Żołnierze wyklęci Oprac. dr Łukasz Myszka,

Transkrypt

1 Żołnierze wyklęci Oprac. dr Łukasz Myszka,

2

3 Kim byli? żołnierze podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR w latach walczyli o wolną Polskę mordowani przez sowietów i komunistów polskich w PRL-u wyklęci, skazani na niepamięć

4

5 Sytuacja na ziemiach polskich 1944 Styczeń Armia Czerwona przekracza przedwojenną granicę Polski jednostki NKWD z gen. Iwanem Sierowem czyszczą" z polskiej partyzantki obszar Kresów Wschodnich, który za zgodą aliantów traktowano jako integralną część należną Związkowi Sowieckiemu po przejściu granicy Ribbentrop-Mołotow formacje sowieckie nadal niszczą struktury Polskiego Państwa Podziemnego, torując drogę dyktaturze PPR Sowieci wstrzymują ofensywę, czekając aż Niemcy stłumią powstanie warszawskie

6 Sytuacja na ziemiach polskich powstają obozy jenieckie, areszty NKWD dawne katownie Gestapo dla członków AK i podejrzanych o kontakt z podziemiem tortury i mordy na żołnierzach i oficerach AK, pracownikach Polskiego Państwa Podziemnego wywózki na Wschód

7 Proces szesnastu 1945 marzec 1945 porwanie 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego czerwiec 1945 pokazowy proces w Moskwie Polacy zostali oskarżeni o to, że usiłowali zachować niepodległość własnego państwa, jednocześnie przeciwstawiając się narzuconemu ich krajowi marionetkowemu rządowi, jak również o to, że pozostali wierni rządowi w Londynie, który był w tym czasie uznawany przez cały świat, wyjąwszy ZSRR (George Orwell)

8 Skazany Funkcja Wyrok Dalsze losy gen. Leopold Okulicki ostatni dowódca AK, komendant Sił Zbrojnych w Kraju, Komendant Główny organizacji "NIE" Jan Stanisław Jankowski wicepremier, Delegat Rządu na Kraj, działacz Stronnictwa Pracy, inż. chemik Stanisław Jasiukowic z zastępca Delegata Rządu RP na Kraj, minister dla spraw kraju, wiceprezes 5 lat Stronnictwa Narodowego, dr ekonomii politycznej zmarł w więzieniu na Butyrkach kilka dni przed zakończeniem kary - prawdopodobnie zamordowany przewodniczący RJN, przywódca i współtwórca PPS-WRN, prawnik zwolniony 1 listopada 1945, powrócił do Polski, nie zgodził się na emigrację. Ponownie aresztowany przez UB w 1947, skazany na 10 lat więzienia, zmarł 30 kwietnia 1950 w więzieniu w Rawiczu Kazimierz Pużak 10 lat prawdopodobnie zamordowany w Wigilię lat zmarł w więzieniu we Władymirze 13 marca 1953 na 2 tygodnie przed końcem wyroku; prawdopodobnie zamordowany 1,5 roku

9 Jan Stanisław Jankowski Gen. Leopold Okulicki Niedźwiadek Proces szesnastu w Moskwie

10 Sytuacja na ziemiach polskich czerwiec 1945 wyrok w procesie szesnastu; utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej lipiec 1945 obława augustowska, największa sowiecka zbrodnia na Polakach po II wojnie światowej (około 600 z 2000 zatrzymanych osób związanych z podziemiem zostało wywiezionych w nieznanym kierunku i wszelki ślad po nich zaginął) 1946 sfałszowane referendum w sprawie: zniesienia Senatu utrwalenia reform gospodarczo-społecznych utrwalenia granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej

11 19 stycznia 1947 sfałszowane wybory do sejmu lokale wyborcze obstawione przez Milicję Obywatelską, Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej, żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa władze miały do dyspozycji 130 tys. członków MO, 100 tys. ORMO, 100 tys. KBW, 50 tys. UB Komitet Wyborczy wynik Blok Demokratyczny (PPR, PPS, SD, SL) 80,1% Polskie Stronnictwo Ludowe 10,3% Stronnictwo Pracy 4,7% PSL "Nowe Wyzwolenie" 3,5% Bezpartyjni 1,4% Zwłoki Józefa Hachlicy, prezesa koła PSL Kraków-Prokocim, zamordowanego skrytobójczo przez UB 22 października 1946

