PREFERENCJE NABYWCZE KONSUMENTÓW NA RYNKU CONSUMER PURCHASING PREFERENCES ON FROZEN FOOD MARKET

Transkrypt

1 STOWARZYSZENIE Preferencje EKONOMISTÓW nabywcze konsumentów ROLNICTWA na rynku I AGROBIZNESU ywnoœci mro onej Roczniki Naukowe tom VIII zeszyt 3 81 Renata Matysik-Pejas Akademia Rolnicza w Krakowie PREFERENCJE NABYWCZE KONSUMENTÓW NA RYNKU YWNOŒCI MRO ONEJ CONSUMER PURCHASING PREFERENCES ON FROZEN FOOD MARKET S³owa kluczowe: ywnoœæ mro ona, badania konsumenckie, preferencje konsumenckie Key words: frozen food, consumer surveys, consumer preferences Synopsis. W opracowaniu przedstawiono wyniki badañ dotycz¹ce preferencji konsumenckich w zakresie nabywania i spo ywania produktów nale ¹cych do ywnoœci mro onej. Wstêp Zmiany o charakterze ekonomicznym, spo³ecznym i kulturowym, jakie zachodz¹ w ostatnich latach w polskim spo³eczeñstwie, poci¹gaj¹ za sob¹ zmiany we wzorcach konsumpcji gospodarstw domowych. Zaobserwowaæ to mo na równie na rynku produktów ywnoœciowych. Mimo, e produkty te nale ¹ do podstawowych, to wyraÿnie widaæ tu ró nicowanie i pojawianie siê nowych potrzeb nabywców. Konsumenci poszukuj¹ ywnoœci przynosz¹cej im okreœlone korzyœci. Z kolei producenci, obserwuj¹c ewolucjê potrzeb, rozwijaj¹ segmenty ywnoœci dostosowane do zmieniaj¹cych siê wymagañ konsumentów. Wiele wymagañ stawianych nowoczesnej ywnoœci spe³niaj¹ produkty mro one. Mo na je zaliczyæ zarówno do ywnoœci wygodnej, jak i funkcjonalnej. W tym ostatnim ujêciu umo liwiaj¹ one spe³nienie nowych potrzeb zdrowotnych konsumentów w zakresie zapobiegania i leczenia chorób dietozale nych. Mo liwoœæ produkcji mro onej ywnoœci funkcjonalnej o szczególnie wysokiej atrakcyjnoœci zdrowotnej dla konsumentów, wynika albo z naturalnie du ej zawartoœci biozwi¹zków o prozdrowotnej aktywnoœci (ryby, warzywa, owoce), albo z mo liwoœci wzbogacania wyrobów masowo spo ywanych o z³o onym sk³adzie recepturowym, takich jak dania obiadowe czy lody [Rynek mro onej ywnoœci w Polsce]. ywnoœæ mro ona jest coraz bardziej licz¹cym siê elementem diety Polaków. Z jednej strony powodem tego jest ci¹g³y wzrost zainteresowania konsumentów tym rodzajem ywnoœci, z drugiej dzieje siê tak dziêki stale powiêkszaj¹cej siê ofercie rynkowej i nowoczesnym sieciom dystrybucyjnym. Ocenia siê, e 54% spo³eczeñstwa jest ju konsumentami mro onek [Wiaderek 2004]. Polski rynek ywnoœæ mro onej jest perspektywiczny, co spowodowane jest co najmniej piêciokrotnie mniejszym spo yciem tej grupy produktów ni w Unii Europejskiej. Bior¹c pod uwagê dystans dziel¹cy nasz kraj od pañstw Europy Zachodniej w tym zakresie, zmiany preferencji konsumentów na korzyœæ wiêkszego spo ycia produktów gotowych, zaobserwowany wzrost wydatków konsumpcyjnych oraz dotychczasow¹ dynamikê wzrostu produkcji mro onek w Polsce, mo - na stwierdziæ, e jest to sektor rozwojowy. W Polsce nadal znaczn¹ czêœæ struktury spo ycia mro onej ywnoœci (54,6%) zajmuj¹ mro one ryby, zaœ w drugiej kolejnoœci warzywa i produkty ziemniaczane (37,2%) [Rynek mro onej ywnoœci w Polsce].

