of Belarus was imposed, are included in a database. For instance, a person, who does not pay alimonies, will not be permitted to leave. At present citizens may check for themselves at the Citizenship and Migration Department of the Ministry of Interior of the Republic of Belarus, whether their data are included in the register of persons prohibited to leave the territory of the Republic of Belarus. The amended Act on terms and conditions of exit from the Republic of Belarus and entry to the Republic of Belarus by the citizens of the Republic of Belarus introduces a new provision, which imposes on administration the duty to decide on the prohibition of exit, on the basis of the analysis of individual premises. The administrative body is obliged to inform the person on the imposed limitation of the right of exit within 24 hours. Currently a database of the citizens of the Republic of Belarus and Russian Federation denied the right of exit is under construction. At present, information on persons sought by the Russian Federation services is disclosed to the Belarus border services only in extraordinary situations (in case of persons suspected of serious crimes). If such information is, however, disclosed, a citizen of the Russian Federation will not leave the common territory of the Union State, will be detained at crossing the border of the Republic of Belarus, e.g., while travelling to EU States. If, however, a Russian Federation citizen is sought only in the territory of the Russian Federation and information of such person is not disclosed to the border services of Belarus, such a person will not be detained while crossing the internal border of the Union State. Exit of minors: the amended Act introduces changes of terms and conditions of exit of minors. It has been shown in practice that due to the difficulties in obtaining the necessary documents, border service does not allow the exit of circa 2 thousand minor Belarusians per year. At present minor Belarusians may cross the border under the custody of a parent, without the written permission of the second parent. If the second parent refuses permission for the child s going abroad, s/he

93 should make a request to the court. Only the court can decide that the child cannot leave abroad under the second parent's supervision. At the meeting of the State Border Committee of the Republic of Belarus we wanted to get additional information on a document obliging to stay in the territory of the State of citizenship so-called подписка о невыезде. More and more persons applying for refugee status/ subsidiary protection in the Republic of Poland annex to their case files the подписка о невыезде document as evidence in the proceedings. Explanation of this issue in the conversation at the State Border Committee of the Republic of Belarus made possible preparation of the document analysis by the employees of the Country of Origin Information Unit of the Office for Foreigners. This is an example of the practical use of information acquired at study visit in Belarus in asylum proceedings of the Office for Foreigners. The analysis of the подписка о невыезде document has been prepared on the basis of information acquired during the study visit and open internet sources: Declaration of compliance to the prohibition to leave the place of residence and to proper conduct consists of the suspected or accused person s declaration in writing of: 1. not leaving the permanent or temporary place of residence without the continuity officer s, investigating officer s or court s permission; 2. reporting at specified dates at the continuity officer s, investigating officer s or court s request; 3. not interfering with criminal proceedings1. The so-called подписка о невыезде document (Anex nr 1) imposes on a suspected or accused person an obligation not to leave the place of permanent or temporary residence without permission of a person conducting the probe or investigation, a prosecutor or the court. Подписка о невыезде is meant to prevent the suspected or accused persons from avoiding the investigation, probe, and summons to the court, and from continuing criminal activity. It aims at assuring that the judgement is carried out. 1

94 Despite подписка о невыезде constitutes a preventive measure of slight degree of inconvenience; its use is related to a limitation of human rights and may be applied only under the condition, that there are grounds for its application. The document includes the following information: date (dd-mm-yy), place, name and surname, function of the person deciding about the use of the preventive measure, the crime a person the measure pertains to is suspected or accused of, the relevant Penal Code provision, place of permanent or temporary residence of the suspect/accused, the place s/he should not leave. An important element in the decision is justification of the use of the preventive measure. It should be noted that the person, to which the подписка о невыезде preventive measure has been applied, is not automatically deemed accused of having committed a crime, since such measures are applied to suspects and witnesses as well. It may be inferred from the above, that подписка о невыезде is a preventive measure of medium level of severity and inconvenience. The подписка о невыезде document is used when probability of the suspect/ accuser s avoiding the investigation and court proceedings is minimal. In other case, preventive measures of higher severity are used, including guarded arrest. While deciding on подписка о невыезде as a preventive measure the degree of guilt, the accused/suspect s personality, age, health, profession and family situation are taken into account. What is important, подписка о невыезде is used against persons who committed petty or avarage crimes are registered at the address of residence and have permanent job. Such measures are applied only to persons possessing a passport At the study visit of the OFF employees in the Republic of Belarus, held on 9 April to 7 May 2010 (co-financed from the funds of the European Refugee Fund), the State Border Committee gave the following information on подписка о невыезде: - a person, to which such a preventive measure has been applied, will not cross the border, as their data is registered at the electronic database of persons forbidden to leave the country. Such a person, however, might leave the country before their data is included in the system. The above also applies to the Russian Federation, since Article 15 of the Federal Act of 18 July 1996 on terms and conditions of exit from and entry to the territory of the Russian Federation, introduces limitations of the citizens' right to leave the Russian Federation. (2) provides for the limited exit from the country, if a person has been arrested due to a suspicion of

