Jeziora w województwie pomorskim. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach

Transkrypt

1 Jeziora w województwie pomorskim Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach

2 Plan prezentacji 1. Jeziorność Europy i Polski 2. Województwo pomorskie walory 3. Czyste jeziora Pomorza - diagnoza 4. Eutrofizacja i degradacja jezior 5. Przyczyny złego stanu wód 6. Jeziora lobeliowe charakterystyka 7. Program ochrony jezior Polski Północnej

3 Jeziorność Europa Polska ponad 500 tys. naturalnych jezior o powierzchni większej niż 1 ha (w tym ponad 16 tys. ma powierzchnię powyżej 1 km 2 ) ok. 7 tys. jezior o powierzchni większej niż 1 ha (tj. 1,42% jezior Europy) o łącznej powierzchni 2,8 tys. km 2 jeziorność Polski wynosi 0,9% powierzchni kraju Jeziora zgrupowane głównie w północnej części kraju: Pojezierze Mazurskie - ponad 2 tys. jezior zajmujących największą powierzchnię w kraju Pojezierze Pomorskie jezior Na południe od zasięgu zlodowacenia bałtyckiego - ok. 290 jezior. Źródła literaturowe: Jerzy Jańczak, Atlas jezior Polski, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań, Adam Choiński, Katalog jezior Polski, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2006.

4 Pomorskie - walory Powierzchnia województwa: km 2 Lesistość: 36,2% (3 w kraju, śr. 29,2) Gęsta sieć rzeczna oraz bogate zasoby wód podziemnych Wysoka jeziorność - ok jezior o powierzchni większej niż 1 ha, w tym ponad 150 jeziora o powierzchni większej niż 50 ha, Duża liczba jezior lobeliowych Obszary chronione 32,6 % powierzchni: 2 parki narodowe 9 parków krajobrazowych (2 częściowo na terenie województwa) 130 rezerwatów przyrody 44 obszary chronionego krajobrazu 107 obszarów Natura 2000 Źródła literaturowe: Mapa Podziału Hydrograficznego Polski 2010

5 Czyste jeziora Pomorza - diagnoza * Samorząd województwa pomorskiego już w latach poprzednich zainicjował zbieranie wyników badań stanu jezior przeprowadzanych przez różne instytucje. Na podstawie tych informacji powstał dokument Czyste jeziora Pomorza diagnoza, opracowany przez Polskie Towarzystwo Limnologiczne i Katedrę Limnologii Instytutu Geografii Uniwersytetu Gdańskiego. * Ocenie poddane były zbiorniki lobeliowe, śródleśne, pozostające pod silną presją rolnictwa, śródmiejskie, zdegradowane oraz intensywnie użytkowane rekreacyjnie. * Z raportu wynika, że tylko 28 procent spośród diagnozowanych akwenów stanowi grupę jezior najcenniejszych, o niskiej trofii i dobrym stanie czystości wód. 61 procent jezior jest zagrożonych szybko postępującą eutrofizacją, 3 procent wykazuje silną degradację. Źródło:

6 Degradacja jezior Ze względu na wysoką jeziorność (Pojezierze Pomorskie oraz jeziora przybrzeżne) oraz znaczny wzrost ruchu turystycznego, kwestia powstrzymywania degradacji jest wyjątkowo ważna w naszym regionie. * Eutrofizacja - główna przyczyna pogarszania się warunków ekologicznych oraz walorów użytkowych wód. * Eutrofizacja objawia się nadmiernym rozwojem roślinności, wysokim stężeniem materii organicznej w wodach, deficytem tlenu w wodzie i osadach łącznie z odtlenieniem i wytworzeniem siarkowodoru, małą przeźroczystością wody. * Eutrofizacja wód powoduje daleko idące zmiany jakościowe i ilościowe na wszystkich poziomach troficznych. Źródło: Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Czyste jeziora Pomorza DIAGNOZA, Katedra Limnologii Uniwersytetu Gdańskiego, Polskie Towarzystwo Limnologiczne, Gdańsk 2010.

