Sesja Plenarna I REFERATY WIODĄCE

Transkrypt

1 Sesja Plenarna I REFERATY WIODĄCE Prowadzący: prof. dr hab. Edward Arseniuk

2

3 XII OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA ZAKOPANE 2015 Nauka dla hodowli i nasiennictwa roślin uprawnych Zakopane, 2 6 luty 2015 Aktualne wyzwania stojące przed hodowlą roślin i nasiennictwem Edward S. Gacek Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, Słupia Wielka Nowe odmiany roślin umożliwiają ustawiczny wzrost plonowania roślin uprawnych, wprowadzanie postępu biologicznego i nowoczesnych technologii uprawy w rolnictwie, a także pozwalają zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe kraju i społeczeństw. Działalność hodowlana i nasiennictwo przyczyniają się do wzrostu produkcji rolniczej o 1-2% w skali roku i obecnie udział postępu odmianowego w ogólnym przyroście produkcji rolniczej wynosi 75-80% i stale wzrasta. Przewiduje się, że w przyszłości postęp odmianowy będzie głównym czynnikiem wzrostu produkcji rolniczej. Od początku industrializacji, intensyfikacja produkcji rolniczej doprowadziła do 75% utraty zróżnicowania genetycznego upraw rolniczych w skali globalnej. Nastąpiło niebezpieczne zawężenie bioróżnorodności na polach uprawnych, zarówno na poziomie gatunków i odmian roślin uprawnych. Obecnie w skali globalnej ludzkość żywi się zaledwie 8-10 gatunkami roślin. Ponadto niebezpiecznie zmniejsza się zmienność genetyczna pomiędzy odmianami w obrębie gatunków. Większość komercyjnie dostępnych odmian roślin uprawnych zostało wyhodowanych z przeznaczeniem do uprawy w warunkach wysokonakładowego rolnictwa konwencjonalnego. Odmiany takie nie są w stanie dać akceptowalnego i wiernego plonowania w bardziej heterogenicznych systemach uprawy, a więc w rolnictwie niskonakładowym i ekologicznym. Intensywne rolnictwo konwencjonalne z uwagi na duże monokultury, zawężonych genetycznie pojedynczych odmian jest niebezpiecznie uzależnione od dużego wkładu energii i stosowania syntetycznych środków produkcji (nawozy, pestycydy i in.) i jest zagrożone ze strony stresów biotycznych i niekorzystnych czynników środowiskowych. Wszystko to wynika ze zbyt dużego zawężenia bioróżnorodności i wzrostu jednorodności na polach uprawnych, co przyczynia się do ograniczenia funkcjonowania naturalnych mechanizmów samoregulacji biologicznej Prawie całkowite uzależnienie współczesnych upraw od dopływu energii i syntetycznych środków produkcji, przyczynia się do wysokich kosztów produkcji i niekorzystnie wpływa na zdrowie ludzi i zwierząt oraz środowisko naturalne. 11

