ZMIANY POZIOMU I STRUKTURY ZATRUDNIENIA LUDNOŒCI NA OBSZARACH WIEJSKICH W POLSCE

Transkrypt

1 288 E. Mossakowska STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom VII l zeszyt 4 Ewa Mossakowska Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ZMIANY POZIOMU I STRUKTURY ZATRUDNIENIA LUDNOŒCI NA OBSZARACH WIEJSKICH W POLSCE CHANGES IN THE LEVEL AND STRUCTURE OF EMPLOYMENT IN RURAL AREAS IN POLAND S³owa kluczowe: ludnoœæ wiejska, aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci, bezrobocie, obszary wiejskie Key words: rural population, economic activity of the population, unemployment, rural areas Synopsis. Przedstawiono badania poziomu aktywnoœci zawodowej, zatrudnienia i jego zmian oraz bezrobocia na obszarach wiejskich. Wykorzystane dane liczbowe pochodz¹ z przeprowadzonych przez GUS spisów powszechnych oraz Badania Aktywnoœci Ekonomicznej Ludnoœci. W 2002 roku, w porównaniu z wynikami poprzedniego spisu, zmniejszy³ siê znacznie poziom aktywnoœci zawodowej ludnoœci na obszarach wiejskich. Zwiêkszy³a siê liczba i udzia³ biernych. W badanym okresie zmieni³a siê te struktura zatrudnienia ludnoœci wiejskiej. Du ym problemem wiejskiego rynku pracy jest bezrobocie, dotykaj¹ce g³ównie ludnoœæ bezroln¹. Wstêp Wraz z rozwojem spo³eczno-gospodarczym w Polsce i w innych krajach zmieniaj¹ siê funkcje pe³nione przez wieœ. Przez wiele lat wieœ by³a uto samiana z rolnictwem, choæ ju w 1976 roku Frenkel [1976] zauwa a³ wyraÿn¹ tendencjê do zanikania pierwiastków rolniczych, zarówno w stosunkach demograficznych, zatrudnieniu, jak i Ÿród³ach dochodów na wsi. Tereny wiejskie staj¹ siê coraz bardziej wielofunkcyjne, a rolnictwo zostaje ograniczane do zawodu [Woœ 2002]. Wed³ug danych Narodowego Spisu Powszechnego 2002 jedynie dla 14,3% gospodarstw domowych na wsi i 16,7% ludnoœci wiejskiej praca we w³asnym gospodarstwie rolnym by³a g³ównym Ÿród³em utrzymania, natomiast praca poza gospodarstwem rolnym by³a podstaw¹ utrzymania dla 44,7% ludnoœci wiejskiej [GUS 2003]. Celem opracowania jest pokazanie poziomu aktywnoœci ekonomicznej, struktury zatrudnienia oraz rozmiarów bezrobocia ludnoœci na terenach wiejskich w 2002 roku w porównaniu z latami wczeœniejszymi, g³ównie z 1988 rokiem. W artykule wykorzystano wyniki Narodowego Spisu Powszechnego (NSP) 2002, Badania Aktywnoœci Ekonomicznej Ludnoœci (BAEL) oraz dla porównañ NSP 1988 lub BAEL Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci wiejskiej W statystyce polskiej do grupy ludnoœci wiejskiej zalicza siê osoby, które mieszkaj¹ w miejscowoœciach bez praw miejskich. Liczebnoœæ ludnoœci wiejskiej zale y przede wszystkim od: przyrostu naturalnego, salda migracji wewnêtrznych i zagranicznych oraz salda zmian administracyjnych. Przyrost naturalny na wsi oraz saldo migracji na pobyt sta³y s¹ dodatnie,

