EUROPEJSKO-LATYNOAMERYKAŃSKIE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE. Komisja Spraw Społecznych, Programów Wymian, Środowiska, Edukacji i Kultury

Transkrypt

1 Euro-Latin American Parliamentary Assembly Assemblée Parlementaire Euro-Latino Américaine Asamblea Parlamentaria Euro-Latinoamericana Assembleia Parlamentar Euro-Latino-Americana EUROPEJSKO-LATYNOAMERYKAŃSKIE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE Komisja Spraw Społecznych, Programów Wymian, Środowiska, Edukacji i Kultury DOKUMENT ROBOCZY Zmiany klimatu w kontekście konferencji ONZ w sprawie zmian klimatu Kopenhaga 2009 r. Współsprawozdawca: Carlos Baraibar (Parlatino) DT\ doc PE v01-00

2 ROZWAŻANIA WSTĘPNE Dla celów niniejszego dokumentu przyjmiemy definicję zmian klimatu zawartą w Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. Zgodnie z tą definicją zmiany klimatu oznaczają zmiany w klimacie spowodowane pośrednio lub bezpośrednio działalnością człowieka, która zmienia skład atmosfery ziemskiej i która jest odróżniana od naturalnej zmienności klimatu obserwowanej w porównywalnych okresach (art. 1 ust. 2). Obecnie uważa się, że zmiany klimatu stanowią najpoważniejsze i najbardziej złożone wyzwanie o charakterze środowiskowym w XXI wieku, ponieważ bezpośrednio zagrażają stabilności życia na naszej planecie. Oto najważniejsze problemy, jakie się z tym wiążą: - Ograniczenie co najmniej o 50% emisji gazów cieplarnianych celem ustabilizowania koncentracji dwutlenku węgla. - Zmiana obecnych wzorców rozwoju i konsumpcji opartych na intensywnym wykorzystaniu paliw kopalnych, wylesianiu i rolnictwie z użyciem dużych ilości nawozów sztucznych. - Wypełnianie zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych. Jeśli chodzi o pojęcie zrównoważonego rozwoju, to będziemy nawiązywać do definicji wykorzystanej w sprawozdaniu Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju ONZ Nasza wspólna przyszłość, znanym także jako tzw. raport Brundtland, zgodnie z którą zrównoważony rozwój to rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń. Możemy stwierdzić, że obawy o wpływ działalności człowieka na środowisko naturalne pojawiły się pod koniec lat 60. XX wieku. Właśnie wtedy w różnych środowiskach naukowych, akademickich, politycznych oraz zasadniczo w kręgach organizacji międzynarodowych pojawiło się krytyczne spojrzenie na rozwój gospodarczy mierzony i oceniany za pomocą wskaźników preferujących wzrost gospodarczy i nieuwzględniających jego skutków dla środowiska. Wyrazem tego zjawiska są: sprawozdanie Klubu Rzymskiego i Massachusetts Institute of Technology (MIT) Granice wzrostu, konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie środowiska człowieka, która odbyła się w Sztokholmie, w Szwecji a w szczególności deklaracja sztokholmska ogłoszona w czasie tej konferencji oraz powstanie w 1972 r. Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP). Od tamtej pory dokonał się znaczny postęp w wielu dziedzinach, zwłaszcza teoretycznopojęciowej i badawczej; udało się wprowadzić ocenę oddziaływania na środowisko jako parametr podczas formułowania i realizacji planów, programów i projektów oraz zarządzania nimi; odbyły się liczne spotkania międzynarodowe szczyty szefów państw i rządów, spotkania ekspertów itp. oraz przyjęto wiele rezolucji i deklaracji zmierzających do złagodzenia negatywnych skutków działalności człowieka w środowisku naturalnym. Pomimo to konkretne wyniki i osiągnięcia są nieliczne. Nadal ma miejsce, w niektórych przypadkach w coraz większym natężeniu, przyczyniające się do zmian klimatu negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne, które można przypisać bezpośrednio działalności człowieka. Chodzi między innymi o takie zjawiska, jak emisje przemysłowe i emisje gazów cieplarnianych, nieopanowany wyrąb i wypalanie lasów i puszcz oraz wyjałowienie gleby spowodowane niewłaściwym jej wykorzystaniem. PE v /6 DT\ doc