12 Na rozstaju jaką przyjąć postawę? próba ujawnienia się (podczas amnestii z 1945 i 1947) z nadzieją na rozpłynięcie w społeczeństwie budującym socjalizm; bądź dyskretne wycofanie się z walki o niepodległą i przedostanie się na ziemie zachodnie, z nadzieją na rozpoczęcie nowego życia szybka emigracja obliczona na wybuch III wojny światowej (np. licząca blisko 1000 osób Brygada Świętokrzyska NSZ w zwartym szyku przedostała się na Zachód) trwanie w oporze w kraju, często w imię solidarności z tymi, którzy nie mogli wyjść z lasu

13 Na rozstaju jaką przyjąć postawę? Zajęcie Polski przez Armię Czerwoną i włączenie połowy jej terytorium do ZSRR sprawiło, że dziesiątki tysięcy żołnierzy nie złożyło broni. Gotowi byli walczyć o odzyskanie niepodległości, wypełnić złożoną przysięgę.

14 Po jednej fali aresztowań przyszły następne. W okolicy aresztowanych liczono na setki. Brano i takich, którzy nie należeli do żadnej organizacji i w ogóle nie brali udziału w życiu społecznym. [...] Z czynniejszych członków AK, BCh i NSZ nie wzięto tylko tych, którzy zdołali się wymknąć. [..] Praca tej demokracji, popierana przez lubelski PKWN, polegała na wytępieniu wszystkich elementów niesolidaryzujących się z ruchem komunistycznym. Terenowe komórki PPR opiniowały dowolnie ludzi ze swoich terenów, a listy tych wielkich przestępców oddawano w ręce NKWD. Zaś NKWD robiło swoje. Gwałty nad kobietami i rabunki dopełniały tego pięknego obrazu. [...] Dlaczego więc powstała partyzantka? Jest faktem niezaprzeczalnym, że powodem powstania partyzantki były owe bezwzględne i krwawe metody komunistyczne. I tylko one. [...] Istniejące warunki zmuszały do jakiejś decyzji: albo myśleć tylko o własnym przetrwaniu i czekać, co będzie dalej, albo brać czynny udział w wytwarzającym się ruchu obrony. Zdzisław Broński Uskok, 1944 rok, za: Pamiętnik (1941-maj 1949), Warszawa 2004

15 My wiemy, że prowadzimy walkę bratobójczą i choć serce się kraje, choć sumienie się wzdraga, nie możemy jej uniknąć, bo nie jesteśmy jej prowokatorami. My chcemy Polski! Chcemy pokoju! Chcemy demokracji! Chcemy reformy rolnej! Ale przede wszystkim chcemy niepodległości!

16 Najważniejsze organizacje niepodległościowe NIE; Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj, Wolność i Niezawisłość (WiN), (1963) Narodowe Siły Zbrojne (NSZ), 1942-poł. lat 50. Konspiracyjne Wojsko Polskie (KWP), Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK), od 1944 Narodowe Zjednoczenie Wojskowe (NZW),

17 Liczebność Powojenna konspiracja niepodległościowa była aż do powstania Solidarności najliczniejszą formą zorganizowanego oporu społeczeństwa polskiego wobec narzuconej władzy. W roku największej aktywności zbrojnego podziemia, 1945, działało w nim bezpośrednio tysięcy konspiratorów, zgrupowanych w oddziałach o bardzo różnej orientacji. Dwadzieścia tysięcy z nich walczyło w oddziałach partyzanckich. Kolejnych kilkaset tysięcy stanowili ludzie zapewniający partyzantom aprowizację, wywiad, schronienie i łączność. Doliczyć trzeba jeszcze około dwudziestu tysięcy uczniów z podziemnych organizacji młodzieżowych, sprzeciwiających się komunistom. Łącznie daje to grupę ponad pół miliona ludzi tworzących społeczność Żołnierzy Wyklętych.