2 82 R. Matysik-Pejas Tabela 1. Grupy produktów mro onych i ich przyk³adowy asortyment Warzywa: jednorodne, mieszanki warzywne Owoce: jednorodne, mieszanki owocowe (kompotowe), owoce leœne Ryby: niekonfekcjonowane, panierowane, owoce morza Potrawy m¹czne: pierogi, pyzy, uszka, knedle, kluski Potrawy miêsne: gulasze, hamburgery, szasz³yki, sznycle, kotlety Dania gotowe: bigos, flaki, fasolka, lasagne, risotto, dania "na patelniê" (narodowe, regionalne) Pizze i zapiekanki Frytki i przetwory ziemniaczane ród³o: opracowanie w³asne. Rynek mro onek charakteryzuje siê znaczn¹ sezonowoœci¹. Wspó³czynnik sezonowoœci sprzeda y wynosi œrednio oko³o proc., jest on jednak doœæ mocno zró nicowany dla poszczególnych segmentów tego rynku najwiêksze skoki sezonowe charakteryzuj¹ warzywa i owoce. Najmniej poddaj¹ce siê sezonowoœci s¹ mro one dania gotowe. Ca³y rynek mro onek w 2004 r. charakteryzowa³ siê znaczn¹ dynamik¹ wzrostu sprzeda y, siêgaj¹c¹ 16% w stosunku do roku poprzedniego. Dotyczy to zw³aszcza warzyw jednorodnych, dañ gotowych i przetworzonych mieszanek warzywnych. Najmniejszy wzrost sprzeda y osi¹gnê³y natomiast nieprzetworzone mieszanki warzywne. W okresie listopad 2003 paÿdziernik 2004 wartoœæ sprzeda y rynku produktów mro onych wynios³a tys. z³, zaœ wielkoœæ sprzeda y tys. kg [Chromiñska-Linkiewicz 2005]. Uwagi metodyczne. W opracowaniu tematu wykorzystano dane pierwotne pochodz¹ce z ankietowych badañ konsumenckich, przeprowadzonych w sezonie zimowym 2004/2005. Badan¹ próbê stanowi³o 100 respondentów. Dobór próby do badañ mia³ charakter wygodny. Wyniki badañ O nabywaniu ywnoœci decyduje wiele ró norodnych czynników. Ich rodzaj oraz istotnoœæ dla konsumentów ró ni¹ siê pomiêdzy poszczególnymi grupami produktów ywnoœciowych. Chc¹c okreœliæ znaczenie czynników wp³ywaj¹cych na decyzjê o zakupie ywnoœci mro onej, poproszono respondentów o ich ocenê w skali od 1 do 3 (gdzie 3 oznacza ocenê najwy sz¹). Wed³ug ankietowanych do najwa niejszych czynników decyduj¹cych o nabywaniu produktów mro onych, nale ¹ odpowiednio: szybkoœæ przygotowania potrawy œrednia ocena tego czynnika wynios³a 2,78; ³atwoœæ przechowywania produktu przez d³u szy okres czasu œrednia ocena 2,71 oraz ³atwoœæ przygotowania potrawy 2,68. Najmniejsz¹ rolê przy decyzji o zakupie tej grupy produktów odgrywa przyzwyczajenie, dla którego œrednia ocena to 1,64 (rys. 1). O wyborze produktów spoœród szerokiego asortymentu równie decyduje du a liczba zmiennych. W przypadku ywnoœci mro onej, respondenci przywi¹zuj¹ uwagê przede wszystkim do podstawowej cechy organoleptycznej, czyli do walorów smakowych kupowanych przez siebie szybkoœæ przygotowania (2,78) przyzwyczajenie 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 (1,64) styl ycia (1,95) Rysunek 1. Œrednie oceny czynników decyduj¹cych o zakupie produktów mro onych (N=100) ród³o: opracowanie w³asne na podstawie badañ. 0,50 0,00 ³atwoœæ przechowywania (2,71) chêæ wypróbowania nowoœci (2,20) ³atwoœæ przygotowania (2,68) (2,47) mo liwoœæ urozmaicenia diety