95 having committed a crime or has been accused until the day of issuing a relevant decision in the case, or the judgement s coming into force. -pursuant to the Belarusian law, the authority imposing such a limitation has to inform the person it affects about the imposition within 24 hours. It may be checked in every citizenship and migration unit of the Ministry of Interior. Documents: Passport of a citizen of the Republic of Belarus: Until 1 July 1994 the USSR passports were valid, afterwards national passports were implemented. Pursuant to the RB Council of Ministers and the USSR s regulation of 29 October 2002, the USSR passports the patterns of 1971 and 1993, lost their validity as of 1 July Terms and conditions of issuing identity documents to the citizens of the Republic of Belarus are included in the following legislature: I. The Decree of the President of Belarus of 3 June 2008 no 294 on documents of people of the Republic of Belarus [Указ Президента Республики Беларусь 294»О документировании населения Республики Беларусь] II. Regulations on the citizen of Belarus s passport, confirmed by the Council of Mnisters by means of the decision of 14 July 1993 no 463. [Положение о паспорте гражданина Республики Беларусь утвержденное постановлением Совета Министров РБ от 14 июля 1993 г. 463] III. Instructions on terms and conditions of the Regulations on the citizen of Belarus s passport application, confirmed by means of the Ordinance of the RB Minister of Interior No 13 of 1 February 1995 [Инструкция о порядке применения Положения о паспорте гражданиниа РБ утверждена приказом о Министра внутренних дел РБ 13 от 1 февраля 1995 г.]. IV. Instructions on terms and conditions of issuing and exchanging passports to the citizens of the Republic of Belarus in the consular department of the Ministry of Foreign Affairs, diplomatic units and consular sections of the Republic of Belarus abroad, approved by the Ministry of Foreign Affairs of RB on 11 June 1997 No 5813/KU. [Инструкция о порядке выдачи и обмена паспорта гражданина Республиеи Беларусь в консульском управлении МИД, дипломатических представительствах и консульских учреждениях РБ за границей, утвержденной Министерством иностранных дел РБ от 11 июня 1997 г. 5813/КУ].

96 Terms and conditions of passport issuance in the Republic of Belarus The citizen of Belarus s passport is a document confirming one s identity and citizenship. Only one identity document, which functions as both identity card and foreign passport is obligatory in the Republic of Belarus. The Belarusian passports are issued at the party s request in writing. Each person over 16 is obliged to have a passport. Having reached 25 and 45 years, a person receives a new passport. RB citizens are therefore obliged by law to three passport exchanges in their lifetime. The Belarusian passport is a unified document, binding for all the territory of Belarus. The pattern of the passport complies with international standards. The passport has 32 pages. Data is filled in Belarusian, Russian and English. Passports are issued within one month under the ordinary procedure, i.e. which does not imply the necessity of additional verification of personal data. The passport is handed over only to the person, for whom it has been issued. The passport cannot be sent to the recipient by post. At handing the passport over the person, for whom it has been issued, signs the 31 st page and the passport application. At the passport s receipt it is checked, whether the person is not looked for. Additional information is included in a passport: marriage/divorce data, data on children under 16 (these are filled in the parents passports at the registration of the child s birth), at the party s request information about the blood type and citizen s nationality. Each passport is marked with the series and number, each region has its own series and identification numbers, information is included on sex, date of birth, control number, e.g. MM stands for Minsk, PP the passport entitling to permanent residence abroad; 14 numbers, of which the first refers to sex, following six encode the date of birth and the rest pertain to service information. Passport s validity: The passport becomes invalid on a day its owner reaches a certain age. For persons below 15 the data the passport looses validity becomes the day such person turns 16;

97 For persons aged 15 to 24 the passport is valid till the 25 th birthday. For persons aged 24 to 44 the passport looses its validity on the day such a person turns 45. For persons over 44 the passport is valid till the day, month and year the person turns 100. The Republic of Belarus is located on the eastern border of the expanded European Union. Due to its geopolitical location Belarus is a transit corridor for illegal migrants on their way to EU countries. Transit routes lead through Belarusian territory, they begin in Asia (Afghanistan, Pakistan, India) and go through CIS countries: Tajikistan Kazakhstan to Russia, than from Russia to Belarus or Ukraine. It should be emphasised that the migration situation in Belarus depends on migration processes taking place in the Russian Federation. It is related to the common territorial space of the Union State established on 26 January 2000 under agreement of 8 December The open border with Russia and thus the lack of border control of personal movement is used by illegal migrants, smugglers, human traffickers, drug dealers. Additional problem is the border with Ukraine which was not yet finally delimited so its monitoring is difficult. Illegal migration: according to information found on the Internet, the number of illegal migrants has decreased during the last 5 years. According to the National University of Belarus, there were thousand illegal migrants in Belarus in 2002, in thousand. At present it is estimated that there are 5 thousand of them. Illegal migrants mostly come from Asia and CIS countries in Central Asia. The scale of future flows will depend on the situation in these regions. It is emphasised in publications that transfer channels change continuously and unlike previous methods of transferring several people at once, such groups number only few people at present. The National Border Committee provided that there were 7200 cases of violating the border regime in 2009 (in the period: January November people were detained for violating the border regime) it means the increase in detentions by 54.6% in comparison to the similar period in 2008, 640 people were detained for violating the national border (in the period: January - November 2009, 590 people were detained, i.e. 2.7% less than in the similar period in 2008).