18 W 1945 r. w lesie przebywało tys. osób, w 1946 r , zaś po amnestii, w latach przez oddziały przewinęło się do 1800 partyzantów. Po 1950 r. walkę z bronią w ręku kontynuowało jeszcze osób, z tym że po 1953 r. poza kilkoma wyjątkami nie tworzyli oni już grup o charakterze partyzanckim. Atlas Polskiego Podziemia Niepodległościowego , Warszawa Lublin 2007

19

20

21 Akcje zbrojne

22 Akcje zbrojne

23 Akcje zbrojne

24 Bohaterowie ostatniego powstania Rotmistrz Witold Pilecki Witold August Emil Fieldorf Nil Danuta Siedzikówna Inka Józef Kuraś Ogień Zygmunt Szendzielarz Łupaszka Hieronim Dekutowski Zapora Franciszek Jaskulski Zagończyk Edward Taraszkiewicz Żelazny Leon Taraszkiewicz Jastrząb Stanisław Sojczyński Warszyc

25 Rotmistrz Witold Pilecki Witold najodważniejszy z odważnych jedyny człowiek w dziejach, który dobrowolnie dał się ująć, by trafić do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz w Auschwitz stworzył konspiracyjny Związek Organizacji Wojskowej, który przekazywał na Zachód informacje o Holokauście był dowódcą w powstaniu warszawskim, trafił do niewoli niemieckiej po wojnie na rozkaz gen. Andersa wrócił do kraju, by zbierać tu informacje wywiadowcze aresztowany w 1947 przez UB, brutalnie torturowany; wyznał żonie: Oświęcim to była igraszka 25 maja 1948 zamordowany z wyroku komunistycznego sądu w warszawskim więzieniu przy Rakowieckiej zostawił żonę i dwójkę dzieci miejsce pochówku nieznane

26

27 August Emil Fieldorf Nil dowódca Kedywu organizator i dowódca Kedywu (Kierownictwa Dywersji) Armii Krajowej ( ) wydał rozkaz likwidacji generała SS w Warszawie Franza Kutschery zastępca Komendanta Głównego AK dowódca organizacji NIE ( Niepodległość ) pod fałszywym nazwiskiem na zesłaniu w ZSRR aresztowany w 1950, pomimo tortur odmówił współpracy z UB 24 lutego 1953 zamordowany z wyroku komunistycznego sądu w warszawskim więzieniu przy Rakowieckiej miejsce pochówku nieznane (prawdopodobnie na Powązkach)

28 Danuta Siedzikówna Inka nie miała 18 lat pochodziła z patriotycznej rodziny, podczas wojny ojciec zesłany na Syberię, matka zamordowana przez Gestapo jako 15-latka, w grudniu 1943 wstąpiła do AK (w AK były też jej dwie siostry) aresztowana w czerwcu 1945 przez komunistów odbita przez partyzantów, wstąpiła jako sanitariuszka do 5. Brygady Wileńskiej mjr. Zygmunta Szendzielarza Łupaszki aresztowana przez UB w lipcu 1946 podczas ciężkiego przesłuchania, bita i poniżana, nie wydała żadnego ze znanych jej adresów konspiracyjnych ani nie podała żadnych danych związanych z oddziałem, w którym służyła 28 sierpnia 1946 roku zamordowana z wyroku komunistycznego sądu w gdańskim więzieniu wraz z Feliksem Selmanowiczem Zagończykiem na sześć

29 Jest mi smutno, że muszę umierać. Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba. Ryngraf 5 Brygady AK - Matka Boska Ostrobramska

30 Józef Kuraś Ogień król Podhala po kampanii wrześniowej w ZWZ oraz Konfederacji Tatrzańskiej w 1943 Niemcy wymordowali jego rodzinę: ojca, żonę i 2,5-letniego synka oraz spalili jego dom; Kuraś przyjmuje pseudonim Ogień związany z ruchem ludowym jako dowódca miał ogromne poparcie wśród ludności zdradzony przez łączniczkę, której UB aresztował syna gimnazjalistę popełnił samobójstwo strzałem w skroń podczas walki z obławą UB i KBW 21 lutego 1947 miejsce pochówku nieznane

