Dabrowskim szlakiem Marii Konopnickiej

Transkrypt

1 LITERACKI ATLAS POLSKI SOSW Dąbrowa Górnicza PROGRAM EDUKACYJNY. Dabrowskim szlakiem Marii Konopnickiej Jak zaczęliśmy pracować w projekcie? Jesteśmy grupą uczniów słabo widzących i niewidomych, a uczęszczamy do klasy szóstej Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych w Dąbrowie Górniczej. Pracę w programie rozpoczęliśmy w kwietniu 2008r., chociaż już wcześniej dowiedzieliśmy się, że Maria Konopnicka bywała w naszym mieście. Przeprowadziliśmy krótką sondę wśród młodszych kolegów i okazało się, że nazwisko pisarki kojarzy im się jedynie z sierotką Marysią, Jankiem Wędrowniczkiem i licznymi wierszami. Ponieważ wielu z nas działa w szkolnej gazetce, postanowiliśmy ruszyć śladem Marii Konopnickiej i pokazać kolegom związek pisarki z naszym miastem, a Program stał się do tego świetną okazją. Pierwszym krokiem były warsztaty prowadzone 6 czerwca przez dwójkę aktorów, którzy przyjechali do nas z Warszawy. Mówili nam jak pracować w Programie, a zajęcia prowadzone były w formie zabaw, testów i ćwiczeń. Świetnie bawiąc się poznawaliśmy metody pracy, uczyliśmy się jak szukać wiadomości i rozmawiać z ludźmi na interesujące nas tematy. Od września, wspólnie z naszymi nauczycielami, zaczęliśmy prace gromadząc materiały, szukając dokumentów, organizując wystawy, poznając twórczość Marii Konopnickiej związaną z naszym miastem i oczywiście wędrując śladami pisarki po mieście. A oto efekty naszych działań: Sylwetka pisarki Konopnicka Maria, z Wasiłowskich ( ), polska poetka, prozaik, krytyk, publicystka. Uczyła się krótko na pensji sióstr sakramentek w Warszawie, przez całe życie dokształcała się we własnym zakresie. Wychowywała 6 dzieci, utrzymując się z dochodów niewielkiego dzierżawionego folwarku. W latach mieszkała w Warszawie. Od 1884 do 1886 redagowała pismo dla kobiet Świt. Od 1890r. przebywała w kilku krajach Europy Zachodniej, współpracując z prasą krajową, zrzeszeniami polskimi na obczyźnie, Macierzą Szkolną, komitetami pomocy dla wywłaszczonej ludności Górnego Śląska i Wielkopolski, a także współorganizowała międzynarodowy protest przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni ( ). W 1903 roku otrzymała w darze zakupiony ze składek społeczeństwa dworek

2 w Żarnowcu. W latach przebywała w Warszawie, organizowała pomoc dla osób uwięzionych przez władze carskie i ich rodzin. Brała udział w wielu akcjach, np.: w walce o prawa kobiet, akcji potępiającej represje władz pruskich, w pomocy na rzecz więźniów politycznych. Maria Konopnicka była wielką poetką, która pozostawiła po sobie duży dorobek literacki. Była pisarką bardzo wszechstronną, pisała liryki, poematy, dramaty, nowele, obrazki, uprawiała publicystykę i krytykę literacką. Istotną część dorobku pisarskiego poetki stanowią nowele oraz utwory dla dzieci. Jej utwory do dziś budzą w młodym pokoleniu umiłowanie i przywiązanie do Ojczyzny. Była jednak nie tylko wybitną poetką, ale świetną nowelistką. Nowele pisała od początku lat osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku, aż do śmierci. Słynna nowela "Dym" opublikowana została w roku Pisarka nie pozostawała obojętna na los ludzi żyjących w nędzy, skrajnym ubóstwie, ale szczególnie przejmował ją los dzieci, którym poświęciła najwięcej utworów poetyckich. Zarówno w swej pracy literackiej, jak i w społecznym działaniu, nie pozostała obojętna wobec żadnego z ważnych zagadnień społecznych i politycznych swojego czasu. Pisarka w Dąbrowie Górniczej Maria Konopnicka bywała regularnie w Dąbrowie Górniczej. Odwiedzała tutaj córkę Zofię, żonę inżyniera Bronisława Królikowskiego. Ich ślub odbył się w 1890 roku w Częstochowie, po którym młodzi małżonkowie zamieszkali w Dąbrowie przy ulicy Przybylaka. Państwo Królikowscy przebywali w Dąbrowie Górniczej przez 12 lat, do maja 1902 roku. Mąż Zofii pracował w Hucie "Bankowa" i właśnie dla kadry kierowniczej Huty Bankowa, w pobliżu pałacyku Dezona (dawnego dyrektora Towarzystwa Francusko - Włoskiego w Dąbrowie Górniczej) na obrzeżach parku w pobliżu dawnej ulicy Ogrodowej wybudowano trzy kamienice. Obecnie jest to ulica Kościuszki. W jednej z tych kamienic na poddaszu mieszkali Państwo Królikowscy. Budynki zostały wyburzone. Pierwszy został wyburzony budynek od strony stacji - Dąbrowa Górnicza. Wyburzenia te miały miejsce w latach 70-tych XX wieku. Ostatni z budynków przetrwał do 4-go listopada 2005 roku. W ostatnich latach swego istnienia, budynek przechodził z rąk do rąk. Ponieważ cały czas był własnością huty Bankowa, poprzez liczne zmiany własnościowe, zmieniał właściciela. Cały czas był wykorzystany jako budynek mieszkalny. Jednak po pożarze w 2004 roku podjęto decyzję o jego wyburzeniu. Budynek przy ulicy Przybylaka, w którym mieszkała córka Marii Konopnickiej wyburzono w 1965 roku. Maria Konopnicka, utrzymująca częste kontakty z Dąbrową, uczyniła tłem swojej noweli Dym Hutę Bankową, a szkic literacki - Hanysek - poświęca bezdomnym dzieciom Dąbrowy. W swoich Jasełkach wprowadziła postać górnika, który wygłasza mowę, zaczynającą się od słów:

3 Hej górnicy my z Dąbrowy Światła ciepła straż, czarny na nas pył węglowy, Lecz to węgiel nasz. Górnicy z Dąbrowy i ich ciężka praca były również inspiracją do napisania wiersza pt. "Ofiara pracy". Wydana w 1893 roku nowelka Dym opowiada o tragedii w życiu robotniczej rodziny, która rozegrała się w cieniu zakładów przemysłowych. Konopnicka pisząc o największym nieszczęściu, jakie może spotkać człowieka o śmierci dziecka, używa symbolu, jakim jest dym snujący się z fabrycznego komina. W 1904 roku Maria Konopnicka opublikowała literackie studium Hanysek. Hanysek to śląskie gwarowe brzmienie imienia Janek, często używane na określenie bezimiennej postaci chłopca. Szkic jest zbiorowym portretem dzieci wyrastających w otoczeniu kopalni, dla których szkołą jest otoczenie rówieśników i starszych górników. Zbierały węgiel, wykonywały drobne posługi, a za zapracowane pieniądze często utrzymywały siebie i rodzinę. Rosły w brudzie, chorowały i ulegały wypadkom, a gdy przetrwały trudne dzieciństwo stawały się górnikami. W utworze przywołana jest nazwa Dąbrowa, a Konopnicka wymienia kopalnie: Reden, Mortimer, Paryż i Koszelew. Dzisiaj są to nazwy dzielnic miasta. Przebywając w Dąbrowie Górniczej Maria Konopnicka spotykała się również z mieszkańcami wygłaszając wykłady w gmachu Resursy Obywatelskiej, który został wzniesiony w 1895 roku na zamkniętym obszarze kopalnianym. Resursa miała znaczący wpływ na kształtowanie się kultury w mieście. Posiadała piękną salę balową ze sceną, na której występowały zespoły teatralne amatorskie i teatry objazdowe. O ważności tego budynku w życiu codziennym miasta może świadczyć fakt, że po jego wybudowaniu zmieniono nazwę ulicy przy której stoi z ulicy Św. Jana na ulicę Klubową, a dzisiaj jest to ulica 3-Maja. Odbywały się w niej również spotkania z wybitnymi osobistościami kultury, goszczącymi w Dąbrowie - Maria Konopnicka czy Eliza Orzeszkowa, to tylko niektóre z nazwisk.