98 potential illegal migrants were found in 2009, 17 organiser and 5 associates of illegal transfers of people were detained. 1 According to statistics for the period of January-November 20092, a 30.1% decrease in the number of detentions for illegal crossing of the border was registered on the segment of Belarusian-Ukrainian border and 13.6% decrease in the number of detentions for violating the air border while the number of detentions on the border between the Republic of Belarus and Latvia increased by 285.7%, the increase in detentions for illegal crossing of the border between Poland and Belarus by 54.1% and increase by 8.5 on the segment of Lithuania-Belarus border. Ca. 100 people were detained at border inspection posts for violating the border regime, and 490 people for violating the border regime outside the inspection post (increase by 0.2% as compared to 2008), most of them on Belarusian-Ukrainian border - 218, Lithuanian-Belarusian border 191, Polish-Belarusian and Latvian-Belarusian border -27 people. The studies3 show that majority (40%) of illegal migrants in Belarus are young people of up to 35 years of age, 24% are persons of years of age, 18% years of age, 11% years of age, 4% are children of op to 18 years of age and 3% elder people over 50 years of age. Majority of people (43.2%) came to Belarus seeking better life, ¼ of them were invited and stayed in Belarus, 20% came seeking for job. According to studies, there is an increase in citizens of CIS countries among illegal migrants and decrease in persons from South-East Asia. Sanctions for violating rules of stay of foreigners in Belarus: Belarus tightened provisions on violating rules of stay of foreigners. Amendments were introduced to the Penal Code of Belarus in 2003: article organisation of illegal migration of foreigners and persons without Belarusian citizenship. The act is penalised with up to 6 months arrest or restriction of liberty for up to 5 years or imprisonment for 5 years. Article 371-2: violation of rules of stay in the Republic of Belarus and rules of transit passage through the Republic of Belarus is liable to a fine or arrest for up to 6 months or 1 year of imprisonment. 1 Krizis mozet uvelichit kolichestvo nielegalnyh migrantov, Elena Spasiuk (Кризис может увеличить количество нелегальных мигрантов) State Border Committee of the RB Information/Statistics materials reflecting operational performance of the Border Service of Belarus in January November

99 According to MVD statistics, there were 220 penal proceedings initiated in 2007 in relation to violation of rules of stay, foreigners were held liable. 8 groups of illegal migrants were detained. 219 persons were issued decisions on deportation and 780 were deported from Belarus. Deportation of illegal immigrants is carried out under bilateral agreements on cooperation. Since 1998, Belarus has been a party to the Cooperation Agreement of the CIS Member States in Counteracting Illegal Migration. Article 5 of the agreement provides that illegal migrants detained on the territory of either party are deported to the foreigner s country of departure, according to legislation of the country which a foreigner illegally entered, if international agreements do not provide otherwise. If illegal immigrants entered the territory of either Party from the territory of the other Party, they are transferred to the territory of the latter country. Transfer of illegal immigrants is carried out according to agreements concluded between the Parties in this respect. Additionally, the system of compulsory registration at the place of permanent residence and at the place of temporary state as well as the obligation to unregister (one should register 3 days after the arrival) is conducive to efficient monitoring of migration situation in Belarus. Registration makes easier for the authorities to exercise control over migration flows. The obligation of registration applies both to citizens of the RB and to foreigners. The migration card, which should be filled out by every foreigner upon crossing of the border, and the second part to be returned upon departure, also supports the system of effective control over foreigners stay. On 4 October 2004, an Agreement was concluded on using uniform migration cards, which is effective in Belarus and Russian Federation. The Belarusian Ministry of Interior cooperates with its counterpart from the Russian Federation. Both States have appointed a working group for counteracting illegal migration. The action named Nielegał is conducted on the territory of the RB with the objective of controlling the rules of foreigners stay. Legal migration: According to official statistics of the National Border Committee, persons crossed the border of the Republic of Belarus during 11 months of 2009, 1.2% less than in the same period in Most people crossed the Belarusian-Ukrainian border (decrease by 3.7%), then persons crossed Polish-Belarusian border (increase by 7.5%), Lithuanian-Belarusian border (decrease by 8.2%), persons

