ARTYKUŁY. Wstęp. Słowa kluczowe: ramienice, Chara contraria, Chara tomentosa, łąki ramienicowe, jezioro, jakość wód.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ARTYKUŁY. Wstęp. Słowa kluczowe: ramienice, Chara contraria, Chara tomentosa, łąki ramienicowe, jezioro, jakość wód."

Transkrypt

1 ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 70 (1): 49 62, 2014 Skład florystyczny i struktura fitocenoz zespołów ramienicy przeciwstawnej Charetum contrariae i ramienicy omszonej Charetum tomentosae w jeziorach Ziemi Lubuskiej Floris c composi on and structure of charophyte associa ons Charetum contrariae and Charetum tomentosae in lakes of the Lubusz Land (Ziemia Lubuska) KATARZYNA LENKIEWICZ 1, MARIUSZ PEŁECHATY 1*, ANDRZEJ PUKACZ 2 1 Zakład Hydrobiologii, Wydział Biologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Poznań, ul. Umultowska 89 * marpelhydro@poczta.onet.pl 2 Polsko-Niemiecki Instytut Badawczy, Collegium Polonicum Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Europa-Universität Frankfurt (Oder) Słubice, ul. Kościuszki 1 Słowa kluczowe: ramienice, Chara contraria, Chara tomentosa, łąki ramienicowe, jezioro, jakość wód. Celem niniejszej pracy była analiza składu i struktury gatunkowej dwóch zbiorowisk: ramienicy przeciwstawnej Charetum contrariae (Corillion 1957) i ramienicy omszonej Charetum tomentosae (Corillion 1957) oraz preferowanych przez nie warunków siedliskowych. Badania przeprowadzono w okresie letnim w latach w 12 jeziorach Pojezierza Lubuskiego, w których stwierdzono obecność tych zbiorowisk. W terenie posługiwano się metodą zdjęć fitosocjologicznych Braun-Blanqueta. Analizowano również cechy fizyczno-chemiczne wody badanych jezior. Stwierdzono duże bogactwo gatunkowe obu zbiorowisk z udziałem zarówno gatunków ramienic, jak i roślin naczyniowych. Wykazano również zróżnicowanie florystyczne i strukturalne w obrębie poszczególnych zbiorowisk. Dostępność światła i stężenie wapnia oraz morfologię misy jeziornej zaliczono do kluczowych czynników ekologicznych. Utrzymanie jezior, w których występują łąki ramienicowe, i ich ochrona wynikająca z wymogów prawnych Unii Europejskiej uzależnione są od zachowania ich w dobrym stanie ekologicznym, zapewniającym odpowiednią przezroczystość wód. Wstęp Współczesne prace naukowe dotyczące szaty roślinnej w dużej mierze poświęcone są badaniu preferencji siedliskowych nie tylko danych gatunków, lecz także zbiorowisk roślinnych. Wiąże się to w znacznym stopniu z powstawaniem programów międzynarodowych, przede wszystkim takich jak: CORINE i Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 (Dzwonko 2007), a w odniesieniu do wód dodatkowo Ramowej Dyrektywy Wodnej (Dyrektywa 2000). Badania roślinności wód wskazują na duże znaczenie zbiorowisk makrofitów, a zwłaszcza zbiorowisk makroskopowych glonów z grupy ramienic (rodzina Characeae), pełniących ważną funkcję w utrzymaniu dobrego stanu ekologicznego jezior (Pełechaty, Pukacz 2006b; Gąbka i in. 2007). Wpływ makrofitów naczyniowych oraz ramienic na ekosystem wodny jako układ wielokie- 49

2 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 1, 2014 runkowych ekologicznych zależności jest często podkreślany w literaturze (Kłosowski 1985; Carpenter, Lodge 1986; Królikowska 1997; Søndergaard, Moss 1998; van den Berg i in. 1998; Szańkowski, Kłosowski 2001; van Donk, van de Bund 2002; Pełechaty, Gąbka 2006). Ramienice tworzą zwarte zbiorowiska zwane łąkami ramienicowymi, klasyfikowane zgodnie z założeniami fitosocjologii jako zespoły roślinne należące do klasy Charetea fragilis Fukarek 1961 ex Krausch Poznanie preferencji środowiskowych poszczególnych zespołów ramienic jest istotne ze względu na objęcie ochroną gatunkową wielu budujących je gatunków ramienic. Zbiorowiska natomiast są kluczowym składnikiem siedliska o znaczeniu wspólnotowym, określanego jako twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea. Siedlisko to, oznaczone kodem 3140, zamieszczono w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa 1992) jako jeden z typów siedlisk, dla których wymagane jest wyznaczenie specjalnych obszarów ochrony. W rezultacie postępuje wzrost stanu wiedzy na temat tych organizmów i ich zbiorowisk, który jednak jest nadal niewystarczający do w pełni skutecznej ich ochrony. Na obszarze zachodniej Polski prowadzone są w ostatnich latach badania ekologicznych uwarunkowań ramienic i ich zbiorowisk (m.in. Gąbka 2004; Pełechaty 2005; Pukacz i in. 2005; Piotrowicz i in. 2006; Gąbka i in. 2007; Pełechaty, Susek 2008; Gąbka 2009). Jednym z pojezierzy objętych badaniami jest Pojezierze Lubuskie, skąd pochodzą wyniki przedstawione w tej pracy, a którego stan hydrobiologiczny jest znacznie mniej znany w porównaniu do pozostałych obszarów kraju, mimo że badania hydrobiologiczne (w tym dotyczące roślinności) prowadzono w tej części kraju w drugiej połowie XX wieku (Dąmbska 1962, Kraska 2009). Obszar ten, jak i inne fragmenty Ziemi Lubuskiej, jest interesujący ze względu na zachowanie naturalnych ekosystemów wodnych w mało zmienionym stanie, co było jednym z powodów podjęcia w ostatniej dekadzie interdyscyplinarnych badań hydrobiologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem flory i roślinno- Tab. 1. Charakterystyka badanych jezior Pojezierza Lubuskiego (na podst.: Jańczak 1996; Pełechaty i in. 2007) Table 1. Characteris cs of the studied lakes in the Lubuskie Lake District (based on: Jańczak 1996; Pełechaty et al. 2007) Jeziora Lakes Współrzędne geograficzne Geographic coordinates Powierzchnia Surface area [ha] Głębokość maksymalna Maximum depth [m] Głębokość średnia Mean depth [m] Typ miktyczny Mic c type Przepływowość Type of flow Czyste Małe 52 26,2 N, 14 51,5 E 9,0 5,5 2,6 P B Długie 52 28,1 N, 15 27,1 E 6,0 3,2 b.d. P B Garbicz 52 18,0 N, 15 00,0 E 35,1 20,7 8,5 D B Grzybno 52 26,9 N, 14 50,0 E 42,7 13,9 5,2 D O Jasne 53 02,5 N, 14 53,9 E 15,1 9,5 4,3 P B Kręcko 52 19,1 N, 14 59,4 E 46,5 12,9 5,6 P B Linie (Wyspa) 52 19,1 N, 14 45,5 E 19,3 6,6 3,1 P B Lubiąż 52 31,0 N, 15 13,6 E 130,0 12,8 4,6 D P Łagowskie 52 19,5 N, 15 17,3 E 82,4 13,5 5,2 D P Niesłysz 52 13,9 N, 15 23,8 E 486,2 34,7 7,8 D P Trześniowskie 52 21,3 N, 15 18,1 E 185,7 58,8 19,9 D P Złoty Potok 52 13,0 N, 15 22,5 E 32,8 13,7 5,9 D B Objaśnienia symboli: Typ miktyczny: D dimiktyczne, P polimiktyczne; Przepływowość: B bezodpływowe, O odpływowe, P przepływowe Explana on of symbols: Mic c type: D dimic c, P polymic c; Type of flow: B without drainage, O ou low, P flow- -through 50

3 K. Lenkiewicz i in. Łąki ramienicowe jezior Ziemi Lubuskiej ści ramienicowej (Pukacz i in. 2005; Pełechaty, Pukacz 2006a; Pełechaty i in. 2007; Pełechaty i in. 2010; Pronin i in. 2011). Niniejsza praca dotyczy dwóch zespołów: ramienicy przeciwstawnej Charetum contrariae (Corillion 1957) i ramienicy omszonej Charetum tomentosae (Corillion 1957), które obok zespołu krynicznicy tępej Nitellopsidetum obtusae (Sauer 1937) Dąmbska 1961 należą do najczęściej spotykanych zbiorowisk ramienic w Polsce. Celem badań była analiza porównawcza tych dwóch zespołów makroskopowych glonów pod względem struktury i składu gatunkowego oraz preferowanych warunków siedliskowych w jeziorach Ziemi Lubuskiej. reagujących makrofitów) wykazują negatywne efekty presji amura białego Ctenopharyngodon idella (Krupska i in. 2012). Innym przykładem niewłaściwego gospodarowania, a tym samym zagrożeniem dla makrofitów, jest nadmierne wykorzystanie akwenów jako terenów rekreacyjnych, szczególnie w miejscach bez właściwej infrastruktury (np. dzikie plaże i pola namiotowe). Teren badań Polodowcowy krajobraz województwa lubuskiego wyróżniają jeziora przeważnie stosunkowo płytkie, nieprzekraczające 10 m głębokości, spośród których znaczna część to akweny o powierzchni do 5 ha (Choiński 1992, Zieleniewski 2005). Są wśród nich zarówno jeziora rynnowe (np. Jezioro Trześniowskie najgłębsze w regionie i dziesiąte pod względem głębokości w kraju), morenowe, przyozowe, drumlinowe, oczka i kociołki, jak i poligenetyczne. Charakter zlewni jezior jest głównie leśny (lesistość Ziemi Lubuskiej osiąga ok. 50%). Spośród jezior objętych badaniami (tab. 1) zlewnię leśno-rolniczą mają jeziora Grzybno i Kręcko, natomiast obszary zabudowane znajdują się w granicach zlewni jezior: Lubiąż, Łagowskie, Niesłysz i Trześniowskie (Pełechaty i in i literatura tamże). Większość badanych zbiorników ma charakter bezodpływowy, a przepływ wody w przepływowych czy odpływowych jest zazwyczaj niewielki. Duża różnorodność typów ekosystemów wodnych, w większości dobrze zachowanych, jest cechą Pojezierza Lubuskiego, która podnosi jego walory przyrodnicze w stosunku do innych regionów. Występują jednak niekorzystne przekształcenia roślinności wodnej. Zagrożone są także ramienice, które oprócz reakcji na przemiany troficzne wód (należą do najszybciej Ryc. 1. Lokalizacja badanych jezior Pojezierza Lubuskiego: a badane jeziora: 1 Linie (Wyspa), 2 Grzybno, 3 Czyste Małe, 4 Długie, 5 Kręcko, 6 Garbicz, 7 Jasne, 8 Lubiąż, 9 Trześniowskie, 10 Łagowskie, 11 Złoty Potok, 12 Niesłysz; b zbiorniki wodne i cieki, c miejscowości Fig. 1. Loca on of the studied lakes in the Lubuskie Lake District: a studied lakes, 1 12 as listed above, b water bodies and water courses, c locali es 51