2 Zmiany poziomu i struktury zatrudnienia ludnoœci na obszarach wiejskich w Polsce 289 natomiast w³¹czanie w granice miast terenów o statusie dotychczas wiejskim zmniejsza liczbê ludnoœci wiejskiej 1. Wed³ug danych NSP 2002 obszary wiejskie zamieszkiwa³o 14,6 mln osób, co stanowi³o 38,2% ludnoœci Polski. W ujêciu absolutnym liczba ludnoœci wiejskiej od roku 1988 prawie nie zmieni³a siê 2. Najwiêkszy udzia³ ludnoœci zamieszkuj¹cej obszary wiejskie zaobserwowano w województwach: podkarpackim (59,5%), œwiêtokrzyskim (54,1%) i lubelskim (53,4%), natomiast najmniejszy w województwie œl¹skim (20,9%) i dolnoœl¹skim (28,6%). Tereny wiejskie nie s¹ obszarami jednolitymi. Gminy wiejskie posiadaj¹ ró ne funkcje gospodarcze. Wed³ug badañ IERiG w 2000 roku jedynie niespe³na 15% gmin stanowi³y jednostki monofunkcyjne z silnie rozwiniêtym sektorem rolniczym, ponad 5% z dobrze rozwiniêtym sektorem przemys³owym, natomiast prawie 80% gmin charakteryzowa³o siê struktur¹ wielofunkcyjn¹, gdzie orientacja rolnicza by³a dosyæ znacz¹ca, ale widoczn¹ rolê odgrywa³y równie us³ugi i przemys³ [Woœ 2002]. Niejednolitoœæ obszarów wiejskich obrazuje równie ró na gêstoœæ zaludnienia na terenach wiejskich, która w 2002 roku wynosi³a od 24 osób/km 2 w województwie zachodniopomorskim i warmiñsko-mazurskim do 116 osób/km 2 w województwie œl¹skim i 119 osób/km 2 w ma³opolskim. W analizach rynku pracy ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej dzieli siê na trzy podstawowe grupy: pracuj¹cych, bezrobotnych i biernych. Dwie pierwsze zbiorowoœci tworz¹ razem ludnoœæ aktywn¹. W badaniach wyró nia siê te czêsto grupê osób o nieustalonym statusie na rynku pracy. W NSP 2002 r. po raz pierwszy w spisach powszechnych wyodrêbniono tak¹ zbiorowoœæ. Zmiany aktywnoœci ekonomicznej ludnoœci Polski w latach 1988 i 2002 przedstawia tabela 1. W 1988 roku ludnoœæ czynna na terenach wiejskich liczy³a ponad 7,7 mln osób. W 2002 roku odnotowano na tych obszarach 6,3 mln osób aktywnych. Dla 267,7 tys. osób nie uzyskano informacji o ich statusie na rynku pracy. By³y to g³ównie osoby przebywaj¹ce za granic¹. Mimo pewnego zani enia w spisie 2002 liczby osób aktywnych (ze wzglêdu na wyodrêbnienie osób o nieustalonym statusie), w badanym okresie zanotowano znacz¹ce zmniejszenie realnych zasobów pracy. Jednoczeœnie zaobserwowano wzrost ogólnej liczby ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej. Tendencje te, choæ w mniejszym natê eniu s¹ równie widoczne na obszarach miejskich. Spadek aktywnoœci zawodowej ludnoœci wynika³ przede Tabela 1. Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej w Polsce w latach 1988 i 2002 Wyszczególnienie Obszarymiejskie Obszarywiejskie Obszarymiejskie Obszarywiejskie ogó³em , , aktywni , ,1 61,2 71,8 bierni 6 778, ,4 38,8 28,2 ogó³em w tysi¹cach , ,3 w odsetkach aktywni , ,1 52,8 55,0 bierni 8 540, ,5 43,2 42,7 nieustalony stastus 788,1 267,7 ród³o: obliczenia w³asne na podstawie: Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci Polski, GUS, Warszawa ,0 2,3 1 Przyrost naturalny w miastach od 1999 roku jest ujemny, natomiast na terenach wiejskich niski 0,2 promila, ale dodatni. Od 2000 roku saldo migracji dla terenów wiejskich jest dodatnie, na obszary te w 2003 roku przyby³o o 27 tys. osób wiêcej ni je opuœci³o. Zmiany liczby ludnoœci wiejskiej wynikaj¹ce ze zmian administracyjnych s¹ niewielkie w 2003 roku ubytek z tego tytu³u wyniós³ 4 tys. osób. 2 Liczba ludnoœci wiejskiej w latach spad³a o oko³o 80 tys. osób, a spadek nast¹pi³ do po³owy lat dziewiêædziesi¹tych, natomiast w nastêpnych latach obserwuje siê wzrost ludnoœci na terenach wiejskich, np. w roku 2003 o prawie 30 tys. osób [GUS 2004].