4 12 Sesja Plaenarna I Referaty Wiodące ZWIĘKSZANIE RÓŻNORODNOŚCI GENETYCZNEJ W HODOWLI ROŚLIN Współczesne programy hodowli roślin są głównie ukierunkowane na wytwarzanie zawężonych genetycznie odmian intensywnych na potrzeby rolnictwa konwencjonalnego. W pracach hodowlanych prawie nie uwzględnia się potrzeb odmianowych mniej intensywnych i zrównoważonych kierunków gospodarowania w rolnictwie. Od kilkunastu lat, w wielu zagranicznych placówkach badawczych i jednostkach hodowlanych rozpoczęto prace nad opracowaniem efektywnych sposobów zachowania i zwiększania różnorodności w rolnictwie, zgodnie z holistycznym podejściem przewidującym ścisłe współdziałanie w tym zakresie, w ramach hodowli i uprawy roślin. Te nowatorskie i kompleksowe prace hodowlane mają być powiązane z odpowiednim, docelowym wykorzystaniem bioróżnorodności w uprawie roślin, mając na uwadze potrzebę stabilizacji konwencjonalnych i zrównoważonych systemów gospodarowania w rolnictwie oraz poprawę adaptacyjności upraw rolniczych do niekorzystnych biotycznych i abiotycznych czynników środowiskowych, w tym zwłaszcza do ekstremalnych zjawisk pogodowych związanych ze zmianami klimatu. Do najważniejszych prac hodowlanych na rzecz bioróżnorodności należy zaliczyć: opracowanie i wdrożenie innowacyjnych strategii i metod hodowli roślin, do wytwarzania zróżnicowanych genetycznie materiałów hodowlanych (odmiany, populacje i inne materiały heterogeniczne), opracowanie metod efektywnego wdrażania innowacyjnych odmian, populacji i innych zróżnicowanych materiałów hodowlanych do gospodarstw rolnych, potrzeba szerszego niż dotąd wykorzystania bioróżnorodności w pracach hodowlanych, mając na względzie stale rosnące zapotrzebowanie na energię i zwiększające się nakłady na syntetyczne środki produkcji i ich szkodliwe oddziaływanie na środowisko naturalne, oraz zdrowie ludzi i zwierząt, tworzenie nowatorskich złożonych populacji krzyżówkowych (ZPK) i innych heterogenicznych materiałów roślinnych, w drodze krzyżowania zróżnicowanych genetycznie materiałów wyjściowych, doświadczenia porównawcze i prace weryfikacyjne wytworzonych odmian, mieszanek odmian i populacji w różnych środowiskach glebowo-klimatycznych. Zakłada się, że w nowatorskich pracach hodowlanych należy zintegrować aktualnie dostępne metody i techniki hodowlane z nowoczesnymi metodami sekwencjonowania genomu i wysokowydajnymi metodami genotypowania, do wytwarzania materiałów hodowlanych dla zachowania bioróżnorodności i zrównowa-

5 Sesja Plaenarna I Referaty Wiodące żonego rozwoju, zgodnie z koncepcją holistycznego podejścia w zakresie tworzenia i wykorzystania produktów hodowli i uprawie roślin. Reasumując, do wszystkich kierunków gospodarowania we współczesnym rolnictwie potrzebne są nowatorskie odmiany, o dużej odporności na stresy i wysokiej plastyczności i adaptacyjności do zmieniających się warunków środowiskowych i klimatycznych. Oczekiwane są więc wysoce i stabilnie plonujące odmiany konwencjonalne i inne heterogeniczne produkty hodowli roślin, pozwalające na ograniczenie poziomu zachwaszczenia upraw oraz zachowania bioróżnorodności i ochrony środowiska naturalnego. Ewolucyjna hodowla roślin i jej modyfikacje: w przeciwieństwie do konwencjonalnych metod hodowlanych w segregujących populacjach krzyżówkowych nie prowadzone są żadne prace selekcyjne, wytwarzane złożone populacje krzyżówkowe są poddawane selekcji naturalnej podczas ich rozmnażania i testowania przez kilka do kilkunastu lat w docelowych środowiskach ich uprawy, finalnymi produktami hodowli ewolucyjnej są złożone populacje krzyżówkowe (ZPK), populacje takie są wysoce zróżnicowane genetycznie i dostosowane do uprawy różnych, często złych środowiskach, dzięki posiadanym właściwościom odznaczają się wysokim i stabilnym plonowaniem, w latach i miejscowościach, ZPK są wysoce odporne na choroby, szkodniki, i znacząco ograniczają zachwaszczenie na polach uprawnych, dzięki ogromnemu zróżnicowaniu genetycznemu ZPK odznaczają się dużymi uzdolnieniami adaptacyjnymi do trudnych do przewidzenia, gwałtownych fluktuacji czynników pogodowych, związanych ze zmianą klimatu. Koncepcja integracji metod hodowli roślin z metodami uprawy roślin, w kontekście bioróżnorodności Koncepcja integracji hodowli roślin z metodami uprawy roślin, opiera się na zasadzie poszerzania bioróżnorodności w rolnictwie i polega na wykorzystaniu bioróżnorodności w uprawie, uwzględniając właściwości odmiany, środowiska uprawy i elementów uprawowych. Zakłada się, opracowanie innowacyjnych systemów uprawy wspierających zachowanie i poszerzanie bioróżnorodności odmian i gatunków w warunkach produkcyjnych, w celu zwiększenia wysokości i stabilności plonowania upraw oraz poprawy żyzności gleby i ograniczenia występowania chwastów. 13

