Prezydent podpisał nowelizację ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony

Transkrypt

1 Źródło: Wygenerowano: Wtorek, 27 października 2015, 01:26 STRONA GŁÓWNA EMN Prezydent podpisał nowelizację ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony 5 października br. Prezydent podpisał nowelę do ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany, które wprowadza ustawa. Darmowa pomoc i informacja prawna dla cudzoziemca Ustawa wprowadza system nieodpłatnej pomocy i informacji prawnej adresowany do osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz osób, wobec których toczy się postępowanie w sprawie pozbawienia ich statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej: na etapie postępowania w pierwszej instancji - polegający na konieczności informowania tych osób przez pracowników Urzędu do Spraw Cudzoziemców o obowiązujących przepisach prawnych z zakresu udzielania ochrony międzynarodowej; na etapie postępowania odwoławczego - zakładający możliwość skorzystania z bezpłatnej pomocy prawnej (obejmującej sporządzanie odwołań od decyzji oraz zastępstwo prawne w postępowaniach odwoławczych) adwokata, radcy prawnego albo osoby niebędącej adwokatem ani radcą prawnym, zatrudnionej w organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego uprawnionych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej (umieszczonej na liście organizacji prowadzonej przez

2 Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców) oraz mającej wykształcenie prawnicze i co najmniej trzyletnie doświadczenie w sprawach o udzielenie ochrony międzynarodowej. Pomoc prawna będzie udzielana w wyznaczonych punktach pomocy prawnej i poza nimi, m.in. w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców. Rozmowa z prawnikiem będzie się odbywała w języku zrozumiałym dla cudzoziemca. Cudzoziemiec będzie mógł skorzystać z pomocy wybranego przez siebie świadczeniodawcy. Cudzoziemcy będą mieć ponadto zapewniony dostęp do informacji o możliwości złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na przejściach granicznych, w strzeżonych ośrodkach i aresztach dla cudzoziemców. Miejsce złożenia wniosku Cudzoziemiec, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie mógł złożyć wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej do Szefa Urzędu za pośrednictwem komendanta każdego oddziału albo placówki Straży Granicznej (obecnie musi on złożyć wniosek za pośrednictwem komendanta oddziału Straży Granicznej, obejmującego terytorialnym zasięgiem działania m.st. Warszawę, czyli Komendanta Nadwiślańskiego Oddziału SG). Ponadto organ Straży Granicznej przed przyjęciem wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej poinformuje na osobności małżonka (tak by współmałżonek nie mógł wpływać na jego/jej decyzję), w imieniu którego wnioskodawca zamierza złożyć wniosek, o konsekwencjach proceduralnych złożenia takiego wniosku, o prawie do wystąpienia z wnioskiem o przesłuchanie oraz o prawie do wystąpienia z odrębnym wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej. Rozróżnienie samej deklaracji cudzoziemca o woli ubiegania się o ochronę międzynarodową i wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na formularzu W przypadku niemożności osobistego stawiennictwa w siedzibie Straży Granicznej osoby niepełnosprawnej, w podeszłym wieku, kobiety ciężarnej, osoby samotnie wychowującej dziecko lub przebywającej w pieczy zastępczej, szpitalu, areszcie śledczym

3 lub zakładzie karnym, będzie ona mogła złożyć pisemną deklarację zamiaru złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie mogła zostać złożona za pośrednictwem poczty. W takiej sytuacji Straż Graniczna nie później niż w terminie 3 dni umożliwi cudzoziemcom złożenie wniosku. Ponadto w przypadku, gdy z przyczyn leżących po stronie organu Straży Granicznej (np. brak tłumacza), nie będzie możliwe przyjęcie wniosku na formularzu w dniu, w którym cudzoziemiec stawił się osobiście w siedzibie organu przyjmującego wniosek i cudzoziemiec zadeklaruje zamiar złożenia takiego wniosku, organ Straży Granicznej poinformuje cudzoziemca w języku dla niego zrozumiałym o terminie i miejscu przyjęcia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz sporządzi na tę okoliczność protokół. Długość postępowania Ustawa określa sytuacje, w których 6-miesięczny termin na rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie mógł być przedłużony do 15 miesięcy. Dotyczyć to będzie przypadków, gdy: sprawa jest szczególnie skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym; z wnioskami o udzielenie ochrony międzynarodowej występuje w krótkich odstępach czasu duża liczba cudzoziemców i uniemożliwia to rozpoznanie wniosku w terminie sześciu miesięcy; wnioskodawca nie wykonuje obowiązków współpracy z organem prowadzącym postępowanie. Obowiązki Szefa UdSC wobec osób wymagających szczególnej opieki Szef Urzędu niezwłocznie po stwierdzeniu, że wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej dotyczy osoby szczególnie wrażliwej, w tym: małoletniej, niepełnosprawnej, w podeszłym wieku, ciężarnej, samotnie wychowującej dziecko, będącej ofiarą handlu ludźmi, obłożnie chorej, z zaburzeniami psychicznymi, poddanej torturom, będącej ofiarą przemocy psychicznej, fizycznej, w tym seksualnej, a także ze względu na płeć, orientację seksualną

