ZRÓŻNICOWANIE TROFICZNE WYBRANYCH JEZIOR ZLEWNI RZEKI SŁUPI TROPHIC DIVERSITY OF CHOSEN LAKES OF THE SŁUPIA RIVER CATCHMENT AREA
|
|
- Łukasz Wiśniewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e ZRÓŻNICOWANIE TROFICZNE WYBRANYCH JEZIOR ZLEWNI RZEKI SŁUPI TROPHIC DIVERSITY OF CHOSEN LAKES OF THE SŁUPIA RIVER CATCHMENT AREA Anna Jarosiewicz Ewa Fryda Akademia Pomorska Zakład Ekologii Wód Instytut Biologii i Ochrony Środowiska ul. Arciszewskiego 22b, Słupsk jarosiewicza@poczta.onet.pl ABSTRACT The objective of the study was to determine the trophic state of 23 lakes located in Słupia river catchment area Rybiec, Żukowskie, Mądrzechowskie, Niezabyszewskie, Skotawsko Małe, Moczydło, Skotawsko Wielkie, Stary Staw, Cechyńskie Wielkie, Boruja Duża, Czarne, Glinowskie, Chotkowskie, Pipionko, Długie, Gubisz, Cechyńskie Małe, Jeleń, Kamieniczno, Głęboczko, Głębokie, Rekowskie, Pomysko based on Carlson-type indices (TSIs) and, to examine the relationship between the four calculated trophic state indices: TSI SD, TSI Chl, TSI Ptot and TSI Ntot. Based on these values, it can be claimed that most of the analyzed lakes (17) are mesotrophic and the other 6 lakes eutrophic. Calculated indices showed significantly differences, and phosphorus index generally manifests higher eutrophication level in lakes. Słowa kluczowe: jezioro, wskaźniki Carlsona, Słupia, biogeny, chlorofil, widzialność Key words: lake, Carlson-type indices, Słupia river, nutrients, chlorophyll, transparency WPROWADZENIE Charakter trofii jeziora jest niezwykle istotnym elementem w poznaniu funkcjonowania i możliwości właściwego gospodarowania każdym zbiornikiem. Pozwala na określenie warunków oraz zależności biotycznych i abiotycznych panujących w toni wodnej, a także możliwości zaspokajania przez dane jezioro podstawowych potrzeb społecznych (Carlson, Simpson 1996, Wetzel 2001, Matthews i in. 2002). Dlatego celem niniejszego opracowania było określenie poziomu trofii wybranych jezior zlewni Słupi na podstawie uzyskanych parametrów jakościowych ich wód (ryc. 1). 51
2 Ryc. 1. Zlewnia Słupi; 1-23 jeziora będące przedmiotem badań (na podstawie: Jańczak 1997) Fig. 1. Słupia river catchment area; numbers 1-23 investigated lakes Omawiany obszar leży w północnej części województwa pomorskiego i zajmuje powierzchnię 1623 km 2. Jest to urozmaicony hipsograficznie teren z licznymi wysoczyznami morenowymi i równinami sandrowymi, porozcinany siecią rynien i dolin erozyjnych. Dominującymi przestrzennie formami użytkowania gruntów na tym obszarze są użytki rolne i lasy. Teren zlewni Słupi charakteryzuje się również dużymi zasobami wód powierzchniowych w formie jezior, stawów czy zbiorników. Jeziorność tego obszaru średnio wynosi 3,35%, co w stosunku do ogólnej jeziorności Polski, równej 0,9% (Choiński 2007), świadczy o istotnej roli jezior. Zasoby wodne zgromadzone w jeziorach zlewni Słupi szacuje się na 17, m 3 (Lipczyński 2002), przy czym dane te dotyczą jedynie tych o powierzchni powyżej 10 ha. Łącznie na terenie zlewni rzeki znajdują się 53 takie zbiorniki (tab. 1). Pochodzenie jezior na tym obszarze związane jest przede wszystkim z ostatnim zlodowaceniem bałtyckim. Tym samym większość jezior ma charakter oczek wytopiskowych lub wydłużonych rynien o głębokim, nierównym dnie (Lipczyński 2002). Opisywane w niniejszej pracy jeziora (w kolejności od najmniejszej średniej głębokości): Rybiec, Żukowskie, Mądrzechowskie, Niezabyszewskie, Skotawsko Małe, 52
3 Tabela 1 Podstawowe dane morfometryczne jezior zlewni Słupi (dotyczy jezior o powierzchni powyżej 10 ha; na podstawie: Jańczak 1997) Table 1 Morphometry of lakes located in Słupia river catchment area (surface above 10 ha) Wartość Powierzchnia, ha Objętość, tys. m 3 n = 53 Głębokość maksymalna, m Głębokość średnia, m Średnia 48,1 3280,6 12,5 4,8 Min.-maks. 10,1-392,9 65, ,5 1,9-45 1,1-12,8 Moczydło, Skotawsko Wielkie, Stary Staw, Cechyńskie Wielkie, Boruja Duża, Czarne, Glinowskie, Chotkowskie, Pipionko, Długie, Gubisz, Cechyńskie Małe, Jeleń, Kamieniczno, Głęboczko, Rekowskie i Pomysko (co do ostatniego jeziora brak danych dotyczących pojemności misy i głębokości średniej) są silnie zróżnicowane morfometrycznie (tab. 2) i hydrologicznie. Różnicuje je również sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej i intensywność oddziaływań antropogenicznych, przy równoczesnej odmiennej naturalnej odporności zbiornika na degradację. MATERIAŁ I METODY BADAŃ W Polsce tylko niewielka część jezior objęta jest badaniami monitoringowymi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Poza tym wykonywane są one rzadko. Na przykład w 2005 roku przebadanych w ramach PMŚ było 638 z 7081 jezior Polski, co stanowi zaledwie 9%. Zazwyczaj przeprowadzane są badania jezior o dużej powierzchni (powyżej 50 ha), stanowiących istotny element regionu. Z tego względu spośród wszystkich jezior zlewni Słupi udało się zebrać najważniejsze informacje dotyczące jedynie 23 zbiorników (ryc. 1, tab. 2). Na potrzeby niniejszej pracy niezbędne dane jakościowe wód jeziornych (tab. 3) uzyskano na podstawie informacji udostępnionych dzięki uprzejmości pracowników Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku, Delegatura w Słupsku (WIOŚ ). Część danych pochodzi ze zbiorczej publikacji o jeziorach lobeliowych, położonych na terenie byłego województwa słupskiego (Załupka 1998). W pracy uwzględnione zostały również informacje publikowane przez badaczy z różnych ośrodków naukowych (Kraska, Piotrowicz 1994, Kraska i in. 1994, Jarosiewicz, Witek 2009, Witek, Jarosiewicz 2010, Jarosiewicz i in. 2011, w druku). Niestety, pewnym mankamentem niniejszego opracowania jest fakt, iż dane o jeziorach pochodzą z różnych lat, co w pewnym stopniu wpłynąć może na końcową interpretację wyników. Niekiedy dane dotyczyły jednego, zazwyczaj najgłębszego stanowiska pomiarowego, czasami kilku stanowisk. W tym drugim przypadku niezbędne parametry fizykochemiczne wód były uśredniane dla danego zbiornika. Stan troficzny omawianych jezior określono na podstawie wskaźników trofii zaproponowanych przez Carlsona (1977) (równania 1-3) oraz Kratzera i Brezonika 53