3 W DRODZE DO KOPENHAGI 2009 W artykule 2 Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. stwierdza się, że celem podstawowym konwencji i wszelkich związanych z nią dokumentów prawnych, które mogą być przyjęte przez Konferencję Stron, jest doprowadzenie, zgodnie z właściwymi postanowieniami konwencji, do ustabilizowania koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegałby niebezpiecznej antropogenicznej (spowodowanej przez człowieka) ingerencji w system klimatyczny 1. Dla uniknięcia zagrożenia produkcji żywności i dla umożliwienia zrównoważonego rozwoju ekonomicznego poziom taki powinien być osiągnięty w okresie wystarczającym do naturalnej adaptacji ekosystemów do zmian klimatu. Wypada podkreślić, że dopiero na konferencji w Kioto określono zobowiązania prawne stron protokołu o tej samej nazwie. Protokół ten uważa się za instrument wiążący w tej kwestii. Unia Europejska ratyfikowała go dnia 31 maja 2002 r.; wszedł on w życie dnia 16 lutego 2005 r. po ratyfikowaniu go przez Rosję. Niemniej jednak wiele państw uprzemysłowionych, między innymi Stany Zjednoczone i Australia, nie ratyfikowało protokołu, a inne kraje dość niechętnie akceptują ustanowione reguły. Artykuł 7 konwencji dotyczy utworzenia Konferencji Stron, która jako najwyższy organ niniejszej konwencji, będzie regularnie dokonywała przeglądu realizacji postanowień konwencji i wszelkich związanych z nią instrumentów prawnych, które mogą być przyjęte przez Konferencję Stron, oraz podejmie, w ramach swych kompetencji, decyzje konieczne do popierania efektywnej realizacji postanowień konwencji. Do tej pory odbyło się 14 konferencji; gospodarzem kolejnej w dniach 7 18 grudnia 2009 r. będzie Kopenhaga. Celem konferencji kopenhaskiej będzie stworzenie podstaw do wiążącego całościowego porozumienia w sprawie walki ze zmianami klimatu. Przedmiotowe porozumienie powinno objąć wszystkie kraje i stanowić kontynuację protokołu z Kioto, którego pierwszy okres objęty zobowiązaniami upływa w roku Na konferencji w Poznaniu, która odbyła się w 2008 r., pozostały jednak otwarte dwie drogi negocjacji: jedna dotycząca nowego okresu objętego zobowiązaniami protokołu z Kioto, a druga dotycząca zupełnie nowego porozumienia. Oczekuje się, że zostanie osiągnięte wstępne porozumienie w sprawie tekstu dokumentu, który zostanie przedyskutowany i przedstawiony do zatwierdzenia do listopada. Wielu analityków uważa jednak, że osiągnięcie tego będzie trudne. Liczba publikacji dotyczących między innymi zmian klimatu, ich cech i przyczyn, dotychczasowych spotkań międzynarodowych, utworzonych instytucji, komisji i grup roboczych, Konferencji Stron, jej posiedzeń przygotowawczych, dokumentów i skutków jest praktycznie niewyczerpana. W związku z tym w naszym krótkim sprawozdaniu nie ma miejsca na kolejną dyskusję lub analizę przedmiotu. Warto natomiast podkreślić, jaka powinna być rola parlamentarzystów, zarówno jeśli chodzi o udział w konferencji kopenhaskiej w 2009 r., jak i przede wszystkim w realizacji przyjętych porozumień. 1 Antropogeniczny oznacza spowodowany przez człowieka (uwaga autorów niniejszego sprawozdania). DT\ doc 3/6 PE v01-00