4 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 1, 2014 Metody badań Fitocenozy zespołów ramienicy omszonej i ramienicy przeciwstawnej zbadano w 12 jeziorach Pojezierza Lubuskiego (ryc. 1). W fitocenozach spełniających kryterium reprezentatywności i jednorodności (Faliński 2001) wykonano w trakcie sezonu letniego od czerwca do sierpnia w latach zdjęcia fitosocjologiczne w ramach szerszego projektu badawczego, którym objęto zbiorowiska roślinne jezior Ziemi Lubuskiej (Pełechaty i in. 2007). Zgodnie z metodą zdjęć fitosocjologicznych Braun-Blanqueta określano powierzchnię zdjęcia, szerokość płatu, głębokość i nachylenie oraz procentowe pokrycie powierzchni płatu przez poszczególne gatunki (ilościowość). Uwzględniano ponadto ocienienie roślinnością brzegową oraz pokrycie badanych płatów warstwą zielną i mszysto-porostową, a także rodzaj podłoża, na którym badano daną fitocenozę. Podłożu mineralnemu przypisano umownie wartość 1, a organicznemu 4. Podłoże mineralno-organiczne i organiczno-mineralne uzyskały odpowiednio wartości 2 i 3. Ponadto w centralnej, najgłębszej części jezior przeprowadzano badania dotyczące widzialności, przewodności, ph, stężenia tlenu i temperatury wody. Pobrano również próbki wody do laboratoryjnych analiz stężenia P, N, Mg, Ca oraz zasadowości i twardości wody jeziornej. Laboratoryjne analizy hydrochemiczne w pobranych próbkach wody wykonano w Zakładzie Analizy Wody i Gruntów Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Zdjęcia fitosocjologiczne zestawiono w dwie tabele rzeczywiste (Matuszkiewicz 2002), oddzielnie dla zespołów ramienicy omszonej i ramienicy przeciwstawnej, co pozwoliło dokonać analizy zróżnicowania gatunkowego fitocenoz w obrębie zespołu oraz obliczyć wskaźniki syntetyczne: stałość fitosocjologiczną poszczególnych gatunków i współczynnik pokrycia. Posłużyły one do skonstruowania syntetycznej tabeli 2. Nazwy gatunków ramienic podano według Dąmbskiej (1964). Nazewnictwo roślin naczyniowych przyjęto za Rutkowskim (1998). Przy użyciu programu Statistica 10 wykonano analizy statystyczne, które pomogły w określeniu zróżnicowania gatunkowego badanych zbiorowisk. Na potrzeby analizy statystycznej ilościowość gatunków zamieniono na skalę wartości według van der Maarela (1979), przypisując odpowiednio liczby od 1 do 9: 1 dla gatunków sporadycznie występujących reprezentowanych w zdjęciu przez pojedyncze osobniki, a 9 dla gatunków o najwyższym pokryciu procentowym w zdjęciu, tj %. W celu sprawdzenia, czy i w przypadku których cech morfometrycznych i fizycznochemicznych występuje zróżnicowanie między jeziorami z obecnością badanych zbiorowisk, wykonano analizę składowych głównych (PCA) za pomocą programu Canoco 4.1 (Ter Braak, Šmilauer 2002). Wyniki Struktura zbiorowisk W zdjęciach fitosocjologicznych zespołu ramienicy przeciwstawnej wystąpiło łącznie 13 gatunków, w tym 5 gatunków ramienic, a liczba gatunków w zdjęciu wahała się od 1 do 7. Największą po ramienicy przeciwstawnej liczbą wystąpień cechowała się ramienica krucha Chara fragilis. Często notowano również krynicznicę tępą Nitellopsis obtusa, wywłócznika kłosowego Myriophyllum spicatum oraz mech zdrojek Fontinalis antipyretica (tab. 2). W jeziorach Pojezierza Lubuskiego fitocenozy omawianego zespołu występują głównie na podłożu mineralnym (ryc. 2). Całkowita liczba gatunków w zbadanych zdjęciach zespołu ramienicy omszonej wynosiła 15, w tym aż 9 przedstawicieli ramienic, z czego najczęściej obserwowanym gatunkiem, po ramienicy omszonej Chara tomentosa, była krynicznica tępa (tab. 2). Liczba gatunków w zdjęciu wahała się od 1 do 5. Fitocenozy zespołu ramienicy omszonej przejawiały dużą różnorodność w obrębie gatunków ramienic (tab. 2), jednak pojedyncze płaty były ubogie pod względem florystycznym i składały się przede wszyst- 52

5 K. Lenkiewicz i in. Łąki ramienicowe jezior Ziemi Lubuskiej Tab. 2. Skład gatunkowy i struktura zbiorowisk ramienicy przeciwstawnej Charetum contrariae i ramienicy omszonej Charetum tomentosae w jeziorach Pojezierza Lubuskiego Table 2. Species composi on and structure of Charetum contrariae and Charetum tomentosae in lakes of the Lubuskie Lake District Zbiorowisko Charetum contra ae Charetum tomentosae Plant community S WP S WP Ramienica przeciwstawna Chara contraria Kütz V 3 5 (100%) 7031 I 2 (6%) 94 Ramienica omszona Ch. tomentosa L. I + 2 (13%) 94 V 4 5 (100%) 8281 Krynicznica tępa Nitellopsis obtusa (Desvaux) J. Groves II r 2 (38%) 126 II + 2 (31%) 204 Ramienica krucha Ch. fragilis Desvaux III r 2 (50%) 113 I r 2 (19%) 109 Ramienica szorstka Ch. aspera (Deth.) Willd. I 1 (6%) 16 I 2 (13%) 188 Ramienica zwyczajna Ch. rudis A. Br. I + 2 (19%) 95 Ramienica delikatna Ch. delicatula Ag. I + 1 (13%) 16 Ramienica grzywiasta Ch. jubata A. Br. I 3 (6%) 234 Ramienica wielokolczasta Ch. polyacantha A. Br. I + (6%) < 1 Rdestnica grzebieniasta Potamogeton pec natus L. I r 3 (19%) 235 Trzcina pospolita Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steudel I 1 (6%) 16 Rdestnica kędzierzawa Potamogeton crispus L. I 1 (6%) 16 Rdestnica przeszyta P. perfoliatus L. I + (6%) < 1 Rogatek sztywny Ceratophyllum demersum L. I r + (19%) < 1 I r 1 (19%) 31 Jezierza morska Najas marina L. I r (13%) < 1 I + (6%) < 1 Zdrojek Fon nalis an pyre ca Hedw. II r 2 (25%) 125 I r (6%) < 1 Wywłócznik kłosowy Myriophyllum spicatum L. II r 2 (38%) 28 I r (6%) < 1 Grzybienie białe Nymphaea alba L. I 4 (6%) 391 Wywłócznik okółkowy Myriophyllum ver cillatum L. I 1 (6%) 16 Objaśnienia symboli: S stałość, WP współczynnik pokrycia Explana on of symbols: S constancy, WP the coefficient of cover Ryc. 2. Preferencje siedliskowe zespołów ramienicy przeciwstawnej Charetum contrariae i ramienicy omszonej Charetum tomentosae w jeziorach Pojezierza Lubuskiego Fig. 2. Habitat preferences of Charetum contrariae and Charetum tomentosae in lakes of the Lubuskie Lake District 53

6 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 1, 2014 kim z roślin zanurzonych (głównie ramienic) i roślin naczyniowych. Sporadycznie pojawiały się rośliny o liściach pływających, np. grzybienie białe Nymphaea alba. Zespół ten zajmuje w jeziorach Pojezierza Lubuskiego siedliska zarówno o podłożu z frakcją mineralną, jak i organiczną (ryc. 2). W jeziorach płytkich zbiorowisko zajmuje siedliska głębsze, a w głębokich zazwyczaj płycizny poniżej 1 m. Zespół ramienicy przeciwstawnej (Charetum contrariae). Przeprowadzona analiza skupień, obrazująca podobieństwa i różnice w strukturze fitocenoz zespołu ramienicy przeciwstawnej (ryc. 3), wykazała, iż struktura zespołu może się kształtować na 4 sposoby (ryc. 3, 4): 1. Dominacja ramienicy przeciwstawnej na siedliskach o najwyższym stopniu nachylenia (ryc. 4A), mineralnych (ryc. 4B), fitocenozy ubogie gatunkowo (ryc. 4C), 2. Najwyższy spośród wszystkich wariantów udział ramienicy kruchej (ryc. 4D), a także obecność rdestnicy grzebieniastej Potamogeton pectinatus i rogatka sztywnego Ceratophyllum demersum. Duży udział pierwszego z wymienionych gatunków wyróżnia fitocenozę nr 10 (ryc. 3). Wariant ten cechuje się dużym zróżnicowaniem gatunkowym, ale o niewielkim stopniu pokrycia. 3. Wariant z krynicznicą tępą (ryc. 4D), fitocenoza nr 8 wyróżnia się największą liczbą gatunków (łącznie 7), ale niewielkim ich udziałem ilościowym. 4. Wariant z wywłócznikiem kłosowym i mchem zdrojkiem (ryc. 4D); wyraźniej zaznacza się udział ramienicy kruchej oraz omszonej. Zespół ramienicy omszonej (Charetum tomentosae). Analiza skupień udokumentowała występowanie trzech grup fitocenoz cechujących się podobieństwem w składzie gatunkowym i strukturze (ryc. 5). Czynnikami różnicującym zbiorowisko ramienicy omszonej na 3 grupy fitocenoz były: liczba gatunków w zdjęciu (ryc. 6A), ilościowość krynicznicy tępej (ryc. 6B) i procent pokrycia warstwy roślin zielnych (ryc. 6C) malejący wraz z głębokością (ryc. 6D). Wyróżniono następujące warianty (ryc. 5, 6): 1. Monokultura ramienicy omszonej (ryc. 6A) ze stuprocentowym poryciem dna w badanych płatach (ryc. 6C). 2. Dominacja ramienicy omszonej (ryc. 6A) przy współwystępowaniu innych gatunków, głównie ramienic, tj. ramienicy zwyczajnej Chara rudis, kruchej, szorstkiej Chara aspera, przeciwstawnej oraz krynicznicy tępej. Ryc. 3. Wynik analizy skupień wykonanej dla 16 zdjęć fitosocjologicznych zespołu ramienicy przeciwstawnej na podstawie ilościowości poszczególnych gatunków obecnych w zdjęciach (Metoda Warda, odległość euklidesowa) Fig. 3. The result of cluster analysis performed for species abundance in 16 relevés of Charetum contrariae (Ward s method, Euclidean distance) Ryc. 5. Wynik analizy skupień wykonanej dla 16 zdjęć fitosocjologicznych zespołu ramienicy omszonej na podstawie ilościowości poszczególnych gatunków obecnych w zdjęciach (Metoda Warda, odległość euklidesowa) Fig. 5. The result of cluster analysis performed for species abundance in 16 relevés of Charetum tomentosae (Ward s method, Euclidean distance) 54