100 Latvian-Belarusian border (increase by 15.7%) persons crossed the border by air. At the same time vehicles crossed the national border. acts: Issues connected with legal migration are regulated by the following legal The Act the Republic of Belarus of 03 June 1993 on legal standing of foreigners and stateless persons as amended on 19 July 2005 The Act of 29 December 1998 on immigration The Act of the Republic of Belarus of 1 August 2002 on citizenship of the Republic of Belarus (revision of 22 June 2002) as well as executive act to the above mentioned acts These act regulate all issues related to legal migration: rules of stay of foreigners in Belarus, rules of applying for consent for temporary stay and permanent stay, rules of registration in the place of stay (foreigner who entered Belarus is obliged to register within 3 days, except holidays and days off). It also defines the rules of deportation from Belarus. The Act on immigration defines the rules for issuing permits to settle in Belarus and regulates the legal status of immigrants. Decisions regarding these permits are made by the Ministry of Interior of the Republic of Belarus. Majority of foreigners who reside permanently in the Republic of Belarus are people from CIS countries.

101 Cooperation in the field of migration with foreign partners, international organisations Cooperation in the field of migration with European Union The first agreement on trade and commercial and economic cooperation between the European Economic Community and the USSR was concluded on 18 December This date indicates the beginning of relations between the EEC and the USSR. After the collapse of the USSR in December 1991 mutual relations were regulated by the Partnership and Cooperation Agreement, concluded on 6 March 1995, which replaced the agreement on trade and commercial and economic cooperation between the USSR and the EEC. In 1991, the TACIS fund was created (Technical Assistance for Commonwealth of Independent States) intended for financing of aid projects written in the Partnership and Cooperation Agreement. Numerous projects of total value amounting to 100 million dollars were implemented in Belarus at that time. In 1996, the European Parliament adopted the resolution of 24 October 1996 on the situation in Belarus, by virtue of which further actions outlined by the PCA, which pertained to trade, were suspended. Mutual relations were finally restricted in 1997 by virtue of the decision of the EU Council. The TACIS programme was suspended except humanitarian projects. Sanctions were suspended in autumn 2008 after Russian-Georgian conflict. Delegation of the European Union to the Republic of Belarus has been in operation for two years, mutual relations develop step by step, there are no legal basis which regulates mutual relations except the trade agreement from the USSR era. Sanctions were suspended in autumn 2008 after Russian-Georgian conflict. Belarusian authorities demonstrated the turn towards the European Union. The Council of the European Union has welcomed positive steps in Belarus. The European Union extended the suspension of sanctions until autumn The European Commission received mandate for making a proposal for a joint interim plan to set priorities for reforms, inspired by the Action Plans developed in the framework of the European Neighborhood Policy, to be implemented with Belarus.

102 Belarus has been participating since May 2009 in the Eastern Partnership in a multilateral format. Participates in flagship initiatives. First programmes are expected already this year. In autumn 2009, representatives of the European Commission and 9 Member States prepared the report from the mission in the Republic of Belarus. In January 2010 a fact-finding mission was conducted which was connected to the preparation of a mandate for negotiation on visa facilitation and the agreement on readmission. It follows from the reports that inspection of migration flows in Belarus is good and illegal migration wave was recently reduced. The following projects should be enumerated in the field of migration: During the implementation, a project, pertaining to border security, is financed from the EU funds the Optical Cable Network project (ca. 600 km of optic fibre cable will connect the National Border Committee in Minsk with territorial branches at the border), which aims to improve the efficiency in detecting illegal migration and smuggling of various materials. The European Commission runs a number of programmes in Belarus (also in Ukraine and Moldova) pertaining to asylum and migration, among which are inter alia: - Support Integration of Refugees, which includes Belarus, Ukraine and Moldova budget 2 million Euro, objective: support of integration. Project is implemented by the UNHCR and the IOM. - Strengthening the Protection Capacity in the Republic of Belarus, budget 700 thousand Euro, objective: inter alia, trainings, technical support, improvement of the security system, organisation of voluntary returns of minors. -MIGRABEL MIGRAMOL programme, completed in 2009, budget 700 thousand Euro, objective: strengthening security standards for documents containing biometric data In the perspective, the twining projects will be implemented.