4 ROLA PARLAMENTÓW I ORGANIZACJI MIĘDZYPARLAMENTARNYCH Parlament Latynoamerykański starał się ocenić rolę parlamentów i organizacji międzyparlamentarnych w działaniach na rzecz rozwoju na wszystkich szczeblach, od lokalnego do międzynarodowego, i stwierdził, że organy ustawodawcze mają potrójne zadanie polegające na ustanawianiu praw, nadzorze i prowadzeniu debaty na temat wielkich problemów społecznych. W przypadku parlamentów i stowarzyszeń parlamentarnych szczebla międzynarodowego wewnątrzregionalnego lub regionalnego praca legislacyjna będzie składać się przede wszystkim z następujących działań: a) promowania i wspierania ulepszeń oraz wzbogacania istniejących obszarów prawa, b) propagowania harmonizacji ustawodawstwa oraz tworzenia przepisów ustawowych, wykonawczych i norm o charakterze referencyjnym, które posłużą jako ramy działalności ustawodawczej poszczególnych krajów oraz c) zachęcania do przyjmowania przez parlamenty krajowe zaleceń i rezolucji stanowiących impuls do wspólnych dyskusji. Jeśli chodzi o działalność nadzorczą, to parlamenty krajowe i stowarzyszenia parlamentarne powinny utworzyć organy zajmujące się obserwowaniem i kontrolowaniem realizacji przyjmowanych zobowiązań, zaleceń i rezolucji. Oprócz tego, że parlamenty wewnątrzregionalne i regionalne stanowią same z siebie ważne fora dyskusji i analizy zasadniczych problemów dręczących społeczeństwo oraz miejsca, w których powstają odpowiednie środki zaradcze, mają także stanowić platformę dialogu wewnątrz- i międzyregionalnego nie tylko z udziałem innych, podobnych organów, lecz także w ogóle wszystkich czynników zaangażowanych w ten proces. Parlamentarzysta, jako legalny przedstawiciel społeczeństwa obywatelskiego, nie może nie brać udziału w dyskusji na tematy tak ważne, jak środowisko naturalne, a w szczególności zmiany klimatu, które odbijają się na wszystkich aspektach życia społecznego. Funkcja ustawodawcza jest nie tylko funkcją ratyfikacyjną, lecz także przede wszystkim decyzyjną i nadzorczą, a takie działania nie mogą dotyczyć faktów dokonanych; wiążą się one z aktywnym uczestnictwem we wszystkich etapach danego procesu i stałym jego nadzorowaniem. W tym kontekście i w związku z konferencją w Kopenhadze konieczne jest, aby parlamenty krajowe niezwłocznie rozpoczęły wspólnie z władzami wykonawczymi każdego państwa i przy poparciu innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności środowisk naukowych i akademickich dogłębną analizę tego tematu, nastawioną nie tylko na wzbogacenie prac legislacyjnych, lecz także na przygotowanie udziału swojego kraju w konferencji w Kopenhadze; w tej kwestii każde państwo powinno zapewnić należytą reprezentację ilościową i jakościową. Niezbędne jest też nawiązanie w ramach tego procesu sprawnej i stałej komunikacji z innymi parlamentami krajowymi, dzięki wykorzystaniu kanałów utworzonych w organizacjach międzyparlamentarnych, aby blok krajów latynoamerykańskich reprezentował na konferencji w Kopenhadze jednolite i spójne stanowisko. Taki dialog międzyparlamentarny powinien być prowadzony także między organizacjami międzyparlamentarnymi i w łonie EUROLAT-u. W związku z tym PARLATINO oddaje do dyspozycji swoich 22 parlamentów członkowskich i organizacji międzyparlamentarnych między innymi, jak już wspomniano, EUROLAT-u swoje kontakty i infrastrukturę instytucjonalną, przede wszystkim w postaci swoich PE v /6 DT\ doc