3 290 E. Mossakowska wszystkim ze zmian, które zasz³y w polskiej gospodarce w badanym okresie i zwi¹zane by³y z przejœciem do systemu rynkowego. Spad³ popyt na pracê, ros³a stopa jawnego bezrobocia, czêœæ osób zniechêcona bezowocnym poszukiwaniem pracy, znalaz³a siê poza grup¹ aktywnych i zaczê³a szukaæ socjalnych Ÿróde³ utrzymania. Œwiadczy o tym równie znaczny wzrost liczby i odsetka biernych. Udzia³ ludnoœci biernej na wsi w 1988 roku by³ znacznie ni szy ni w mieœcie, natomiast w 2002 roku liczby te praktycznie wyrówna³y siê. Wzrost populacji biernych wynika³ te z bardziej powszechnego d¹ enia do podniesienia poziomu wykszta³cenia, a wiêc d³u szego czasu nauki i póÿniejszego wchodzenia na rynek pracy (26,3% grupy biernych to osoby w wieku lata). W liczbach absolutnych w analizowanym okresie na terenach wiejskich uby³o 1,4 mln osób aktywnych, natomiast liczba biernych wzros³a o prawie 1,9 mln osób (61,7%). Aktywnoœæ zawodowa na terenach wiejskich by³a wy sza ni w miastach, choæ ró nica w 1988 roku wynosi³a oko³o 10 punktów procentowych, natomiast w 2002 roku tylko niespe³na 2 punkty. Wspó³czynnik aktywnoœci zawodowej dla osób w wieku 15 lat i wiêcej w roku 2002 na obszarach wiejskich wynosi³ 56,3% (w miastach 55%), natomiast dla osób w wieku produkcyjnym 73,1% (w miastach 70,9%) [GUS 2003]. Zmiany zatrudnienia ludnoœci na obszarach wiejskich W analizie rynku pracy pomocny jest te wskaÿnik zatrudnienia, pokazuj¹cy udzia³ osób zatrudnionych w liczbie ludnoœci 15 lat i wiêcej lub w wieku produkcyjnym. W 2002 roku wskaÿniki te na wsi wynosi³y odpowiednio 45,2% (miasta 42,9%) i 57,9% (miasta 55%). WskaŸniki zatrudnienia w badanym okresie zmniejszy³y siê znacznie. W 1988 roku w zbiorowoœci ludnoœci 15 lat i wiêcej na wsi 71,8% osób pracowa³o (w miastach 61,2%) 3. Dziel¹c ludnoœæ wiejsk¹ na osoby zwi¹zane z rolnictwem i tzw. ludnoœæ bezroln¹ mo na zauwa yæ, e wskaÿniki zatrudnienia s¹ wy sze wœród tej pierwszej grupy i w 2002 roku wynosi³y odpowiednio 52,8% wobec 34,3% w drugiej grupie. Ludnoœæ bezrolna na wsi charakteryzuje siê wiêc bardzo niskim wskaÿnikiem zatrudnienia. W grupie tej znajduj¹ siê osoby zwi¹zane wczeœniej z rolnictwem uspo³ecznionym, które wraz z jego upadkiem straci³y pracê. Ludnoœæ bezrolna pracuje tak e poza obszarami wiejskimi. Wraz z narastaj¹cym bezrobociem mo liwoœci takiej pracy kurcz¹ siê. Ludnoœæ ta jest te s³abiej wykszta³cona ni ludnoœæ miejska. W miastach wykszta³ceniem wy szym legitymowa³o siê 13,7% populacji, wœród ludnoœci bezrolnej na wsi tylko 5,5%. Natomiast najni szy poziom wykszta³cenia (podstawowe ukoñczone lub niepe³ne) posiada³o 23,8% mieszkañców miast i a 42,9% populacji ludnoœci bezrolnej. Ni szy poziom wykszta³cenia znacznie utrudnia znalezienie pracy. WskaŸniki zatrudnienia s¹ zró nicowane przestrzennie. Najni sze na terenach wiejskich by³y w województwach: lubuskim, zachodniopomorskim i warmiñsko-mazurskim, gdzie liczba PGR by³a znaczna. W 2002 roku na terenach wiejskich pracowa³o ponad 5 mln osób. Najbardziej liczn¹ grupê stanowili pracownicy najemni 55% ogó³u (w miastach ponad 84%). Populacjê osób pracuj¹cych na w³asny rachunek mo na natomiast podzieliæ na grupê pracodawców zatrudniaj¹cych pracowników najemnych oraz grupê, która tworzy tylko w³asne miejsce pracy i nie zatrudnia innych osób. Udzia³y wymienionych grup w ogólnej liczbie pracuj¹cych na wsi wynosi³y odpowiednio 2,3 i 27,0% (w mieœcie 4,9% oraz 9,0%). Odsetek pracuj¹cych na w³asny rachunek na wsi jest znacznie wy szy ni w mieœcie, wi¹ e siê to z doœæ du ym udzia³em osób u ytkuj¹cych w³asne gospodarstwo rolne wœród mieszkañców wsi. Poza tym udzia³ pracuj¹cych poza rolnictwem na rachunek w³asny w badanym okresie zwiêksza³ siê. Wœród pracuj¹cych na terenach wiejskich osobn¹ kategoriê stanowi¹ pomagaj¹cy cz³onkowie rodzin prawie 15% pracuj¹cych (w miastach 0,9%). 3 Poniewa w 1988 nie rejestrowano jawnego bezrobocia, wskaÿnik aktywnoœci zawodowej jest równy wskaÿnikowi zatrudnienia.