103 Cooperation with UNHCR In 1996 the Geneva Process was initiated (concluded in 2005), which aimed at supporting the former CIS countries in solving the issues of mass migration after the dissolution of USSR. Circa 9 million persons are estimated to move on the territory of CIS following the dissolution of USSR, accompanied by ethnic conflicts. At the beginning of the 1990s decade many conflicts broke out: between the Republic of Armenia and the Republic of Azerbaijan for Nagorno-Karabakh, the conflict in Abkhazia and North Ossetia, the conflict in Transnistria, the conflict in the Republic of Chechnya, the conflict between the Ingush and the Ossetians in 1992, a civil war in Tajikistan, the issue of Crimean Tatars, the Volga Germans; eco-refugees i.e. the inhabitants of Tschernobyl, who were forced to resettlement due to the explosion in the nuclear power plant. The Geneva process resulted in specific achievements, a.o. all the CIS members, except Uzbekistan, acceded to the Geneva Convention of 1951, in all Member States the Refugee Act was passed. Similarly to Poland, which has been a signatory of the Geneva Convention since 1991, the UNHCR in Belarus trained migration employees on rules of conduct of refugee proceedings, interviewing techniques, provided information on situation in applicants' countries of origin, supported financially, legally and technically the Belarusian authorities. With the UNHCR s support refugee centres were established in Vitebsk (for 30 persons), at the Minsk airport, in Mogilev. Also with financial and technical support, a registration system for persons applying for refugee status and registered refugees was established (AS Refugees - AC Biezency). At the end of July 2010 the Republic of Belarus will be visited by Antonio Guterres, UN High Commissioner for Refugees. Projects implemented by UNHCR in the Republic of Belarus are co-financed by the European Commission. The EU AENEAS UNHCR project Strengthening the Protection Capacity in the Republic of Belarus, for which EUR 400 thousand were spent, co-financed by the European Commission and the UNHCR, was concluded in The UNHCR, in cooperation with other international and Belarusian organisations implements a set of projects co-financed by the European Commission in the region of Belarus, Ukraine and Moldova. At present The Local Integration Project is being implemented, with the budget amounting to EUR million (EUR were provided for Belarus, of which 77% are funds from the EU budget, and 23% - from the budget of the UNHCR. The project aims at supporting administrative authorities in refugee

104 integration. Particular components of the project pertain to i.e. employment, professional training, accommodation, social assistance. The project Local Integration of Refugees in Belarus, Moldova and Ukraine, aiming at the analysis of refugee integration issue in the Republic of Belarus was concluded in Project conclusions were supposed to contribute to the development strategy and define financial needs pertaining to refugee integration in the Republic of Belarus. The Belarusian authorities were praised for their integration achievements; the Homel district was deemed the most refugee integration-friendly region in the Republic of Belarus. The research made as a part of the project indicates, that main problems encountered by refugees pertain to accommodation. Refugees have difficulties finding permanent employment. In many cases they result from language barriers. Besides, refugees from Afghanistan loose on the labour market with the refugees from CIS countries, who speak Russian. Courses of Russian are organised by the Belarusian Red Cross. Unfortunately, few refugees use this opportunity. The refugees who used to study in Belarus know Russian, but those, who have just arrived have difficulties in communicating. The courses are not compulsory. The majority of refugees trade on bazaars, i.e. work illegally, which means they do not pay taxes, do not acquire pension rights, are not insured, which means difficulties in access to medical care. Due to inability to speak Russian or Belarusian their access to certain professions is limited. It is difficult to find legal employment. Without legal employment they are not insured. Refugees have access to social reliefs, such as aid for mothers, disability benefit, unemployment benefit. Some interviewed refugees were satisfied with medical care, there were also others, who were not. Refugees, who have problems, use the support of Legal Service for Refugees, financed by the UNHCR. UNHCR, IOM along with non-governmental organisations carry out information campaigns with the objective of familiarizing the society with refugee issues. A project co-financed by the European Commission addressed to journalists was inter alia, implemented in 2008; after its completion the best articles published in mass media on Refugees: facts and myths were awarded.

105 Cooperation with the International Organization for Migration (IOM) IOM has been active in the Republic of Belarus for many years. Since November 1994, Belarus participates in IOM works as an observer. IOM Office was opened in Minsk in Agreement on cooperation was ratified on 5 May On 29 November 2005, during the 90th Session of the IOM Council in Geneva, Belarus was accepted as one of the members. Main directions of IOM activity in Belarus include 4 subject areas, which together for the system for managing migration. These are: -Migration and Development; -Facilitating Migration; -Regulating Migration; -Forced Migration. One of the many forms of support for Belarusian authorities in the field of managing migration is the Migration Health programme. IOM in Minsk, as the only institution in the Republic of Belarus, obtained accreditation of the Immigration Authority of Canada, Australia, New Zealand and USA for examinations and issuing medical certificates. IOM Medical Unit in Minsk, on the basis of medical test, estimates the health status of persons covered in the resettlement programme. Over 10 thousand persons were examined since Main destination countries of resettlement programmes are USA, Canada, Australia and New Zealand. The medical test programme includes: - diagnosing tuberculosis; -inoculation programme; -psychological advices; -medical care during travel (pre-departure care, qualification test for plane travel, medical escort during travel if necessary). Within the component Regulating Migration, the implementation of the programme for Assisted Voluntary Returns (AVR) started in May This is a programme aiding in voluntary return of foreigners. It is one of the components of the project Strengthening Protection Capacity in the Republic of Belarus (phase I),