4 i tożsamość płciową, dokona oceny, czy osoba ta wymaga szczególnego traktowania w postępowaniu (w tym wykonania pewnych czynności w warunkach zapewniających cudzoziemcowi swobodę wypowiedzi, w sposób szczególnie taktowny i dostosowany do jego stanu psychofizycznego, w terminie dostosowanym do jego stanu psychicznego i fizycznego, wyznaczonym przy uwzględnieniu terminów korzystania przez cudzoziemca ze świadczeń zdrowotnych, w miejscu pobytu cudzoziemca, gdy jest to uzasadnione stanem zdrowia cudzoziemca, w razie potrzeby z udziałem psychologa, lekarza lub tłumacza) lub w zakresie pomocy socjalnej. Szef Urzędu w celu dokonania oceny, czy wnioskodawca, wymaga szczególnego traktowania, może zlecić przeprowadzenie badań lekarskich lub psychologicznych. Nowe zadania Straży Granicznej Nowymi obowiązkami Straży Granicznej będzie również: informowanie wnioskodawcy w języku dla niego zrozumiałym m.in. o trybie i zasadach udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz podmiotach świadczących tę pomoc i adresie ośrodka recepcyjnego, w którym ma się on stawić w terminie 2 dni od dnia złożenia wniosku (jeżeli cudzoziemiec nie wskazał we wniosku innego adresu, pod którym będzie przebywał albo nie przebywa w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców), zapewnienie transportu do ośrodka recepcyjnego osobom niepełnosprawnym, osobom w podeszłym wieku, kobietom ciężarnym, osobom samotnie wychowującym małoletnie dzieci do ośrodka recepcyjnego, a w uzasadnionych przypadkach wyżywienie podczas transportu. Zmiany w przepisach dotyczących relokacji i przesiedleń Ustawa wprowadza nową definicję relokacji. Dotychczasowa mówiła jedynie o cudzoziemcach objętych ochroną międzynarodową. Obecnie pojawiła się w niej także kategoria cudzoziemca, który złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Celem tej zmiany było umożliwienie relokacji nie tylko cudzoziemców, którzy otrzymali status uchodźcy w

5 innym państwie członkowskim, ale i osób, które jedynie złożyły wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej (nie zmieniła się jednak definicja przesiedlenia, co oznacza, iż wciąż powyższej procedurze mogą podlegać jedynie uchodźcy mandatoryjni, czyli cudzoziemcy uznani za uchodźcę przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców). Ponadto: zrezygnowano z obowiązku nadania statusu uchodźcy relokowanym lub przesiedlonym cudzoziemcom, zrezygnowano z obowiązku organizacji misji selekcyjnej poza granicę RP, uchylono zapis zobowiązujący do wydania decyzji w sprawie o nadanie statusu uchodźcy cudzoziemcowi podlegającemu przesiedleniu lub relokacji w terminie 30 dni od dnia wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, umożliwiono Szefowi Urzędu zwrócenia się do Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Głównego Policji, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a w razie potrzeby także do innych organów o przekazanie informacji, czy wjazd cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i jego pobyt na tym terytorium mogą stanowić zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego jeszcze przed przystąpieniem do przesiedlenia lub relokacji cudzoziemca. Płeć osoby przesłuchującej oraz tłumacza Nowością jest, że na wniosek cudzoziemca, osoba przesłuchująca oraz tłumacz mogą być tej samej płci, co cudzoziemiec. Opieka nad małoletnimi cudzoziemcami Nowością jest rozwiązanie, aby w imieniu małoletniego pozostającego bez opieki, wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej składał kurator albo przedstawiciel organizacji międzynarodowej lub pozarządowej zajmującej się udzielaniem pomocy cudzoziemcom, w tym także prawnej (dotychczas małoletni składał wniosek samodzielnie, a organ przyjmujący wniosek występował niezwłocznie do sądu opiekuńczego z wnioskiem o ustanowienie kuratora do reprezentowania