4 Zmiany poziomu i struktury zatrudnienia ludnoœci na obszarach wiejskich w Polsce 291 Tabela 2. Pracuj¹cy wed³ug rodzaju dzia³alnoœci g³ównego miejsca pracy Wyszczególnienie Ogó³em w tym: Rolnictwo, leœnictwo i ³owiectwo Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys³owe Budownictwo Handel i naprawy Transport i ³¹cznoœæ Obs³uga nieruchomoœci i firm Administracja publiczna, obrona narodowa i Edukacja Ochrona zdrowia i opieka spo³eczna ubezpieczenia ród³o: Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci Polski, GUS, Warszawa œci Polski w latach , GUS, Warszawa Miejsce zamieszkania w du ym stopniu wp³ywa na rodzaj wykonywanej pracy w g³ównym b¹dÿ wy³¹cznym miejscu zatrudnienia (tab. 2). Mieszkañcy wsi pracowali g³ównie w rolnictwie, leœnictwie i ³owiectwie, przetwórstwie przemys³owym, handlu i naprawach. Du y udzia³ zatrudnionych w pierwszej wymienionej sekcji wynika g³ównie z wysokiego odsetka pracuj¹cych w rolnictwie indywidualnym. Nale y zauwa yæ, e struktura zatrudnienia ludnoœci wiejskiej od 1995 roku zmieni³a siê. Spad³ udzia³ pracuj¹cych w rolnictwie, zwiêkszy³ siê w przetwórstwie przemys³owym i szeroko pojmowanym sektorze us³ug. Mieszkañcy miast pracowali g³ównie w przetwórstwie przemys³owym, handlu i naprawach. Zmiany struktury zatrudnienia w mieœcie pokazuj¹ równie na wzrost znaczenia sfery us³ug, choæ równie na spadek odsetka zatrudnionych w przemyœle. Rodzaj dzia³alnoœci w miejscu pracy ma œcis³y zwi¹zek z wykonywanym zawodem. Mieszkañcy wsi pracowali w 2002 roku g³ównie jako rolnicy, ogrodnicy, leœnicy oraz robotnicy przemys³owi i rzemieœlnicy (55,7%). Udzia³ zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych, specjalistów i wy- szych urzêdników wynosi³ 8,8% (w mieœcie 25,8%). Natomiast zatrudnieni jako pracownicy biurowi i personel œredniego szczebla stanowili wœród pracuj¹cych mieszkañców wsi 11,4% (w mieœcie 26,2%). WyraŸnie wiêc widaæ, e przeciêtnie ni sze kwalifikacje i wykszta³cenie lokuj¹ mieszkañców wsi na ni szych stanowiskach. Nale y dodaæ, e ludnoœæ bezrolna na wsi posiada³a korzystniejsz¹ strukturê wykszta³cenia ni pracuj¹cy w rolnictwie indywidualnym. W okresie transformacji istotnymi zmianami w strukturze zatrudnienia by³ równie wzrost odsetka pracuj¹cych w sektorze prywatnym. W 2002 roku na terenach wiejskich udzia³ zatrudnionych w sektorze prywatnym wynosi³ 72% (w grupie pracuj¹cych poza gospodarstwami rolnymi ponad 62%). Bezrobocie na terenach wiejskich Miasto Wieœ [tys.] 8941,0 8139, , , 4 2,8 4,0 24,7 7,3 16,0 7,1 3,4 6,2 8,4 9,0 2,2 2,1 20,2 6,2 17,2 7,5 7,4 8,3 8,2 8,8 Polska jest krajem o wysokim poziomie bezrobocia. W IV kwartale 2003 roku bez pracy pozostawa³o ponad 3,2 mln osób, z tego na terenach wiejskich ponad 1 mln osób (33%). Stopa bezrobocia wynosi³a w kraju 19,3%, w tym 16,8% na terenach wiejskich i 20,9% w mieœcie. Nale y jednak dodaæ, e proste porównanie rozmiarów i cech zjawiska bezrobocia w mieœcie i na wsi mo e byæ myl¹ce. Zestawienie stóp bezrobocia sugeruje, e problem ten dotyczy w wiêkszym stopniu mieszkañców miast. Natomiast w gospodarstwach rolnych na wsi bezrobocie [%] 51,7 2,1 15,9 4,2 7,2 3,8 0,8 2,5 4,5 3,3 40,8 1,2 17,2 5,5 9,8 4,7 2,1 4,7 4,4 4,0 2003, Aktywnoœæ ekonomiczna ludno-