106 co-financed by the European Commission and implemented by IOM and UNHCR. The second phase of this project begun in The programme is addressed to foreigners who were declined the refugee status in the Republic of Belarus, who resigned from applying for protection, as well as to other foreigners who cannot stay in Belarus. The partners of the projects are: The National Border Committee of the RB, MI of the RB, Belarusian Red Cross, Belarusian Movement of Medical Workers and Evolutio organisation. The project foresees: -trainings on issues related to voluntary return of migrants (seminars at central and local level, study visits, work groups, consultations). In November 2009, the Belarusian delegation participated in the study visit to Great Britain where it visited Lindholme Immigration Removal Centre and Border Agency. In December 2009, a training was conducted in Minsk on AVR techniques. Particular attention was given to the need of special care for children without custody. -organisation of return travel to foreigners country of origin (giving a foreigner the current information on the situation in the country, assistance in obtaining documents, reservation and purchase of tickets, medical tests, medical care during travel, if necessary, organisation of departure, assistance in reintegration), information campaign on voluntary returns (leaflets, information brochures, posters, folders in Russian, French and English); - development of joint: UNHCR IOM NGOs mechanisms for monitoring the border and foreigners protection systems. Since the implementation of the AVR programme started in 2007, 121 such returns were organised, including 40 of the citizens of Georgia, whose applications for refugee status in Belarus were rejected, 24 of Vietnam citizens, 16 of Pakistani citizens, 6 of Afghanistan citizens, 6 of the RF citizens, 5 of China, 5 of Lebanon, 4 of Ghana, 3 of Bangladesh, 2 of Turkey, 2 of Armenia, 1 of Sri Lanka, 1 of Egypt, 1 of Iran, 1 of Iraq, 1 of Kirgizstan, 1 of Nigeria, 1 of Serbia, 1 of Ukraine. In 2009 alone the IOM assisted in voluntary returns of 70 people, including 36 returning to Georgia, 11 to Vietnam, 5 to Lebanon, 4 to Ghana, 3 to Pakistan, 3 to China, 2 to Armenia, 1 to Afghanistan, 1 to Iraq, 1 to Kirgizstan, 1 to Nigeria, 1 to Serbia, 1 to the RF. Majority of these foreigners were men (75.8%). Majority of foreigners (91.5%) were between 19 and 59 years of age. The programme of voluntary returns consists of the repatriation component and the reintegration component (foreigners [e.g. of Chechen nationality who return to the Republic of Chechnya] receive assistance in

107 re-integration and aid for satisfying basic needs or finding a job or starting economic activity). Also with regard to the Regulating Migration component, the IOM in Minsk implements a number of very important projects pertaining to combating human trafficking in the territory of the Republic of Belarus. The programme - Combating Trafficking in Human Beings in the Republic of Belarus started in September It is implemented according to the rule of 3xP: Prevention of trafficking in human beings includes a significant number of actions and undertakings. - Prosecution criminal proceedings for trafficking in human beings; - Protection and support for victims of human trafficking in their reintegration. Victims of human trafficking receive compensation victims of human trafficking received reintegration assistance since The International Training Centre for Migration and Combating Trafficking in Human Beings operates within the structure of the Ministry of Interior of the RB. There are trainings inter alia, on combating trafficking in human beings. In 2007, a project was launched regarding technical support for combating human trafficking. 80 thousand copies of information materials on human trafficking were inter alia, published in consultations were given through a hotline operated by the Business Women Club in Brest, regarding education, employment and marriages outside Belarus. There were 35 billboards in Minsk and its Oblast with the information on the hotline telephone number. There were number of trainings and meetings, inter alia, a training addressed to representatives of religious creeds under a slogan: Cooperation of religious organizations with governmental and nongovernmental organizations in the field of combating trafficking in human beings, social protection and rehabilitation of victims of trafficking, which took place in Grodno and Brest, study visits inter alia to Italy in January 2009 and Turkey, as well as trainings addressed to non-governmental organisations, inter alia, Prevention of burn out syndrome on the necessity of reintegration of victims of human trafficking, trainings in Vitebsk - Financial sustainability of NGOs, or seminar in Minsk - Best experience in the field of prevention of THB, press conference on the Migrants Day. Statistics of the IOM Mission in the Republic of Belarus show that among destination countries in the field of human trafficking, Russia is in the first place in the period 2002/ people were transferred there, Poland is in the second place 209 people, then UAE 129 people, Turkey 116 people, Belarus 108, Germany 60, Cyprus 54, Czech Republic 47, Lebanon 30, Israel - 29, Lithuania