4 Podstawowe dane morfometryczne badanych jezior (na podstawie: Jańczak 1997) Basic morphometrical parameters of the studied lakes Tabela 2 Table 2 Nr Jezioro (nr katalog.*) Położenie Powierzchnia, ha Objętość, Głębokość tys. m 3 maks., m Głębokość średnia, m Rybiec (1005) 17 09,5 ; 54 17,8 14,2 227,2 2,8 1,6 2 Żukowskie (972) 17 37,9 ; 54 13,9 127, ,7 2 3 Mądrzechowskie (982) 17 31,1 ; 54 08,8 52, ,8 2,4 4 Niezabyszewskie (989) 17 25,8 ; 54 07,7 48,4 1294,5 5,4 2,7 5 Skotawsko Małe (1001) 17 30,6 ; 54 18, ,8 8,4 3 6 Moczydło (959) 17 46,4 ; 54 15,1 14, ,5 3,5 7 Skotawsko Wielkie (1000) 17 32,3 ; 54 17, ,7 4,1 8 Stary Staw (977) 17 33,1 ; 54 11, ,5 9 Cechyńskie Wielkie (974) 17 35,1 ; 54 11,0 45,6 2044,3 13,3 4,5 10 Boruja Duża (987) 17 26,6 ; 54 05,8 65,1 3335,1 10,3 5,1 11 Czarne (979) 17 26,5 ; 54 16, ,3 12 Glinowskie (970) 17 39,6 ; 54 09, ,8 5,3 54
5 Chotkowskie (997) 17 21,6 ; 54 09,1 56,7 3058,5 10,3 5,4 14 Pipionko (973) 17 36,2 ; 54 10,9 22,8 1294,7 10,7 5,7 15 Długie (990) 17 23,6 ; 54 08,3 18, ,3 6,8 16 Gubisz (984) 17 35,2 ; 54 35,2 14,3 1043,9 17,6 7,3 17 Cechyńskie Małe (975) 17 34,0 ; 54 11,4 48,4 4148,2 19,7 8,5 18 Jeleń (991) 17 31,8 ; 54 12,0 88,9 8461,1 33,2 9,5 19 Kamieniczno (994) 17 21,0 ; 54 03,4 120, ,2 23,2 9,6 20 Głęboczko (976) 17 33,3 ; 54 11, ,9 29,6 11,1 21 Głębokie (980) 17 23,7 ; 54 16,7 107, ,2 11,5 22 Rekowskie (986) 17 26,1 ; 54 05,1 12, ,2 11,8 23 Pomysko (-) 17 34,3 ; 54 15,3 11 b.d. 6,0 b.d. * na podstawie: Jańczak (1997) 55
6 Średnie letnie stężenie substancji biogenicznych i chlorofilu a w powierzchniowej warstwie wody oraz widzialność krążka Secchiego badanych jezior Tabela 3 Table 3 Average summer concentration of nutrients and chlorophyll a in the surface water layer, and Secchci disk visibility of the studied lakes Nr Jezioro SD, m Ntot, Ptot, mg dm -3 mg dm -3 Ntot:Ptot Chl a, Rok mg m -3 pomiaru Źródło danych Rybiec 0,4 2,03 0,194 10,5 131, Jarosiewicz i in Żukowskie 1,7 1,08 0,039 27,7 37, WIOŚ Mądrzechowskie 0,5 2,80 0,285 9,8 14, WIOŚ Niezabyszewskie 0,7 1,21 0,145 8,4 52, Jarosiewicz i in Skotawsko Małe 2,3 0,81 0,283 2,9 6, WIOŚ Moczydło 0,9 1,24 0,08 15,5 b.d Kraska i in Skotawsko Wielkie 1,7 0,97 0,062 15,7 14, WIOŚ Stary Staw 2,5 1,32 0,065 20,3 b.d Kraska i in Cechyńskie Wielkie 2,9 1,75 0,071 24,6 15, Załupka Boruja Duża 2,8 1,53 0,035 43,7 4, WIOŚ Czarne 2,7 0,89 0,179 4,9 5, Jarosiewicz i in Glinowskie 2,5 1,75 0, ,7 9, WIOŚ
7 Chotkowskie 1 1,43 0,224 6,4 91, Jarosiewicz i in Pipionko 2,6 1,07 0,028 38,2 12, WIOŚ Długie 3,9 0,41 0,026 15,8 b.d Kraska i in Gubisz 3,4 1,10 0, ,2 b.d Kraska i in Cechyńskie Małe 3,1 1,83 0,134 13,6 7, Załupka Jeleń 3,9 0,87 0,046 19,0 6, Jarosiewicz i in Kamieniczno 2,9 1,54 0,074 20,8 28, WIOŚ Głęboczko 4,3 0,88 0,013 67,7 2, WIOŚ Głębokie 1,3 1,39 0,171 8,1 22, Jarosiewicz niepubl. 22 Rekowskie 3,5 0,85 0,022 38,6 b.d Kraska i in Pomysko 4,4 1,46 0,065 22,4 9, WIOŚ
8 (1981) (równanie 4). Metoda ta opiera się na wyliczeniu czterech podstawowych wskaźników trofii TSI (Trophic State Index): TSI SD, TSI Chl, TSI Ptot i TSI Ntot, opierających się na letnich stężeniach chlorofilu a, azotu i fosforu całkowitego w powierzchniowej warstwie wody oraz przezroczystości wód określanej przy pomocy krążka Secchiego. Obliczeń powyższych wskaźników dokonano na podstawie równań: TSI Chl TSI SD ln SD = 10 6 ln 2 ( 2, 04 0, 68) ( 1) lnchl = 10 6 ln 2 TSI Ptot TSI Ntot 48 ln = 10 6 Ptot ln 2 1, 47 ln = 10 6 Ptot ln 2 gdzie: SD widzialność krążka Secchiego, m; Chl stężenie chlorofilu a w epilimnionie jezior, mg m -3 ; Ptot stężenie fosforu całkowitego w epilimnionie jezior, mg m -3 ; Ntot stężenie azotu całkowitego w epilimnionie jezior, mg dm -3. W metodzie tej każdy wzrost wskaźnika o wartość 10 odpowiada obniżeniu przejrzystości wody o 50%, wzrostowi stężenia chlorofilu a o 1/3 i podwojeniu stężenia fosforu całkowitego w toni wodnej zbiornika (Dodds i in. 1998). Zasadniczo wartości wskaźników trofii poniżej 40 odpowiadają stanowi oligotroficznemu wód, pomiędzy 40 a 60 mezotrofii, gdy mieszczą się w zakresie od 60 do 80 wskazują na eutroficzny charakter zbiornika, natomiast powyżej 80 hipertroficzny (Bajkiewicz-Grabowska 2007). Ogólny poziom trofii zbiorników (TSI) określono, korzystając z uzyskanej wartości średniej z czterech powyższych wskaźników. Na podstawie różnic wielkości indeksów, obliczonych przez odjęcie określonych wartości TSI Ptot, TSI Ntot czy TSI SD od TSI Chl (Carlson, Simpson 1996), sporządzono wykresy, pozwalające na określenie biotycznych i abiotycznych zależności w ekosystemach jeziornych. Przedstawione w pracy wyniki analiz statystycznych uzyskano, używając programu Statistica Pl 9, (StatSoft). ( 3) ( 4) ( 2) WYNIKI I DYSKUSJA Na podstawie zebranych informacji o właściwościach fizykochemicznych omawianych jezior obliczono poszczególne wskaźniki cząstkowe i wartość średnią wskaźnika trofii. Wyniki przedstawiono na rycinie 2. 58
9 Ryc. 2. Wskaźniki trofii dla omawianych jezior zlewni Słupi Fig. 2. Throphic state indices of Słupia river lakes 59
10 Ryc. 3. Zmiany udziału jezior (%) o różnej trofii (O oligotrofia; M mezotrofia; E eutrofia; H hipertrofia) w zależności od wskaźnika trofii Fig. 3. Changes of different trophy lakes participation (in %) (O oligotrophy; M mesotrophy; E eutrophy; H hypertrophy) Wskaźnik ogólnego poziomu trofii wybranych jezior zlewni Słupi przyjmował wartości od 43,4 (jez. Głęboczko) do 74,0 (jez. Rybiec). Na jego podstawie uznać można, że większość omawianych jezior (17) zalicza się do zbiorników mezotroficznych, zaś sześć jezior charakteryzuje stan eutroficzny (Rybiec, Mądrzechowskie, Niezabyszewskie, Moczydło, Chotkowskie, Głębokie). Analizując jednakże wartości szczegółowych wskaźników stanu trofii poszczególnych zbiorników wodnych, stwierdzono, że istnieją pomiędzy nimi istotne statystycznie różnice (ANOVA rang Kruskala-Wallisa; p=0,025). Tym samym stan troficzny jezior omawianego obszaru zmieniał się wraz z rozpatrywanym wskaźnikiem (ryc. 3). Największe zróżnicowanie troficzne obserwowane było w przypadku TSI Ptot, co więcej, wskaźnik ten podwyższał również wartość wskaźnika ogólnego. Wartości TSI Ptot mieściły się w zakresie od 34 do prawie 86, przy czym w 60% omawianych zbiorników były powyżej 60, a w czterech z nich (Rybiec, Mądrzechowskie, Skotawsko Małe i Chotkowskie) powyżej 80 (hipertrofia). Może to wskazywać, iż przejawem eutrofizacji badanych zbiorników są wysokie stężenia fosforu całkowitego. Na podstawie wskaźnika TSI SD stwierdzić można, że znaczna większość omawia- 60