3 Preferencje nabywcze konsumentów na rynku ywnoœci mro onej 83 atrakcyjne opakowania (1,60) walory smakowe 3,00 (2,83) 2,50 2,00 1,50 1,00 jakoœæ produktu (2,78) Rysunek 2. Œrednie oceny czynników wp³ywaj¹cych na wybór produktów mro- onych (N=100) ród³o: opracowanie w³asne na podstawie badañ. 0,50 0,00 reklama wartoœæ od ywcza (1,70) (2,68) znana marka (2,05) korzystna cena (2,32) produktów. Œrednia ocena tego czynnika wynios³a 2,83 (rys. 2). Walory smakowe s¹ jednym z najbardziej wymiernych wskaÿników jakoœci artyku³ów spo ywczych, tote czynnik ten uzyska³ niewiele ni sz¹ ocenê 2,78. Respondenci wybieraj¹c produkty mro one, bior¹ pod uwagê tak e ich wartoœæ ywieniow¹. Œrednia ocena tego czynnika na poziomie 2,68 oznacza, i s¹ œwiadomi ich naturalnoœci, bowiem proces mro- enia pozwala na zachowanie wiêkszoœci substancji od ywczych zawartych w produktach. Dopiero na kolejnym miejscu (ze œredni¹ 2,32) znalaz³o siê kryterium ekonomiczne, tj. korzystna cena. BodŸce o typowo promocyjnym oddzia³ywaniu, a wiêc marka, reklama oraz opakowanie, okaza³y siê w przypadku ywnoœci mro onej czynnikami o mniejszym znaczeniu dla ankietowanych. Poszczególne grupy ywnoœci mro onej ciesz¹ siê zró nicowanym zainteresowaniem wœród respondentów. Do najpopularniejszych % 90,0% 83,0% 82,0% 77,0% 75,0% 67,0%64,0% 61,0% Rysunek 3. WskaŸniki zakupów poszczególnych grup produktów mro onych wed³ug deklaracji respondentów (N=100) produktów nale ¹ mro one warzywa i dania rybne, dla których wskaÿniki zakupów wynosz¹ odpowiednio 83 i 82%. Zbli ony do siebie wskaÿnik zakupów uzyska³y dwa inne produkty, tj. frytki i pizza ich zakupy deklaruje 77 i 75% badanych. Powy ej 60% respondentów jest nabywcami takich produktów, jak: mro one owoce, potrawy m¹czne oraz potrawy miêsne. Najmniejszym zainteresowaniem badanych ciesz¹ siê mro one dania gotowe (rys. 3). ywnoœæ mro ona charakteryzuje siê sezonowoœci¹ spo ycia, aczkolwiek badania wykaza³y, e sezonowoœæ ta dotyczy w ró nym stopniu poszczególnych jej grup. Najwiêksze zró nicowanie w spo yciu wystêpuje wœród konsumentów mro onych warzyw i owoców. Prawie wszyscy ich nabywcy deklaruj¹ zwiêkszone spo ycie w okresie zimowym, co jest zjawiskiem naturalnym, ze wzglêdu na ograniczony dostêp w tym czasie do szerokiego asortymentu produktów œwie ych. W sezonie zimowym ma tak e miejsce zwiêkszony popyt na mro on¹ pizzê oraz frytki dotyczy to ponad 60% nabywców tych produktów. Mro one potrawy m¹czne s¹ produktami, których zakupy rozk³adaj¹ siê prawie proporcjonalnie pomiêdzy sezon letni i zimowy. Pozosta³e grupy produktów mro onych (ryby, dania gotowe, potrawy miêsne) chêtniej kupowane s¹ przez ich konsumentów w sezonie letnim. 60,0% 30,0% mro one warzywa mro one dania rybne frytki pizza mro one owoce mro one potrawy m¹czne mro one potrawy miêsne mro one dania gotowe 45,0%

4 84 R. Matysik-Pejas 100% 75% 50% 25% 0% mro one warzywa mro one owoce pizza frytki sezon letni sezon zimowy Rysunek 4. Deklarowane przez respondentów zwiêkszone spo ycie produktów mro onych ze wzglêdu na sezon (N = liczba osób deklaruj¹ca zakupy poszczególnych grup produktów) mro one potrawy m¹czne mro one dania rybne mro one dania gotowe mro one potrawy miêsne Wœród nabywców poszczególnych grup produktów mro onych, czêstotliwoœæ ich spo ycia jest dosyæ zró nicowana. Jednak wiêkszoœæ respondentów deklaruj¹cych zakupy, spo ywa nabywane przez siebie produkty z czêstotliwoœci¹ 1-2 razy w miesi¹cu. Dotyczy to takich produktów, jak: mro one owoce, w stosunku do których ponad po³owa nabywców wskazuje na tê czêstotliwoœæ; potrawy m¹czne, dania gotowe oraz frytki ponad 40% wskazañ nabywców, a tak e potrawy miêsne, pizza oraz dania rybne ponad 30% wskazañ. Mro one warzywa s¹ produktem, w