108 - 29, Austria - 21, Italy - 10, Netherlands - 11, Spain - 7. Other destination countries are, inter alia:: Great Britain, Ukraine, Greece, Syria, Portugal, Switzerland, Egypt. Mainly women are among the victims of human trafficking (1385 women in period ), men were affected to a lesser extent (508 men in the same period). Majority of victims were between 18 and 24 years of age (854 persons in the period ). In most cases these persons were forced to provide sexual services, the second place in statistics is the number of people who underwent labour exploitation. Human trafficking pertained in a lesser extent to child pornography and forcing children to provide sexual services. Within the component Regulating Migration, the programme MIGRABEL MIGRAMOL Strengthening of Migration Management in the Republic of Belarus and Moldova" was implemented ( ), which begun to prepare the Republic of Belarus to us biometric technology in migration management. The project covered four areas: travel documents with biometric data and the process of issuing these documents, identity documents, border management and protection of personal data. Experts from Belarus had the possibility to go on study visits to Germany, France, Great Britain, Austria, Switzerland and familiarise with best practises in the field of biometric technology. In cooperation with Belarusian authorities, the Passport Issuance Infrastructure Modernization Plan was developed as well as the Equipment procurement plan and the plan for purchase of the equipment and its delivery. In February 2009, IOM published the Technical Requirements Report. In March/April 2009, in Minsk, there was an international conference on the use of biometric technology: International Conference on Biometric Applications in Electronic Machine Readable Travel Documents&Issuance Systems. 80 representatives from many countries and international organisations participated in it. Implementation of the project ended with the development of the State policy in the field of introducing biometric passports, so called State Biometric Concept. During the study visit in Great Britain, the first biometric passport of the Republic of Belarus was presented. The MIBRABEL project will be continued. Its main objective will be further modernisation of the national system for passport issuance and introduction of inspection of biometric passports on the Belarusian EU border. Planned projects are: 'Eastern Route' Migration Management in Belarus, more information at: ;

109 Within the component Facilitating Migration, an information campaign is conducted on the possibilities of legal departure outside Belarus. The following means are used: hotlines, press conferences, distribution of brochures, advertisements. Combating human trafficking: Human trafficking, concerning women in particular, was revealed in Belarus in early 90. Geographical location of Belarus is in favour of developing this phenomenon. The territory of this country is used for transferring women from Belarus, Russia and other CIS countries to the Western Europe. Belarus is the party to many international conventions on protecting women s rights. These are among others: -Convention for the Suppression of the Traffic in Persons and of the Exploitation of the Prostitution of Others of 2 December This entered into force in the BSSR on 22 November International Convention for the Suppression of the Traffic in Women and Children of 30 September This entered into force in the BSSR on 21 May Convention on the Political Rights of Women of International Convention for the Suppression of the Traffic in Women of Full Age of 11 October This entered into force in the BSSR on 21 July Slavery Convention of 25 September This entered into force in the BSSR on 13 September Supplementary Convention on the Abolition of Slavery, the Slave Trade, and Institutions and Practices Similar to Slavery of 7 September Convention on the Rights of the Child of 20 November Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the sale of children, child prostitution and child pornography. -The Single Convention on Narcotic Drugs of 30 March Convention on Psychotropic Substances of United Nations Convention Against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substances of 20 December United Nations Convention against Transnational Organized Crime of 15 November 2000 adopted in Palermo + two Protocols:

110 -the Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Women and Children, -the Protocol against the Smuggling of Migrants by Land, Sea and Air. In 2004, the Republic of Belarus joined the 12 International Convention for the Suppression of the Financing of Terrorism of 9 January The RB also concluded number of agreements on cooperation between CIS Member States. These are among others: Agreement on Cooperation among CIS Member States in Combating Crime of 25 November 1998; The main coordinator of actions and the chief authority responsible for combating traffic in persons, especially in women, is the Ministry of Interior of the Republic of Belarus. IOM is actively operating for combating traffic in persons in Belarus. According to Belarusian penal code, human trafficking is a felony liable to imprisonment. Human trafficking is referred to in article 181 of the penal code of 2005 and in article 187 illegal employment abroad. Inciting to prostitution is referred to in article 171 of the penal code pertaining to exploitation of prostitution. Moreover, article 171 of the penal code of 2005 pertains to compelling children to prostitution. It should be emphasised that Belarusian authorities make great efforts in combating human trafficking. The Söderköping Process Belarus takes part in the Söderköping Process initiated by Sweden in It aims at development of crossborder cooperation pertaining to asylum, migration and border management in the EU Member States situated on its eastern border and in Belarus, Moldova and Ukraine. The projects are implemented by the UNHCR in cooperation with IOM and the Swedish Migration Office Migrationsverket. The Budapest Process Belarus took part in the project The Budapest Process Enlargement in the CIS countries. On September 2004 a study visit was held in the Republic of Belarus, with participation of experts from Finland, the Czech Republic, Poland and