11 nych jezior cechuje się dobrą przejrzystością wód (ryc. 3), charakterystyczną dla zbiorników mezotroficznych (16 zbiorników), a w przypadku jezior Głęboczko i Pomysko widzialność krążka Secchiego powyżej 4 m świadczy o ich oligotrofii. Jedynie w czterech zbiornikach (Rybiec, Mądrzechowskie, Moczydło, Niezabyszewskie) widzialność była na tyle niska (poniżej 1 m), że odpowiadała stanowi eutrofii. Wskaźniki TSI Chl i TSI Ntot podobnie różnicują omawiany obszar, tzn. na ich podstawie stwierdzono, że około 70% jezior wykazuje stan mezotroficzny, a pozostałe 30% eutrofię. Porównując poszczególne wskaźniki trofii między sobą, można sądzić, że w większości jezior wartość TSI Ptot, tym samym stężenie fosforu całkowitego, była wyższa niż wartości wskaźników opartych na pozostałych parametrach, czyli stężeniu chlorofilu a, widzialności czy stężeniu azotu całkowitego (ryc. 4). W teorii wszystkie wskaźniki trofii powinny być równe, co wskazywałoby na harmonijny, niezakłócony antropopresją rozwój jezior (Matthews i in. 2002, Bajkiewicz-Grabowska 2007; na ryc. 4 punkty powinny być na lub blisko przekątnej), w praktyce jednak zazwyczaj istnieją różnice pomiędzy nimi. Ryc. 4. Porównanie poszczególnych wskaźników trofii Carlsona w jeziorach zlewni Słupi Fig. 4. Comparison of Carlson-type indices of lakes located in the Słupia river catchment area Informacje na temat różnic pomiędzy poszczególnymi wskaźnikami trofii pozwalają na pewne określenie specyfiki ekosystemów, przede wszystkim rodzaju czynników ograniczających ich produktywność. Zasadniczo limitacja azotem obserwowana jest w zbiornikach, w których różnica TSI Chl TSI Ntot >0 i TSI Ntot TSI Ptot <0; w przypadku limitacji fosforu zaś TSI Chl TSI Ptot >0 i TSI Ntot TSI Ptot >0. Bardziej szczegółowych informacji, również o możliwości limitacji przez czynniki fi- 61
12 TSI Chl - TSI Ptot TSI Chl - TSI SD Ryc. 5. Diagram różnic pomiędzy wskaźnikami trofii Carlsona w badanych jeziorach: 1 Rybiec, 2 Żukowskie, 3 Mądrzechowskie, 4 Niezabyszewskie, 5 Skotawsko Małe, 7 Skotawsko Wielkie, 9 Cechyńskie Wielkie, 10 Boruja Duża, 11 Czarne, 12 Glinowskie, 13 Chotkowskie, 14 Pipionko, 17 Cechyńskie Małe, 18 Jeleń, 19 Kamieniczno, 20 Głęboczko, 21 Głębokie, 23 Pomysko Fig. 5. Diagrams of deviations between Carlson-type indices of measured lakes zyczne, dostarczyć mogą diagramy przedstawione na rycinie 5. Na diagramie oś pozioma rozgranicza obszar limitacji biogenów. Oznacza to, że jeśli dany punkt, odpowiadający w tym przypadku określonemu zbiornikowi wodnemu, leży powyżej osi, to istnieje możliwość limitacji fosforu (azotu). Punkty położone po prawej stronie osi pionowej przedstawiają sytuację, w której przejrzystość wody jeziora jest większa niż wskazywałoby na to stężenie chlorofilu a i wyliczony na jego podstawie wskaźnik TSI Chl (TSI Chl >TSI SD ). Może to nastąpić w sytuacji, gdy w zbiorniku wodnym fitoplankton zdominowany jest przez względnie duże autotrofy lub na skutek wyżerania przez zooplankton mniejszych form. Punkty na lewo od osi pionowej wskazują na to, że TSI Chl <TSI SD, a mała przejrzystość wód spowodowana może być wysokim stężeniem rozpuszczonej materii organicznej, mętnością lub barwą własną wody (Carlson, Simpson 1996, Matthews i in. 2002). Opierając się na tych zależnościach, przypuszczać można, że w przypadku 8 z omawianych jezior ich produktywność limitowana może być dostępnością substancji biogenicznych (ryc. 5). Zaznaczyć należy jednak, że jedynie w dwóch jeziorach czynnikiem ograniczającym jest fosfor (Glinowskie i Pipionko). W ich przypadku wartość wskaźnika obliczonego na podstawie stężenia chlorofilu a była wyższa niż TSI Ptot, a stosunek stężenia całkowitego N:P (tab. 3) świadczył o niedoborze fosforu w stosunku do zawartości azotu w toni wodnej. W pięciu omawianych jeziorach, tj. Niezabyszewskim, Rybiec, Głębokim, Chotkowskim i Kamieniczno, to azot wydaje się czynnikiem limitującym ich produktywność. W przypadku każdego z nich stężenie Ptot w wodzie było na tyle wysokie, że obniżało stosunek N:P do wartości 10 i poniżej. W Jeziorze Żukowskim natomiast wartość wskaźnika opartego na stężeniu chlorofilu a (TSI Chl 66,5) jest wyższa niż wskazywałyby na to wartości pozostałych trzech wskaźników (TSI SD 52, TSI Ntot i TSI Ptot odpowiednio 55 i 57), aczkolwiek stosunek stężenia N:P, wynoszący prawie 28, skłania ku temu, aby jednak fosfor uznać za element ograniczający rozwój fitoplanktonu. W przypadku pozostałych dziesięciu zbiorników (nieste- TSI Chl - TSI Ntot TSI Chl - TSI SD 62
13 Porównanie stanu troficznego jezior z różnych rejonów Polski Trophic state of Polish lakes, comparison Tabela 4 Table 4 Region Liczba jezior objętych badaniami oligotrofia Stan troficzny*, liczba/% mezotrofia eutrofia hipertrofia Analizowane wskaźniki Sposób określenia trofii Wskaźnik warunkujący trofię Źródło Kaszubski Park Krajobrazowy 33 0/0 8/24 24/73 1/3 TSI SD, TSI Chl, TSI Ptot wartość średnia Bajkiewicz- TSI Ptot -Grabowska (2007) Pojezierze Mazurskie i Suwalskie 11 1/9 9/82 1/9 0/0 TSI SD, TSI Chl, TSI Ptot wartość średnia TSI Ptot Pyka i in. (2007) Pojezierze Lubuskie 33 7/21 20/61 6/18 0/0 TSI SD TSI SD Pełechata i in. TSI Ptot 0/0 4/12 23/70 6/18 TSI (2006) Ptot TSI Ptot Pomorze Zachodnie 12 0/0 6/50 6/50 0/0 TSI SD, TSI Chl, TSI Ptot wartość średnia TSI Ptot Kubiak (2003) Zlewnia Słupi 23 0/0 17/74 6/26 0/0 TSI SD, TSI Chl, wartość TSI Ptot, TSI Ntot średnia TSI Ptot * trofia wg klasyfikacji: 0-40 oligotrofia; mezotrofia; eutrofia; >80 hipertrofia 63
