75 ROCZNICA UTWORZENIA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO

Transkrypt

1 75 ROCZNICA UTWORZENIA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO 27 września Ogólnopolskie obchody rocznicowe pod hasłem My wszyscy z niej organizowane pod patronatem Instytutu Pamięci Narodowej

2 Szanowni Państwo! Przed 75 laty, 27 września 1939 r., rozpoczęto tworzenie struktur Polskiego Państwa Podziemnego, będącego fenomenem na skalę światową. Dziełem Polskiego Państwa Podziemnego było nie tylko podjęcie otwartej walki z okupantem w ramach akcji Burza, której 70. rocznicę również w tym roku obchodzimy, ale też stworzenie siły moralnej i tradycji niepodległościowej, które pozwoliły przetrwać czas komunistycznej dyktatury. Instytut Pamięci Narodowej i Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej apelują o zorganizowanie w całej Polsce lokalnych obchodów rocznicy utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego pod wspólnym hasłem My z niego wszyscy. Prosimy, by 27 września 2014 r. zorganizowali Państwo uroczystości przypominające o wielkim dziele naszych rodaków w czasie II wojny światowej. Zachęcamy do udzielenia wsparcia szkołom, które 26 września zdecydują się na uczczenie Polski Podziemnej w swoich murach. Gośćmi honorowymi tych przedsięwzięć powinni być kombatanci, a inicjatorami i gospodarzami konkretnych działań społeczność lokalna wraz z placówkami oświatowymi, kulturalnymi, a także organizacjami społecznymi. Propozycje działań oraz materiały do wykorzystania będą zamieszczone na portalu edukacyjnym Instytutu Pamięci Narodowej 27 września 2014 r. wywieśmy flagi narodowe na budynkach samorządowych. Zapalmy znicze na grobach poległych i zmarłych. Niech tego dnia kotwica Polski Walczącej zagości na stronach internetowych i łamach prasy lokalnej. Pokażmy, że pamiętamy o Polskim Państwie Podziemnym i jego bohaterach. Uważamy, że obowiązkiem wolnego społeczeństwa jest przypomnienie Polskiego Państwa Podziemnego, jego dziedzictwa i jego ideałów, które ziściły się w wolnej Polsce. W załączeniu przekazujemy symboliczną kotwicę znak Polski Walczącej. Z poważaniem, PREZES Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu dr Łukasz Kamiński Warszawa, 12 czerwca 2014 r. Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Warszawa, ul. Wołoska 7, tel ; fax

3 27 września 1939 roku generał Michał Tokarzewski-Karaszewicz powołał do istnienia Służbę Zwycięstwu Polski. Wydarzenie to było symbolicznym początkiem Polskiego Państwa Podziemnego. 13 listopada 1939 roku decyzją premiera i Naczelnego Wodza generała Władysława Sikorskiego w miejsce Służby Zwycięstwu Polski utworzono Związek Walki Zbrojnej, 14 lutego 1942 roku przemianowany na Armię Krajową. SZP-ZWZ-AK to pion zbrojny Polskiego Państwa Podziemnego. Dowodzili nim kolejno generałowie: Michał Tokarzewski-Karaszewicz Torwid, Stefan Rowecki Grot, Tadeusz Komorowski Bór i Leopold Okulicki Niedźwiadek. Równolegle z rozwojem struktur wojskowych kształtował się pion cywilny Polskiego Państwa Podziemnego. Obejmował on Delegaturę Rządu RP na Kraj oraz przedstawicielstwo czterech najważniejszych stronnictw politycznych, które współtworzyły rząd RP na uchodźstwie. Były to Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Narodowe i Stronnictwo Pracy. Pionem cywilnym kierował Delegat Rządu RP na Kraj, któremu w maju 1943 roku powierzono funkcję zastępcy prezesa Rady Ministrów w kraju. Urząd ten sprawowali: Cyryl Ratajski Wartski, Jan Piekałkiewicz Wernic, Jan Stanisław Jankowski Soból i Stefan Korboński Zieliński. Od marca 1944 roku działał także zalążek podziemnego parlamentu w postaci Rady Jedności Narodowej z Kazimierzem Pużakiem Seretem na czele. W konspiracji działało m.in. sądownictwo (wojskowe i cywilne), szkolnictwo obejmujące wszystkie szczeble edukacji, wydawnictwa prasowe i książkowe, istniała szeroko rozumiana opieka społeczna oraz życie kulturalne. Ponadto poszczególne komórki Państwa Podziemnego przygotowywały projekty funkcjonowania Polski w okresie powojennym.

