CHARAKTERYSTYKA PARAMETRÓW HEMATOLOGICZNYCH KRWINEK CZERWONYCH U POLSKICH 100-LATKÓW 1

Transkrypt

1 56 WIADOMOŚCI LEKARSKIE 2005, LVIII, 1 2 Nr 1 2 Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Małgorzata Mossakowska*, Zofia Niemir**, Krzysztof Sawiński***, Alicja Klich-Rączka****, Jolanta Życzkowska****, Andrzej Bręborowicz CHARAKTERYSTYKA PARAMETRÓW HEMATOLOGICZNYCH KRWINEK CZERWONYCH U POLSKICH 100-LATKÓW 1 Z Katedry i Zakładu Patofizjologii, z **Katedry i Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, z ***Katedry i Kliniki Hematologii i Chorób Rozrostowych Układu Krwiotwórczego Akademii Medycznej Poznaniu, z *Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie oraz z ****Katedry Chorób Wewnętrznych i Geriatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Badania osób 100-letnich podejmowane są w wielu ośrodkach na świecie w celu poznania specyficznych cech osób długowiecznych. Celem niniejszej analizy było wykonanie charakterystyki parametrów hematologicznych u 100-letnich mieszkańców Polski. Przedstawione badania są częścią Programu Badań Polskich Stulatków PolStu, koordynowanego przez Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie. Objęły one 89 osób w wieku lat (14 mężczyzn i 75 kobiet). U kobiet średnie wartości wszystkich ocenianych parametrów hematologicznych mieściły się w granicach norm referencyjnych. U mężczyzn stężenie hemoglobiny (Hb), liczba krwinek czerwonych (RBC) i hematokryt (Ht) były nieznacznie niższe od norm WHO (12,7 ± 1,3 g/dl, 4,10 ± 0,48 G/ml, 38,4 ± 3,8%). Stwierdzono jednak częstsze występowanie niedokrwistości u kobiet (57,1% vs 29,1%, p < 0,05). U kobiet z niedokrwistością obserwowano tendencję do obniżania się jej ciężkości z wiekiem. W najstarszej grupie wiekowej (105 i więcej lat) Hb i Ht wykazywały tendencje do wyższych wartości w stosunku do grupy najmłodszej ( lat; 10,1 ± 1,8 g/dl vs 11,6 ± 0,1 g/dl, p = 0,067; 30,9 ± 5,0% vs 35,0 ± 0,3%, p = 0,067). Jednocześnie u 3 kobiet z najmłodszej grupy stężenie Hb nie przekraczało 9,0 g/dl, podczas gdy u wszystkich w grupie najstarszej było ono wyższe od 11,0 g/dl. Analogicznej analizy u mężczyzn nie przeprowadzono ze względu na małą liczebność grupy. Wniosek: U osób 100-letnich często występuje niedokrwistość. Ciężka niedokrwistość jest przyczyną selekcji młodszych 100-letnich kobiet. [Wiad Lek 2005; 58(1 2): 56 61] Słowa kluczowe: stulatkowie, pacjenci w wieku podeszłym, niedokrwistość, hemoglobina. W ostatnich latach obserwuje się zwiększone zainteresowanie procesem starzenia. Wynika to niewątpliwie z danych demograficznych wskazujących, że w krajach rozwiniętych, w tym również w Polsce, wzrasta odsetek osób w wieku podeszłym. Starzenie się to proces fizjologiczny obejmujący zmiany, jakim podlegają organizmy żyjące pod wpływem upływającego czasu [1]. Proces ten powoduje niezauważalne z dnia na dzień, ale jednak ciągłe pogarszanie się funkcji wszystkich narządów. Dotyczy to również procesu krwiotworzenia. W wyniku starzenia dochodzi zarówno do zmniejszenia liczby komórek wielopotencjalnych szpiku, mających zdolność do różnicowania się w komórki linii erytroidalnej [2], jak i do obniżenia sekrecji związków aktywujących erytropoezę, w tym erytropoetyny w nerkach [3]. Ze względu na znaczną rezerwę