ScienceDirect. journal homepage:

Transkrypt

1 polski przeglą d otorynolaryngologiczny 3 (2014) Dostępne online ScienceDirect journal homepage: Sprawozdanie/Meeting Report Sprawozdanie z II konferencji Naukowo-Szkoleniowej Forum Implantów Ślimakowych,,2 jest lepsze niż 1 Report of the Second Scientific Conference Training Forum cochlear implants 2 is better than 1 W dniu 21 listopada 2013 r. w Warszawie odbyła się II Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Forum Implantów Ślimakowych, której tematem przewodnim było 2 jest lepsze niż 1. Spotkanie tym razem zgromadziło niemal 120 uczestników i skierowane było do specjalistów zajmujących się na co dzień pacjentami kwalifikującymi się do implantacji lub użytkującymi implanty: lekarzy audiologów, chirurgów otolaryngologów, logopedów, psychologów i inżynierów klinicznych. Tematem konferencji były implantacje obustronne w kompleksowym ujęciu. Dyskutowano m.in. na temat kryteriów kwalifikacyjnych, korzyści z obuusznej stymulacji w ocenie specjalistów oraz rodziców dzieci zaimplantowanych, postępowania chirurgicznego oraz opieki audiologicznej i klinicznej. Na początku prof. dr hab. n. med. Kazimierz Niemczyk (Kierownik Katedry i Kliniki Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego) przedstawił historię programu implantów ślimakowych w Polsce oraz aktualne standardy opieki w tym zakresie (Ryc. 1). Przypomniał wszystkim kryteria kwalifikacyjne, dostępne rozwiązania, różne rodzaje elektrod w zależności od rodzaju niedosłuchu oraz metodykę wszczepów z uwzględnieniem różnych sposobów chirurgii. Tym samym wprowadził wszystkich uczestników w tematykę implantacji. Profesor Sandro Burdo (Ospedale di Circolo Clinic, Varese, Włochy) zapoczątkował podczas konferencji tematykę obustronnych wszczepów implantów ślimakowych, podsumowując postanowienia europejskiego konsensusu nt. implantacji bilateralnych oraz swoje własne doświadczenia w zakresie implantacji (Ryc. 2). Konsensus został opublikowany w 2012 roku w prestiżowym czasopiśmie naukowym Otology & Neurotology przez czołowych specjalistów amerykańskich i europejskich w dziedzinie implantacji, w tym przez dr. Łukasza Boruckiego z Kliniki Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej UM w Poznaniu [1]. Autorzy Konsensusu wskazali, że niemowlę lub dziecko kwalifikujące się jednoznacznie do implantu ślimakowego powinno otrzymać obustronnie implanty ślimakowe symultanicznie (w czasie jednej operacji, przyp. aut.) najszybciej, jak to jest możliwe po diagnozie głuchoty, aby zapewnić optymalny rozwój słuchowy [1]. Prof. Burdo podkreślił również, że we Włoszech standardem jest obustronne implantowanie małych dzieci z obustronnym głębokim niedosłuchem. Jako chirurg i audiolog z wieloletnim doświadczeniem w implantacji dzieci profesor Burdo jednoznacznie stwierdził, że korzystanie z dwóch implantów umożliwia dziecku funkcjonowanie porównywalne z rówieśnikami o prawidłowym słuchu, dzięki zapewnieniu rozwoju nie tylko słyszenia, ale przede wszystkim ośrodków korowych w mózgu. Pierwszy panel dyskusyjny, którego moderatorem była dr hab. n.med. Bożena Wiskirska-Woźnica, dotyczył kryteriów kwalifikacyjnych do implantacji bilateralnych u dzieci (Ryc. 3). Uczestnikami tego panelu byli: profesor Sandro Burdo (Varese, Włochy), dr n. med. Anna Piotrowska (Światowe Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa-Kajetany), dr n.med. Magdalena Lachowska (Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego), dr n. med. Michał Karlik (Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu) oraz dr n. med. Katarzyna Bieńkowska (Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci z Wadą Słuchu, Krosno). Każdy z uczestników przedstawił swoje doświadczenia związane z implantacjami obustronnymi (charakterystyka pacjentów, badania rozumienia mowy, kwestie implantacji symultanicznych i sekwencyjnych). W dyskusji poruszono zagadnienia związane z rosnącym zapotrzebowaniem na obustronne implantacje u dorosłych i u dzieci, optymalnym interwałem między pierwszą a drugą operacją w przypadku implantacji sekwencyjnych oraz potrzebą ciągłego informowania przyszłych użytkowników dwóch implantów o wszelkich aspektach związanych z operacją, opieką pooperacyjną czy rehabilitacją słuchu.