7 A B C Ryc. 4A D. Główne czynniki odpowiedzialne za zróżnicowanie w obrębie zbiorowiska ramienicy przeciwstawnej. Różnice statystycznie istotne przy p < 0,05; x, SE i SD, pokrycie gatunków w 9-stopniowej skali van der Maarela (1979) Fig. 4A D. Main factors responsible for the differen- a on within the Charetum contrariae associa on. Sta s cally significant differences at p < 0.05; x, SE, SD, species cover in1 9 ordinal scale by van der Maarel (1979) D

8 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 1, 2014 A B C D Ryc. 6A D. Główne czynniki odpowiedzialne za zróżnicowanie w obrębie zbiorowiska ramienicy omszonej. Różnice statystycznie istotne przy p < 0,05; x, SE i SD, pokrycie krynicznicy tępej w 9-stopniowej skali van der Maarela (1979) Figs 6A D. Main factors responsible for the differen a on within the Charetum contrariae associa on. Sta s cally significant differences at p < 0.05; x, SE i SD, Nitellopsis obtusa cover in 1 9 ordinal scale by van der Maarel (1979) 3. Dominacja ramienicy omszonej przy wysokiej stałości i znaczącym udziale krynicznicy tępej (ryc. 6B) oraz współudziale innych gatunków roślin zanurzonych lub o liściach pływających (wyróżniają się fitocenozy nr 11 i 16 z uwagi na duży udział ilościowy odpowiednio grzybieni białych i ramienicy grzywiastej Chara jubata). Warunki środowiskowe występowania fitocenoz ramienicy przeciwstawnej i ramienicy omszonej w jeziorach Pojezierza Lubuskiego Oprócz wcześniej wspomnianego typu podłoża (ryc. 2) elementem odróżniającym zespoły ramienicy omszonej i ramienicy przeciwstaw- 56

9 K. Lenkiewicz i in. Łąki ramienicowe jezior Ziemi Lubuskiej nej są cechy jezior, w których wystąpiły fitocenozy badanych zespołów. Poddano analizie składowych głównych znaczenie cech morfometrycznych oraz właściwości fizyczno-chemicznych wód badanych jezior, wyróżniając 3 grupy ekosystemów zróżnicowane ze względu na obecność w nich badanych zbiorowisk (ryc. 7): I grupa jeziora, w których stwierdzono obecność fitocenoz zespołu ramienicy omszonej: Czyste Małe, Długie, Grzybno, Jasne, Trześniowskie, Złoty Potok; II grupa jeziora, w których stwierdzono obecność fitocenoz zespołu ramienicy przeciwstawnej: Garbicz, Linie (Wyspa), Lubiąż, Łagowskie; III grupa jeziora, w których stwierdzono występowanie fitocenoz obu badanych zespołów ramienic: Kręcko i Niesłysz. Cechami najbardziej różnicującymi jeziora są powierzchnia i głębokość, wyraźnie odróżniające od reszty dwa największe i najgłębsze jeziora Niesłysz i Trześniowskie. W pozostałej grupie jezior zaznacza się gradient twardości i zasobności wody w wapń, mający jednak mniejsze znaczenie w porównaniu z morfometrią. Zbiorowisko ramienicy omszonej zdaje się preferować wody twardsze i zasobniejsze w wapń w porównaniu ze zbiorowiskiem tworzonym przez ramienicę przeciwstawną. Ryc. 7. Diagram przedstawiający rozrzut 12 jezior Pojezierza Lubuskiego na tle właściwości fizycznochemicznych i morfologicznych: a jeziora, w których stwierdzono obecność fitocenoz zespołu ramienicy omszonej, b jeziora, w których stwierdzono obecność fitocenoz zespołu ramienicy przeciwstawnej, c jeziora, w których stwierdzono występowanie fitocenoz obu badanych zespołów; cechy: 1 powierzchnia jeziora, 2 głębokość maksymalna, 3 głębokość średnia, 4 widzialność krążka Secchiego, 5 stężenie Mg w wodzie, 6 stężenie O 2, 7 zasadowość, 8 stężenie azotu całkowitego, 9 ph, 10 przewodnictwo elektrolityczne, 11 stężenie fosforu całkowitego, 12 temperatura wody, 13 ogólna twardość wody, 14 stężenie Ca Fig. 7. Sca er diagram of 12 lakes in the Lubuskie Lake District in rela on to physico-chemical and morphological characteris cs: a lakes with Charetum tomentosae phytocoenoses, b lakes with Charetum contrariae phytocoenoses, c lakes where phytocoenoses of both associa ons occurred; proper es: 1 the area of the lakes, 2 maximum depth, 3 mean depth, 4 Secchi disc visibility, 5 Mg concentra on in water, 6 O 2 content, 7 alkalinity, 8 total nitrogen concentra on, 9 ph, 10 electroly c conduc vity, 11 total phosphorus concentra on, 12 water temperature, 13 total water hardness, 14 Ca concentra on Dyskusja Na tle wcześniejszych badań nad składem gatunkowym obu zespołów można stwierdzić, że gatunki ramienic i roślin towarzyszących występujące w badanych płatach na obszarze badań obserwuje się powszechnie w tych zespołach zarówno w jeziorach Ziemi Lubuskiej (Kraska 2009), jak i innych obszarów kraju (Tomaszewicz 1979). Wyniki potwierdzają również dużą rolę ramienicy kruchej w tworzeniu struktury zbiorowiska ramienicy przeciwstawnej (Dąmbska 1966; Tomaszewicz 1979; Podbielkowski, Tomaszewicz 1979; Kraska 2009). Ramienica przeciwstawna w tworzonym przez nią zespole wykazuje ilościowość na poziomie 3 5 (Tomaszewicz 1979), choć w niekorzystnych warunkach może przyjmować wartości mniejsze (Kraska 2009). To zbiorowisko zajmuje stanowiska o podłożu mineralnym i organicznym (Tomaszewicz 1979; Podbielkowski, Tomaszewicz 1979), a według Szmeji (2006) organiczno-mineralne. Badania prowadzone w jeziorach Ziemi Lubuskiej nie potwierdziły w pełni tych obserwacji, gdyż dominującym typem siedliska było podłoże mineralne (ryc. 2). 57

10 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 1, 2014 Specyfika zespołu ramienicy omszonej w dużej mierze zależy przede wszystkim od gatunku charakterystycznego, który buduje to zbiorowisko, przyjmując przeważnie najwyższą ilościowość (Tomaszewicz 1979). W innych badaniach (Kraska 2009) wartość ta waha się w przedziale od 2 do 5. Przedstawione wyniki badań wskazały na sporadyczne wystąpienia roślin o liściach pływających (grzybienie białe), co obserwowano także we wcześniejszych doniesieniach literaturowych (np. Dąmbska 1966, Tomaszewicz 1979, Kraska 2009). Na tle pozostałych gatunków wyróżnia się krynicznica tępa (często współtworząc ten zespół; Dąmbska 1966) i wraz z ramienicą omszoną należy do najczęściej występujących w Polsce gatunków ramienic. Zespół ramienicy omszonej charakteryzuje się szerokim spektrum występowania w jeziorach zarówno twardowodnych, jak i miękkowodnych, o zróżnicowanej trofii, co wiąże się z amplitudą ekologiczną tworzącego go gatunku (Pełechaty, Pukacz 2008). Potwierdza to także analiza typu podłoża. Fitocenozy zespołu ramienicy omszonej zajmują bowiem w jeziorach Pojezierza Lubuskiego stanowiska o zróżnicowanej zawartości frakcji mineralnej i organicznej (Tomaszewicz 1979), co odróżnia je od fitocenoz zespołu ramienicy przeciwstawnej (ryc. 2). Analiza głębokości siedlisk dowiodła, że w jeziorach płytkich zbiorowisko zajmuje siedliska głębsze, a w głębokich płycizny. Obserwacja ta znajduje odzwierciedlenie także w innych jeziorach oraz obszarach Polski (Podbielkowski, Tomaszewicz 1979). Wcześniejsze badania jezior Pojezierza Lubuskiego z lat wykazały obecność w jeziorze Niesłysz obu omawianych zespołów, ale wykluczyły w tamtym czasie istnienie zespołu ramienicy omszonej w jeziorach Złoty Potok i Trześniowskie (Kraska 2009). Wszystkie badane jeziora Ziemi Lubuskiej cechują się dobrą przezroczystością, gdyż według Rozporządzenia Ministra Środowiska (Rozporządzenie 2011) mieszczą się w I II klasie jakości wód pod względem widzialności krążka Secchiego. Dotyczy to również przewodności elektrolitycznej, wskazującej na stopień zmineralizowania wód. Mniej zmineralizowane są wody ze zbiorowiskiem ramienicy przeciwstawnej w odróżnieniu od zbiorowisk ramienicy omszonej, które wykazują większy zakres tolerancji względem tego wskaźnika. Dla ramienic, a tym samym tworzonych przez nie zbiorowisk, istotnym czynnikiem warunkującym ich rozwój jest twardość wody, a przede wszystkim zasobność w wapń (np. Dąmbska, Karpiński 1954; Dąmbska 1966; Szmeja 2006; Gąbka, Lamentowicz 2011). Obydwa zbiorowiska występują w jeziorach Pojezierza Lubuskiego w szerokim zakresie stężenia wapnia, preferując jeziora twardowodne. Wśród 12 zbiorników objętych badaniami 8 to jeziora twardowodne. Dzięki temu, że jeziora, w których występują łąki ramienicowe, są zasobne w wapń i wodorowęglany, zwiększają się zdolności buforowe wody, a przez to zdolność do utrzymania stałego ph. Jest to ważne dla utrzymania względnie stabilnego środowiska. W zbiornikach twardowodnych zauważa się dość dużą przezroczystość. Dzieje się tak m.in. ze względu na zdolność wapnia do tworzenia nierozpuszczalnych kompleksów z substancjami humusowymi i ich depozycji w osadzie dennym (Lambert, Sommer 1996). Poza tym ramienice mają zdolność do wykorzystania dwuwęglanów jako źródła dwutlenku węgla w procesie fotosyntezy (McConnaughey 1997, Szmeja 2006), znacząco wpływając na obieg węgla w przyrodzie. Spośród zbadanych jezior trzy (Złoty Potok, Jasne i Niesłysz) cechują się niskim stężeniem wapnia (ok. 10 mg/l, ryc. 8), chociaż występują tam łąki ramienicowe, co zgodnie z wyżej cytowanymi pracami mogłoby sugerować, iż wody wymienionych jezior są zasobne w ten pierwiastek. Łąki ramienicowe pokrywają znaczące powierzchnie dna tych jezior, tworząc zwarte zbiorowiska podwodne. Możliwe zatem, że makroglony te zużyły dwuwęglan wapnia w procesie fotosyntezy, której intensywność zwiększa się latem (w tym okresie prowadzono badania), obniżając tym samym stężenie Ca w wodzie. Wszystkie jeziora poddane analizie mają ph > 7,5. Podczas badań wykazano, że na od- 58