111 ICMPD. The migration situation in Belarus was described in detail in the 2005 publication of ICMPD: Overview of the Migration Systems in the CIS countries. 1 Cooperation with States-Parties to CIS Belarus takes part in activities undertaken in cooperation of the CIS Member States. Since 1998 it has been a party to the Cooperation Agreement of the CIS Member States in Counteracting Illegal Migration. The agreement provides for joint actions of states in the field of: -the control over migration processes; -development of mechanisms of efficient deportation of illegal immigrants; -harmonisation of legislation; -exchange of information on illegal migration, transfer channels, patterns of documents; On 16 April 2004 in Cholpon-Ata, the Joint Commission of Countries Participants of the Cooperation Agreement of the CIS Member States in Counteracting Illegal Migration of 6 March 1998, was appointed. 1

112 ANEKS 1: Zobowiązanie do przestrzegania zakazu wyjazdu Приложение 46 Подписка о невыезде и надлежащем поведении (место составления) " " г. я,, (фамилия, имя, отчество обвиняем (подозреваем ), дата рождения) проживающ_ по адресу:, даю настоящую подписку следователю (дознавателю) (наименование органа предварительного следствия или дознания, классный чин или звание, фамилия, инициалы следователя (дознавателя) в том, что до окончания (предварительного расследования, судебного разбирательства) уголовного дела по обвинению (подозрению) меня в совершении преступлен, предусмотренн УК РФ, обязуюсь не покидать постоянное или временное место жительства без разрешения, в (кого именно) назначенный срок являться по вызовам указанных лиц, а также иным путем не препятствовать производству по уголовному делу. Мне разъяснено, что при нарушении данных обязательств ко мне может быть применена более строгая мера пресечения. Обвиняем_ (подозреваем_) (подпись) В соответствии со ст.102 УПК РФ подписку о невыезде и надлежащем поведении у обвиняем (подозреваем ) взял (фамилия, инициалы) следователь (дознаватель) (наименование органа предварительного следствия или дознания, классный чин или звание, фамилия, инициалы следователя (дознавателя) (подпись)

113 ANEKS 2: Spis instytucji, z którymi odbyto rozmowy w kolejności chronologicznej 1. KONSULAT GENERALNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ w BRZEŚCIU 2. AMBASADA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ w MIŃSKU 3. IOM (INTERNATIONAL ORGANIZATION FOR MIGRATION) 4. PRZEDSTAWICIELSTWO WYSOKIEGO KOMISARZA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH DS. UCHODŹCÓW 5. PRZEDSTAWICIELSTWO UNII EUROPEJSKIEJ w REPUBLICE BIAŁORUŚ 6. DEPARTAMENT ds. OBYWATELSTWA i MIGRACJI MSW RB 7. PAŃSTWOWY KOMITET POGRANICZNY REPUBLIKI BIAŁORUŚ 8. KONSULAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ w GRODNIE

114 Aneks 3: Fotografie z podróży Dworzec kolejowy w Brześciu (Брэст) Twierdza brzeska (Брэсцкая крэпасць), XIX-XX wiek

115 Plac Niepodległości (Плошча Незалежнасці) dawniej Lenina w Mińsku. Centrum handlowe na placu Niepodległości w Mińsku.

116 Przedmieście Troickie (Траецкае прадмесьце) w Mińsku nocą, Kościół katolicki św. Szymona i św. Heleny w Mińsku zwany też czerwonym kościołem (Касцёл святога Сымона і святой Алены Чырвоны касьцёл ) XX wiek,

117 Budynek Biblioteki Narodowej Białorusi (Нацыянальная бібліятэка Беларусі) Mińsku. Plac Zwycięstwa (Плошча Перамогі) w Mińsku, w

118 Ambasada RP w Mińsku. Wyrazy solidarności narodu białoruskiego z Polską po katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. Ambasada RP w Mińsku.

119 Mieszkańcy Mińska przed kościołem katolicki św. Szymona i św. Heleny w Mińsku, upamiętniają ofiary wypadku lotniczego z pod Smoleńska. Wyznawcy prawosławia razem z katolikami podczas nabożeństwa żałobnego za zmarłych pod Smoleńskiem, w dniu roku w kościele katolickim św. Szymona i św. Heleny

120 Mińsk (Мінск) Pałac Sportu, Mińsk (Мінск) Domy mieszkalne na Placu Przydworcowym (Прывакзальная плошча)

121 Grodno (Гродна) Bazylika katedralna św. Franciszka Ksawerego dawnej Kościół jezuitów (Касцёл святога Францыска Ксаверыя, раней Касцёл езуітаў) XVIII wiek Grodno (Гродна) Cerkiew prawosławna Narodzenia Najświętszej Marii Panny i klasztor bazylianek w Grodnie (Гродзенская Раства-Багародзіцкая царква і манастыр) XVIII wiek

122 URZĄD DO SPRAW CUDZOZIEMCÓW WYDZIAŁ INFORMACJI O KRAJACH POCHODZENIA UL. KOSZYKOWA 16, WARSZAWA zikp@uric.gov.pl EGZEMPLARZ BEZPŁATNY