14 ty, ze względu na brak informacji o stężeniu chlorofilu a w 5 omawianych w niniejszej pracy zbiornikach nie określono sposobu limitacji) różnica TSI Chl TSI Ptot (Ntot) była mniejsza od 0 (w zakresie od -0,1 do -37). Przypuszczać więc można, że inny czynnik wpływa na produktywność i funkcjonowanie tych ekosystemów. W Jeziorze Mądrzechowskim jest to prawdopodobnie czynnik fizyczny (tj. mętność), zmieniający właściwości optyczne wód (TSI Chl <TSI SD ). Natomiast w jeziorach pozostałych (prawy dolny kwadrat ryciny 5) ograniczenie ilości fitoplanktonu może być spowodowane spasaniem przez zooplankton. Porównując stan troficzny omawianych jezior zlewni Słupi ze zbiornikami z innych rejonów Polski (tab. 4), doszukać się można wielu podobieństw. W wielu jeziorach Kaszubskiego Parku Krajobrazowego (KPK) (Bajkiewicz-Grabowska 2007), Pojezierza Mazurskiego (Pyka i in. 2007), Pojezierza Lubuskiego (Pełechata i in. 2006) czy położonych na Pomorzu Zachodnim (Kubiak 2003) obserwowane jest silne zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi wskaźnikami trofii, tym samym zwraca się uwagę na brak ich zrównoważenia. Równocześnie podkreśla się rolę fosforu i wskaźnika wyliczonego na podstawie jego stężenia w powierzchniowej warstwie wód jako wyróżnika podstawowego trofii, o zwykle wyższych wartościach niż pozostałe. Na przykład w jeziorach KPK (Bajkiewicz-Grabowska 2007) wartość TSI Ptot mieściła się w zakresie od 65 do prawie 90, podczas gdy wskaźnik obliczony na podstawie widzialności krążka Sechciego od 38 d0 70. Średnio różnica pomiędzy tymi dwoma parametrami dla jezior KPK wynosiła 14. Pełechata i in. (2006) podają, że w zależności od branego pod uwagę czynnika diametralnie zmienia się stan troficzny jezior Pojezierza Lubuskiego. Gdyby uwzględnić jedynie TSI SD, to na obszarze tym 21% omawianych jezior można potraktować jako oligotroficzne, 61% mezotroficzne, a zaledwie 18% jako eutroficzne. Jeśli jednak do określenia poziomu trofii posłuży wskaźnik związany ze stężeniem P tot, to jedynie 12% zbiorników spełniałoby warunki mezotrofii, aż 70% to zbiorniki eutroficzne, a pozostałe 18% powinno się potraktować jako hipertroficzne. LITERATURA Bajkiewicz-Grabowska E Zróżnicowanie troficzne jezior stan obecny, miejsce w klasyfikacji troficznej. W: Jeziora Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. D. Borowiak (red.). Katedra Limnologii, Uniwersytet Gdański, Gdańsk: Carlson R.E A trophic state index for lakes. Limnology and Oceanography, 22: Carlson R.E., Simpson J A coordinator s guide to Volunteer Lake monitoring methods. North American Lake Management Society. Choiński A Limnologia fizyczna Polski. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. Dodds W.K., Jones J.R., Welch E.B Suggested classification of stream trophic state: distributions of temperate stream types by chlorophyll, total nitrogen, and phosphorus. Water Research, 32: Jańczak J Atlas jezior Polski. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. Jarosiewicz A., Witek Z Seasonal translocations of nitrogen and phosphorus in two lobelia lakes in the vicinity of Bytów (West Pomeranian Lake District). Polish Journal of Environmental Studies, 5: Jarosiewicz A., Ficek D., Zapadka T Eutrophication parameters and Carlson-type trophic state indices in selected Pomeranian lakes. Limnological Review (w druku). 64
15 Kubiak J Największe dimiktyczne jeziora Pomorza Zachodniego. Poziom trofii, podatność na degradację oraz warunki siedliskowe ichtiofauny. Akademia Rolnicza w Szczecinie, Szczecin. Lipczyński W Wody powierzchniowe. W: Zasoby przyrodnicze dorzecza Słupi i Łupawy. W. Lipczyński (red.). Grawipol, Słupsk: Kraska M., Piotrowicz R Roślinność wybranych jezior lobeliowych na tle warunków fizyko-chemicznych ich wód. Idee Ekologiczne, Seria Szkice, 6: Kraska M., Szyper H., Romanowicz W Charakterystyka trofii wód 37 jezior lobeliowych Borów Tucholskich i Pojezierza Bytowskiego. Idee Ekologiczne, Seria Szkice, 4: Kratzer C.R., Brezonik P.L A Carlson-type trophic state index for nitrogen in Florida Lakes. Water Research Bull., 17: Matthews R., Hilles M., Pelletier G Determining trophic state in Lake Whatcom, Washington (USA), a soft water lake exhibiting seasonal nitrogen limitation. Hydrobiologia, 468: Pełechata A., Pełechaty M., Pukacz A An attempt of the trop hic status assessment of the lakes of Lubuskie Lakeland. Limnological Review, 6: Pyka J.P., Zdanowski B., Stawecki K., Prusik S Trends in the environmental changes in the selected lakes of the Mazury and Suwałki Lakelands. Limnological Review, 7: Wetzel R.G Limnology. Lake and River Ecosystems. Academic Press, San Diego, California. WIOŚ Badania monitoringowe jezior. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, delegatura w Słupsku (maszynopis). Witek Z., Jarosiewicz A The oxygen budget of two closed, dimictic lakes in the vicinity of Bytów (West Pomeranian Lake District, northern Poland). Oceanological and Hydrobiological Studies, 39(2): Załupka A Jeziora lobeliowe położone na terenie województwa słupskiego. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Słupsk. 65
16 66
OCENA STANU TROFICZNEGO JEZIOR MIEJSKICH OLSZTYNA NA PODSTAWIE INDEKSU CARLSONA
eutrofizacja, indeks troficzny, jeziora miejskie Daniel SZYMAŃSKI*, Julita DUNALSKA, Renata BRZOZOWSKA, Justyna SIEŃSKA, Rafał ZIELIŃSKI OCENA STANU TROFICZNEGO JEZIOR MIEJSKICH OLSZTYNA NA PODSTAWIE INDEKSU
Bardziej szczegółowoSEZONOWA ZMIENNOŚĆ STĘśENIA SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH W WODACH JEZIORA DOBRA (POJEZIERZE POMORSKIE); POZIOM TROFII JEZIORA
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 6 2009 SEZONOWA ZMIENNOŚĆ STĘśENIA SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH W WODACH JEZIORA DOBRA (POJEZIERZE POMORSKIE); POZIOM TROFII JEZIORA SEASONAL CHANGES IN NUTRIENTS
Bardziej szczegółowoPOZIOM TROFII NAJWIĘKSZYCH JEZIOR POMORZA ZACHODNIEGO W OSTATNIM 30. LECIU
dr hab. Jacek Kubiak prof. nadzw. Zakład Hydrochemii i Ochrony Wód Akademia Rolnicza w Szczecinie POZIOM TROFII NAJWIĘKSZYCH JEZIOR POMORZA ZACHODNIEGO W OSTATNIM 30. LECIU ANALIZA BADAŃ ZWIĄZANYCH Z OCENĄ
Bardziej szczegółowoWpływ użytkowania zlewni na wskaźniki stanu jezior. Robert Czerniawski, Łukasz Sługocki
Wpływ użytkowania zlewni na wskaźniki stanu jezior Robert Czerniawski, Łukasz Sługocki Katedra Zoologii Ogólnej Wydział Biologii Uniwersytet Szczeciński Wstęp Naturalna vs Antropogeniczna eutrofizacja
Bardziej szczegółowoJeziora w województwie pomorskim. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach 06.11.2013
Jeziora w województwie pomorskim Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach 06.11.2013 Plan prezentacji 1. Jeziorność Europy i Polski 2. Województwo pomorskie
Bardziej szczegółowoWody powierzchniowe stojące
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2012 roku Wody powierzchniowe stojące Ekosystemy wodne, a szczególnie jeziora należą do najcenniejszych elementów krajobrazu przyrodniczego Lubelszczyzny.