2 [(Ryc._1)TD$FIG] [(Ryc._3)TD$FIG] Ryc. 3 Pierwszy panel dyskusyjny, którego moderatorem była dr hab. n.med. Bożena Wiskirska-Woźnica Ryc. 1 Prof. dr hab. n. med. Kazimierz Niemczyk Przyznano, że zapewnienie obustronnego słyszenia miało na celu poprawę rozumienia mowy w hałasie oraz lepszą lokalizację dźwięku [2]. Tematem kolejnego panelu było postępowanie chirurgiczne i jego powikłania w operacjach wszczepów ślimakowych z uwzględnieniem implantacji obustronnej. Dyskusji przewodził prof. dr hab. n. med. Witold Szyfter (Kierownik Katedry i Kliniki Otolaryngologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu), natomiast uczestnikami byli: profesor Sandro Burdo (Varese, Włochy), prof. dr hab. n. med. Kazimierz Niemczyk (Kierownik Kliniki i Katedry Otolaryngologii WUM), dr n. med. Łukasz Borucki (Katedra i Klinika Otolaryngologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu) oraz dr n. med. Maciej Mrówka (Światowe Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa-Kajetany) (Ryc. 4). Profesor Burdo wykonuje w swoim ośrodku obustronne implantacje wyłącznie w procedurze jednoczesnej (symultanicznie), co skutkuje mniejszym obciążeniem znieczuleniem, mniejszym stresem dla rodziców oraz szybszą rehabilitacją słuchu i mowy. W ośrodkach implantujących odnotowano niski odsetek operacji rewizyjnych i uszkodzeń samego urządzenia. Jednocześnie, tak jak w każdej innej procedurze chirurgicznej, odnotowywano niewielką ilość 53 następujących powikłań: problemy z płatami skórnymi, płynotok z kochleostomii oraz uszkodzenia urządzenia. Doktor Monika Lehnhardt (Fundacja Prof. Ernsta Lehnhardta, Niemcy) opowiedziała o historii i rozwoju programów implantów ślimakowych na świecie, zaczynając od historii niedosłuchów, początków języka migowego, prezentacji osób najbliżej związanych z rozpowszechnieniem programu implantacji w świecie, aż do rozwoju technologii umożliwiającej osobom z niedosłuchem powrót do świata dźwięków (Ryc. 5). Doktor Lehnhardt omówiła również wskazania do implantacji, możliwe rozwiązania w obszarze elektrod i procesorów, technikę chirurgiczną oraz przedstawiła założenia Tele-Practice, czyli systemu zdalnej komunikacji z pacjentami użytkownikami implantów w obszarach: dopasowania procesorów, rehabilitacji, rozwiązywania problemów itp. Uczestnicy konferencji mieli również okazję zapoznać się z doświadczeniami rodziców dzieci zaimplantowanych bilateralnie (Ryc. 6). Opowiadali oni o swoich obawach przed podjęciem decyzji o drugiej operacji oraz o czynnikach motywujących, które przekonały ich do podjęcia działań [(Ryc._4)TD$FIG] [(Ryc._2)TD$FIG] Ryc. 2 Profesor Sandro Burdo Ryc. 4 Dyskusja nad panelem dotyczącym postępowania chirurgicznego i jego powikłań w operacjach wszczepów ślimakowych z uwzględnieniem implantacji obustronnej

3 54 [(Ryc._5)TD$FIG] [(Ryc._6)TD$FIG] Ryc. 6 Wypowiedzi rodziców dzieci zaimplantowanych bilateralnie Ryc. 5 Doktor Monika Lehnhardt Rehabilitacja dzieci do 4. rż. z implantem ślimakowym była tematem wystąpienia dr n. med. Katarzyny Bieńkowskiej (Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci z Wadą Słuchu w Krośnie) (Ryc. 8). Doktor Bieńkowska przedstawiła wstępne wyniki wieloośrodkowego projektu badawczego mającego na celu obserwację rozwoju kompetencji słuchowych i językowych u