czynnościową wszystkich narządów, fizjologiczne zmiany wynikające z procesu starzenia nie prowadzą do zaburzeń uchwytnych klinicznie, w związku z czym, zdaniem większości autorów, wyniki oceny wskaźników hematologicznych u osób starszych powinny mieścić się mimo tendencji 1 Przedstawiona analiza jest częścią Programu Badań Polskich Stulatków PolStu, koordynowanego przez Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie. do zmniejszania się liczby krwinek czerwonych i hematokrytu podczas starzenia w zakresie przyjętych norm referencyjnych. Kontrowersje budzą jedynie normy stężenia hemoglobiny (Hb) i co za tym idzie wartości, poniżej których należy u osób starszych rozpoznawać anemię. Według niektórych, kryteria rozpoznania anemii są niezależne od wieku i wynoszą 12 g/dl dla kobiet i 14 g/dl dla mężczyzn [4,5]. Inni uznają kryteria rekomendowane przez WHO (anemia: Hb < 12 g/dl u kobiet oraz < 13 g/dl u mężczyzn) [6]. Istnieje jednak również pogląd, że u osób starszych należy stosować tzw. kryteria geriatryczne rozpoznania niedokrwistości, czyli Hb poniżej 12 g/dl bez względu na płeć [7]. Dopuszczenie niższych referencyjnych norm u mężczyzn o 1 2 g/dl ma wynikać ze zmniejszenia się wraz z wiekiem stężenia androgenów aktywujących erytropoezę [8]. Tak znaczne obniżenie norm referencyjnych dla mężczyzn i utrzymanie tych norm dla kobiet odzwierciedla pogląd będący konsekwencją badań epidemiologicznych, według których wiek zdecydowanie bardziej wpływa na parametry hematologiczne u mężczyzn [9]. Od dłuższego czasu u osób 100-letnich wykonuje się badania zjawisk towarzyszących procesowi starzenia [10,11,12,13]. Grupa ta powstała w wyniku naturalnej selekcji, unikając niebezpieczeństw związanych z przewlekłymi chorobami wieku podeszłego. Literatura

2 Nr 1 2 Niedokrwistość u 100-latków 57 dotycząca charakterystyki parametrów hematologicznych w tej grupie wiekowej jest jednak bardzo uboga, jedyna dostępna praca na ten temat została opublikowana po japońsku [14]. Celem niniejszej analizy była charakterystyka parametrów hematologicznych u ponadstuletnich mieszkańców Polski. We wcześniejszej analizie zwracaliśmy już uwagę, że przy nieobecności dodatkowej patologii nieznacznie obniżone stężenie Hb może być traktowane jako fizjologia u 100-letnich kobiet. Prezentowaliśmy także wyniki analizy oznaczeń biochemicznych wykonanych w celu wyjaśnienia przyczyn niedokrwistości u badanych przez nas latków [15]. MATERIAŁ I METODY Badaniami objęto 89 osób w wieku lat (średnio: 101,6 ± 1,7 roku), w tym 75 kobiet oraz 14 mężczyzn, pochodzących z województw: lubelskiego, łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, śląskiego, świętokrzyskiego i wielkopolskiego. U 37% z nich stwierdzono nadciśnienie, u 22% chorobę niedokrwienną mięśnia sercowego, u 25% niewydolność krążenia oraz u 30% zaburzenia rytmu serca. Wyniki badań ankietowych i przedmiotowych były przedmiotem odrębnego doniesienia [16]. Wszyscy badani lub ich opiekunowie wyrazili pisemną zgodę na udział w badaniach. Wskaźniki hematologiczne Analizie poddano takie parametry morfologiczne krwi, jak: liczba erytrocytów (RBC; G/ml), hematokryt (Ht; %), stężenie hemoglobiny (Hb; g/dl), średnia objętość krwinki czerwonej (MCV; fl), średnia zawartość Hb w krwince (MHC; pg) oraz