Bardziej szczegółowowojewództwa lubuskiego w 2011 roku
Ocena jakości wód powierzchniowych jeziornych województwa lubuskiego w 2011 roku Na obszarze województwa lubuskiego w 2011 roku, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, zbadano i oceniono ogółem 19
Bardziej szczegółowoKatedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku. Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego
Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego Plan batymetryczny Jeziora Wolsztyńskiego Zlewnia Jeziora Wolsztyńskiego powierzchnia 193,5 km
Bardziej szczegółowoOPTYMALIZACJA PROCEDURY OCENY STANU TROFICZNEGO WÓD PRZEJŚCIOWYCH NA PRZYKŁADZIE ZALEWU SZCZECIŃSKIEGO
CZASOPISMO INŻYNIERII LĄDOWEJ, ŚRODOWISKA I ARCHITEKTURY JOURNAL OF CIVIL ENGINEERING, ENVIRONMENT AND ARCHITECTURE JCEEA, t. XXXI, z. 61 (3/I/14), lipiec-wrzesień 2014, s. 171-181 Elena NEVEROVA-DZIOPAK
Bardziej szczegółowoOcena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia
VI KONFERENCJA NAUKOWA WODA - ŚRODOWISKO - OBSZARY WIEJSKIE- 2013 Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia A. Kuźniar, A. Kowalczyk, M. Kostuch Instytut Technologiczno - Przyrodniczy,
Bardziej szczegółowoTestowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego
Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego Mgr inż. Katarzyna Pikuła 04.11.2011 r. Koszalin Teren badań Powierzchnia: 55,1 ha Objętość: 2395 tys. m 3 Głębokość max.:
Bardziej szczegółowoOCENA STANU TROFICZNEGO WÓD ZBIORNIKA SIEMIATYCZE W ASPEKCIE OCHRONY WALORÓW UŻYTKOWYCH
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Volume 19, Issue 5, October 2018, pages 57 62 https://doi.org/10.12912/23920629/94956 Received: 2018.08.15 Accepted: 2018.09.07 Published: 2018.10.01 OCENA
Bardziej szczegółowoInwestycje a ochrona jezior w Województwie Pomorskim
Inwestycje a ochrona jezior w Województwie Pomorskim Ramowa Dyrektywa Wodna Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23.10.2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania z dziedzinie
Bardziej szczegółowoOcena stanu troficznego wód Zbiornika Sulejowskiego na podstawie indeksu Carlsona
Inżynieria i Ochrona Środowiska 2012, t. 15, nr 4, s. 341-351 Andrzej JODŁOWSKI, Ewelina GUTKOWSKA Politechnika Łódzka Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska, Instytut Inżynierii Środowiska
Bardziej szczegółowoOCENA STANU TROFICZNEGO WÓD ZBIORNIKÓW KASKADY SOŁY
Proceedings of ECOpole Vol. 5, No. 1 2011 Andrzej JAGUŚ 1 OCENA STANU TROFICZNEGO WÓD ZBIORNIKÓW KASKADY SOŁY ASSESSMENT OF TROPHIC STATE OF WATER IN SOLA CASCADE DAM RESERVOIRS Abstrakt: Celem badań było
Bardziej szczegółowoSESTON W JEZIORZE MAŁY BOREK ILOŚĆ, POCHODZENIE, POWIĄZANIE Z INNYMI PARAMETRAMI JAKOŚCI WODY
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 10 2013 SESTON W JEZIORZE MAŁY BOREK ILOŚĆ, POCHODZENIE, POWIĄZANIE Z INNYMI PARAMETRAMI JAKOŚCI WODY SESTON IN MAŁY BOREK LAKE CONCENTRATION, SOURCE, RELATIONSHIPS
Bardziej szczegółowoSTAN TROFICZNY ZBIORNIKA ZAPOROWEGO RZESZÓW
CZASOPISMO INŻYNIERII LĄDOWEJ, ŚRODOWISKA I ARCHITEKTURY JOURNAL OF CIVIL ENGINEERING, ENVIRONMENT AND ARCHITECTURE JCEEA, t. XXX, z. 60 (3/13), lipiec-wrzesień 2013, s. 279-291 Renata GRUCA-ROKOSZ 1*
Bardziej szczegółowoBadania podstawowych parametrów jeziora Trzesiecko w roku Robert Czerniawski
Badania podstawowych parametrów jeziora Trzesiecko w roku 2018 Robert Czerniawski Powierzchnia 279 ha Maksymalna głębokość 11,8 m Głębokość średnia 5,4 m Długość linii brzegowej 16 km Długość maksymalna
Bardziej szczegółowoNazwa: Zbiornik Włocławek
Nazwa: Zbiornik Włocławek Dorzecze: Wisła Region wodny: Środkowa Wisła Typ zbiornika: reolimniczny Czas zatrzymania wody: ok. 5 dni Długość zbiornika: 41 km Powierzchnia zbiornika: 59,2 km² Powierzchnia
Bardziej szczegółowoPrzykładowe działania związane z ochroną jezior
Przykładowe działania związane z ochroną jezior Olsztyn 6 listopada 2013 Dr hab. inż. Julita Dunalska, prof. UWM Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Bardziej szczegółowoStruktura zespołów w zooplanktonu skorupiakowego oraz ocena aktualnej trofii jeziora Wigry
Struktura zespołów w zooplanktonu skorupiakowego oraz ocena aktualnej trofii jeziora Wigry Maciej Karpowicz Andrzej Górniak Adam Cudowski Uniwersytet w Białymstoku Zakład Hydrobiologii Cel badań -aktualna
Bardziej szczegółowoRenata Gruca-Rokosz, Piotr Koszelnik, Janusz A. Tomaszek Katedra Inżynierii
Renata Gruca-Rokosz, Piotr Koszelnik, Janusz A. Tomaszek Ocena stanu troficznego trzech nizinnych zbiorników zaporowych Polski południowo-wschodniej Badania zostały sfinansowane przez Ministerstwo Nauki
Bardziej szczegółowoOPAD ATMOSFERYCZNY JAKO ŹRÓDŁO SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH NA PRZYKŁADZIE JEZIORA DOBRA (POLSKA PÓŁNOCNA)
Anna Jarosiewicz 1 OPAD ATMOSFERYCZNY JAKO ŹRÓDŁO SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH NA PRZYKŁADZIE JEZIORA DOBRA (POLSKA PÓŁNOCNA) Streszczenie. Badania pionowej dostawy substancji biogenicznych oraz określenia
Bardziej szczegółowoPROGRAM KOMPLEKSOWEJ OCHRONY JEZIOR LOBELIOWYCH W POLSCE ETAP I. PODSTAWY, MODELOWE ROZWIĄZANIA
Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 2014 w ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 Ochrona Różnorodności Biologicznej
Bardziej szczegółowoPROBLEMY METODYCZNE ZWIĄZANE Z OCENĄ STOPNIA EUTROFIZACJI JEZIOR NA POTRZEBY WYZNACZANIA STREF WRAŻLIWYCH NA AZOTANY
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2009: t. 9 z. 1 (25) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 151 159 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2009 PROBLEMY METODYCZNE ZWIĄZANE Z OCENĄ
Bardziej szczegółowoSuwałki dnia, r.