11 K. Lenkiewicz i in. Łąki ramienicowe jezior Ziemi Lubuskiej Ryc. 8. Stężenie wapnia w badanych jeziorach Pojezierza Lubuskiego Fig. 8. Calcium concentra on in the studied lakes of the Lubuskie Lake District czyn wody wpływa wiele czynników, w tym zasadowość i przewodnictwo (ryc. 7). Ramienice preferują wody alkaliczne (np. Dąmbska 1966; Tomaszewicz 1979; van den Berg i in. 1998), aktywnie wykorzystując jony dwuwęglanowe w toku fotosyntezy, choć zachowują aktywność fotosyntetyczną również w zbiornikach o niższym ph (Vieira, Necchi 2003). Badane jeziora Ziemi Lubuskiej pod względem stężenia pierwiastków biogennych są umiarkowanie eutroficzneipreferowaneprzezobazbiorowiska, zarówno ramienicy przeciwstawnej, jak i ramienicy omszonej. Potwierdza to wcześniejsze badanie fitosocjologiczne (Dąmbska 1966). Uważa się, że zespoły te mogą zajmować także zbiorniki mezotroficzne (Szmeja 2006). Typ trofii wynikający z widzialności w większości przypadków wskazuje na mezotrofię (Pełechaty i in. 2007). Jest to szczególnie istotna obserwacja, bowiem o rozwoju zbiorowisk ramienic decydują w znaczącym stopniu dobre warunki świetlne (Dąmbska 1966; van den Berg i in. 1998; Menendez, Sanchez 1998; Kłosowski i in. 2006; Pełechaty i in. 2007). Równocześnie, ramienice mogą wpływać na utrzymanie wysokiej przezroczystości wody. Przyspieszają proces sedymentacji z toni wodnej do osadu, zapobiegają ponownemu przedostaniu się osadów do wody (resuspensja) i ograniczają rozwój fitoplanktonu (Blindow 1992; van den Berg i in. 1998, 1999, 2002; Kufel, Kufel 2002; Gąbka i in. 2007). Oba zespoły są zatem nie tylko symptomem dobrego stanu ekologicznego wód, ale także pomagają w jego utrzymaniu. Podkreśla to znaczenie ekologiczne ramienic i ich zbiorowisk w funkcjonowaniu ekosystemów wodnych. Z uwagi na powszechnie obserwowane ustępowanie tych makroglonów z jezior poddanych presji człowieka, a równocześnie mając na uwadze wysoką wartość przyrodniczą siedlisk z udziałem podwodnych łąk ramienicowych w Polsce, jak i w krajach Unii Europejskiej, należy dążyć do pełnego poznania ich uwarunkowań środowiskowych i znaczenia ekologicznego oraz monitoringu ich stanu i rozprzestrzenienia w naszych wodach. Podziękowania W pracy wykorzystano wyniki badań zebrane w trakcie realizacji projektu badawczego, finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Informatyzacji jako grant nr 2 P04G PIŚMIENNICTWO Berg M.S. van den, Scheffer M., Coops H., Simons J The role of Characean algae in the management of eutrophic shallow lakes. J. Phycol. 34: Berg M.S. van den, Scheffer M., Nes E.H. van, Coops H Dynamics and stability of Chara sp. and Potamogeton pectinatus. Hydrobiologia 408/409: Berg M.S. van den, Coops H., Simons J., Pilon J A comparative study of the use of inorganic carbon resources by Chara aspera and Potamogeton pectinatus. Aquat. Bot. 72: Blindow I Decline of charophytea during eutrophication; a comparison to angiosperms. Freshwater Biol. 28: Carpenter S.R., Lodge D.M Effects of submersed macrophytes on ecosystem processes. Aquat. Bot. 26: Choiński A Katalog jezior Polski. Cz. 3: Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie i jeziora na południe od linii zasięgu zlodowacenia bałtyckiego. Fundacja Warta, Poznań. Dąmbska I Ramienice Ziemi Lubuskiej. Zielnik Ramienic Polski. Fasc. VIII. Nr Wyd. PAN, Poznań. Dąmbska I Charophyta ramienice. PWN, Warszawa. 59

12 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 1, 2014 Dąmbska I Zbiorowiska ramienic Polski. Wyd. PAN, Poznań. Dąmbska I., Karpiński J Ramienice. PWN, Warszawa. Donk E. van, Bund W.J. van de Impact of submerged macrophytes including charophytes on phyto- and zooplankton communities: allelopathy versus other machanisms. Aquat. Bot. 72: Dyrektywa Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 mają 1992 roku, w sprawie ochrony siedlisk naturalnych i dzikiej fauny i flory [ dostęp: r. Dyrektywa Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (O.J.L 327, ). [ LexUriServ/LexUriServ.do?uri=DD:15:05:32000 L0060:PL:PDF] Dzwonko Z Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Wyd. Sorus, Poznań. Faliński J.B Przewodnik do długoterminowcy badań ekologicznych. Vademecum Geobotanicum. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Gąbka M Wybrane aspekty siedliskowe występowania ramienic w zarastających jeziorach śródleśnych Wielkopolski. W: Burchardt L. (red.). Zasługi prof. dr hab. Izabeli Dąmbskiej w kształtowaniu dzisiejszego wizerunku ochrony przyrody. Sesja naukowa w 20. rocznicę śmierci prof. dr hab. Izabeli Dąmbskiej. Wyd. UAM, Poznań: Gąbka M Charophytes of the Wielkopolska region (NW Poland): distribution, taxonomy and autecology. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. Gąbka M., Lamentowicz Ł Charophytes of minerotrophic fens from Western Poland: species richness and environmental gradients. Materiały Międzynarodowej Konferencji 18 th Meeting of the Group of European Charophytologists (GEC), Poznań Słubice, Gąbka M., Owsianny P. M., Burchardt L., Sobczyński T Habitat requirements of the Charetum intermediae phytocoenoses in lakes of western Poland. Biologia, Bratislava, Section Botany 62 (6): Jańczak J Atlas jezior Polski. Jeziora Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego w granicach dorzecza Odry. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. Kłosowski S Habitat conditions and bioindicator value of the main communities of aquatic vegetation in north-east Poland. Pol. Arch. Hydrobiol. 32: Kłosowski S., Tomaszewicz G., Tomaszewicz H The expansion and decline of charophyte communities in lakes within the Sejny Lake District (north-eastern Poland) and changes in water chemistry. Limnologica 36: Kraska M Roślinność wybranych jezior Pojezierza Lubuskiego i Pojezierza Sławskiego. Wyd. Nauk. UAM, Poznań. Królikowska J Eutrophication processes in a shallow, macrophyte-dominated lake species differentiation, biomass and the distribution of submerged macrophytes in Lake Łuknajno (Poland). Hydrobiologia 342/343: Krupska J., Pełechaty M., Pukacz A., Ossowski P Effects of grass carp introduction on macrophyte communities in a shallow lake. Oceanol. Hydrobiol. Stud. 41 (1): Kufel L., Kufel I Chara beds acting as nutrient sinks in shallow lakes a review. Aquat. Bot. 72: Lambert W., Sommer U Ekologia wód śródlądowych. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Maarel E. van der Transformation of coverabundance values in phytosociology and its effect on community similarity. Vegetatio 39: Matuszkiewicz W. 2002, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. McConnaughey T Acid secretion, calcification, and photosynthetic carbon concentrating mechanisms. Can. J. Bot. 76: Menendez M., Sanchez A Seasonal variations in P-I responses of Chara hispida L. and Potamogeton pectinatus L. from stream mediterranean ponds. Aquat. Bot. 61: Pełechaty M Does spatially varied phytolittoral vegetation with significant contribution of charophytes cause spatial and temporal heterogeneity of physical-chemical properties of the pelagic waters of a tachymictic lake? Pol. J. Environ. Stud. 14, Suppl. 5: Pełechaty M., Apolinarska K., Pukacz A., Krupska J., Siepak M., Boszke P., Sinkowski M., Stable isotope composition of Chara rudis incrustation in Lake Jasne, Poland. Hydrobiologia 656 (1): Pełechaty M., Gąbka M Środowiskotwórcza rola ramienic. Ekologia i Technika 14 (3):