31 Walczyliśmy o Orła, teraz o Koronę dla Niego, hasłem naszym Bóg, Ojczyzna, Honor (teks ulotek rozwieszanych na Podhalu) Przejęta przez UB kartka z tekstem przysięgi obowiązującej we wszystkich oddziałach Ognia : Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, że będę wiernie służył Ojczyźnie swojej. Dla Polski Ludowej poświęcę swoje życie. Rozkazy swoich dowódców będę sumiennie wykonywał, o prawa należne chłopu i wsi polskiej będę walczył. Tajemnicy dochowam choćby padło przypłacić własną krwią. Tak mi dopomóż Bóg. Oddział Partyzancki "Błyskawica" walczy o Wolną, Niepodległą i prawdziwie demokratyczną Polskę [...] Walczyć będziemy tak o granice wschodnie jak i zachodnie [...]. Nie uznajemy ingerencji ZSRR w sprawy wewnętrzne państwa polskiego. Komunizm, który pragnie opanować Polskę, musi zostać zniszczony. (fragment listu do Bieruta z 1946)

32

33

34 Zygmunt Szendzielarz Łupaszka nasz wódz ukochany walczył w kampanii wrześniowej, a następnie w ZWZAK legendarny obrońca polskich Kresów w 1943 stanął na czele 5. Brygady Wileńskiej AK, walcząc z Niemcami, ich litewskimi sojusznikami oraz partyzantką sowiecką i polskimi komunistami od 1944 walczył na Białostocczyźnie, od 1946 na Pomorzu Zachodnim, Kaszubach, Kociewiu, Warmii, Mazurach i Borach Tucholskich w ciągu 7 miesięcy 1946 jego oddziały przeprowadziły 170 akcji, rozbiły 27 posterunków MO i placówek NKWD aresztowany w czerwcu 1948 przez specjalną grupę MBP, skazany na 18-krotną karę śmierci 8 lutego 1951 zamordowany z wyroku komunistycznego sądu w warszawskim więzieniu przy Rakowieckiej miejsce pochówku nieznane

35 Nie jesteśmy żadną bandą, tak jak nas nazywają zdrajcy i wyrodni synowie naszej ojczyzny. My jesteśmy z miast i wiosek polskich. My chcemy, by Polska była rządzona przez Polaków oddanych sprawie i wybranych przez cały Naród, a ludzi takich mamy, którzy i słowa głośno nie mogą powiedzieć, bo UB wraz z kliką oficerów sowieckich czuwa. Dlatego też wypowiedzieliśmy walkę na śmierć lub życie tym, którzy za pieniądze, ordery lub stanowiska z rąk sowieckich, mordują najlepszych Polaków domagających się wolności i sprawiedliwości. (jedna z ulotek 5. Brygady Wileńskiej) My z wami walki nie chcemy. Walki te przynoszą śmierć dla wielu młodych, pełnych dzielności, patriotyzmu i prawa do życia, istnień śmierć zupełnie niepotrzebną. [...] Nie obchodzą nas partie, lub te czy owe programy. My chcemy Polski suwerennej, Polski chrześcijańskiej, Polski polskiej. (ulotka skierowana do żołnierzy LWP i funkcjonariuszy UB)

36

37

38 Ppor. Zdzisław Badocha Żelazny (z lewej), dowódca 5. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK, poległ w walce z UB 28 czerwca 1946 roku Ppor. Henryk Wieliczko Lufa, dowódca 4. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK. Aresztowany przez UB w czerwcu 1948 roku, skazany na karę śmierci, rozstrzelany w marcu 1949 roku na zamku w Lublinie Ppor. Lucjan Minkiewicz "Wiktor", sądzony razem z mjr "Łupaszką", skazany na karę śmierci i zamordowany 8 lutego 1951 roku na Mokotowie

39 Ostatni niezłomny Józef Franczak Lalek zamordowany przez grupę operacyjną ZOMO 21 października 1963 Wykonane przez SB pośmiertne zdjęcie Józefa Franczaka ps. Lalek". Zwyrodnialcy z UB/SB oddali rodzinie ciało pozbawione głowy.

40 Straty osobowe W latach , według ciągle niepełnych danych, z rąk polskich i sowieckich komunistów: zginęło 8,6 tys. żołnierzy podziemia niepodległościowego 5 tys. skazano na karę śmierci (ponad połowę kar wykonano). Dodatkowo, w obozach i więzieniach śmierć poniosło ponad 20 tysięcy "żołnierzy wyklętych".