5 292 E. Mossakowska wystêpuje czêsto w formie utajonej, nierejestrowanej w statystyce, a stopa bezrobocia wœród ludnoœci bezrolnej na wsi by³a znacznie wy sza ni w mieœcie, na przyk³ad w 2001 roku wynosi³a 26,8%, wobec 19,6% w mieœcie [Frenkel 2003]. W spisie powszechnym 2002 nie badano rozmiarów bezrobocia ukrytego na wsi. Problem ten zosta³ ujêty w spisie rolnym Szacowana stopa bezrobocia ukrytego w gospodarstwach indywidualnych na wsi wynosi³a wówczas oko³o 20% [GUS 1997]. Natê enie zjawiska bezrobocia zmienia³o siê w czasie. Stopa bezrobocia gwa³townie wzros³a w pierwszych latach przemian gospodarczych, potem od po³owy lat dziewiêædziesi¹tych do koñca 1998 roku zmniejszy³a siê do poziomu 10-12%, na terenach wiejskich 9-11%. Od 1999 do koñca badanego okresu stopa bezrobocia ros³a. Problem bezrobocia dotyka g³ównie ludzi m³odych. W 2002 roku 56% populacji bezrobotnych w kraju nie przekroczy³o 35 roku ycia, na terenach wiejskich odsetek ten wynosi³ 61,9%. Natê enie bezrobocia zale y te od poziomu wykszta³cenia. W grupie osób z wykszta³ceniem wy szym na terenach wiejskich stopa bezrobocia wynosi³a 7,0%, z wykszta³ceniem zasadniczym zawodowym 22,4%. Nale y jednak dodaæ, e odsetek bezrobotnych z wy szym wykszta³ceniem roœnie. Poniewa poziom wykszta³cenia na terenach wiejskich jest ni szy ni w mieœcie, ponad 70% populacji bezrobotnych na terenach wiejskich posiada³o wykszta³cenie podstawowe lub zasadnicze zawodowe, wobec 53% w mieœcie. Stanowi to w pewnej mierze wyjaœnienie faktu, e udzia³ d³ugotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie osób bez pracy na terenach wiejskich jest wy szy ni w mieœcie i wynosi 47% (wobec 45% w mieœcie). D³ugotrwa- ³oœæ bezrobocia jest jego niekorzystn¹ cech¹. W 2002 roku na obszarach wiejskich 26% ogó³u bezrobotnych pozostawa³a bez pracy ponad 2 lata. Pozytywny jest fakt, e udzia³ d³ugotrwa³e bezrobotnych na wsi powoli zmniejsza siê, w 2001 roku odsetek ten wynosi³ 30,9%. Analizuj¹c rozmiary i strukturê bezrobocia nale y dodaæ, e podane liczby trzeba traktowaæ w pewnej mierze szacunkowo, nie uwzglêdniaj¹ one bowiem nielegalnego zatrudnienia i rejestrowania siê w urzêdach pracy jedynie w celu otrzymania zasi³ku lub ubezpieczenia spo³ecznego. Podsumowanie Ludnoœæ wiejska ró ni siê od mieszkañców miast pod wzglêdem struktury zatrudnienia, wykonywanych zawodów, posiadanego poziomu wykszta³cenia. Wraz ze zmianami struktury gospodarki zachodzi³y równie zmiany na wiejskim rynku pracy. Obszary wiejskie ulegaj¹ wielofunkcyjnym przemianom, jednoczeœnie nastêpuje proces dezagraryzacji struktury zatrudnienia ludnoœci wiejskiej. Natê enie tego procesu jest ró ne w poszczególnych regionach. W województwie œl¹skim w 