6 14 Sesja Plaenarna I Referaty Wiodące Tworzenie odpowiedniej różnorodności w hodowli roślin oraz jej zrównoważone wykorzystanie w uprawie roślin jest najlepszą strategią poprawy zdolności upraw do adaptowania się do zmiennych czynników środowiskowych i do wzrostu wysokości i stabilności plonowania upraw, głownie w niskonakładowych i w ekologicznych systemach gospodarowania w rolnictwie. Zwiększanie różnorodności na polach uprawnych polega na prowadzeniu uprawy w gospodarstwie wielu gatunków i odmian roślin uprawnych. Jeżeli to możliwe ograniczanie uprawy pojedynczych odmian w monokulturach na dużych areałach. Można też szerzej prowadzić na pojedynczych polach uprawę odmian i gatunków w formie rozmaitych typów zasiewów mieszanych. ASPEKTY PRAWNE HODOWLI ROŚLIN I WYKORZYSTANIA BIORÓŻNORODNOŚCI W PRAKTYCE Obecne regulacje prawne w zakresie prowadzenia hodowli roślin i nasiennictwa oraz ochrony własności intelektualnej w tych obszarach mają kluczowe znaczenie dla rozwoju hodowli roślin i nasiennictwa. Zgodnie z obowiązującym prawodawstwem, w obrocie nasiennym i uprawie mogą się znajdować jedynie odmiany spełniające kryterium definicji odmiany, zgodnie z konwencją UPOV, oraz których materiał siewny jest wytwarzany i spełnia kryteria jakościowe określone w schematach nasiennych OECD. Aktualne krajowe i międzynarodowe regulacje prawne w obszarze nasiennictwa uniemożliwiają wprowadzenie do obrotu materiału siewnego heterogenicznych materiałów hodowlanych, w tym produktów ewolucyjnej hodowli w postaci populacji i złożonych kombinacji krzyżówkowych. Jednakże na wniosek zwolenników niskonakładowych i ekologicznych systemów gospodarowania, Komisja Europejska w drodze decyzji zezwoliła na tymczasowy eksperyment wprowadzania do obrotu w limitowanych ilościach materiału siewnego złożonych populacji krzyżówkowych pszenicy, jęczmienia, owsa i kukurydzy. ZAKOŃCZENIE Najważniejszymi wyzwaniami stojącymi przed współczesną hodowlą roślin i nasiennictwem są: bezpieczeństwo żywnościowe i żywności, ochrona bioróżnorodności i zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi w rolnictwie, adaptacja produkcji roślinnej do zmian klimatu i prognozowanych dużych fluktuacji czynników pogodowych, zrównoważony rozwój rolniczej przestrzeni produkcyjnej i ochrona środowiska, zabezpieczenie potrzeb odmianowych dla różnych kierunków gospodarowania w rolnictwie (rolnictwo intensywne, niskonakłado-

7 we i ekologiczne), Sesja Plaenarna I Referaty Wiodące rozwój innowacyjnych strategii zrównoważonego tworzenia i zachowania różnorodności, obejmujących: hodowlę roślin w połączeniu z odpowiednio prowadzoną w tym kontekście uprawą roślin. 15

8

9 XII OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA ZAKOPANE 2015 Nauka dla hodowli i nasiennictwa roślin uprawnych Zakopane, 2 6 luty 2015 Co nowego w agrobiotechnologii, A.D. 2015? Aleksandra Małyska, Tomasz Twardowski Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, ul. Z. Noskowskiego 12/14, Poznań; twardows@ibch.poznan.pl Nowoczesna agrobiotechnologia, nazywana często zieloną biotechnologią, bazuje w znacznym stopniu na metodach inżynierii genetycznej. Jej znaczenie ekonomiczne jest określone przez liczbę innowacyjnych produktów, usług i rozwiązań dostępnych na rynku. Aktualnie polski konsument może nabyć następujące artykuły: żywność i pasze zawierające lub wytworzone z wykorzystaniem GMO; produkty opisane jako wolne od GMO. Oznakowanie tych produktów jest często nieadekwatne i używane raczej w celach marketingowych niż informacyjnych. Niezwykle ważne dla rynku produktów agrobiotechnologii są obowiązujące normy prawne, obejmujące zarówno legislację krajową, jak też ustalenia międzynarodowe. 2 grudnia 2014 r. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych definiującą takie pojęcia jak: mikroorganizmy genetycznie zmodyfikowane, czy zakład inżynierii genetycznej. Niespełna dwa miesiące wcześniej wszedł w życie Protokół z Nagoi regulujący kwestię uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści płynących z wykorzystania zasobów genetycznych, jak i genowych. Ogromny wzrost produkcji żywności w ostatnim półwieczu pozwolił znacząco obniżyć liczbę ludzi głodujących na świecie, nawet mimo dwukrotnego wzrostu zaludnienia, który nastąpił w tym czasie. Jednak nadal co siódma osoba cierpi z powodu niedożywienia, a z drugiej strony około miliarda ludzi ma nadwagę. Jednocześnie spodziewamy się dalszego wzrostu populacji i konieczności zapewnienia żywność dla 9 mld ludzi już w 2050 r. Należałoby zwiększyć produkcję żywności aż o 70%, co wymagałoby średniego wzrostu produkcji zbóż o 44 mln ton rocznie. Osiągnięcie trwałego wzrostu produkcji rolniczej na taką skalę będzie bezprecedensowe i wymaga wielu znaczących zmian zarówno w procesie produkcji, jak i postępie hodowlanym, a także w legislacji czy też odbiorze społecznym innowacyjnych technologii. Dokonanie zmian we wszystkich obszarach rolnictwa, które sprostałyby wzrostowi ludności jest ogromnym wyzwaniem, 17