zaimplantowanych dzieci, którą prowadzą logopedzi z 17 ośrodków w Polsce na podstawie Zintegrowanej Skali Rozwoju. Wyniki pokazują istotny wpływ momentu implantacji na postępy w rozwoju rehabilitacji im wcześniej zaimplantowane jest dziecko, tym większe prawdopodobieństwo, że jego wyniki kompetencji słuchowych i językowych będą w normie, czyli takie jak u dzieci zdrowych, prawidłowo słyszących. Trzeci panel dyskusyjny dotyczył korzyści z obustronnej implantacji w zakresie rozwoju słuchu i mowy u dzieci (Ryc. 9). Jego moderatorem była prof. dr hab. Grażyna w kierunku drugiego implantu. Wyjaśnili również, jak wygląda proces rehabilitacji ich dzieci i jak drugi implant wpłynął na życie i samopoczucie ich dzieci. Podsumowując, uznali, że wszczepienie drugiego implantu pozwala dziecku na prawidłowe funkcjonowanie w wymagających warunkach szkolnych oraz wśród rówieśników. Kolejne wystąpienie należało do dr. hab. n. med. Krzysztofa Morawskiego (Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego), który rozpoczął omawianie korzyści z implantacji obustronnych w aspekcie zapewnienia prawidłowego rozwoju drogi słuchowej w ośrodkach korowych w mózgu w pierwszym okresie życia dzieci (Ryc. 7). Jest to kluczowy moment, w którym przez prawidłową obustronną stymulację słuchową przyczyniamy się do rozwoju obu półkul mózgowych i utworzenia nowych połączeń nerwowych, a tym samym szybszego rozwoju dziecka i przystosowania się do środowiska. Docent Morawski podkreślał, że w przypadku dzieci z głębokim niedosłuchem lub głuchotą ważne jest, by jak najszybciej zapewnić im odpowiednią stymulację słuchową, w celu zapobieżenia deprywacji drogi słuchowej. Obustronne wszczepy jednoczesne stają się standardem leczenia niedosłuchów u dzieci już w wielu krajach europejskich i są finansowane przez państwowych płatników. [(Ryc._7)TD$FIG] Ryc. 7 Dr hab. n. med. Krzysztof Morawskie omawia korzyści z implantacji obustronnych w aspekcie zapewnienia prawidłowego rozwoju drogi słuchowej w ośrodkach korowych w mózgu w pierwszym okresie życia dzieci

4 [(Ryc._8)TD$FIG] [(Ryc._10)TD$FIG] 55 Ryc. 8 Dr n.med. Katarzyna Bieńkowska przedstawia rehabilitację dzieci do 4. rż. z implantem ślimakowym Dryżałowska (Wydział Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego) (Ryc. 10), a do dyskusji zaprosiła dr Monikę Lehnhardt (Fundacja prof. Ernsta Lehnhardta), dr Magdalenę Magierską-Krzysztoń (Katedra i Klinika Otolaryngologii UM w Poznaniu, Ośrodek Rehabilitacji Laryngologicznej UM w Poznaniu), dr n. med. Katarzynę Bieńkowską (Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci z Wadą Słuchu, Krosno), mgr Agnieszkę Pastuszkę (Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego), mgr Małgorzatę Zgodę (Światowe Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa-Kajetany) oraz Magdalenę Popowską (Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu,,Usłyszeć Świat, Warszawa). Wszystkie uczestniczki panelu jednogłośnie stwierdziły, że obustronne implantacje pozwalają na lepsze rozumienie mowy w hałasie oraz lepszą lokalizację dźwięku, natomiast czynnikami decydującymi o efektywności procesu rehabilitacji są m.in. norma intelektualna pacjenta, warunki panujące w domu oraz motywacja i oczekiwania rodziców i najbliższego otoczenia pacjenta. Uzgodniono również, że w momencie