13 K. Lenkiewicz i in. Łąki ramienicowe jezior Ziemi Lubuskiej Pełechaty M., Pełechata A., Pukacz A Flora i roślinność ramienicowa na tle stanu trofii jezior Pojezierza Lubuskiego (środkowo-zachodnia Polska). Bogucki Wyd. Nauk., Poznań Pełechaty M., Pukacz A. 2006a. Charophyte species and communities of different types of water ecosystems of the Ziemia Lubuska region (Western Poland). Biodiv. Res. Conserv. 1 2: Pełechaty M., Pukacz A. 2006b. Rola ramienic w ocenie stanu ekologicznego jezior. Ekologia i Technika 14 (3): Pełechaty M., Pukacz A Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Inspekcja Ochrony Środowiska. Bibl. Monitoringu Środowiska, Warszawa. Pełechaty M., Susek P Roślinność wodna i szuwarowa. Jezioro Lednica jako niepowtarzalna wyspa środowiskowa na terenie Wielkopolski. W: Burchardt L. (red.). Jezioro Lednica. Historyczne i współczesne funkcjonowanie ekosystemu wodnego. Wyd. Kwartet, Poznań: Piotrowicz R., Kraska M., Klimaszyk P., Szyper H., Joniak T Vegetation richness and nutrient loads in 16 lakes of Drawieński National Park (Northern Poland). Pol. J. Environ. Stud. 15 (3): Podbielkowski Z., Tomaszewicz H Zarys hydrobotaniki. PWN, Warszawa. Pronin E., Pełechaty M., Pukacz A Kierunki zmian sukcesyjnych składu fitocenotycznego i struktury roślinności wodnej i szuwarowej w Jeziorze Długim (Ziemia Lubuska). Ekologia i Technika 19 (4): Pukacz A., Pełechaty M., Pełechata A., Siepak M., Niedzielski P Phytocoenotic differentiation of Lubuskie Lakeland lakes as related to the habitat properties. Limnol. Rev. 5: Rozporządzenie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Dz. U. Nr 257 (2011), poz Rutkowski L Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski Niżowej. PWN, Warszawa. Søndergaard M., Moss B Impactof submerged macrophytes on phytoplankton in shallow freshwater lakes. W: Jeppesen E., Søndergaard M., Søndergaard M., Christoffersen K. (red.). The Structuring Role of Submerged Macrophytes in Lakes. Springer, New York: Szańkowski M., Kłosowski S Habitat conditions of the phytocoenoses dominated by Luronium natans (L.) Rain in Poland. Hydrobiologia 455: Szmeja J Przewodnik do badań roślinności wodnej. Wyd. Uniw. Gdańskiego, Gdańsk. Ter Braak C.J.F., Šmilauer P CANOCO Reference Manual and User s Guide to Canoco for Windows: Software for Canonical Community Ordination (version 4.5). Microcomputer Power (Ithaca, NY, USA). Tomaszewicz H Roślinność wodna i szuwarowa Polski. Wyd. UW, Warszawa. Vieira J. Jr., Necchi O. Jr Photosynthetic characteristics of charophytes from tropical lotic ecosystems. Phycol. Res. 51: Zieleniewski W Wody powierzchniowe. W: Jermaczek A., Maciantowicz M. Przyroda Ziemi Lubuskiej. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin: SUMMARY Chrońmy Przyrodę Ojczystą 70 (1): 49 62, 2014 Lenkiewicz K, Pełechaty M., Pukacz A. Floris c composi on and structure of charophyte associa ons Charetum contrariae and Charetum tomentosae in lakes of the Lubusz Land (Ziemia Lubuska) Underwater meadows built of macroscopic green algae and charophytes are valuable plant communities in lakes, which indicate and support the so-called good ecological conditions. The aim of this study was to analyze species composition and structure of two common charophyte associations: Charetum contrariae (Corillion 1957) and Charetum tomentosae (Corillion 1957), and their environmental preferences in lakes of western Poland. Twelve morphologically diverse lakes of the Lubuskie Lake District (Table 1, Fig. 1), where the above communities developed, were studied during the summer seasons of The mid-european 61

14 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 1, 2014 phytosociological method of Braun-Blanquet was applied. In addition, physico-chemical water properties were analyzed in the studied lakes. Phytocoenoses of both charophyte associations were characterized by relatively high species richness, including charophytes and vascular plants (Table 2) whose occurrence and abundance, along with the habitat type (Fig. 2), accounted for the floristic differences between the studied communities and the floristic diversity within each community (Figs 3 6). Light availability, calcium concentration in the water and morphology of the lake basin were determined as the main ecological factors for the studied associations (Figs 7 8). Preservation of lakes with extensive charophyte meadows, and their protection resulting from the legal requirements of the European Union (the European natural habitat, code 3140) are determined by preservation of the good ecological status of waters with sufficient transparency. In return, the abundant vegetation through varied feedback mechanisms will positively influence the water quality, reflected in the increased clarity. 62

Zależności wewnątrzbiocenotyczne w fitocenozach zespołu krynicznicy tępej Nitellopsidetum obtusae na tle cech jakości wody w jeziorach Ziemi Lubuskiej

Zależności wewnątrzbiocenotyczne w fitocenozach zespołu krynicznicy tępej Nitellopsidetum obtusae na tle cech jakości wody w jeziorach Ziemi Lubuskiej ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 70 (2): 135 145, 2014 Zależności wewnątrzbiocenotyczne w fitocenozach zespołu krynicznicy tępej Nitellopsidetum obtusae na tle cech jakości wody w jeziorach Ziemi Lubuskiej

Bardziej szczegółowo

Rola parametrów biotycznych i abiotycznych w ocenie stanu ekologicznego jezior Ziemi Lubuskiej*

Rola parametrów biotycznych i abiotycznych w ocenie stanu ekologicznego jezior Ziemi Lubuskiej* ANDRZEJ PUKACZ MARIUSZ PEŁECHATY ALEKSANDRA PEŁECHATA Collegium Polonicum, UAM Europa-Universität Viadrina, ul. Kościuszki 1, 69-100 Słubice Zakład Hydrobiologii, UAM, Umultowska 89, 61-614 Poznań, Collegium

Bardziej szczegółowo

MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA BIOINDYKACJI TROFII WÓD ZA POMOCĄ ZAGROŻONEGO GATUNKU RAMIENICY Lychnothamnus barbatus

MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA BIOINDYKACJI TROFII WÓD ZA POMOCĄ ZAGROŻONEGO GATUNKU RAMIENICY Lychnothamnus barbatus MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA BIOINDYKACJI TROFII WÓD ZA POMOCĄ ZAGROŻONEGO GATUNKU RAMIENICY Lychnothamnus barbatus Michał Brzozowski, Mariusz Pełechaty Zakład Hydrobiologii, Wydział Biologii UAM 1 Bioindykacja

Bardziej szczegółowo

Występowanie ramienic w fitocenozach zespołu pałki wąskolistnej (Typhetum angustifoliae) w jeziorach Ziemi Lubuskiej

Występowanie ramienic w fitocenozach zespołu pałki wąskolistnej (Typhetum angustifoliae) w jeziorach Ziemi Lubuskiej Studia Limnologica et Telmatologica Występowanie ramienic w fitocenozach zespołu 7pałki wąskolistnej 1 (Typhetum angustifoliae) 3-12 w jeziorach... 2013 (STUD LIM TEL) 3 Występowanie ramienic w fitocenozach

Bardziej szczegółowo

Nowe stanowiska Nymphaea candida (Nymphaeaceae) na obszarze Pojezierza Łagowskiego

Nowe stanowiska Nymphaea candida (Nymphaeaceae) na obszarze Pojezierza Łagowskiego Fragm. Flor. Geobot. Polonica 12(1): 113 117, 2005 Nowe stanowiska Nymphaea candida (Nymphaeaceae) na obszarze Pojezierza Łagowskiego Mariusz Pełechaty i Andrzej Pukacz Pełechaty, M. and Pukacz, A. 2005.

Bardziej szczegółowo

Relacje między strukturą roślinności wodnej i gradientami środowiskowymi w aspekcie hydroenergetycznego użytkowania rzeki nizinnej. mgr Emilia Jakubas

Relacje między strukturą roślinności wodnej i gradientami środowiskowymi w aspekcie hydroenergetycznego użytkowania rzeki nizinnej. mgr Emilia Jakubas pt. Relacje między strukturą roślinności wodnej i gradientami środowiskowymi w aspekcie hydroenergetycznego użytkowania rzeki nizinnej ang. Relations between structure of aquatic vegetation and environmental

Bardziej szczegółowo

Rola roślinności wodnej i szuwarowej w 9 funkcjonowaniu 1 jezior i ocenie 25-34

Rola roślinności wodnej i szuwarowej w 9 funkcjonowaniu 1 jezior i ocenie 25-34 Studia Limnologica et Telmatologica Rola roślinności wodnej i szuwarowej w 9 funkcjonowaniu 1 jezior i ocenie 25-34 (STUD LIM TEL) stanu ich wód 2015 25 Rola roślinności wodnej i szuwarowej w funkcjonowaniu

Bardziej szczegółowo

MACIEJ GĄBKA, MARIUSZ PEŁECHATY, ANDRZEJ PUKACZ. Z Zakładu Hydrobiologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

MACIEJ GĄBKA, MARIUSZ PEŁECHATY, ANDRZEJ PUKACZ. Z Zakładu Hydrobiologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLIV (2003) MACIEJ GĄBKA, MARIUSZ PEŁECHATY, ANDRZEJ PUKACZ NITELLA OPACA (BRUZELIUS) AGARDH (CHARACEAE) W WIELKOPOLSCE Z Zakładu Hydrobiologii Uniwersytetu im.

Bardziej szczegółowo

Jeziora w województwie pomorskim. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach 06.11.2013

Jeziora w województwie pomorskim. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach 06.11.2013 Jeziora w województwie pomorskim Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach 06.11.2013 Plan prezentacji 1. Jeziorność Europy i Polski 2. Województwo pomorskie

Bardziej szczegółowo

Flora ramienicowa jeziora Okunie na tle stanu badań ramienic w Barlinecko-Gorzowskim Parku Krajobrazowym

Flora ramienicowa jeziora Okunie na tle stanu badań ramienic w Barlinecko-Gorzowskim Parku Krajobrazowym Fragm. Flor. Geobot. Polonica 15(2): 307 312, 2008 Flora ramienicowa jeziora Okunie na tle stanu badań ramienic w Barlinecko-Gorzowskim Parku Krajobrazowym MACIEJ SINKOWSKI i MARIUSZ PEŁECHATY SINKOWSKI,

Bardziej szczegółowo

województwa lubuskiego w 2011 roku

województwa lubuskiego w 2011 roku Ocena jakości wód powierzchniowych jeziornych województwa lubuskiego w 2011 roku Na obszarze województwa lubuskiego w 2011 roku, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, zbadano i oceniono ogółem 19

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. Dz.U.2011.258.1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia r. wersja 4., projekt z dnia 1 VI 2011 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia................... 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. Dziennik Ustaw Nr 258 15110 Poz. 1549 1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych

Bardziej szczegółowo

Wody powierzchniowe stojące

Wody powierzchniowe stojące RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2012 roku Wody powierzchniowe stojące Ekosystemy wodne, a szczególnie jeziora należą do najcenniejszych elementów krajobrazu przyrodniczego Lubelszczyzny.