2002 roku jedynie 4,9% ludnoœci wiejskiej utrzymywa³o siê z pracy w swoim gospodarstwie rolnym, w lubuskim 6,8%. Jednoczeœnie istniej¹ regiony, gdzie te udzia³y wynosz¹ ponad 35% (podlaskie). Tereny wiejskie nie s¹ wiêc obszarami jednolitymi i pe³ni¹ ró ne funkcje. Od koñca lat osiemdziesi¹tych liczba i udzia³ aktywnych oraz zatrudnionych na terenach wiejskich znacznie siê zmniejszy³y, choæ dziêki zatrudnieniu w gospodarstwach rolnych wspó³czynniki aktywnoœci ekonomicznej s¹ wy sze ni w mieœcie. Spadek aktywnoœci zawodowej ludnoœci wiejskiej wynika³ ze zmniejszania siê zatrudnienia w rolnictwie, restrukturyzacji ca³ej gospodarki i powolnej likwidacji przerostów zatrudnienia (masowe zwolnienia z pracy w pierwszych latach transformacji), wzrostu znaczenia dochodów o charakterze niezarobkowym (w 2002 roku prawie 45% gospodarstw domowych na wsi utrzymywa³o siê g³ównie ze Ÿróde³ niezarobkowych, wobec 23% w 1988). Istotnym problemem wiejskiego rynku pracy jest bezrobocie, niedoszacowane w oficjalnych statystykach ze wzglêdu na pomijanie bezrobocia ukrytego w rolnictwie. Bezrobotnej ludnoœci wiejskiej nie jest ³atwo znaleÿæ miejsce pracy, g³ównie ze wzglêdu na niski poziom wykszta³cenia oraz brak ofert pracy na terenach wiejskich. Nieco optymizmu mog¹ wnieœæ informacje o stopniowej poprawie wykszta³cenia ludnoœci wiejskiej (odsetek osób z wykszta³-

6 Zmiany poziomu i struktury zatrudnienia ludnoœci na obszarach wiejskich w Polsce 293 ceniem ponadpodstawowym wzrós³ w latach z 39 do 56%, w tym z wykszta³ceniem wy szym z 1,8 do 4,3%) oraz wzroœcie na terenach wiejskich odsetka pracuj¹cych na rachunek w³asny poza rolnictwem. Literatura Frenkel I. 1976: Ludnoœæ wiejska i zatrudnienie w rolnictwie polskim w latach Wieœ i Rolnictwo, nr 3,7. Frenkel I. 2003: Ludnoœæ, zatrudnienie i bezrobocie na wsi. IRWiR PAN, Warszawa, 130. GUS. 1997: Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci zwi¹zanej z rolnictwem. Czêœæ II. GUS, Warszawa, 111. GUS. 2002: Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci Polski w latach GUS, Warszawa. GUS. 2003: Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci Polski GUS, Warszawa. GUS. 2004: Rocznik Statystyczny RP. GUS, Warszawa. Woœ A. 2002: Przestrzeñ ekonomiczna rolnictwa. IERiG, Warszawa, 5, Summary The paper consists of an analysis of changes in the level and structure of employment in rural areas in Poland. The study is based on statistical data from National Census of People 2002 compared with the data for During the considered period, the percentage of economically active and employed persons in rural areas decreased noticeably. At the same time the rise in proportion of economically inactive persons and unemployed was observed. In the transformation period the structure of employment was changed. Adres do korespondencji dr Ewa Mossakowska Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej SGGW ul. Nowoursynowska Warszawa tel. (0 22) mossakowska@alpha.sggw.waw.pl