7 Przyczyny złego stanu wód Na pogorszenie stanu wód jezior mają wpływ przede wszystkim: zrzuty zanieczyszczeń ze źródeł punktowych i obszarowych, zaniedbania w zakresie wyposażenia w infrastrukturę ochrony środowiska, presja turystyczna, w tym nielegalna zabudowa i uprawianie sportów wodnych, itp., nadmierne stosowanie nawozów fosforowych i azotowych, stosowanie chemicznych środków ochrony roślin, zmiana stosunków wodnych prowadząca do obniżania poziomu wód gruntowych i zmiany cech siedlisk przyrodniczych zależnych od wody, nieracjonalna gospodarka wodna, nieprawidłowa gospodarka rybacka, erozja gleb, w szczególności wodna powierzchniowa i wietrzna.

8 Jeziora lobeliowe - charakterystyka * o małej twardości wody, a często także stosunkowo niskiej trofii, przeważnie o kwaśnym odczynie, w którym występują razem lub osobno charakterystyczne gatunki roślin (izoetydy) lobelia jeziorna Lobelia dortmanna, poryblin jeziorny Isoetes lacustris, poryblin kolczasty Isoetes echinospora, brzeżyca jednokwiatowa Littorella uniflora, wywłocznik, * najczęściej zagłębione w podłożach oligotroficznych, w bezwapiennych piaskach aluwialnych, lub na podkładach glin piaszczystych lub bezwapiennych iłów, * zbiorniki te znajdują się wśród borów sosnowych, borów mieszanych, a także wśród kwaśnych buczyn pomorskich z udziałem dębu i sosny Luzulo Fagetum, * na brzegach części jezior lobeliowych rozwija się fragmentarycznie bór bagienny z grupą gatunków charakterystycznych dla torfowisk wysokich. Często jeziora lobeliowe graniczą z torfowiskami mszarnymi z klasy Oxycocco Sphagnetea, z reguły zarastającymi mocno wypłycone części tych jezior, Marek Kraska: 3110 Jeziora lobeliowe. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Jacek Herbich (red.). T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s

9 Jeziora lobeliowe rośliny wskaźnikowe lobelia jeziorna poryblin jeziorny

10 Jeziora lobeliowe - charakterystyka * Jeziora lobeliowe są z reguły zbiornikami nieprzepływowymi. * Do niewielu dopływają okresowo funkcjonujące cieki lub są trwale odpływowymi. * Większość jezior lobeliowych Pojezierza Pomorskiego należy do jezior małych, o powierzchni nie większej od 15 ha (60%). * Powierzchnie części jezior mieszczą się w granicach od 15 do 50 ha. 15 jezior jest większych od 50, ale mniejszych od 100 ha. Powyżej 100 ha naliczono tylko 11 jezior. * Pod względem głębokości jeziora lobeliowe mogą być zaliczone do zbiorników płytkich (80,4% jezior mierzy od 2,0 do 15,0 m głębokości). Jezior o głębokości przekraczającej 15 m jest 19,6%, a w tej grupie jest 12 zbiorników głębszych od 25 m. Marek Kraska: 3110 Jeziora lobeliowe. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Jacek Herbich (red.). T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s

11 Jeziora lobeliowe - charakterystyka *jeziora lobeliowe są w systemie Natura 2000 uznane za siedlisko przyrodnicze (nr 3110) wymagające ochrony, *ekosystemy jezior lobeliowych stanowią unikatowe systemy biologiczne, często skrajnie ubogie, które ze względu na wysoką wrażliwość na wszelkie antropopresje, nie maja żadnego znaczenia produkcyjnego. Marek Kraska: 3110 Jeziora lobeliowe. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Jacek Herbich (red.). T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s

12 Jeziora lobeliowe woj. pomorskie Źródło: Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska Katedra Limnologii WOiG Uniwersytetu Gdańskiego, Mapa: Jeziora lobeliowe (siedlisko przyrodnicze 3110) w projektowanej sieci Natura 2000 w Polsce RAPORT ROBOCZY Świebodzin, grudzień 2003

13 Program Ochrony Jezior Polski Północnej Cel strategiczny programu Ochrona i poprawa stanu jednolitych części wód jezior Polski Północnej

14 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku ul. Straganiarska Gdańsk tel./fax. (058)