4 Polskie Państwo Podziemne Polskie Państwo Podziemne. Polskie Państwo Podziemne kształtuje się w latach Tworzą je Związek Walki Zbrojnej, w lutym 1942 przekształcony w Armię Krajową, tajna administracja kierowana przez Delegata Rządu RP na Kraj oraz porozumienie partii politycznych (od stycznia 1944 pod nazwą Rada Jedności Narodowej). Skład tych porozumień ulega w czasie okupacji zmianom, ale jego podstawę tworzą: Polska Partia Socjalistyczna Wolność, Równość, Niepodległość ( Koło ), Stronnictwo Ludowe ( Trójkąt ), Stronnictwo Narodowe ( Kwadrat ) oraz Stronnictwo Pracy ( Romb ). Struktura KG AK. Komenda Główna Armii Krajowej kieruje zbrojną działalnością Polskiego Państwa Podziemnego. Poza oddziałami, stanowiącymi odpowiedniki departamentów przedwojennego Ministerstwa Spraw Wojskowych, w skład Komendy Głównej wchodzą komórki organizacyjne utworzone w warunkach konspiracyjnych: Kierownictwo Dywersji ( Kedyw ) i Szefostwo Biur Wojskowych. W KG znajdują się też kierownictwa specjalnych formacji, np. Korpusu Zachodniego, Legionu Śląskiego czy Wachlarza. Tajne Komplety. Władze niemieckie likwidują polskie szkolnictwo wyższe i średnie. Zakazują nauczania historii Polski, dziejów literatury polskiej, geografii. Konfiskują książki wybitnych pisarzy polskich. Nauczanie zabronionych przedmiotów staje się jedną z głównych form walki z okupantem. Podejmują ją spontanicznie nauczyciele, którzy w październiku 1939 tworzą Tajną Organizację Nauczycielską. Liczba uczniów tajnych kompletów rośnie przez całą okupację. W roku szkolnym 1943/44 w zajęciach prowadzonych przez ok nauczycieli uczestniczy 90 tysięcy uczniów. Drukarnie Czasów Wojny. Od 1940 w Warszawie działa największy w okupowanej Europie podziemny koncern poligraficzny Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze KG AK. Tajne warsztaty drukują książki, podręczniki, fałszywe dokumenty, ulotki, czasopisma. Z maszyn schodzi kilka milionów egzemplarzy pism, ponad milion broszur i druków zwartych, ok. miliona ulotek. Od grudnia 1943 nasilają się aresztowania. Każda wpadka oznacza śmierć dla drukarzy i kolporterów. Podczas Powstania koncern działa jawnie, ma kilka drukarni. Na początku września bombardowania, a potem utrata elektrowni ograniczają ich działalność.

5 Drukarnie czasu wojny, fot. autor nieznany, MPW_IK-349 Tajne komplety w Tarczynie, fot. autor nieznany,

6 DOWÓDCY POLSKICH SIŁ ZBROJNYCH NA KRAJ (KOMENDANCI ARMII KRAJOWEJ) Komendant AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz był w zależności politycznej od Delegata Rządu. Funkcję tę pełnili: Zdjęcie stopień imię i nazwisko pseudonim okres dowodzenia MICHAŁ TOKARZEWSKI- KARASZEWICZ gen. dyw. Aresztowany przez NKWD w marcu 1940,więziony do 1941,opuścił Związek Radziecki z armią gen. Andersa jako jego zastępca,zmarł na emigracji w 1964 Kazimierz Sosnkowski Torwid 27 IX III 1940 gen. broni Dowodził z Francji,po śmierci gen. Sikorskiego do IX 1944 Naczelny Wódz PSZ,zmarł na emigracji w 1969 Stefan Rowecki Godziemba III VI 1940 gen. dyw. Aresztowany przez Gestapo w Warszawie,prawdopodobnie zamordowany w KL Sachsenhausen w sierpniu 1944 Grot 18 VI VI 1943 Tadeusz Komorowski gen. dyw. Po kapitulacji Powstania Warszawskiego w niewoli niemieckiej do maja 1945,zmarł na emigracji w 1966 Bór VII X 1944 Leopold Okulicki gen. bryg. Wydał rozkaz rozwiązania Armii Krajowej,aresztowany przez Niedźwiadek 3 X I 1945 NKWD ,sądzony w procesie szesnastu,zamordowany w sowieckim więzieniu Butyrki