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. Dziennik Ustaw Nr 258 15110 Poz. 1549 1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych

Bardziej szczegółowo

Activity of total alkaline phosphatase in water of the Barlinek lake of

Activity of total alkaline phosphatase in water of the Barlinek lake of Available online at www.ilcpa.pl International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 3 (2012) 80-85 ISSN 2299-3843 Activity of total alkaline phosphatase in water of the Barlinek lake of 2009 2012

Bardziej szczegółowo

Dane zlewniowe: Powierzchnia zlewni: całkowitej: 154,20 km 2

Dane zlewniowe: Powierzchnia zlewni: całkowitej: 154,20 km 2 Nazwa jeziora: BORZYMOWSKIE Rok pomiarów: 17 Lokalizacja: Województwo: KUJAWSKO-POMORSKIE Powiat: włocławski Gmina: Choceń Dane morfometryczne: Powierzchnia: 175, ha Objętość: 7358,6 tys.m 3 Głębokość

Bardziej szczegółowo

Obieg materii w skali zlewni rzecznej

Obieg materii w skali zlewni rzecznej WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią nie tylko formę retencji wody w zlewni, ale równocześnie uczestniczą w procesach przemieszczania rozpuszczonej materii w zlewni. W ramach ZMŚP na Stacjach Bazowych

Bardziej szczegółowo

Zleceniodawca: Eco Life System Sp. z o. o., ul. Królewiecka 5 lok. 3, 11-700 Mrągowo

Zleceniodawca: Eco Life System Sp. z o. o., ul. Królewiecka 5 lok. 3, 11-700 Mrągowo UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA Sprawozdanie z wykonania monitoringu jakości wody i osadów dennych w zbiorniku wodnym w miejscowości Modła - gmina Jerzmanowa, przed

Bardziej szczegółowo

Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku. Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego

Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku. Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego Plan batymetryczny Jeziora Wolsztyńskiego Zlewnia Jeziora Wolsztyńskiego powierzchnia 193,5 km

Bardziej szczegółowo

Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 19 grudnia 2014 r.

Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 19 grudnia 2014 r. DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU z dnia 19 grudnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu

Bardziej szczegółowo

1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny)

1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) 1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) Przedmiotowe siedlisko przyrodnicze składa się z dwóch podtypów: 1150-1 Zalewy 1150-2 Jeziora przybrzeżne W roku 2008 prowadzono badania jezior przybrzeżnych,

Bardziej szczegółowo

Ekologia roślin i fitosocjologia SYLABUS A. Informacje ogólne

Ekologia roślin i fitosocjologia SYLABUS A. Informacje ogólne Ekologia roślin i fitosocjologia SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Długoterminowe procesy zarastania oraz stan jakości wód jezior Słowińskiego Parku Narodowego na podstawie badań teledetekcyjnych

Długoterminowe procesy zarastania oraz stan jakości wód jezior Słowińskiego Parku Narodowego na podstawie badań teledetekcyjnych Długoterminowe procesy zarastania oraz stan jakości wód jezior Słowińskiego Parku Narodowego na podstawie badań teledetekcyjnych Maciej Gąbka Andrzej Rybak, Dominik Kopeć, Mariusz Ptak, Jan Niedzielko,

Bardziej szczegółowo

Wody powierzchniowe stojące

Wody powierzchniowe stojące WODY Wody powierzchniowe stojące W 2011 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie realizując zadania ujęte w Programie Państwowego Monitoringu Środowiska województwa lubelskiego na lata 2010-2012

Bardziej szczegółowo

Katalog przedmiotów do wyboru dla studentów III roku ochrony środowiska w Collegium Polonicum UAM na rok akademicki 2011/2012

Katalog przedmiotów do wyboru dla studentów III roku ochrony środowiska w Collegium Polonicum UAM na rok akademicki 2011/2012 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Collegium Polonicum w Słubicach Wydział Biologii Kierunek Ochrona Środowiska Katalog przedmiotów do wyboru dla studentów III

Bardziej szczegółowo

Mała retencja w praktyce, w aktach prawnych i dokumentach strategicznych.

Mała retencja w praktyce, w aktach prawnych i dokumentach strategicznych. Mała retencja w praktyce, w aktach prawnych i dokumentach strategicznych. Spis treści: 1. Cele lekcji 2. Wprowadzenie 3. Poziom międzynarodowy 3.1 Konwencje 3.2 Dyrektywy 4. Poziom krajowy 4.1 Akty prawne

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Robert Kościelniak Dr Lucjan Schimscheiner

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Robert Kościelniak Dr Lucjan Schimscheiner KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Bioróżnorodność środowisk przyrodniczych Biodiversity of Natural Environments Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr Robert Kościelniak Dr Lucjan Schimscheiner Zespół dydaktyczny

Bardziej szczegółowo

Nauka Przyroda Technologie

Nauka Przyroda Technologie Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Melioracje i Inżynieria Środowiska Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2009 Tom 3 Zeszyt 3 KAROL PIETRUCZUK

Bardziej szczegółowo

Wody powierzchniowe stojące

Wody powierzchniowe stojące Wody powierzchniowe stojące Stan czystości wód powierzchniowych stojących Badania monitoringowe wód powierzchniowych stojących mają dostarczyć wiedzy o stanie ekologicznym i chemicznym jezior, niezbędnej

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie profilu wody w kąpielisku 2)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie profilu wody w kąpielisku 2) Dziennik Ustaw Nr 36 2660 Poz. 191 191 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie profilu wody w kąpielisku 2) Na podstawie art. 38a ust. 7 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo

Bardziej szczegółowo

Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego

Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego Mgr inż. Katarzyna Pikuła 04.11.2011 r. Koszalin Teren badań Powierzchnia: 55,1 ha Objętość: 2395 tys. m 3 Głębokość max.:

Bardziej szczegółowo

Activity of total alkaline phosphatase in water of the Strazym Lake. Aktywność ogólnej fosfatazy zasadowej w wodzie jeziora Strażym

Activity of total alkaline phosphatase in water of the Strazym Lake. Aktywność ogólnej fosfatazy zasadowej w wodzie jeziora Strażym International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy Online: 2013-09-19 ISSN: 2299-3843, Vol. 4, pp 119-124 doi:10.18052/www.scipress.com/ilcpa.4.119 2012 SciPress Ltd., Switzerland Activity of total

Bardziej szczegółowo

Miasto Gniezno. Rekultywacja Jezior Jelonek i Winiary w Gnieźnie metodą inaktywacji fosforu w osadach dennych

Miasto Gniezno. Rekultywacja Jezior Jelonek i Winiary w Gnieźnie metodą inaktywacji fosforu w osadach dennych Miasto Gniezno Rekultywacja Jezior Jelonek i Winiary w Gnieźnie metodą inaktywacji fosforu w osadach dennych 2009 ZałoŜenia projektu: Projekt nr LIFE07 ENV/PL/000605 jest realizowany w ramach Instrumentu

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Biologia środowiskowa. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Lucjan Schimscheiner Dr Robert Kościelniak

KARTA KURSU. Biologia środowiskowa. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Lucjan Schimscheiner Dr Robert Kościelniak KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Biologia środowiskowa Environmental Biology Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr Lucjan Schimscheiner Dr Robert Kościelniak Zespół dydaktyczny Dr Laura Betleja Dr Marek

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 5 sierpnia 2016 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 21 lipca 2016 r.

Warszawa, dnia 5 sierpnia 2016 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 21 lipca 2016 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 5 sierpnia 2016 r. Poz. 1187 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części

Bardziej szczegółowo

Wpływ użytkowania zlewni na wskaźniki stanu jezior. Robert Czerniawski, Łukasz Sługocki

Wpływ użytkowania zlewni na wskaźniki stanu jezior. Robert Czerniawski, Łukasz Sługocki Wpływ użytkowania zlewni na wskaźniki stanu jezior Robert Czerniawski, Łukasz Sługocki Katedra Zoologii Ogólnej Wydział Biologii Uniwersytet Szczeciński Wstęp Naturalna vs Antropogeniczna eutrofizacja

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK NR 3 PRZEPISY PRAWNE I ŹRÓDŁA INFORMACJI WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU PROGAMU

ZAŁĄCZNIK NR 3 PRZEPISY PRAWNE I ŹRÓDŁA INFORMACJI WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU PROGAMU PRZEPISY PRAWNE I ŹRÓDŁA INFORMACJI WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU PROGAMU 2 10. PRZEPISY PRAWNE I ŹRÓDŁA INFORMACJI WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU PROGRAMU Krajowe przepisy prawne: Przy sporządzeniu aktualizacji

Bardziej szczegółowo

Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia

Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia VI KONFERENCJA NAUKOWA WODA - ŚRODOWISKO - OBSZARY WIEJSKIE- 2013 Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia A. Kuźniar, A. Kowalczyk, M. Kostuch Instytut Technologiczno - Przyrodniczy,

Bardziej szczegółowo

in the context of the habitat conditions of a meromictic lake on Lubuskie Lakeland

in the context of the habitat conditions of a meromictic lake on Lubuskie Lakeland Limnological Review 4 (24) 29 214 Diversity of micro- and macrophyte communities in the context of the habitat conditions of a meromictic lake on Lubuskie Lakeland Mariusz Pełechaty*, Andrzej Pukacz**,

Bardziej szczegółowo

Badania podstawowych parametrów jeziora Trzesiecko w roku Robert Czerniawski

Badania podstawowych parametrów jeziora Trzesiecko w roku Robert Czerniawski Badania podstawowych parametrów jeziora Trzesiecko w roku 2018 Robert Czerniawski Powierzchnia 279 ha Maksymalna głębokość 11,8 m Głębokość średnia 5,4 m Długość linii brzegowej 16 km Długość maksymalna

Bardziej szczegółowo

Hanna Soszka Agnieszka Kolada Małgorzata Gołub Dorota Cydzik

Hanna Soszka Agnieszka Kolada Małgorzata Gołub Dorota Cydzik Ramowa Dyrektywa Wodna w Polsce typologia jezior, ustalanie warunków referencyjnych, metody oceny i klasyfikacji wód na podstawie elementów biologicznych Hanna Soszka Agnieszka Kolada Małgorzata Gołub

Bardziej szczegółowo

Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000

Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 I. Teren objęty projektem Planuje się wykonanie projektu

Bardziej szczegółowo

Ramienice zbiorników wodnych Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Wielkopolska)

Ramienice zbiorników wodnych Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Wielkopolska) Fragm. Flor. Geobot. Polonica 13(2): 387 398, 2006 Ramienice zbiorników wodnych Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Wielkopolska) MACIEJ GĄBKA i LUBOMIRA BURCHARDT GĄBKA, M. AND BURCHARD, L. 2006. Charophytes

Bardziej szczegółowo

Temat: Czym zajmuje się ekologia?

Temat: Czym zajmuje się ekologia? Temat: Czym zajmuje się ekologia? Z czym kojarzy Ci się pojęcie ekologia? Termin ekologia pochodzi z języka greckiego i utworzono go z dwóch wyrazów: oikos oznacza dom, środowisko lub miejsce życia; lógos

Bardziej szczegółowo

Rezerwaty przyrody czas na comeback!