Suwałki dnia, 06.08.2018 r. W nawiązaniu do Komunikatu nr 1 przedstawiamy szczegółową informację o działaniach podjętych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, Delegaturę w Suwałkach
Bardziej szczegółowoSEZONOWE ZMIANY STANU TROFICZNEGO ZBIORNIKÓW RETENCYJNYCH
Ekonomia i Środowisko 2 (45) 2013 Anna Siemieniuk Joanna Szczykowska Józefa Wiater SEZONOWE ZMIANY STANU TROFICZNEGO ZBIORNIKÓW RETENCYJNYCH Anna Siemieniuk, dr inż. Politechnika Białostocka Joanna Szczykowska,
Bardziej szczegółowoZOOPLANKTON SKORUPIAKOWY JEZIOR HARMONIJNYCH WIGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO A TROFIA WÓD. Maciej Karpowicz, Andrzej Górniak
ZOOPLANKTON SKORUPIAKOWY JEZIOR HARMONIJNYCH WIGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO A TROFIA WÓD Maciej Karpowicz, Andrzej Górniak Karpowicz M., Górniak A., 2013: Zooplankton skorupiakowy jezior harmonijnych Wigierskiego
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonywał badania:
MONITORING JEZIOR W LATACH 2010-2014 Program badań realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w latach 2010-2014 był zgodny z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa
Bardziej szczegółowoWody powierzchniowe stojące
Wody powierzchniowe stojące Stan czystości wód powierzchniowych stojących Badania monitoringowe wód powierzchniowych stojących mają dostarczyć wiedzy o stanie ekologicznym i chemicznym jezior, niezbędnej
Bardziej szczegółowoWPŁYW KANAŁU WIEPRZ-KRZNA NA WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNO-CHEMICZNE I BIOLOGICZNE WÓD W WYBRANYCH ZBIORNIKACH RETENCYJNYCH
Michał Solis 1 WPŁYW KANAŁU WIEPRZ-KRZNA NA WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNO-CHEMICZNE I BIOLOGICZNE WÓD W WYBRANYCH ZBIORNIKACH RETENCYJNYCH Streszczenie. Celem badań była ocena stanu troficznego zbiorników retencyjnych
Bardziej szczegółowoObieg materii w skali zlewni rzecznej
WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią nie tylko formę retencji wody w zlewni, ale równocześnie uczestniczą w procesach przemieszczania rozpuszczonej materii w zlewni. W ramach ZMŚP na Stacjach Bazowych
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonywał badania:
Monitoring jezior w latach 2010-2013 Program badań realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w latach 2010-2013 był zgodny z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa
Bardziej szczegółowoMonitoring jezior województwa podlaskiego w 2008 roku
Monitoring jezior województwa podlaskiego w 2008 roku Badania jezior wykonano uwzględniając zalecenia zawarte w projekcie rozporządzenia dotyczącego prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych (obecnie
Bardziej szczegółowodr inż. Andrzej Jagusiewicz, Lucyna Dygas-Ciołkowska, Dyrektor Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektor Ochrony Środowiska
dr inż. Andrzej Jagusiewicz, Lucyna Dygas-Ciołkowska, Dyrektor Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektor Ochrony Środowiska Eutrofizacja To proces wzbogacania zbiorników wodnych
Bardziej szczegółowoJeziora w województwie podlaskim - stan aktualny - zagrożenia
Jeziora w województwie podlaskim - stan aktualny - zagrożenia ul. Św. Roch 5 15-879 Białystok; tel.: (85) 74 60 241 fax: (85) 74 60 166 www.wfosigw.bialystok.pl Ogólna charakterystyka Powierzchnia: 20
Bardziej szczegółowoAUTOREFERAT. dr inż. Anna Jarosiewicz. Załącznik 3
Załącznik 3 AUTOREFERAT dr inż. Anna Jarosiewicz Akademia Pomorska w Słupsku Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Instytut Biologii i Ochrony Środowiska Ul. Arciszewskiego 22b 76-200 Słupsk Słupsk 2015 2
Bardziej szczegółowoOCENA POZIOMU PRODUKCYJNOŚCI I WYDAJNOŚCI W ROLNICTWIE NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH REGIONÓW POLSKI
Inżynieria Rolnicza 6(115)/2009 OCENA POZIOMU PRODUKCYJNOŚCI I WYDAJNOŚCI W ROLNICTWIE NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH REGIONÓW POLSKI Katarzyna Grotkiewicz, Rudolf Michałek Instytut Inżynierii Rolniczej i Informatyki,
Bardziej szczegółowoJeziora województwa zachodniopomorskiego. WFOŚiGW w Szczecinie
Jeziora województwa zachodniopomorskiego WFOŚiGW w Szczecinie Jeziora na Pomorzu Zachodnim w liczbach* W granicach województwa znajduje się 1.202,8 km 2 gruntów pod wodami co stanowi 5,25% powierzchni
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonywał badania:
MONITORING JEZIOR W LATACH 2010-2015 Program badań realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie w latach 2010-2015 był zgodny z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa
Bardziej szczegółowoOcena wód Jeziora Głębokiego koło Międzyrzecza na podstawie badań WIOŚ w latach 1993-2013
Ocena wód Jeziora Głębokiego koło Międzyrzecza na podstawie badań WIOŚ w latach 1993-2013 Jezioro Głębokie k. Międzyrzecza (fot. Przemysław Susek) Zielona Góra, marzec 2015 r. 1. Ogólna charakterystyka
Bardziej szczegółowoStan trofii jeziora Symsar i możliwości jego poprawy
Marcin Sidoruk, Angela Potasznik Stan trofii jeziora Symsar i możliwości jego poprawy Streszczenie. Badaniami objęto jezioro Symsar położone na Pojezierzu Olsztyńskim w gminie Lidzbark Warmiński. Na podstawie
Bardziej szczegółowoSTAN ZANIECZYSZCZENIA RENATURYZOWANEGO JEZIORA SAWĄG ZWIĄZKAMI AZOTU I FOSFORU
Proceedings of ECOpole DOI: 10.2429/proc.2012.6(2)077 2012;6(2) Andrzej SKWIERAWSKI 1 STAN ZANIECZYSZCZENIA RENATURYZOWANEGO JEZIORA SAWĄG ZWIĄZKAMI AZOTU I FOSFORU CONTAMINATION OF RENATURISED LAKE SAWAG
Bardziej szczegółowoINSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Delegatura w Suwałkach 16-400 Suwałki, ul. Piaskowa 5 tel. (0-87) 5632490, tel/fax (0-87) 5632490 e-mail: suwalki@wios.bialystok.pl
Bardziej szczegółowoElisma wodna Luronium natans
Elisma wodna Luronium natans Liczba i miejsce lokalizacji powierzchni monitoringowych Gatunek występuje wyłącznie w regionie kontynentalnym, co determinowało lokalizację badań monitoringowych. W 2007 roku
Bardziej szczegółowoCzy rekultywacja zdegradowanych jezior jest możliwa?
Czy rekultywacja zdegradowanych jezior jest możliwa? Czyste Jeziora Pomorza bogactwem województwa pomorskiego szanse i zagrożenia Gdańsk 18.04.2013 Dr hab. inż. Julita Dunalska, prof. UWM Katedra Inżynierii
Bardziej szczegółowoDOBOWE FLUKTUACJE SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH I CHLOROFILU W EKOTONIE: HYDROSFERA - ATMOSFERA JEZIORA LOBELIOWEGO
Proceedings of ECOpole DOI: 10.2429/proc.2014.8(2)053 2014;8(2) Józef Piotr ANTONOWICZ 1 DOBOWE FLUKTUACJE SUBSTANCJI BIOGENICZNYCH I CHLOROFILU W EKOTONIE: HYDROSFERA - ATMOSFERA JEZIORA LOBELIOWEGO DAILY
Bardziej szczegółowoGdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 19 grudnia 2014 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU z dnia 19 grudnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu
Bardziej szczegółowoPROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT SZCZYCIEŃSKI GMINA MIEJSKA SZCZYTNO
PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA 2016 2030 POWIAT SZCZYCIEŃSKI GMINA MIEJSKA SZCZYTNO 2016 1 Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Ogólna charakterystyka gminy... 3 2.1. Położenie,
Bardziej szczegółowoNazwa: Zbiornik Włocławek
Nazwa: Zbiornik Włocławek Dorzecze: Wisła Region wodny: Środkowa Wisła Typ zbiornika: reolimniczny Czas zatrzymania wody: ok. 5 dni Długość zbiornika: 41 km Powierzchnia zbiornika: 59,2 km² Powierzchnia
Bardziej szczegółowoHanna Soszka Agnieszka Kolada Małgorzata Gołub Dorota Cydzik
Ramowa Dyrektywa Wodna w Polsce typologia jezior, ustalanie warunków referencyjnych, metody oceny i klasyfikacji wód na podstawie elementów biologicznych Hanna Soszka Agnieszka Kolada Małgorzata Gołub
Bardziej szczegółowoLimnological Changes in the Review Trophic 7, State 3: 153-159 of Lake Niegocin after the Modernization of a Local Wastewater Treatment Plant
Limnological Changes in the Review Trophic 7, State 3: 153-159 of Lake Niegocin after the Modernization of a Local Wastewater Treatment Plant 153 Changes in the Trophic State of Lake Niegocin after the
Bardziej szczegółowow świetle badań monitoringowych Wolsztyn, wrzesień 2013 r.