średnie stężenie Hb w krwince (MCHC; mg/dl). Wszystkie badania wykonywano w Laboratorium Centralnym Akademii Medycznej w Warszawie. Sposób oceny Do celów porównawczych wszystkich badanych uszeregowano według wzrastającego wieku i następnie podzielono na 3 grupy odpowiadające tercylom (tercyl oznacza 1/3): grupa 1 pierwszy tercyl 30 osób ze średnią wieku 100,4 ± 0,5 roku; grupa 2 drugi tercyl 30 osób ze średnią wieku 101,3 ± 0,4 roku, grupa 3 trzeci tercyl 29 osób ze średnią wieku 103,3 ± 2,0 lat. Analogiczną analizę opartą na porównaniu tercyli przeprowadzono również osobno dla obydwu płci. Przyporządkowano tu nazwy grup odpowiednio K1, K2, K3 (kobiety) i M1, M2, M3 (mężczyźni). Średni wiek kobiet i mężczyzn w obrębie poszczególnych tercyli wynosił odpowiednio: 100,4 ± 0,5, 101,2 ± 0,4 i 103,4 ± 2,1 roku oraz 100,8 ± 0,4, 101,4 ± 0,5 i 102,8 ± 1 rok. W dalszej części pracy wyodrębniono osoby bez cech niedokrwistości oraz z niedokrwistością, przyjmując kryteria WHO (graniczne stężenie Hb: dla kobiet < 12,0g/dl, dla mężczyzn < 13,0 g/dl) [6]. Osoby bez tego objawu, ze względu na wiek, umownie podzielono także na 3 grupy: A lat, B lata, C 105 i więcej lat. Te same kryteria podziału zastosowano dla 100-latków z niedokrwistością (grupy A1, B1, C1), dodatkowo obliczając wskaźnik jej ciężkości ASI (anemia severity index) [15] według wzoru: ASI = Hb1/Hb x 100% gdzie: Hb1 stężenie Hb u osoby badanej, Hb wartość referencyjna stężenia Hb według WHO [6]. Jeśli wartość ASI była niższa od 75% (Hb < 9,0 g/dl u kobiet i < 9,75 g/dl u mężczyzn), niedokrwistość definiowano jako ciężką; natomiast wartość przekraczającą 90% (Hb > 10,8 g/dl u kobiet i > 11,7 g/dl u mężczyzn) uznawano za niedokrwistość niewielkiego stopnia. Analiza statystyczna Wyniki przedstawiono w postaci średnich ± odchylenie standardowe. Po sprawdzeniu normalności rozkładu ocenianych parametrów w analizowanych grupach, wartości średnie porównywano za pomocą testu ANOVA dla 3 grup zmiennych oraz testu nieparametrycznego dla 2 grup zmiennych niepowiązanych (test Manna-Whitneya). Częstość występowania patologii w poszczególnych grupach analizowano testem Fishera. Jako istotne statystycznie przyjęto wartości p < 0,05. WYNIKI 1. Analiza parametrów krwinek czerwonych w obrębie wyodrębnionych tercyli wiekowych (tab. I) Nie stwierdzono różnic w wielkości żadnego z analizowanych parametrów między osobami należącymi do różnych tercyli wiekowych. Analogiczna analiza z uwzględnieniem płci wykazała, że u kobiet w grupie 2 (K2 drugi tercyl) wartości Hb, Ht i RBC były niższe od stwierdzonych w obydwu pozostałych grupach. U mężczyzn takiej zależności nie zaobserwowano. 2. Wpływ płci na wartości parametrów krwinek czerwonych (tab. II) U kobiet średnie wartości poszczególnych wskaźników nie odbiegały od norm referencyjnych. Natomiast u mężczyzn średnie stężenie Hb było nieznacznie niższe od wartości przyjętych przez WHO (13,0 g/dl). Także liczba erytrocytów oraz Ht były niższe od wartości ogólnie przyjętych za prawidłowe. Wartości parametrów czerwonokrwinkowych u kobiet i mężczyzn były zbliżone. Jednocześnie częstość poziomów Hb poniżej stężenia granicznego, uznawanego