kwalifikacji ważna jest ocena zarówno audiologiczna, psychologiczna, jak i logopedyczna. [(Ryc._9)TD$FIG] Ryc. 10 Prof. dr hab. Grażyna Dryżałowska moderator okrągłego stołu nt. rehabilitacji [(Ryc._1)TD$FIG] Ryc. 9 Trzeci panel dyskusyjny dotyczący korzyści z obustronnej implantacji w zakresie rozwoju słuchu i mowy u dzieci Obrady zakończył panel dyskusyjny dotyczący dopasowania procesora dźwięku i opieki audiologicznej nad dzieckiem implantowanym, pod przewodnictwem prof. Sandro Burdo (Varese, Włochy) (Ryc. 11). Do dyskusji zaproszono dr. hab. Artura Lorensa (Światowe Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa-Kajetany), dr n. med. Zuzannę Łukaszewicz (Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego), dr. n. med. Michała Karlika (Katedra i Klinika Otolaryngologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu) oraz Przemysława Ryćko (Klinika Otolaryngologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku). Każdy z uczestników przedstawił ścieżkę Ryc. 11 Zakończenie obrad przez prof. Sandro Burdo (Varese, Włochy)

5 56 [(Ryc._12)TD$FIG] polski przeglą d otorynolaryngologiczny 3 (2014) Wkład autorów/authors' contributions Według kolejności. Konflikt interesu/conflict of interest Autorki sprawozdania są zatrudnione przez firmę, która była organizatorem konferencji. Finansowanie/Financial support Ryc. 12 Zakończenie Konferencji przez prof. Witolda Szyftera Nie występuje. pismiennictwo/references postępowania z zaimplantowanym pacjentem w swoim ośrodku, dodatkowo ustalono, co następuje: nie ma reguły, jaka liczba MAP jest potrzebna do ustabilizowania ustawień procesora w pierwszych latach po operacji, pierwsze podłączenie odbywa się czasem w obecności logopedów, w przeciwnym wypadku pacjent jest w ciągłym kontakcie zarówno z logopedą, jak i klinicystą; do oceny efektywności ustawień procesora stosuje się metody zarówno subiektywne, jak i obiektywne (audiologiczne). Zastosowanie technologii zdalnego dopasowywania procesorów może być efektywną metodą monitorowania ustawień procesora, według uczestników panelu, jedynie w stabilnych przypadkach i pod nadzorem specjalisty. Konferencję zakończył profesor Witold Szyfter (Kierownik Kliniki i Katedry Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej UM w Poznaniu), podkreślając, że temat przewodni konferencji,,2 jest lepsze niż 1 znajduje coraz większe odzwierciedlenie w rzeczywistości, a implantacje bilateralne wchodzą do standardu opieki nad pacjentem z obustronnym głębokim niedosłuchem (Ryc. 12). Jednocześnie podkreślił, że to od uczestników tej konferencji zależy wdrożenie omawianych zagadnień do praktyki klinicznej. [1] Ramsden JD, Gordon K, Aschendorff A, Borucki L, Bunne M, Burdo S, et al. European Bilateral Pediatric Cochlear Implant Forum Consensus Statement. Otol Neurotol 2012;33(4): [2] Karlik M, Kociemba J, Wiskirska-Woźnica B, Szyfter W, Czerniejewska H, Sekula A, et al. Obustronne implantacje ślimakowe doświadczenia własne. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny 2013;2(4): Joanna Kuśmierczyk* Maria Bratumiła Gawłowska MEDICUS Aparatura i Instrumenty Medyczne Sp. z o.o. S.K.A *Adres do korespondencji: ul. Grabiszyńska 251 a, Wrocław, Polska. Tel.: ; fax: Adres joanna.kusmierczyk@wp.pl Otrzymano: Zaakceptowano: Dostępne online: /