Ocena rekultywacji jezior w świetle badań monitoringowych Wolsztyn, wrzesień 2013 r. Zagadnienia: przesłanki decyzji o podjęciu działań rekultywacyjnych, a kryteria wyboru jeziora do badań monitoringowych;
Bardziej szczegółowoOcena stanu troficznego wód zbiorników zaporowych Jeziorsko i Sulejowskiego
Inżynieria i Ochrona Środowiska 2016, 19(1), 127-140 p-issn 1505-3695 Engineering and Protection of Environment e-issn 2391-7253 http://is.pcz.pl/124/index/czasopismo_inzynieria_i_ochrona_rodowiska.html
Bardziej szczegółowoCzy przyjeziorne torfowiska degradują jeziora?
Andrzej Zykubek Czy przyjeziorne torfowiska degradują jeziora? Katedra Filozofii Biologii Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II 81 445-4217 81 445-4225 e andrzej.zykubek@kul.lublin.pl Empiryczna
Bardziej szczegółowoŁadunek zanieczyszczeń odprowadzonych do Zatoki Gdańskiej, za pośrednictwem cieków i kolektorów ścieków, z terenu Gminy Gdańsk w roku 2011
Zleceniodawca: Gmina Miasta Gdańsk - Wydział Środowiska Wykonawca: Gdański Uniwersytet Medyczny Międzywydziałowy Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej - Zakład Ochrony Środowiska i Higieny Transportu
Bardziej szczegółowoWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonywał badania:
Monitoring jezior w latach 2010-2012 Program badań realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie był zgodny z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa mazowieckiego
Bardziej szczegółowoInstytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych Scientific Works of Institute of Ceramics and Building Materials Nr 22 (lipiec wrzesień) Prace są indeksowane w BazTech i Index Copernicus ISSN 1899-3230 Rok
Bardziej szczegółowoMonitoring morskich wód przybrzeżnych i zbiorników wodnych w Gminie Gdańsk w roku 2011
Monitoring morskich wód przybrzeżnych i zbiorników wodnych w Gminie Gdańsk w roku 2011 MORSKIE WODY PRZYBRZEŻNE Monitoring morskich wód przybrzeżnych 2011 r. realizowany był w ramach nadzoru nad jakością
Bardziej szczegółowoChruściki Borów Tucholskich - wyniki wstępnych badań
Chruściki Borów Tucholskich - wyniki wstępnych badań Elżbieta Brulińska elzbietabrulinska@wp.p Zaborski PK PN Bory Tucholskie Obszary chronione Parki narodowe zgodnie z obowiązującą Ustawą o ochronie przyrody,
Bardziej szczegółowoWpływ czasu trwania letniej stratyfikacji termicznej na stężenie substancji biogennych w wodach jezior
MIDDLE POMERANIAN SCIENTIFIC SOCIETY OF THE ENVIRONMENT PROTECTION ŚRODKOWO-POMORSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCHRONY ŚRODOWISKA Annual Set The Environment Protection Rocznik Ochrona Środowiska Volume/Tom
Bardziej szczegółowoDOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ (1971-1995)
Słupskie Prace Geograficzne 2 2005 Dariusz Baranowski Instytut Geografii Pomorska Akademia Pedagogiczna Słupsk DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ
Bardziej szczegółowoMonitoring jezior w 2005 roku
Monitoring jezior w 2005 roku Badania jezior wykonano uwzględniając zalecenia zawarte w "Wytycznych monitoringu podstawowego jezior" (PIOŚ Warszawa, 1994). Przeprowadzono badania w okresie wiosennym oraz
Bardziej szczegółowoANALIZA WIELOLETNICH ZMIAN STANU TROFICZNEGO ZBIORNIKA TRESNA W ASPEKCIE JEGO LOKALIZACJI I ROLI W KASKADZIE ZBIORNIKÓW
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Vol. 18, Iss. 1, Feb. 2017, pages 135 148 DOI: 10.12912/23920629/67001 Received: 2016.10.10 Accepted: 2016.11.14 Published: 2017.02.01 ANALIZA WIELOLETNICH
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA. z dnia 23 grudnia 2002 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. (Dz. U. z dnia 31 grudnia 2002 r.)
Bardziej szczegółowoOcena stanu ekologicznego jezior na podstawie ichtiofauny
Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Ocena stanu ekologicznego jezior na podstawie ichtiofauny Witold Białokoz i Łucjan Chybowski Zakład Rybactwa Jeziorowego IRS Giżycko
Bardziej szczegółowoProblemy wodnej rekultywacji wyrobisk kruszyw naturalnych
Problemy wodnej rekultywacji wyrobisk kruszyw naturalnych Krzysztof Polak, Marcin Chodak, Szymon Sypniowski Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Odkrywkowego Kraków, 05.04.2011 Kierunek
Bardziej szczegółoworozpoznanie oraz ocena metod ograniczania (tu brak określenia czy chodzi o dopływ czy też zawartość lub kumulację) substancji biogennych w jeziorach.
Prof. dr hab. Józef Koc, prof. zw Katedra Gospodarki Wodnej, Klimatologii i Kształtowania Środowiska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Olsztyn, 04.12.2015 Recenzja pracy doktorskiej mgr Agnieszki
Bardziej szczegółowoIntensywność procesów. troficznym jezior mazurskich
Zakład Ekologii Mikroorganizmów, Uniwersytet Warszawski ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa E-mail: microb.ecol@biol.uw.edu.pl Intensywność procesów mikrobiologicznych w gradiencie troficznym jezior mazurskich
Bardziej szczegółowoWody powierzchniowe stojące
WODY Wody powierzchniowe stojące W 2011 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie realizując zadania ujęte w Programie Państwowego Monitoringu Środowiska województwa lubelskiego na lata 2010-2012
Bardziej szczegółowoWPŁYW ZBIORNIKÓW RETENCYJNYCH W OCHRONIE JEZIOR PRZED ZANIECZYSZCZENIAMI SPŁYWAJĄCYMI Z OBSZARÓW WIEJSKICH
Proceedings of ECOpole DOI: 10.2429/proc.2013.7(1)033 2013;7(1) Paweł SKONIECZEK 1, Józef KOC 2 i Marcin DUDA 2 WPŁYW ZBIORNIKÓW RETENCYJNYCH W OCHRONIE JEZIOR PRZED ZANIECZYSZCZENIAMI SPŁYWAJĄCYMI Z OBSZARÓW
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY STAN CZYSTOŚCI JEZIORA GŁĘBOCZEK NA PODSTAWIE BADAŃ MONITORINGOWYCH W 2006 ROKU opracował: mgr Dawid Szatten BYDGOSZCZ
Bardziej szczegółowoActivity of total alkaline phosphatase in water of the Barlinek lake of
Available online at www.ilcpa.pl International Letters of Chemistry, Physics and Astronomy 3 (2012) 80-85 ISSN 2299-3843 Activity of total alkaline phosphatase in water of the Barlinek lake of 2009 2012
Bardziej szczegółowoRaport z badania terenowego właściwości fizykochemicznych wody w okręgu PZW Opole.
Raport z badania terenowego właściwości fizykochemicznych wody w okręgu PZW Opole. Wykonali studenci Rybactwa II roku UWM w Olsztynie: Julita Jędrzejewska Patryk Szyszka W pierwszej kolejności studenci
Bardziej szczegółowoZMIANY WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW JAKOŚCI WODY RZEKI PROSNY PRZEPŁYWAJĄCEJ PRZEZ ZBIORNIK PSURÓW
Proceedings of ECOpole Vol. 4, No. 2 2010 Mirosław WIATKOWSKI 1 ZMIANY WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW JAKOŚCI WODY RZEKI PROSNY PRZEPŁYWAJĄCEJ PRZEZ ZBIORNIK PSURÓW CHANGES OF SELECTED INDICATORS ON WATER QUALITY
Bardziej szczegółowoReakcja głębokiego jeziora o ograniczonej dynamice wód na różne metody rekultywacji i zmiany zachodzące w zlewni
Reakcja głębokiego jeziora o ograniczonej dynamice wód na różne metody rekultywacji i zmiany zachodzące w zlewni Dr hab. inż. Renata Tandyrak Katedra Inżynierii Ochrony Wód Uniwersytet Warmińsko Mazurski
Bardziej szczegółowoZa wody zagrożone zanieczyszczeniem uznaje się: 1) śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać
UZASADNIENIE do projektu rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD ZBIORNIKÓW ZAPOROWYCH W 2003 ROKU
KLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD ZBIORNIKÓW ZAPOROWYCH W 2003 ROKU W 2003 roku, w ramach realizacji Programu monitoringu środowiska w województwie podkarpackim w 2003, Wojewódzki Inspektorat w Rzeszowie wykonał
Bardziej szczegółowoOcena stanu / potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i ocena stanu wód rzecznych.