10 Sesja Plaenarna I Referaty Wiodące tym bardziej biorąc pod uwagę dodatkową presję związaną z globalnymi zmianami klimatu i zanieczyszczeniem. Wykorzystanie NBT (new breeding techniques), czyli nowych technik hodowlanych, umożliwia przyspieszenie uzyskania postępu odmianowego, dzięki któremu można stworzyć linie i szczepy roślin uprawnych, zarówno dostosowane do lokalnych warunków geoklimatycznych, jak również spełniające wymogi legislacyjne. 18

11 XII OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA ZAKOPANE 2015 Nauka dla hodowli i nasiennictwa roślin uprawnych Zakopane, 2 6 luty 2015 EMO- nowa technologia tworzenia ulepszonych roślin. Magdalena Żuk 1, Jan Szopa 1 1 Wydział Biotechnologii, Uniwersytet Wrocławski; mzuk@ibmb.uni.wroc.pl Poszukiwanie narzędzi służących poprawie produktywności i jakości produktów pochodzących z roślin uprawnych jest nieprzerwanym od wielu lat wyzwaniem nowej biotechnologii. Spektakularnym osiągnięciem w tym zakresie stało się opracowanie technologii tworzenia roślin GM. Liderem w stosowaniu tej technologii jest USA i wiele przeprowadzonych tam badań nie stwierdziło niebezpieczeństwa w jej stosowaniu. Od dwóch dekad zajmujemy się tworzeniem lnu GM. W pierwszej kolejności celem naszej pracy była identyfikacja funkcji genów i ich znaczenie dla produktywności i metabolizmu roślin. Najwięcej uwagi poświęcono tym genom, które potencjalnie są kluczowymi dla odporności roślin na infekcję, istotne dla regulacji syntezy związków o aktywności biomedycznej (kwasy fenolowe, flawonoidy, terpeny) lub znajdujących zastosowanie w przemyśle (kwasy tłuszczowe) i ochronie środowiska (polimery biodegradowalne). Wytworzyliśmy rośliny o zwiększonej odporności na infekcję patogenną, o wzmożonej akumulacji fenylopropanoidów i terpenoidów, o zmienionej syntezie i akumulacji biopolimerów (pektyn, lignin, celulozy, hemicelulozy) i polimerów biodegradowalnych (polihydroksymaślan) oraz lnu o zmienionym profilu kwasów tłuszczowych. Korzystne cechy lnu GM i wytworzonych z niego preparatów nie mogą być jednak produkowane na skalę przemysłową ze względu na niemożność uzyskania zezwolenia na uwolnienie roślin GM do środowiska dla celów produkcyjnych. Chociaż nieuzasadniony, ale ciągle wysoki opór społeczny przeciw GMO i w ślad za tym idące restrykcyjne zarządzenia wymusiły opracowanie nowej technologii wykorzystującej wiedzę pozyskaną z analizy roślin GM i jej użycie do wytworzenia roślin korzystnie zmienionych, ale bez wprowadzania do ich genomu obcych genów. Dwuletnie eksperymenty doprowadziły nas do opracowania technologii epigenetycznej modulacji (EM) skutkującej korzystnymi zmianami w roślinach bez ich modyfikacji na drodze wektorowej transgenezy. W wielkim skrócie pierwszy etap metody polega na indukcji zmian w endogennym genie przez jego metylację/demetylację lub zmianach w akumulacji produktów 19

