Z Jarosławem Lipszycem, prezesem fundacji Nowoczesna Polska prowadzącej projekt Wolne Lektury, rozmawia Agata Czarnacka.

Transkrypt

1 Z Jarosławem Lipszycem, prezesem fundacji Nowoczesna Polska prowadzącej projekt Wolne Lektury, rozmawia Agata Czarnacka. AC: Zbieracie w tej chwili pieniądze na Makbeta. Która to już książka wydawana w takim trybie w Wolnych Lekturach? JL: Piąta. W pierwszym rzucie zbieraliśmy na Damę Kameliową - wszystkie potrzebne pieniądze udało się zebrać w jakieś osiem dni. Potem na Bułhakowa na niego uzbieraliśmy w kilka dni, bo jest krótki, więc, stosunkowo, nie trzeba było dużo pieniędzy. Potem zbieraliśmy na Niebezpieczne Związki. AC: Już nieco dłuższe. 1 / 7

2 JL: Z Niebezpiecznymi związkami nam nie wyszło. Był to duży materiał, potrzeba było dużo pieniędzy i niestety w ciągu dwóch tygodni nie udało się zebrać odpowiedniej kwoty. W związku z tym wszystkie zebrane pieniądze zgodnie z informacją na stronie przeznaczyliśmy na dokończenie lektur, które były w robocie i nie mogły być dokończone z braku funduszy. Szczególy można znaleźć na stronie Tam można sprawdzić, na co aktualnie zbieramy. Można też skontrolować rozliczenia poprzednich digitalizacji. W przypadku Damy Kameliowej zebraliśmy 220 zł więcej niż było potrzebne, w przypadku Fatalnych jaj Bułhakowa 55 zł. W przypadku Niebezpiecznych związków Choderlosa de Laclosa zebraliśmy 941zł ale to było dużo za mało. AC: Ile potrzeba na digitalizację Niebezpiecznych związków? JL: Na Niebezpieczne związki w sumie potrzebujemy prawie 3,5 tysiąca zł. AC: Na co idą te pieniądze? 2 / 7

3 JL: Mamy specjalny wzór, podstawę wyliczeń. Zaczynamy od określenia kosztów digitalizacji jeżeli utwór jest już zdigitalizowany, czyli zeskanowany i zocr-owany, to te koszty oczywiście nam odpadają. Potem jest korekta i redakcja techniczna to jest koszt wyliczany stawką polonisty i redaktora technicznego adekwatnie do ilości stron, które trzeba zredagować. Potem jest najtrudniejsza część i też najtrudniejsza do wyceny: redakcja merytoryczna, czyli przede wszystkim językowa, uwspółcześnienie pisowni, ale także stworzenie przypisów. To zarazem najbardziej kosztowna część pracy w ramach digitalizacji, jaką robimy. Nie chcemy wrzucać materiałów, które są kiepskiej jakości chcemy to robić bardzo dobrze. Obok kosztów, które można nazwać merytorycznymi, są jeszcze koszty informatyczne to są koszty utrzymania i rozwoju serwisu naliczamy je ryczałtowo. Oczywiście musimy wziąć też pod uwagę koszty organizacyjne i administracyjne, czyli te wszystkie rzeczy, o których łatwo się zapomina, a przecież są niezbędne: obsługa księgowa, lokal, światło, prąd, komputery cały sprzęt, na którym to się wszystko odbywa. AC: Człowiek by się spodziewał, że tego rodzaju działalność to marzenie ministra kultury daje grant i ma wszystko z głowy: młodzież mu się rozwija na klasyce literatury światowej, obywatele są zachwyceni... JL: Ministerstwo kultury nas wspiera od sześciu lat. Co roku składamy wnioski czasami idzie z nimi lepiej, czasami gorzej, ale co do zasady minister kultury wspiera rozwój Wolnych Lektur. Jednak granty ministerialne nie są aż tak wysokie, aby umożliwić nam działalność wyłącznie w oparciu na dotacjach publicznych. Wierzymy, że książek, które można i trzeba udostępnić, jest bardzo dużo. W związku z tym trzeba szukać dodatkowych źródeł finansowania, a także nowych form organizacyjnych nad tym właśnie obecnie pracujemy i mam nadzieję, że na początku przyszłego roku będziemy mogli zaprosić do współpracy, także na poziomie 3 / 7

4 merytorycznym, naszych użytkowników. AC: To chyba pierwsza inicjatywa crowdfundingowa w domenie publicznej. Skąd wam przyszedł do głowy pomysł, że tak można i trzeba, że ludzie będą wspierać akurat klasykę literatury w kraju, gdzie czytelnictwo pozostaje na tak niskim poziomie? JL: Ludzie chcą wspierać inicjatywy, co do których widzą, że mają cel. I to widać już od dawna chociażby po działalności takiego serwisu jak BookRage, który udostępnia e-booki współczesnych pisarzy za opłatą co łaska płacisz tyle, ile chcesz. Współpracujemy z nimi merytorycznie, a część osób wpłacających pieniądze na BookRage mogą zadeklarować część wpłaty na wsparcie Wolnych Lektur. Jestem przekonany, że takich inicjatyw w sferze kultury będzie coraz więcej. Na razie zebraliśmy pieniądze na kilka książek. Dama Kamieliowa jest już dostępna w Internecie, już można ją czytać. Nad kolejnymi pracujemy myślę, że ludzie tak wolą: widzą, że to nie jest coś, co się dzieje nie wiadomo jak, nie wiadomo kiedy, ale że daje bardzo szybkie i bardzo realne skutki. 4 / 7