3 58 K. Wieczorowska-Tobis i wsp. Nr 1 2 Tabela I. Charakterystyka ocenianych parametrów w obrębie poszczególnych tercyli u badanych 100-letnich kobiet i mężczyzn A Wszyscy badani Parametr grupa 1 tercyl 1 grupa 2 tercyl 2 grupa 3 tercyl 2 RBC (G/ml) 4,13 ± 0,41 4,04 ± 0,57 4,05 ± 0,33 Hb (g/dl) 12,3 ± 2,0 12,3 ± 1,7 12,4 ± 0,9 Ht (%) 37,2 ± 5,4 37,2 ± 4,9 37,2 ± 2,5 MCV (fl) 90,0 ± 8,7 92,3 ± 4,1 92,1 ± 5,7 MCH (pg) 29,8 ± 3,5 30,6 ± 1,7 30,6 ± 1,9 MCHC (mg/dl) 33,1 ± 1,0 33,2 ± 0,8 33,3 ± 0,8 RBC (G/ml) B Analizowane kobiety Parametr grupa K1 tercyl 1 grupa K2 tercyl 2 grupa K3 tercyl 2 Hb (g/dl) 12,9 ± 1,6 Ht (%) 38,9 ± 4,6 4,24 ± 0,40 3,82 ± 0,46 p<0,01 vs A & C 11,3 ± 1,6 p<0,001 vs A & C 34,2 ± 4,6 p<0,001 vs A; p<0,01 vs C 4,18 ± 0,34 12,8 ± 1,0 38,2 ± 2,9 MCV (fl) 91,8 ± 6,0 89,9 ± 8,3 91,6 ± 5,3 MCH (pg) 30,5 ± 2,5 29,6 ± 3,3 30,7 ± 1,9 MCHC (mg/dl) 3321 ± 0,8 32,9 ± 1,0 33,5 ± 0,7 C Analizowani mężczyźni Parametr grupa M1 tercyl 1 grupa M2 tercyl 2 grupa M3 tercyl 2 RBC (G/ml) 3,86 ± 0,66 4,23 ± 0,48 4,03 ± 0,20 Hb (g/dl) 11,7 ± 1,6 13,4 ± 1,5 12,4 ± 0,5 Ht (%) 35,2 ± 4,1 40,7 ± 4,1 37,2 ± 1,4 MCV (fl) 92,0 ± 8,1 96,2 ± 2,0 92,4 ± 2,6 MCH (pg) 30,5 ± 3,5 31,6 ± 0,6 30,8 ± 1,0 MCHC (mg/dl) 33,1 ± 1,4 32,9 ± 0,5 33,3 ± 0,4 za niedokrwistość, była istotnie statystycznie wyższa u mężczyzn (57,1% vs 29,3%, p < 0,05). 3. Analiza parametrów krwinek czerwonych u kobiet z niedokrwistością i prawidłowym stężeniem Hb w wyodrębnionych grupach wiekowych U kobiet bez cech niedokrwistości obserwowano postępujące z wiekiem stopniowe obniżanie się Hb, Ht oraz MCV. W najstarszej grupie wiekowej (C) zawartość Hb oraz wskaźnik Ht były statystycznie istotnie niższe niż u osób z grupy A ( lat; p < 0,02). Natomiast w odniesieniu do MCV obserwowane obniżenie nie osiagnęło poziomu istotności statystycznej (p = 0,0971) (ryc. 1). W szczegółowej analizie grupy kobiet z niedokrwistością średnie stężenia Hb oraz Ht wzrastały stopniowo wraz z wiekiem, w grupie C (105 i więcej lat) były najwyższe (p = 0,0678). W grupie A ( lat) niedokrwistość stwierdzono u 14 kobiet (32%), w tym u 3 (21%) wartości ASI były niższe od 75%, natomiast u 5 (38%) mieściły się między 75 i 90%. W grupie B ( lata) niedokrwistość występowała u 21% kobiet (5/24), jednak u żadnej z nich nie stwierdzono ASI poniżej 75%, u jednej wartość ASI mieściła się w zakresie 75 90%. W grupie C cechy niedokrwistości przy niskim stopniu ciężkości (ASI > 90%) wykazywało 50% kobiet (3/6). Przeprowadzenie podobnej analizy wśród mężczyzn było niemożliwe ze względu na niską liczebność grupy,

4 Nr 1 2 Niedokrwistość u 100-latków 59 Tabela II. Wartości analizowanych parametrów hematologicznych u wszystkich badanych 100-letnich kobiet i mężczyzn Parametr Mężczyźni Kobiety średnia ± SD zakres średnia ± SD zakres Wiek (lata) 101,7 ± 0, ,7 ± 1, RBC (G/ml) 4,10 ± 0,48 2,91 4,75 4,08 ± 0,44 2,41 4,88 Hb (g/dl) 12,7 ± 1,3 9,9 14,8 12,3 ± 1,6 6,8 14,9 Ht (%) 38,4 ± 3,8 29,8 44,7 37,1 ± 4,5 22,8 44,5 MCV (fl) 94,0 ± 5,2 79,9 102,4 91,1 ± 6,6 66,3 104,8 MCH (pg) 31,1 ± 2,1 24,9 33,7 30,2 ± 2,6 19,9 34,9 MCHC (mg/dl) 33,0 ± 0,9 31,2 35,1 33,2 ± 0,9 30,0 35,3 chociaż wydaje się, że można zaobserwować podobną tendencję. Wszyscy badani mężczyźni należeli do młodszych grup wiekowych (grupa A 7, grupa B 7). W grupie A niedokrwistość wykazywało 3 mężczyzn (42,9 %), żaden z nich nie miał cech ciężkiej