6 małoletniego w postępowaniu i umieszczenie małoletniego w placówce opiekuńczo-wychowawczej). Ustawa jasno określa też termin ustanowienia przez sąd kuratora dla cudzoziemca (nie później niż 3 dni) oraz podjęcia przez sąd decyzji o umieszczeniu małoletniego w zawodowej rodzinie zastępczej (nie później niż 10 dni). Rozszerzony zostanie jednocześnie zakres działania kuratora tak, aby obejmował ono nie tylko postępowanie w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej, ale także postępowanie w sprawie udzielenia pomocy w dobrowolnym powrocie do kraju pochodzenia, w sprawie przekazania do innego państwa członkowskiego (w ramach tzw. procedur dublińskich), postępowania w sprawie udzielenia pomocy preintegracyjnej i pomocy mającej na celu wspieranie procesu integracji cudzoziemca. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców będzie natomiast odpowiedzialny za działania mające na celu odnalezienie krewnych małoletniego bez opieki, w tym m.in. poprzez poinformowanie małoletniego o możliwości poszukiwania jego krewnych za pośrednictwem międzynarodowych organizacji pozarządowych (Czerwony Krzyż), czy zainicjowaniu poszukiwań jego krewnych. Ponadto w razie braku możliwości jednoznacznego określenia, czy osoba badana jest pełnoletnia uzna się ją za osobę małoletnią. Badania lekarskie mające na celu ustalenie rzeczywistego wieku cudzoziemca podającego się za osobę małoletnią zostaną przeprowadzone w sposób zapewniający poszanowanie godności wnioskodawcy z zastosowaniem możliwie najmniej inwazyjnej techniki badania. Tak jak dotychczas, zaświadczenie tożsamości wydane rodzicom obejmie ich małoletnie dzieci, w imieniu których został złożony wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Jednak na wniosek rodziców odrębne zaświadczenie tożsamości otrzyma dziecko, które ukończyło 5. rok życia. Ponadto wydłużono termin ważności pierwszego zaświadczenia do 90 dni (a nie 30 dni). Modyfikacje procedur dotyczących uznania wniosku za

7 niedopuszczalny, rozpatrzenia wniosku w trybie przyspieszonym oraz umorzenia postępowania Ustawa wprowadza nową przesłankę uznania wniosku za niedopuszczalny - pochodzenie wnioskodawcy z kraju pierwszego azylu. Państwo niebędące państwem członkowskim UE lub strefy Schengen będzie uważane za kraj pierwszego azylu w odniesieniu do wnioskodawcy, jeżeli: został on uznany w tym państwie za uchodźcę i nadal może korzystać ze związanej z tym faktem ochrony lub w inny sposób korzysta z wystarczającej ochrony w tym państwie w tym z ochrony przed wydaleniem pod warunkiem, że będzie on mógł zostać przyjęty przez to państwo. Ponadto ustawa wprowadza procedurę rozpatrzenia wniosku w trybie przyspieszonym i dotyczyć to będzie przesłanek związanych z przedstawieniem nieprawdziwych informacji lub informacji wskazujących na niespełnianie przesłanek umożliwiających przyznanie ochrony międzynarodowej. W przypadku małoletni bez opieki taka możliwość zastosowania takiej konstrukcji ograniczona będzie jednak tylko do sytuacji, gdy wnioskodawca będzie stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego lub gdy był z tego powodu w przeszłości wydalony z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przewiduje się ponadto wprowadzenie tzw. fikcji doręczenia wzorowanej na regulacjach Kodeksu postępowania administracyjnego i Ordynacji wyborczej dla przypadków strony zamieszkałej za granicą lub mającej siedzibę za granicą. Proponuje się, aby w przypadku gdy wnioskodawca, który nie wskazał innego adresu dla doręczeń niż adres ośrodka recepcyjnego lub ośrodka dla cudzoziemców, nie stawi się w ośrodku w terminie 2 dni od dnia przyjęcia wniosku przez właściwy organ, decyzję umarzającą postępowanie w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej włączyć do akt sprawy ze skutkiem doręczenia. Nowa terminologia

8 Postępowania w sprawach nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej zostały zbiorczo określone jako postępowanie o udzielenie ochrony międzynarodowej ( wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej oznacza zarówno wniosek o nadanie statusu uchodźcy jak i wniosek o objęcie ochroną uzupełniającą). Ponadto ustawa wprowadza definicje takich pojęć jak: kolejny wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie nim wniosek, złożony przez cudzoziemca lub w jego imieniu, po tym, jak w odniesieniu do poprzedniego wniosku została wydana decyzja ostateczna (w tym także o umorzeniu postępowania). ośrodek recepcyjny będzie to ośrodek dla cudzoziemców pełniący funkcję punktu przyjęć tych cudzoziemców, którzy złożyli wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. *** Przedmiotowa ustawa ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego przepisów/dostosowanie prawa krajowego do przepisów nowego pakietu azylowego (Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego II generacji), w tym: dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (wersja przekształcona), dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową (wersja przekształcona), rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca (wersja przekształcona). Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem wskazanych w ustawie regulacji wchodzących w życie z dniem 1 stycznia 2016 roku.

9 Z przebiegiem procesu legislacyjnego i prac parlamentarnych, jak również tekstem ustawy można zapoznać się na stronach sejmo wych.