stosunku, do którego najwiêkszy odsetek nabywców (ponad 37%) deklaruje spo ycie przeciêtnie jeden raz w tygodniu. Podsumowanie Czynniki decyduj¹ce o zakupie produktów mro onych potwierdzaj¹, i s¹ to pro- Tabela 2. Deklarowana okresie badania przez respondentów czêstotliwoœæ spo ycia produktów mro onych Produkty Czêœciej ni 1 raz w tygodniu Mro one dania rybne Mro one potrawym¹czne Mro one warzywa Frytki Mro one potrawymiêsne Pizza Mro one dania gotowe Mro one owoce 21,95 11,74 10,84 9,53 8,19 7,00 6,67 1,97 1 raz w tygodniu 29,26 17,64 37,34 28,57 32,78 30,33 13,34 17,92 N = liczba osób deklaruj¹ca zakupyposzczególnychgrup produktów 1-2 razy w miesi¹cu 31,72 43,13 31,34 41,27 37,70 37,34 42,23 51,76 w Rzadziej ni 1 raz w miesi¹cu 17,07 27,45 20,48 20,63 21,33 25,33 37,76 28,35 dukty z grupy ywnoœci wygodnej. Respondenci wykorzystuj¹ te produkty w swojej diecie, przede wszystkim ze wzglêdu na krótki czas oraz ³atwoœæ przygotowania posi³ków, a tak e ze wzglêdu na ³atwoœæ przechowywania ich przez d³u szy okres. Wybieraj¹c produkty mro one badani kieruj¹ siê walorami organoleptycznymi, jakoœci¹ oraz wartoœci¹ od ywcz¹ produktów. Oznacza to, e chc¹ kupowaæ ywnoœæ daj¹c¹ im satysfakcjê i przyjemnoœæ, a jednoczeœnie charakteryzuj¹c¹ siê walorami zdrowotnymi. Spoœród grup ywnoœci mro onej najwiêksz¹ popularnoœci¹ wœród badanych ciesz¹ siê warzywa oraz dania rybne, najmniejsz¹ zaœ dania gotowe. Popyt respondentów na ywnoœæ mro on¹ wykazuje zró nicowanie ze wzglêdu na sezon. W okresie letnim respondenci deklaruj¹ czêstsze spo ycie mro onych potraw miêsnych, dañ gotowych oraz rybnych, w zimie zaœ przede wszystkim warzyw i owoców. Konsumenci spo ywaj¹ produkty mro one z ró n¹ czêstotliwoœci¹ i w ka dej z grup przedstawia siê to inaczej. Jednak wiêkszoœæ respondentów, deklaruj¹cych zakupy poszczególnych rodzajów mro onek, spo ywa nabywane przez siebie produkty z czêstotliwoœci¹ 1-2 razy w miesi¹cu.

5 Preferencje nabywcze konsumentów na rynku ywnoœci mro onej 85 Literatura Chromiñska-Linkiewicz R. 2005: Rynki produktów Mro onki blisko domu; wersja elektroniczna [ Rynek mro onek roœnie, wersja elektroniczna [ ]. Rynek mro onej ywnoœci w Polsce, strona internetowa Stowarzyszenia Mro onej ywnoœci [ Wiaderek A. 2004: Raport: Rynek mro onek. Trendy Food Nr 4 (7), wersja elektroniczna [ Sumary Factors which determining purchase of frozen products, confirming that they are products from group of convenience food. Respondents are using these products in their diet, because of short time and easiness of preparing meals, as well as easiness of store them for long time. Choosing frozen products respondents refer by organoleptic advantages, quality and nutritional value of products. It means that they want to buy food giving satisfaction and pleasure to them and simultaneously characterized by health advantages. Most popular frozen food is vegetables and fish dishes, smallest -ready dishes. Respondent s demand of frozen food is demonstrating diversifying on account of the season. Respondents are declaring more frequent eating frozen meat dishes, ready and fish dishes in the summer period, in the winter - vegetables and fruits. Consumers eat frozen products with different frequency. Adres do korespondencji: dr in. Renata Matysik-Pejas Katedra Agrobiznesu Akademia Rolnicza al. Mickiewicza Kraków tel. (0 12) rrmatysi@cyf-kr.edu.pl