Rezerwaty przyrody czas na comeback! Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. LUBUSKIM ANDRZEJ JERMACZEK, MAREK MACIANTOWICZ Stan na 20.01.2017 Według stanu na koniec roku 2016 w województwie lubuskim były 64 rezerwaty

Bardziej szczegółowo

w świetle badań monitoringowych Wolsztyn, wrzesień 2013 r.

w świetle badań monitoringowych Wolsztyn, wrzesień 2013 r. Ocena rekultywacji jezior w świetle badań monitoringowych Wolsztyn, wrzesień 2013 r. Zagadnienia: przesłanki decyzji o podjęciu działań rekultywacyjnych, a kryteria wyboru jeziora do badań monitoringowych;

Bardziej szczegółowo

NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH

NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH FORMULARZ DANYCH 1 NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW

Bardziej szczegółowo

ZRÓŻNICOWANIE TROFICZNE WYBRANYCH JEZIOR ZLEWNI RZEKI SŁUPI TROPHIC DIVERSITY OF CHOSEN LAKES OF THE SŁUPIA RIVER CATCHMENT AREA

ZRÓŻNICOWANIE TROFICZNE WYBRANYCH JEZIOR ZLEWNI RZEKI SŁUPI TROPHIC DIVERSITY OF CHOSEN LAKES OF THE SŁUPIA RIVER CATCHMENT AREA S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 8 2011 ZRÓŻNICOWANIE TROFICZNE WYBRANYCH JEZIOR ZLEWNI RZEKI SŁUPI TROPHIC DIVERSITY OF CHOSEN LAKES OF THE SŁUPIA RIVER CATCHMENT AREA Anna Jarosiewicz

Bardziej szczegółowo

Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2015/2016

Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2015/2016 Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki Karta przedmiotu Wydział Inżynierii Środowiska obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2015/2016 Kierunek studiów: Inżynieria Środowiska

Bardziej szczegółowo

dotychczasowych lustracji terenu rezerwatu, plan urządzenia lasu, miejscowy plan zagospodarowania

dotychczasowych lustracji terenu rezerwatu, plan urządzenia lasu, miejscowy plan zagospodarowania Załącznik nr 1 ZAKRES DOKUMENTACJI 1. Wykaz publikowanych i niepublikowanych opracowań przydatnych do sporządzenia projektu planu (w tym dokumentacja dotycząca rezerwatu zgromadzona przez Zamawiającego,

Bardziej szczegółowo

1. Wstęp cel, zakres i założenia pracy

1. Wstęp cel, zakres i założenia pracy 9 1. Wstęp cel, zakres i założenia pracy Idea opracowania powstała w wyniku wieloletnich przemyśleń i doświadczeń dotyczących oceny środowiska przyrodniczego z wykorzystaniem szaty roślinnej jako swoistego

Bardziej szczegółowo

czyli kilka słów teorii

czyli kilka słów teorii O rzekach czyli kilka słów teorii Strażnicy Rzek Wrocław - Warszawa, 17-24 listopada 2018 r. Morfologia rzek naturalnych Fot. D.Serwecińska Źródło: Popek Z., Żelazo J., 2002: Podstawy renaturalizacji rzek

Bardziej szczegółowo

Problemy wodnej rekultywacji wyrobisk kruszyw naturalnych

Problemy wodnej rekultywacji wyrobisk kruszyw naturalnych Problemy wodnej rekultywacji wyrobisk kruszyw naturalnych Krzysztof Polak, Marcin Chodak, Szymon Sypniowski Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Odkrywkowego Kraków, 05.04.2011 Kierunek

Bardziej szczegółowo

Ocena hydromorfologiczna cieków w praktyce

Ocena hydromorfologiczna cieków w praktyce Ocena hydromorfologiczna cieków w praktyce dr Adam Hamerla Główny Instytut Górnictwa tel.: 32 259 22 92 email: ahamerla@gig.eu Patronat honorowy: Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

Bardziej szczegółowo

Diagnoza obszaru. Jezioro Kozie

Diagnoza obszaru. Jezioro Kozie Diagnoza obszaru Jezioro Kozie Jezioro Kozie Jezioro Kozie 179,4 ha, lubuskie Gmina Nowogródek Pomorski Czy w badanej gminie poza obszarem Natura 2000 występują: Parki narodowe podaj nazwy: NIE Rezerwaty

Bardziej szczegółowo

Bibliografia. Akty prawne. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Aleksandrów Kujawski. ABRYS Technika Sp. z o.o.

Bibliografia. Akty prawne. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Aleksandrów Kujawski. ABRYS Technika Sp. z o.o. Bibliografia Akty prawne 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627; Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań,

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1. Zespół dydaktyczny dr hab. Beata Barabasz-Krasny

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1. Zespół dydaktyczny dr hab. Beata Barabasz-Krasny KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Flora wybranych środowisk Flora of selected environments Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator dr hab. Beata Barabasz-Krasny prof. UP Zespół dydaktyczny dr hab. Beata Barabasz-Krasny

Bardziej szczegółowo

Ekoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody

Ekoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody Ochrona przyrody ma w Polsce długie tradycje. Według niektórych źródeł pierwsze decyzje związane z nią pochodzą z X wieku - np. w sprawie ochrony bobrów. W kolejnych wiekach zaczęto chronić nadmiernie

Bardziej szczegółowo

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2014 roku

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2014 roku RAPORT O STA ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2014 roku Wody powierzchniowe stojące Monitoring jezior Jeziora województwa lubelskiego to na ogół ekosystemy mało odporne na degradację. Gospodarowanie

Bardziej szczegółowo

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalność: Analityka i toksykologia środowiska I 1. 2. 3. podstawowe kierunkowe 124 Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalnościowe 796 8 Organizmy modelowe w badaniach

Bardziej szczegółowo

Monika Kotulak Klub Przyrodników. Jak bronić swojej rzeki, warsztaty Klubu Przyrodników i WWF, Schodno czerwca 2012

Monika Kotulak Klub Przyrodników. Jak bronić swojej rzeki, warsztaty Klubu Przyrodników i WWF, Schodno czerwca 2012 Monika Kotulak Klub Przyrodników Jak bronić swojej rzeki, warsztaty Klubu Przyrodników i WWF, Schodno 16 17 czerwca 2012 Ramowa Dyrektywa Wodna "...woda nie jest produktem handlowym takim jak każdy inny,

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Nazwa modułu: Ochrona przyrody cz.1 Rok akademicki: 2015/2016 Kod: HKL-2-109-OD-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Humanistyczny Kierunek: Kulturoznawstwo Specjalność: Ochrona dóbr natury i dóbr kultury Poziom

Bardziej szczegółowo

Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi

Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Konferencja Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Uniwersytet Śląski w Katowicach 12 lutego 2014 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu

Bardziej szczegółowo

Zrównoważona rekultywacja - czyli ekologiczne podejście do rekultywacji jezior

Zrównoważona rekultywacja - czyli ekologiczne podejście do rekultywacji jezior Zrównoważona rekultywacja - czyli ekologiczne podejście do rekultywacji jezior prof. dr hab. Ryszard Gołdyn Zakład Ochrony Wód, Wydział Biologii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu RevitaLife 2018

Bardziej szczegółowo

Ramienice (Charophyta) Polski północno-wschodniej. Cz. II

Ramienice (Charophyta) Polski północno-wschodniej. Cz. II Fragm. Florist. Geobot. Polon. 23(1): 145 150, 2016 Ramienice (Charophyta) Polski północno-wschodniej. Cz. II Jacek Urbaniak Urbaniak, J. 2016. Stoneworts (Charophyta) of the NE Poland. Part II. Fragmenta

Bardziej szczegółowo

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalność: Analityka i toksykologia środowiska 1. 2. 3. 4. w. w. w. w. aud. lab. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska 8 Organizmy modelowe w badaniach toksykologicznych 10

Bardziej szczegółowo

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalność: Analityka i toksykologia środowiska I rok II rok Wymiar godzin 1. 2. 3. 4. podstawowe kierunkowe 78 Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalnościowe 504 9 Organizmy

Bardziej szczegółowo

Rekultywacja obszarów wodnych w regionie za pomocą innowacyjnej technologii REZONATORA WODNEGO EOS 2000

Rekultywacja obszarów wodnych w regionie za pomocą innowacyjnej technologii REZONATORA WODNEGO EOS 2000 Rekultywacja obszarów wodnych w regionie za pomocą innowacyjnej technologii REZONATORA WODNEGO EOS 2000 Rezonator Wodny EOS 2000 przywraca w naturalny sposób ekologiczną równowagę zbiorników wodnych bez

Bardziej szczegółowo

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalność: Analityka i toksykologia środowiska I rok II rok Wymiar godzin 1. 2. 3. 4. podstawowe kierunkowe 124 Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalnościowe 866 9

Bardziej szczegółowo

3 TABLICE NA PRZYSTANKACH TEMATYCZNYCH parametry 150cm x 125cm

3 TABLICE NA PRZYSTANKACH TEMATYCZNYCH parametry 150cm x 125cm ZAŁĄCZNIK 6.1 WYTYCZNE DO TREŚCI TABLIC I TABLICZEK Każda plansza powinna zawierać część opisową i graficzną (np. ilustrację, fotografię, rysunek). TABLICE INFORMACYJNE 1 TABLICA INFORMACYJNA - informacje

Bardziej szczegółowo

Rozdział IX Siedliska przyrodnicze obszary wskazane do pomocy finansowej z tytułu dopłat rolno środowiskowych.