5 sekretariatów i komisji. Proponowane działania nie powinny się jednak ograniczać do analizy i badania tematu oraz identyfikacji konkretnych propozycji w ramach Konferencji Stron, ale obejmować także zastosowanie konkretnych środków legislacyjnych, które zintensyfikują i przyspieszą realizację celów ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, protokołów do konwencji oraz pozostałych zaleceń Konferencji Stron i innych pokrewnych organizacji. Wszystko to wspomoże także proces harmonizacji regionalnych przepisów prawnych dotyczących tej tak ważnej kwestii. W tym miejscu w szczególności należy podkreślić działania Parlamentu Europejskiego w początkach lutego 2009 r., kiedy zatwierdzono niemal 200 propozycji dotyczących zwalczania zmian klimatu, w oparciu o prace prowadzone wcześniej przez półtora roku przez komisję specjalną składającą się z około 60 posłów. Można mieć pewność, że działanie takie jak to, które proponujemy, zwłaszcza odnoszące się do środowiska międzyparlamentarnego i opierające się na przedsięwzięciach podejmowanych w poszczególnych krajach, uzyska poparcie organizacji międzynarodowych, w szczególności Organizacji Narodów Zjednoczonych i jej różnych organów, agend i programów. ROZWAŻANIA KOŃCOWE Jak już powiedzieliśmy wcześniej, proces wykonania ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz jej Konferencji Stron jest niezwykle złożony, trudny i jak dotąd przyniósł niewiele konkretnych rezultatów pod względem ograniczenia działalności przyczyniającej się do globalnego ocieplenia i zmian klimatu. Celem niniejszego dokumentu nie jest przeprowadzenie jeszcze jednej analizy przyczyn tego zjawiska, które w wielu przypadkach jest wynikiem błędów lub skrzywień pojęciowych, takich jak utrzymywanie się postaw maltuzjańskich i neomaltuzjańskich lub niewielkie zainteresowanie tak ważnym tematem, jak edukacja 1. Jeśli chodzi o tę ostatnią kwestię, należy podkreślić, że długoterminowe rozwiązanie problemu środowiska naturalnego będzie możliwe jedynie w przypadku prawdziwego, dogłębnego i powszechnego zwiększania w całym społeczeństwie świadomości potrzeby ochrony przyrody i zapewnienia zrównoważonego rozwoju w postaci proponowanej w niniejszym dokumencie. Zwiększanie świadomości zależy przede wszystkim od edukacji jako takiej, a zwłaszcza od edukacji poświęconej wartościom, od edukacji na wszystkich szczeblach, od podstawowego i przedszkolnego do szkół wyższych, oraz od edukacji we wszystkich sferach, czyli formalnej i nieformalnej, szkolnej i pozaszkolnej. Warto w szczególności podkreślić w niniejszym dokumencie konieczność zwiększenia 1 Maltuzjanizm opiera się na rozumowaniu, zgodnie z którym liczba ludności rośnie w postępie geometrycznym, natomiast liczba produkowanych środków żywności w postępie arytmetycznym; w ten sposób dojdzie się do punktu, w którym ludność nie będzie miała wystarczających do życia środków żywności. Neomaltuzjanizm nie stosuje takich samych wskaźników postępu, ale stwierdza, że to przyrost liczby ludności jest odpowiedzialny za wzrost ubóstwa i głodu na świecie i za największe zagrożenia dla środowiska naturalnego. Niemniej jednak w oparciu o wiarygodne źródła stwierdzono, że osoba żyjąca obecnie w kraju wysoko uprzemysłowionym konsumuje, pochłania energię, produkuje odpady i przyczynia się do zanieczyszczenia środowiska, w zależności od różnych szacunków, w stopniu krotnie większym niż osoba pochodząca z jednego z krajów najuboższych. DT\ doc 5/6 PE v01-00

6 udziału parlamentów w całym tym procesie, zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzyparlamentarnym; proces ten powinien być wynikiem poważnego zobowiązania, wyrażającego się w konkretnych działaniach w postaci badań i analiz oraz środków legislacyjnych, jak również w zapewnieniu realnej obecności w miejscach podejmowania decyzji w każdym kraju i na forach międzynarodowych. Przekłada się to na stałą i intensywną komunikację między parlamentami krajowymi, między parlamentami i organizacjami międzyparlamentarnymi oraz między samymi organizacjami międzyparlamentarnymi. Raz jeszcze podkreślamy, że PARLATINO, mający wymiar regionalny i przez prawie 45 lat kształtujący i umacniający swoje kontakty instytucjonalne oraz infrastrukturę administracyjną i techniczną, oddaje do dyspozycji parlamentów krajowych i organizacji międzyparlamentarnych wszystkie posiadane środki. Krótko mówiąc, chodzi o większe zaangażowanie parlamentów w tę tak ważną dziedzinę, aby zagwarantować coraz lepszy i skuteczniejszy wkład w łagodzenie problemów związanych ze środowiskiem naturalnym w każdym kraju i na świecie, bo są one od siebie współzależne; chodzi też o to, aby zapewnić wspólne stanowisko państw Ameryki Łacińskiej na forach międzynarodowych i w ten sposób przybliżyć się jeszcze bardziej do tak pożądanej i koniecznej integracji. PE v /6 DT\ doc