Ocena stanu jednolitych części powierzchniowych wód płynących (w tym zbiorników zaporowych) w 2013 roku, z uwzględnieniem monitoringu w latach 2011 i 2012. Zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej podstawowym
Bardziej szczegółowoMonitoring jezior w 2007 roku
Monitoring jezior w 2007 roku Badania jezior wykonano uwzględniając zalecenia zawarte w "Wytycznych monitoringu podstawowego jezior" (PIOŚ Warszawa, 1994) oraz w projekcie rozporządzenia dotyczącego prowadzenia
Bardziej szczegółowoOCENA POTENCJALNEJ EUTROFIZACJI WÓD PŁYNĄCYCH W ZLEWNI ŚRODKOWEJ WISŁY
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2008: t. 8 z. 1 (22) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 323 336 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2008 OCENA POTENCJALNEJ EUTROFIZACJI
Bardziej szczegółowoPROGRAM KOMPLEKSOWEJ OCHRONY JEZIOR LOBELIOWYCH W POLSCE ETAP I. PODSTAWY, MODELOWE ROZWIĄZANIA
Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 2014 w ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 Ochrona Różnorodności Biologicznej
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ WÓD STAWÓW MIEJSKICH SŁUPSKA WATER QUALITY OF SŁUPSK URBAN PONDS
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 9 2012 JAKOŚĆ WÓD STAWÓW MIEJSKICH SŁUPSKA WATER QUALITY OF SŁUPSK URBAN PONDS Anna Jarosiewicz Paula Wilkos Dorota Grunwald Akademia Pomorska w Słupsku
Bardziej szczegółowoIndywidualizm jezior Parku Narodowego Bory Tucholskie na tle jezior w narodowych parkach polskich
Studia Limnologica et Telmatologica Indywidualizm jezior Parku Narodowego Bory 6Tucholskie na tle 1 (STUD LIM TEL) jezior w narodowych 19-26 parkach polskich 2012 19 Indywidualizm jezior Parku Narodowego
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŚRODOWISKA WODNEGO LESSOWYCH OBSZARÓW ROLNICZYCH W MAŁOPOLSCE NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI SZRENIAWY
6. Konferencja Naukowa Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 27-28 listopada 2013 roku JAKOŚĆ ŚRODOWISKA WODNEGO LESSOWYCH OBSZARÓW ROLNICZYCH W MAŁOPOLSCE NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI SZRENIAWY dr inż. Sylwester
Bardziej szczegółowoPracownia Chemicznych Zanieczyszczeń Morza Instytut Oceanologii PAN
Pracownia Chemicznych Zanieczyszczeń Morza Instytut Oceanologii PAN Projekt WAB Wetlands, Algae and Biogas a southern Baltic Sea Eutrophication Counteract Project ( Mokradła(nieużytki), glony i biogaz
Bardziej szczegółowoPROJEKT Z HYDROLOGII CHARAKTERYSTYKA ZLEWNI RZEKI
PROJEKT Z HYDROLOGII CHRKTERYSTYK ZLEWNI RZEKI Wykonał: imię nazwisko, grupa Data I. Wyznaczenie granic dorzecza Na dowolnie wybranym fragmencie mapy topograficznej (w skali od 1:10 000 do 1: 50 000) wyznaczyć
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY STAN CZYSTOŚCI JEZIORA WIELECKIEGO W 2006 ROKU opracował: mgr Dawid Szatten BYDGOSZCZ 2007 2 SPIS TREŚCI 1. CHARAKTERYSTYKA
Bardziej szczegółowoJEZIORO SŁOWA. Położenie jeziora
JEZIORO SŁOWA Położenie jeziora dorzecze: Mierzęcka Struga - Drawa - Noteć - Warta Odra region fizycznogeograficzny: Pojezierze Południowopomorskie - Pojezierze Dobiegniewskie wysokość n.p.m.: 52,7 m Podstawowe
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych na podstawie badań
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoZWIĄZKI BIOGENNE A PROCES EUTROFIZACJI WÓD JEZIORA RACZYŃSKIEGO
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Vol. 49, Sept. 6, p. 4 3 DOI:.9/3969/6459 ZWIĄZKI BIOGENNE A PROCES EUTROFIZACJI WÓD JEZIORA RACZYŃSKIEGO Ewelina Janicka, Jolanta Kanclerz, Katarzyna Wiatrowska,
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY STAN CZYSTOŚCI JEZIORA MUKRZ W 2006 ROKU opracował: mgr Dawid Szatten BYDGOSZCZ 2007 2 SPIS TREŚCI 1. CHARAKTERYSTYKA
Bardziej szczegółowoANALIZA ISTNIEJĄCYCH DZIAŁEK SIEDLISKOWYCH NA TERENIE GMINY DOMANIÓW
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2009 Edmund Mulica, Edward Hutnik Katedra Budownictwa i Infrastruktury Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ANALIZA ISTNIEJĄCYCH DZIAŁEK SIEDLISKOWYCH NA TERENIE GMINY
Bardziej szczegółowoKonferencja podsumowująca PROGRAM KOMPLEKSOWEJ OCHRONY JEZIOR LOBELIOWYCH W POLSCE ETAP I. PODSTAWY, MODELOWE ROZWIĄZANIA
Projekt finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 2014 w ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 Ochrona Różnorodności Biologicznej i
Bardziej szczegółowoSTAN CZYSTOŚCI JEZIORA GŁĘBOCZEK NA PODSTAWIE BADAŃ MONITORINGOWYCH WIOŚ INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY STAN CZYSTOŚCI JEZIORA GŁĘBOCZEK NA PODSTAWIE BADAŃ MONITORINGOWYCH WIOŚ opracował: mgr Dawid Szatten BYDGOSZCZ 2008
Bardziej szczegółowo1. Instytut Geografii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 2. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk
Gierszewski Piotr, Miler Karol, Kaszubski Michał. Charakterystyka stratyfikacji termicznej i chemicznej wód jeziora Ostrowite (PNBT) w roku 2015 = Features of the thermal and chemical stratification of
Bardziej szczegółowoEUTROFIZACJA. PODSTAWOWE PROBLEMY OCHRONY WÓD JEZIORNYCH NA POMORZU ZACHODNIM
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 2 2005 Jacek Kubiak, Agnieszka Tórz Akademia Rolnicza w Szczecinie EUTROFIZACJA. PODSTAWOWE PROBLEMY OCHRONY WÓD JEZIORNYCH NA POMORZU ZACHODNIM Słowa kluczowe:
Bardziej szczegółowoZróżnicowanie wskaźników TSI i HSI w niewielkim śródleśnym jeziorze
Zróżnicowanie wskaźników TSI i HSI w niewielkim śródleśnym jeziorze Andrzej Zykubek Katedra Filozofii Biologii Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin, e-mail: andrzej.zykubek@kul.lublin.pl
Bardziej szczegółowoRola parametrów biotycznych i abiotycznych w ocenie stanu ekologicznego jezior Ziemi Lubuskiej*
ANDRZEJ PUKACZ MARIUSZ PEŁECHATY ALEKSANDRA PEŁECHATA Collegium Polonicum, UAM Europa-Universität Viadrina, ul. Kościuszki 1, 69-100 Słubice Zakład Hydrobiologii, UAM, Umultowska 89, 61-614 Poznań, Collegium
Bardziej szczegółowo