4 Dąbrowskim szlakiem Marii Konopnickiej Uczniowie klasy VI b wraz z nauczycielkami języka polskiego, historii i biblioteki od ubiegłego roku podążają śladami znanej wszystkim pisarki i poetki - Marii Konopnickiej. W kwietniu ubiegłego roku przystąpili do ogólnopolskiego programu Literacki Atlas Polski i dzisiaj wiedzą, że autorka słynnej historii sierotki Marysi przez kilka lat przebywała w naszym mieście u swojej córki Zofii. Tu też patrząc na kominy huty Bankowa napisała nowelę Dym, a obserwując życie górniczych rodzin - szkic Hanysek. Podążając śladami pisarki wybrali się do Muzeum Miejskiego "Sztygarka" na lekcję historyczną i tam mieli okazję do obejrzenia prezentacji ukazującej związki Marii Konopnickiej z Dąbrową Górniczą. A po poznaniu na lekcjach noweli "Dym" i studium literackiego " Hanysek była to świetna okazja, aby skonfrontować treść tych utworów właśnie z naszym miastem. Uczniowie z wielkim zainteresowaniem słuchali o losach poetki, oglądali fotografie dokumentujące wygląd miasta z przełomu XIX i XX wieku. Po wstępie historycznym ruszyli do miejsc, które ponad wiek temu odwiedzała pisarka. Podziwiali stuletnie kamienice zamieszkiwane kiedyś przez pracowników huty, oglądali kominy Huty Bankowa, które wywarły duże wrażenie na Konopnickiej i stały się symbolami noweli Dym. Byli też pod budynkiem Resursy, który obecnie jest remontowany, a znajdą tam siedzibę instytucje państwowe. Niestety, domu w którym mieszkała córka pisarki już nie ma, a w tym miejscu rośnie kilkanaście drzew i stoi budynek centrum handlowego " Pogoria". Jednak dalej za ogromnym pawilonem widać dymiące kominy Huty Bankowej. A tak młodzi poszukiwacze śladów wspominają swoją wycieczkę: Dnia 9 grudnia poszliśmy do muzeum o nazwie Sztygarka na spotkanie historyczne poświęcone Marii Konopnickiej. Poznaliśmy wiele ciekawych faktów z jej życia: gdzie mieszkała, czym się zajmowała i ile miała dzieci. Oglądaliśmy zdjęcia starej Dąbrowy i staraliśmy się odgadnąć, co dzisiaj znajduje się w miejscach, które widzieliśmy?. Następnie ruszyliśmy przez miasto śladami pisarki: oglądaliśmy kominy Huty Bankowej, domy, które mają ponad 100 lat i miejsce, gdzie stał dom jej córki. Naszą wycieczkę udokumentowaliśmy zdjęciami. Artur Kwiatkowski kl. VI b

5 Dowiedzieliśmy się wielu ciekawych rzeczy o tej niezwykłej poetce i o jej utworach, które są naszymi lekturami. Maria Konopnicka była częstym gościem w Dąbrowie Górniczej i bardzo interesowała się dziećmi, które w tych czasach musiały ciężko pracować. Szkoda, że dom, w którym mieszkała został kilka lat temu zburzony. Dzisiaj na jego miejscu rosną drzewa, a w pobliżu wybudowano duże centrum handlowe Pogoria Patryk Hyla kl. VI a Podsumowanie Prace nad naszym projektem dobiegły końca. Poza wzbogaceniem wiedzy, nabyliśmy też nowe doświadczenia. Przede wszystkim wspólnie zbieraliśmy materiały, które zostały zamieszczone na wystawie w szkolnej bibliotece. Największą satysfakcję przyniosło nam jednak zainteresowanie naszą pracą koleżanek i kolegów oraz nauczycieli, gdyż nie wiedzieli dotąd o pobycie Marii Konopnickiej w Dąbrowie Górniczej. Za pomocą publikacji w naszej gazecie Szkolny Rentgen mogliśmy dotrzeć też do uczniów gimnazjum, liceum i szkoły zawodowej, tak więc grono poznających Dąbrowski szlak Marii Konopnickiej było liczne. Przy okazji podpowiedzieliśmy starszym kolegom, że natrafiliśmy na ślady obecności w naszym mieście innych pisarzy, których oni poznają na lekcjach języka polskiego. Dużo niespodzianek i satysfakcji sprawiły nam wycieczki po mieście, gdyż mogliśmy konfrontować informacje uzyskane z literatury z rzeczywistymi miejscami, a wiadomość o wyburzeniu starej kamienicy, w której mieszkała córka pisarki bardzo nas zmartwiła, bo powinno się zachowywać takie zabytkowe miejsca. Ze względu na specyfikę naszej szkoły musieliśmy korzystać z dużej pomocy nauczycieli szczególnie przy organizacji wystawy, wycieczek oraz gromadzeniu materiałów. Nasz udział w programie zakończyliśmy apelem, na którym wszyscy uczniowie szkoły podstawowej poznali efekty naszej pracy.

6 Galeria zdjęć obrazująca etapy naszych działań w Programie Literacki Atlas Polski Wystawa w bibliotece szkolnej dotycząca Marii Konopnickiej Warsztaty psychoedukacyjne mające nam pomóc w realizacji projektu. Dąbrowskie kamienice z okresu Marii Konopnickiej Huta Bankowa miejsce gdzie pracował mąż córki Marii Konopnickiej oraz słynne kominy inspiracja do napisania noweli pt. Dym.

7 Wycieczka do Muzeum Miejskiego Sztygarka i udział w lekcji historycznej poświęconej Dąbrowie Górniczej z czasów Marii Konopnickiej (XIX w.). Wycieczka po mieście miejsca w których przebywała i mieszkała pisarka. Przebywając w Dąbrowie M. Konopnicka prowadziła wykłady dla mieszkańców w budynku Resursa. Uroczysty apel podsumowujący finał naszych zmagań i gazetka z artykułem o programie.

8 Uczniowie VI tych klas SP i opiekunowie (Renata Szałwińska, Renata Krupa, Małgorzata Rozwadowska) - SOSW dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych w Dąbrowie Górniczej