7 DELEGACI RZĄDU RP NA KRAJ Zdjęcie imię i nazwisko pseudonimy Jan Skorobohaty - Jakubowski Gen. bryg.,walczył w Legionach Polskich i Kampanii Wrześniowej,od 1942 komendant rezerw Komendy Głównej AK,zmarł w 1955 w Polsce Dziadek/Vogel okres urzędowania Tymczasowy Delegat Rządu 25.V-14XII 1940 Cyryl Ratajski Polityk,prezydent Poznania,minister spraw wewnętrznych,zmarł w Warszawie 19.X.1942 Jan Piekałkiewicz Ekonomista,polityk PSL,aresztowany przez Gestapo 19.II.1943 trafił na Pawiak,prawdopodobnie tam zamordowany 19.VI.1943 Jan Stanisław Jankowski Górski/Wartski/ Wrzos/Celestyn Radwański Juliański/Wernic/ Wrocławski Delegat 3.XII VIII.1942 Delegat 5.VIII II.1943 Polityk NPR,SP,aresztowany przez NKWD 27.III.1945,sądzony w Procesie Szesnastu,zmarł(zamordowany?) w sowieckim obozie 13.III.1953 na dwa tygodnie przed końcem kary Stefan Korboński Polityk PSL,poseł na Sejm Ustawodawczy 1947,po ucieczce Zieliński premiera Mikołajczyka,na jesieni 1947 wyemigrował z Polski,zmarł w USA w 1989 Doktor/Jan/Klonowski/Sobolewski/So ból Delegat 19.II.1943(formalni e od 21.IV.1943)- 27.III.1945 Delegat 28.III Vi.1945

8 Struktura organizacyjna Polskiego Państwa Podziemnego Pion wojskowy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej o Naczelny Wódz Dowódca Armii Krajowej Kierownictwo Walki Podziemnej [2] Kierownictwo Dywersji Oddział VI Biuro Informacji i Propagandy Oddział VII Finansów i Kontroli Zastępca dowódcy i szef sztabu Zastępca szefa sztabu ds. organizacyjnych Oddział I Organizacyjny Zastępca szefa sztabu szef operacyjny Oddział III Operacyjny Wydział Broni Biuro Inspekcji Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy Zastępca szefa sztabu ds. dowodzenia i łączności Oddział V Łączności Oddział V O Łączności Operacyjnej Oddział V K Łączności Konspiracyjnej Wojskowy szef komunikacji Szefostwo Biur Wojskowych Zastępca szefa sztabu ds. kwatermistrzowskich Oddział IV Kwatermistrzowski Szefostwo Służb Inspektorat Wojskowej Służby Ochrony Powstania Oddział Produkcji Konspiracyjnej Naczelnymi zadaniami pionu wojskowego (Armia Krajowa) była rozbudowa militarna, która miała dać Polakom możliwość walki o suwerenność i niepodległość kraju po zakończeniu wojny. Pion wojskowy był także łącznikiem między okupowaną Polską a Rządem na uchodźstwie, chronił pion cywilny i zapewniał bezpieczeństwo jego pracownikom.

9 Pion cywilny Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej o Premier Krajowa Rada Ministrów Komitet ds. Kraju Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Placówki łączności dyplomatycznej Delegat Rządu RP na Kraj (wicepremier) Departament Prezydialny (Biuro Prezydialne) Departament Spraw Wewnętrznych Departament Informacji i Dokumentacji Departament Oświaty i Kultury Departament Pracy i Opieki Społecznej Departament Rolnictwa Departament Skarbu Departament Przemysłu i Handlu Departament Poczt i Telegrafów Departament Komunikacji Departament Robót Publicznych i Odbudowy Departament Sprawiedliwości Sekcja (Departament) Spraw Zagranicznych Komitet Ekonomiczny Krajowa Rada Odbudowy Biuro Narodowościowe Komitet Koordynacji Ustawodawczej Centralna Komisja Badania i Rejestrowania Zbrodni Okupanta w Polsce Komitet Administracyjny Komitet Polityczny Departament Obrony Narodowej Okręgowe Delegatury Rządu Powiatowe Delegatury Rządu Najważniejszymi zadaniami pionu cywilnego było utrzymanie ciągłości instytucji państwowych oraz zapewnienie funkcjonowania państwu i ewentualne przygotowanie do przejęcia władzy po zakończeniu działań wojennych.

10