Rozdział IX Siedliska przyrodnicze obszary wskazane do pomocy finansowej z tytułu dopłat rolno środowiskowych. Rozdział IX Siedliska przyrodnicze obszary wskazane do pomocy finansowej z tytułu dopłat rolno środowiskowych. Na obszarze gminy Poświętne znajduje się wiele powierzchni siedlisk przyrodniczych kwalifikujących

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 26/2010 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody Moczadło

ZARZĄDZENIE NR 26/2010 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody Moczadło ZARZĄDZENIE NR 26/2010 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU w sprawie uznania za rezerwat przyrody Moczadło Na podstawie art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody

Bardziej szczegółowo

PROGRAM KOMPLEKSOWEJ OCHRONY JEZIOR LOBELIOWYCH W POLSCE ETAP I. PODSTAWY, MODELOWE ROZWIĄZANIA

PROGRAM KOMPLEKSOWEJ OCHRONY JEZIOR LOBELIOWYCH W POLSCE ETAP I. PODSTAWY, MODELOWE ROZWIĄZANIA Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 2014 w ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 Ochrona Różnorodności Biologicznej

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE WSKAŹNIKÓW PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR W OCENIE ICH STANU EKOLOGICZNEGO

ZASTOSOWANIE WSKAŹNIKÓW PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR W OCENIE ICH STANU EKOLOGICZNEGO ZASTOSOWANIE WSKAŹNIKÓW PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR W OCENIE ICH STANU EKOLOGICZNEGO dr inŝ. Andrzej Skrzypczak prof. dr hab. Andrzej Mamcarz Katedra Rybactwa Jeziorowego i Rzecznego, Wydział Ochrony

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK DO OCENY STANU EKOLOGICZNEGO RZEK NA PODSTAWIE MAKROBEZKRĘGOWCÓW BENTOSOWYCH

PRZEWODNIK DO OCENY STANU EKOLOGICZNEGO RZEK NA PODSTAWIE MAKROBEZKRĘGOWCÓW BENTOSOWYCH INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA PRZEWODNIK DO OCENY STANU EKOLOGICZNEGO RZEK NA PODSTAWIE MAKROBEZKRĘGOWCÓW BENTOSOWYCH Redakcja naukowa: Barbara BIS Artur MIKULEC BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA WARSZAWA

Bardziej szczegółowo

Zawartość węgla organicznego a toksyczność osadów dennych

Zawartość węgla organicznego a toksyczność osadów dennych VIII Krajowa Konferencja Bioindykacyjna Praktyczne wykorzystanie systemów bioindykacyjnych do oceny jakości i toksyczności środowiska i substancji chemicznych Kraków, 18-20.04.2018 Zawartość węgla organicznego

Bardziej szczegółowo

Ocena potencjału troficznego wody jeziora Lednica (Wielkopolska) za pomocą testów glonowych

Ocena potencjału troficznego wody jeziora Lednica (Wielkopolska) za pomocą testów glonowych Fragm. Flor. Geobot. Polonica 9: 351 358, 22 Ocena potencjału troficznego wody jeziora Lednica (Wielkopolska) za pomocą testów glonowych PAWEŁ M. OWSIANNY i LUBOMIRA BURCHARDT OWSIANNY, P. M. AND BURCHARDT,

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. LXV (2) SECTIO E 2010 Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Dobrzańskiego 37, 20-262 Lublin

Bardziej szczegółowo

Grążel drobny Nuphar pumila nowe stanowisko w województwie warmińsko-mazurskim. Nuphar pumila a new site in the Warmia-Masuria province

Grążel drobny Nuphar pumila nowe stanowisko w województwie warmińsko-mazurskim. Nuphar pumila a new site in the Warmia-Masuria province ARTYKUŁY Grążel drobny Nuphar pumila nowe stanowisko w województwie warmińsko-mazurskim Nuphar pumila a new site in the Warmia-Masuria province JAN DZIEDZIC, PIOTR DYNOWSKI, ANNA ŹRÓBEK SOKOLNIK Chrońmy

Bardziej szczegółowo

Ramienice (Characeae, Charophyta) jezior Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny (NW Polska)

Ramienice (Characeae, Charophyta) jezior Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny (NW Polska) Fragm. Flor. Geobot. Polonica, 17(2): 377 388, 2010 Ramienice (Characeae, Charophyta) jezior Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny (NW Polska) MACIEJ GĄBKA i KATARZYNA BOCIĄG GĄBKA, M. AND BOCIĄG,

Bardziej szczegółowo

Nowe stanowiska Vallisneria spiralis (Hydrocharitaceae) w jeziorach konińskich (Pojezierze Kujawskie)

Nowe stanowiska Vallisneria spiralis (Hydrocharitaceae) w jeziorach konińskich (Pojezierze Kujawskie) Fragm. Flor. Geobot. Polonica 13(1): 89 94, 2006 Nowe stanowiska Vallisneria spiralis (Hydrocharitaceae) w jeziorach konińskich (Pojezierze Kujawskie) ANDRZEJ HUTOROWICZ, JAN DZIEDZIC i ANDRZEJ KAPUSTA

Bardziej szczegółowo

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska

Przedmioty podstawowe. Przedmioty kierunkowe. Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalność: Analityka i toksykologia środowiska I 1. 2. 3. podstawowe kierunkowe 1 Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalnościowe 556 11 Analityka substancji toksycznych

Bardziej szczegółowo

kierunek: Ochrona Środowiska studia niestacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2017/2018 ECTS w semestrze Przedmioty podstawowe

kierunek: Ochrona Środowiska studia niestacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2017/2018 ECTS w semestrze Przedmioty podstawowe specjalność: Analityka i toksykologia środowiska I podstawowe kierunkowe 110 Przedmioty specjalnościowe - Analityka i toksykologia środowiska specjalnościowe 344 11 Analityka substancji toksycznych w środowisku

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016

Zagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016 Zagadnienia z Ekologii Lasu 2015/2016 Spis ważniejszych zagadnień w ramach przedmiotu (rozszerzonego) EKOLOGIA LASU 1. EKOLOGIA OGÓLNA (wybrane zagadnienia) - Podstawowe pojęcia (ich znaczenie i wzajemne

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ DO LEKCJI PIERWSZEJ- PUNKT I.

SCENARIUSZ DO LEKCJI PIERWSZEJ- PUNKT I. SCENARIUSZ DO LEKCJI PIERWSZEJ- PUNKT I. Temat: Wpływ czynników środowiskowych na różnorodność życia flory i fauny w stawie parkowym Adresat: Zajęcia są kierowane do uczniów Szkól Podstawowych. Miejsce:

Bardziej szczegółowo

Aspekty formalne sporządzania planu ochrony dla Świętokrzyskiego Parku Narodowego

Aspekty formalne sporządzania planu ochrony dla Świętokrzyskiego Parku Narodowego PLAN OCHRONY ŚWIĘTOKRZYSKIEGO PARKU NARODOWEGO z uwzględnieniem zakresu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Łysogóry Aspekty formalne sporządzania planu ochrony dla Świętokrzyskiego Parku Narodowego

Bardziej szczegółowo

Intensywność procesów. troficznym jezior mazurskich

Intensywność procesów. troficznym jezior mazurskich Zakład Ekologii Mikroorganizmów, Uniwersytet Warszawski ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa E-mail: microb.ecol@biol.uw.edu.pl Intensywność procesów mikrobiologicznych w gradiencie troficznym jezior mazurskich

Bardziej szczegółowo

Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony

Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach

Bardziej szczegółowo

Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu

Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu Szczecińskiego oraz archipelagu przybrzeżnych wysp stał się pierwszym

Bardziej szczegółowo

NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH

NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (SOO) 1. IDENTYFIKACJA

Bardziej szczegółowo

Aldrowanda pęcherzykowata Aldrovanda vesiculosa

Aldrowanda pęcherzykowata Aldrovanda vesiculosa Aldrowanda pęcherzykowata Aldrovanda vesiculosa Liczba i lokalizacja powierzchni monitoringowych Gatunek występuje wyłącznie w regionie kontynentalnym, co determinowało lokalizację badań monitoringowych.

Bardziej szczegółowo

Inwentaryzacja i monitoring roślinności trwałych użytków zielonych powiązane z monitoringiem ornitofauny

Inwentaryzacja i monitoring roślinności trwałych użytków zielonych powiązane z monitoringiem ornitofauny Inwentaryzacja i monitoring roślinności trwałych użytków zielonych powiązane z monitoringiem ornitofauny w ramach projektu KIK/25 Ochrona różnorodności gatunkowej cennych przyrodniczo siedlisk na użytkach

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych

Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych na podstawie badań

Bardziej szczegółowo

Identyfikacja siedlisk Natura 2000 metodami teledetekcyjnymi na przykładzie torfowisk zasadowych w dolinie Biebrzy

Identyfikacja siedlisk Natura 2000 metodami teledetekcyjnymi na przykładzie torfowisk zasadowych w dolinie Biebrzy Identyfikacja siedlisk Natura 2000 metodami teledetekcyjnymi Dominik Kopeć 1, Łukasz Sławik 2, Marcin Borowisk 2, Dorota Michalska-Hejduk 1 1 Uniwersytet Łódzki, Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin,

Bardziej szczegółowo

Przemysław Niedzielski, Jerzy Siepak Analiza specjacyjna arsenu, antymonu i selenu w wodzie jeziora lednickiego. Studia Lednickie 6,

Przemysław Niedzielski, Jerzy Siepak Analiza specjacyjna arsenu, antymonu i selenu w wodzie jeziora lednickiego. Studia Lednickie 6, Przemysław Niedzielski, Jerzy Siepak Analiza specjacyjna arsenu, antymonu i selenu w wodzie jeziora lednickiego Studia Lednickie 6, 423-427 2000 STUDIA LEDNICKIE VI Poznań Lednica 2000 PRZEMYSŁAW NIEDZIELSKI,

Bardziej szczegółowo

Ważki (Odonata) zaobserwowane nad Jeziorem Wojnowskim Zachodnim i Jeziorem Wojnowskim Wschodnim (województwo lubuskie) w latach

Ważki (Odonata) zaobserwowane nad Jeziorem Wojnowskim Zachodnim i Jeziorem Wojnowskim Wschodnim (województwo lubuskie) w latach Odonatrix 14_2 (2018) Ważki (Odonata) zaobserwowane nad Jeziorem Wojnowskim Zachodnim i Jeziorem Wojnowskim Wschodnim (województwo lubuskie) w latach 2009-2017 Dragonflies (Odonata) observed at Lake Wojnowskie

Bardziej szczegółowo

Stan czystości wód w województwie lubuskim na podstawie badań WIOŚ

Stan czystości wód w województwie lubuskim na podstawie badań WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze Stan czystości wód w województwie lubuskim na podstawie badań WIOŚ Sława, 9 czerwca 2015 r. Ogółem na terenie województwa znajduje się 418 cieków

Bardziej szczegółowo

INTENSYWNOŚĆ TURBULENCJI W RÓŻNYCH JEDNOSTKACH MORFOLOGICZNYCH NA PRZYKŁADZIE RZEKI SKAWY

INTENSYWNOŚĆ TURBULENCJI W RÓŻNYCH JEDNOSTKACH MORFOLOGICZNYCH NA PRZYKŁADZIE RZEKI SKAWY INTENSYWNOŚĆ TURBULENCJI W RÓŻNYCH JEDNOSTKACH MORFOLOGICZNYCH NA PRZYKŁADZIE RZEKI SKAWY BM 4327 MGR INŻ. AGNIESZKA HAWRYŁO KATEDRA INŻYNIERII WODNEJ I GEOTECHNIKI PLAN Wprowadzenie Metodyka Wyniki Dyskusja

Bardziej szczegółowo