41 Piosenki żołnierskie Rzuciliśmy swe własne domy, rzuciliśmy najbliższych nam, nie po to by pisano tomy, lub aby zdobyć serca dam. Myśmy rebelianci, polscy partyzanci. Poszliśmy w las, bo nadszedł czas, bo nadszedł czas. Nie chcemy sierpów ani młotów i obrzydł nam germański wróg, na pomstę mamy dziś ochotę za Polskę spłacić krwawy dług. Idziemy dziś na polskie szosy, idziemy na zasadzek moc, bo chcemy zmienić wojny losy, więc idziem w dzień i idziem w noc Piosenka oddziału Czesława Zajączkowskiego Ragnera. Komendant Ragner był najbardziej znienawidzonym i poszukiwanym przez Sowietów dowódcą polskiego podziemia na Nowogródczyźnie. Mówili o nim: czort w oczkach (diabeł w okularach). Poległ wraz z kilkoma żołnierzami 3 XII 1944, okrążony pod Niecieczą z 30osobowym oddziałem osłonowym przez funkcjonariuszy NKWD wspartych artylerią i bronią pancerną. Do dziś nie ma grobu. Gdy ziemia ojczysta skąpana we łzach o pomstę krew woła męczeńska. Kto walczy o wolność i mści się za krew to Piąta Brygada Wileńska. A szlakiem zuchwałym prowadzi ją wódz, Łupaszka bohater nieznany. Z nim tylko umierać i walczyć by móc z niewoli kraj wyrwać kochany. Wiernie iść będziemy twoim śladem, Bo ty jesteś z nami, z tobą Bóg. Śmiało trwać będziemy pod kul gradem, aż wolności zagrzmi złoty róg. Przez szturmy zuchwałe i walki od lat dla wroga on stał się zagładą. I płynie pieśń wolna i dumna we świat za Piątą Wileńską Brygadą. Dziś naszym udziałem jest walka i znój Przyszłości los czeka nieznany. Za Polskę kochaną prowadzi nas w bój Łupaszka nasz wódz ukochany. Piosenka Wiernie iść będziemy..., znana jako Hymn 5 Brygady Wileńskiej, napisana wiosną 1945.

42 Tylko dla honoru Po niezliczonych polskich lasach błąkają się niedobitki zbrojnych oddziałów, z orłami na czapkach, z ryngrafami na piersiach, nie pogodzone z przegraną, walczące z zaciśniętymi zębami o głodzie i chłodzie, już tylko dla honoru, dla protestu, bez nadziei na zwycięstwo, same i opuszczone. Stefan Korboński, W imieniu Kremla Z niczyjego rozkazu Bezdomni i Podziemni, jak w bajce szli widmowi. Z niczyjego rozkazu, z własnego wyboru. Już tylko na te próby męstwa i honoru. Już tylko, by tych prochów nie oddać wrogowi. Marian Hemar, O wielkim bojowniku

43 Leśni chłopcy [umieli] karabinem i granatem bronić swojego życia, byli natchnieniem dla komendantów obwodów, okręgów i innych. [...] niezmiennie walczyli, śpiewali i od czasu do czasu ginęli. Zdzisław Broński Uskok, Pamiętniki

44

45 W PRL-u

46 Troska o pamięć dziś Janusz Kurtyka prezes IPN ; redaktor naczelny Zeszytów Historycznych WiN-u Przekazanie przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, nadanego pośmiertnie Józefowi Franczakowi "Lalkowi", na ręce syna Marka Franczaka

47 1 marca 1951 roku w mokotowskim więzieniu komuniści strzałem w tył głowy zamordowali przywódców IV Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość Łukasza Cieplińskiego i jego towarzyszy walki. Tworzyli oni ostatnie kierownictwo ostatniej ogólnopolskiej konspiracji kontynuującej od 1945 roku dzieło Armii Krajowej.

48

49 Źródła Atlas Polskiego Podziemia Niepodległościowego , Warszawa Lublin 2007 Żołnierze wyklęci (seria wydawnicza Rzeczpospolitej, 2011) Zdzisław Broński Uskok, Pamiętnik (1941-maj 1949), Warszawa

50 CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!