12 Sesja Plaenarna I Referaty Wiodące (mrna) z niego pochodzących. W drugim etapie rośliny są selekcjonowane markerami molekularnymi pochodzącymi z analizy roślin GM. Pierwsza tak przeprowadzona selekcja dotyczyła roślin ze zwiększoną odpornością na zakażenia patogennymi grzybami. Jako model do opracowania markerów molekularnych posłużyły nam rośliny GM z wprowadzonym genem β1.3- glukanazy. W trzecim etapie następuje utrwalanie wprowadzonych zmian przez ekspozycję roślin na działanie czynników podwyższających poziom metylacji DNA (mannitol, kwas salicylowy, jasmoniany) lub mobilizujących aktywność całego genomu (infekcja niewirulentnymi mikroorganizmami). W uzyskanych roślinach prześledzony został potencjalny mechanizm uzyskanych zmian w ekspresji genów (metylacja/demetylacja genu i całego genomu, ekspresja enzymów odpowiedzialnych za zmiany w metylacji genów) Podobnie porównawcza analiza lnu, w którym indukowano gen syntazy likopenu metodą wektorową (GMO) i bezwektorową (EM) wykazała dwukrotnie wyższą skuteczność tej ostatniej. Podobne rezultaty uzyskania modulowanych epigenetycznie roślin uzyskaliśmy dla roślin z obniżoną ekspresją syntazy chalkonu (kluczowy enzym szlaku fenylopropanoidowego) rośliny te odnosiliśmy również do stabilnych transformantów GM. Oprócz ewidentnie wyższej skuteczności najistotniejszym jest, że metoda EMO pozwala uzyskać korzystnie zmienione rośliny, których hodowla uniezależnia producenta roślin od skomplikowanej i niepewnej w skutkach procedury uzyskania zezwolenia na ich uwolnienie do środowiska. 20

13 XII OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA ZAKOPANE 2015 Nauka dla hodowli i nasiennictwa roślin uprawnych Zakopane, 2 6 luty 2015 Blaski i cienie identyfikacji genów cech ilościowych Waldemar Marczewski, Dorota Sołtys-Kalina, Jadwiga Śliwka Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, Młochów; w.marczewski@ihar.edu.pl Dzięki osiągnięciom biologii molekularnej, biotechnologii i bioinformatyki w minionych dwóch dekadach nastąpił ogromny postęp w badaniach genetycznych roślin. Zidentyfikowano i wyizolowano wiele genów, poznano ich funkcjonowanie w różnych warunkach środowiskowych. Dzisiaj wyzwaniem jest zrozumienie działania genów cech ilościowych, jak ich zróżnicowanie sekwencyjne przekłada się na obserwowaną różnorodność fenotypową. Sukces w tym obszarze nauki będzie stanowić przełom w hodowli gatunków uprawnych. O ile modyfikacje genetyczne roślin wywołują duże kontrowersje, to wykorzystanie markerów DNA w selekcji pożądanych form (MAS, marker-assisted selection) nie wzbudza negatywnych emocji. Marker może być przydatny do selekcji w hodowli, gdy: (1) występuje silne sprzężenie markera z genem lub (2) marker jest fragmentem sekwencji genu. (1) Trudno jest wskazać wartość sprzężenia genetycznego, która świadczy o przydatności markera DNA do selekcji. Specyfika gatunku, częstość rekombinacji w regionie genomu, w którym jest zlokalizowany monitorowany gen, mogą wpływać na użyteczność selekcyjną markera. Wykorzystanie markerów flankujących pojedyncze geny może w sposób znaczący przyczynić się do poprawy skuteczności MAS. Cecha poligeniczna to sieć wielu wpływających na siebie czynników. Geny mające korzystny wpływ na fenotyp mogą pochodzić od obu rodziców i nie mają równego wpływu na fenotyp, a wpływ poszczególnych loci na cechę jest zmienny. W przypadku cech ilościowych nie można precyzyjnie określić sprzężenia markera z regionem genomu w którym są ulokowane geny istotne dla cechy (QTL, quantitative trait loci). Miarą odległości genetycznej jest siła oddziaływania QTL na cechę. QTL o małym efekcie można wyróżnić przy pomocy silnie sprzężonego markera, a dla QTL o dużym efekcie sprzężenie może być słabsze. Duża liczba QTL utrudnia identyfikację markerów selekcyjnych. Możliwości identyfikacji skutecznych markerów DNA rosną wraz ze spadkiem liczby QTL wpływających na cechę. Wśród czynników wpływających na zmienność cech poligenicznych najważniejszy jest wpływ 21