anemii, jedynie u 2 wskaźnik ASI mieścił się między 75 i 90%. W grupie B u 5 mężczyzn stwierdzano obniżenie granicznej wartości stężenia hemoglobiny (71,4%), ale tylko u jednego z nich ASI był nieznacznie niższy od 90% (89,2%). U pozostałych osób nasilenie niedokrwistości było niewielkie (ASI 92,0 95,0%). Ryc. 1. Wybrane parametry hematologiczne u badanych 100-letnich kobiet wartości średnie ± SD (słupki białe wartości uzyskane dla kobiety bez niedokrwistości, słupki szare wartości uzyskane dla kobiet z niedokrwistością); grupy A i A1: wiek lat, grupy B i B1: wiek lata, grupy C i C1: wiek lat.

5 60 K. Wieczorowska-Tobis i wsp. Nr 1 2 DYSKUSJA Wyraźne odróżnienie fizjologii od patologii starzenia jest prawie niemożliwe. Obrazuje to trudności z określeniem norm referencyjnych parametrów hematologicznych. W badaniach japońskich [14] 100-letni mężczyźni, definiowani przez autorów jako zdrowi, mieli wyższe wartości Hb niż kobiety (12,4 ± 1,3 g/dl vs 11,6 ± 1,2 g/dl). Wartości te są niższe od norm referencyjnych WHO. W naszych badaniach średnie stężenie Hb u letnich mężczyzn było porównywalne z wartościami opublikowanymi przez Nozaki i wsp [14], natomiast u kobiet było zdecydowanie wyższe i mieściło się w zakresie norm referencyjnych. Również średnie wartości RBC u polskich 100-latków, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, były wyższe niż u 100-latków japońskich (odpowiednio M: 4,43 ± 0,21 g/dl, K: 4,26 ± 0,30 g/dl oraz M: 4,03 ± 0,55 g/dl, K: 3,75 ± 0,44 g/dl). Trzeba podkreślić, że wartości prezentowane przez nas charakteryzują całą badaną populację, japońskie zaś grupę określaną jako zdrowa. W naszych badaniach stwierdziliśmy zdecydowanie częstsze występowanie niedokrwistości u mężczyzn (p < 0,05), przy czym u wszystkich mężczyzn z anemią istniała dodatkowa patologia wskazująca na pochodzenie niedokrwistości [15]. Naszym zdaniem, nie pozwala to na sugerowane przez niektórych autorów przyjęcie niższych norm referencyjnych niedokrwistości dla mężczyzn w wieku podeszłym [7]. Jak wykazali Inelmen i wsp. [17], częstość występowania niedokrwistości u mężczyzn w wieku lat wynosiła 8,8% przy przyjęciu kryterium WHO, ale tylko 2,9% przy przyjęciu kryterium geriatrycznego. Porównanie częstości występowania niedokrwistości u polskich 100-latków z danymi publikowanymi przez innych autorów jest jednak trudne, nie tylko ze względu na stosowanie różnych norm referencyjnych, ale i młodszy wiek badanych przez tych autorów osób starszych. W badaniach polskich Michalska i wsp. [18] oceniając występowanie niedokrwistości u letnich mieszkańców Krakowa, przy przyjęciu analogicznego do naszego kryterium, stwierdzili anemię u 33,3% mężczyzn i 27,3% kobiet. Stwierdzana w tym badaniu częstość niedokrwistości u kobiet była porównywalna z obserwowaną w naszej analizie, natomiast odsetek 100-letnich mężczyzn z niedokrwistością był wyższy. Przyczyna dysproporcji w występowaniu anemii w najstarszej grupie mężczyzn nie jest jasna. Nie można wykluczyć, że jednym z czynników był starszy wiek naszych badanych. Jak wykazali Salive i wsp. [19], częstość anemii u mężczyzn rośnie wraz z wiekiem (w wieku lat 8,6%, 90 i więcej lat 40,7%). Obydwa badania objęły jednak stosunkowo nieliczną grupę mężczyzn (odpowiednio 12 i 14), co może