5 AC: Teraz pytanie podchwytliwe: Jako tłumaczka zawsze jestem zainteresowana innymi tłumaczami z jakiego tłumaczenia Makbeta postanowiliście skorzystać i dlaczego właśnie z tego? JL: Postanowiliśmy skorzystać z tego tłumaczenia, które jest w domenie publicznej, to jest, nie jest już objęte monopolem prawno-autorskim. Taki monopol trwa przez 70 lat po śmierci twórcy oraz współtwórcy, czyli nie wystarczy, że minie 70 lat od śmierci autora, musi jeszcze minąć 70 lat od śmierci tłumacza. W tym przypadku korzystamy z tłumaczenia Leona Ulricha, ponieważ nowsze tłumaczenia niestety obecnie są dla nas niedostępne. AC: A gdyby, np. Stanisław Barańczak się zgodził, to moglibyście digitalizować tłumaczenia Barańczaka? JL: Gdyby Barańczak zechciał udostępnić swoje tłumaczenia na wolnej licencji, to oczywiście bardzo byśmy chcieli. Bardzo nam na tym zależy: staramy się namawiać autorów i twórców, aby udostępniali nam tłumaczenia i utwory na wolnej licencji, żebyśmy mogli je udostępnić szerokiej publiczności. Jeżeli będzie czytać ten wywiad jakiś autor tłumaczeń, który nie ma już ochoty komercjalizować swojego dzieła, za to ma ochotę oddać je wszystkim Polakom, żeby mogli z tego korzystać do woli, to bardzo prosimy o kontakt! Z wielką przyjemnością pomożemy je w najdoskonalszy możliwy sposób opracować i udostępnić. 5 / 7

6 AC: To doprowadza nas do kolejnej kwestii: monopol na prawa autorskie utrzymuje się po to, aby zapewnić zyski i możliwość utrzymywania się ludzi, którzy pracują nad książkami (tym razem zawęźmy ten obszar). Myślisz, że e-booki czy też inna różnego typu digitalizowana literatura, czytana na ekranie komputera, Kindle a lub innych urządzeń, wyprze ostatecznie papierową książkę? Czy raczej pozostanie dobrym wprowadzeniem, testem sprawdzimy, że dana książka podoba się nam na tyle, że chcielibyśmy ją mieć na półce? JL: Myślę, że mieszamy tutaj ze sobą dwie rzeczy, o których trzeba mówić oddzielnie. Pierwsza rzecz jest taka, że w sferze kultury wysokiej, a w przypadku wolnych lektur o tym mówimy, tylko niewielka część pozycji ma wartość komercyjną. W większości przypadków kultura wysoka powstaje dzięki grantom, dotacjom, stypendiom Tutaj zyski twórców, zwłaszcza po pierwszym okresie od wypuszczenia utworu na rynek, dzięki któremu zarabia, pozostają niewielkie. To specyfika kultury wysokiej, o której należy pamiętać ona zawsze utrzymywała się ze sponsorów, darczyńców, mecenasów. W związku z tym wydaje nam się, że te bariery nie są aż takie duże. Kompletnie inną, oddzielną kwestią jest kwestia rozwoju czytelnictwa w formie elektronicznej. Powiem tak: zobaczymy, co przyniesie nam przyszłość. Myślę, że najwięcej zależy od tego, czy urządzenia, które będą produkowane, będą dobre i zapewnią komfort czytania taki jak papierowa książka. Albo nawet wyższy, ze względu na dodatkowe funkcjonalności. Na razie jest tak, że te urządzenia do pewnych zastosowań nadają się lepiej, wtedy kiedy np. szukamy jakiejś informacji wtedy daje się łatwo przeszukiwać, daje się łatwo cytować, bo wystarczy zaznaczyć, skopiować i wkleić, i oto mamy gotowy cytat. Do innych zastosowań jak trzeba przeczytać 1000 stron moim zdaniem papier ciągle jest jeszcze lepszy. Zobaczymy, co przyniesie przyszłość. 6 / 7

7 AC: To jest bardzo ciekawa sprawa to już trochę szerszy temat jest tak, że w książce elektronicznej bardzo jest łatwo wyszukać to, co wiemy, że chcemy wyszukać. Z książką papierową z kolei znaczne łatwiej jest trafić na coś, czego wcześniej nie wiedzieliśmy. Niektórzy mówią, że to właśnie jest ta fundamentalna zmiana kulturowa. JL: Dokładnie na to zwracali nam uwagę nauczyciele, kiedy zaczynaliśmy pracować nad serwisem Wolne Lektury! Dlatego wbudowaliśmy w naszym serwisie cały system motywów i tematów literackich, pozwalający na znajdywanie różnych rzeczy nie tylko w tekście, który właśnie teraz czytamy, ale także w innych tekstach. Bogate możliwości przeszukiwania, nakładania na siebie różnych motywów, nakładania ich na oś czasu, na epoki literackie to narzędzia wykorzystywane przez uczniów do pracy już o tym wiemy. Te narzędzia pozwalają im na odkrywanie tekstów, na odkrywanie znaczeń, na odnajdywanie rzeczy, o których istnieniu nie mieli pojęcia. Chyba mogę powiedzieć, że z tego, jak zaprojektowane są Wolne Lektury jesteśmy dumni. Jesteśmy dumni, że coś takiego w formie elektronicznej byliśmy w stanie osiągnąć. 7 / 7