14 22 Sesja Plaenarna I Referaty Wiodące środowiska. Ponadto, interakcja między QTL może być zmienna w różnych populacjach. Dlatego badania wielu populacji w różnych warunkach środowiskowych są sposobem na identyfikację korzystnych kombinacji alleli cech ilościowych. (2) Markery DNA ulokowane w genie mogą być receptą na poprawę skuteczności MAS. Wyróżniamy dwa rodzaje markerów w genie: markery w sekwencji genu, która nie wpływa na fenotyp markery niefunkcjonalne i markery w sekwencji genu, która wpływa na fenotyp markery funkcjonalne. Wśród markerów funkcjonalnych wyróżniamy takie, których wpływ na fenotyp jest bezpośredni lub pośredni. Markery funkcjonalne są bardziej specyficzne niż markery niefunkcjonalne, co nie musi oznaczać ich stuprocentowej skuteczności selekcyjnej. Nie tylko informacja genetyczna zapisana w sekwencji kodującej genu decyduje bowiem o ekspresji cechy. Ważne są również inne struktury molekularne (np. sekwencje promotorowe), które tę ekspresję wspomagają lub regulują. Efekty wzajemnych oddziaływań czynników genetycznych widać zwłaszcza w przypadku cech wielogenowych. Aktywność genów funkcjonalnych jest uzależniona od regulatorowego działania innych genów, które mogą być zlokalizowane w obrębie lub bliskim sąsiedztwie genu funkcjonalnego (cis-acting elements), bądź w innym regionie genomu (trans-acting elements). Ich działanie może być pozytywne i negatywne, aktywowane czasowo w zależności od czynników zewnętrznych i fazy rozwoju rośliny. Badania genetyczne loci cech ilościowych, pozwalają na identyfikację minimalnej liczby czynników genetycznych wpływających na cechę. Jednak analiza QTL nie dostarcza informacji o funkcji poszczególnych czynników genetycznych. Sieć zmian we wzajemnych interakcjach czynników genetycznych wpływających na cechę ilościową może być bardzo rozległa i złożona. Oddziaływania nie jest w stanie równowagi, a poznanie punktów węzłowych jest szczególnie cenne dla zrozumienia działania sieci. Warunkiem uzyskania postępu genetycznego dla cechy wielogenowej jest nie tylko określenie wpływu poszczególnych QTL na cechę, oszacowanie zmienności cechy u genotypów pokrewnych w różnych warunkach środowiskowych, ale także identyfikacja konkretnych genów w poszczególnych regionach QTL. Dla pojedynczego QTL, stosując procedurę badań genotypów o skrajnej ekspresji cechy, można przyporządkować w sposób bezpośredni obserwowaną zmienność fenotypową do zróżnicowania ekspresji badanych genów. Badania sprzężeń genetycznych są niewątpliwie istotne z punktu widzenia poznania czynników genetycznych warunkujących ekspresję cechy poligenicznej. Jednak bardzo często ich efektem jest identyfikacja tzw. alleli rzadkich, charakterystycznych jedynie dla mapowanych genotypów, których użyteczność dla hodowli jest bardzo ograniczona. Szansą na postęp hodowlany jest mapowanie asocjacyjne, bazujące na analizie reprezentatywnej puli rodów, linii lub odmian pokrewnych. Badania te mogą być źródłem informacji o tzw. powszechnych wariantach allelicznych, których identyfikacja może mieć

15 Sesja Plaenarna I Referaty Wiodące większe znaczenie wdrożeniowe. Biotechnologiczne wspomaganie selekcji nie oznacza, że fenotypowanie przestanie być potrzebne, zwłaszcza w hodowli odpornościowej. Można spodziewać się automatyzacji metod fenotypowania w warunkach laboratoryjnych i polowych, zarówno pod kątem cech warunkowanych przez geny główne, jak i poligenicznych. 23

16