również wpływać na przypadkowość uzyskanych wyników. Warto podkreślić, że nie stwierdziliśmy znaczących różnic w ocenianych parametrach między grupami odpowiadającymi tercylom (tab. I), tj. między najstarszymi i najmłodszymi. Może to wynikać z niewielkiej różnicy wieku między nimi. Jednocześnie jednak u kobiet z drugiego tercylu wartości ocenianych parametrów były najniższe (tab. I). Wydaje się, że obserwowane u badanych przez nas kobiet zależności są analogiczne jak w całej populacji osób w wieku podeszłym badanej przez innych autorów. Średnie stężenie Hb u osób w wieku podeszłym jest tym niższe, im starsza jest grupa badana [19]. W naszym badaniu obserwowaliśmy u kobiet zmniejszenie nasilenia ciężkości anemii wraz z wiekiem. W grupie najmłodszej były kobiety z niedokrwistością ciężkiego stopnia, a w najstarszej anemia miała zawsze niewielkie nasilenie. Ponieważ uważa się, że przeżycie osób 100-letnich jest wynikiem naturalnej eliminacji osób z chorobami przewlekłymi, można przypuszczać, że u kobiet 100-letnich ciężka anemia jest czynnikiem ograniczającym dalsze życie. WNIOSKI 1. W badanej populacji 100-letnich kobiet oraz mężczyzn liczba erytrocytów, średnia objętość krwinki czerwonej, średnia zawartość hemoglobiny w krwince oraz średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach są zbliżone. 2. U kobiet po przekroczeniu 100 roku życia dochodzi do postępującego obniżania się średnich wartości parametrów hematologicznych. 3. Występowanie ciężkiej niedokrwistość u 100-letnich kobiet jest złym prognostykiem dalszego przeżycia. Piśmiennictwo [1] Hendricks J, Hendricks CD. Dimensions of aging. Winthrop Publishers, Inc [2] Hirota Y, Okamura S, Kimura N, Shibuya T, Niho Y. Haematopoiesis in the aged as studied by in vitro colony assay. Eur J Haematol 1988; 40: [3] Nafziger J, Pailla K, Luciani L, Andreux JP, Saint-Jean O, Casadevall N. Decreased erythropoietin responsiveness to iron deficiency anemia in the elderly. Am J Hematol 1993; 43: [4] Htoo MS, Kofkoff RL, Freedman ML. Erythrocyte parameters in the elderly: an argument against new geriatric normal values. J Am Geriatr Soc 1979; 27: [5] Corberand J, Laharrague P, Fillola G. Blood cell parameters do not change during physiological human ageing. Gerontology 1987; 33: [6] World Health Organization. Tech Rep Ser 1972; [7] Jernigan JA, Gudat JC, Blake JL, Bowen L, Lezotte DC. Reference values for blood findings in relatively fit elderly persons. J Am Geriatr Soc 1980; 28: [8] Leo MA, Wash JR. Hematology. W: Geriatric medicine. Red. Cassel CK i wsp. Spring-Verlag, New York Inc. 1990: 330. [9] Kelly A, Munan L. Haematologic profile of natural populations: red cell parameters. Br J Haemat 1977; 35: [10] Andersen-Ranberg K, Christensen K, Jeune B, Skytthe A, Vasegaard L, Vaupel JW. Declining physical abilities with age: a cross-sectional study of older twins and centenarians in Denmark. Age Ageing 1999; 28:

6 Nr 1 2 Niedokrwistość u 100-latków 61 [11] Hitt R, Young-Xu Y, Silver M, Perls T. Centenarians: the older you get, the healthier you have been. Lancet 1999; 354: 652. [12] Franceschi C, Motta L, Valensin S, Rapisarda R, Franzone A, Berardelli et all. Do men and women follow different trajectories to reach extreme longevity? Italian multicenter study on centenarians. Aging (Milano) 2000; 12: [13] Larkin M. Centenarians point the way to healthy ageing. Lancet 1999; 353: [14] Nozaki H, Ashitomi I, Higa K, Akisaka M, Suzuki M. Red blood cell parameters of healthy centenarians. Nippon Ronen Igakkai Zasshi 1995; 32: [15] Wieczorowska-Tobis K, Niemir Z, Mossakowska M, Klich-Raczka A, Zyczkowska J. Anemia in centenarians. J Am Geriatr Soc 2002; 50: [16] Mossakowska M, Puzianowska- -Kuźnicka M, Barcikowska M, Chiron-Jouan S, Czyżewski K i wsp. Program badania polskich stulatków PolStu99 poszukiwanie czynników sprzyjających długowieczności. Gerontol Pol 2000; 8(4): [17] Inelmen EM, D Alessio M, Gatto MR, Baggio MB, Jimenez G, Bizzotto MG, Enzi G. Descriptive analysis of the prevalence of anemia in a randomly selected sample of elderly people living at home: some results of an Italian multicentric study. Aging (Milano) 1994; 6: [18] Michalska G, Potocka-Płażak K, Kocemba J, Latała B. Morfologia krwi u osób po 90 roku życia. Przegl Lek 1997; 54: [19] Salive ME, Cornoni-Huntley J, Guralnik JM, Phillips CL, Wallace RB, Ostfeld AM, Cohen HJ. Anemia and hemoglobin levels in older persons: relationship with age, gender, and health status. J Am Geriatr Soc 1992; 40: Adres do korespondencji: Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Katedra i Zakład Patofizjologii AM, ul. Święcickiego 6, Poznań, tel. (0-61) , fax (0-61) , kwt@tobis.pl K. Wieczorowska-Tobis, M. Mossakowska, Z. Niemir, K. Sawiński, A. Klich-Rączka, J. Życzkowska, A. Bręborowicz HAEMATOLOGICAL PARAMETERS IN POLISH CENTENARIANS Summary We undertook this study to characterize the haematological indices in centenarian subjects who should be an excellent group to study the mechanisms of physiological aging. This study is a part of the Polish Centenarians Program co-ordinated by the International Institute of Molecular and Cell Biology in Warsaw. We examined 89 subjects aged 100 to 111 (14 males and 75 females). Mean values of all haematological parameters were within the normal range in females. In males, haemoglobin level (Hb), red blood cell count (RBC) and hematocrit (Hct) were slightly lower than WHO references (12.7 ± 1.3 g/dl, 4.10 ± 0.48 M/ml and 38.4 ± 3.8 %, respectively). However, anaemia was more frequent in females than in males (57.1% vs 29.1%, p < 0.05). In females with anaemia there was a tendency to decrease its severity with age. In the oldest group (aged years) Hb and Hct had a tendency for lower values vs the youngest group ( years) (10.1 ± 1.8 g/dl vs 11.6 ± 0.1 g/dl, p = and 30.9 ± 5.0% vs 35.0 ± 0.3%, p = 0.067). Additionally, in the youngest group there were three females with severe anaemia (Hb < 9.0 g/dl) whereas in the oldest group all females with anaemia had Hb above 11.0 g/dl. In males the analysis was not undertaken because of small group of studied subjects. In conclusion, anaemia seems to be a relatively common problem in studied centenarians. Severe anaemia seems to be an eliminating factor in centenarian women. Key words: centenarians, elderly, anaemia, haemoglobin. Praca finansowana przez Komitet Badań Naukowych w ramach projektu PBZ-KBN-022/PO5/1999 Genetyczne i środowiskowe czynniki długowieczności koordynowanego przez Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie.