FIZYKA I ASTRONOMIA. Plan wynikowy

Transkrypt

1 strona 1/24 FIZYKA I ASTRONOMIA Plan wynikowy do programu nauczania w zakresie podstawowym dla dwuletniego uzupe³niaj¹cego liceum ogólnokszta³c¹cego i trzyletniego technikum uzupe³niaj¹cego Numer dopuszczenia DKOS /05 Opracowanie: Danuta Biczewska Jadwiga Jaworska

2 strona 2/24 Plan wynikowy jest dokumentem ³¹cz¹cym propozycjê rozk³adu materia³u nauczania w zakresie podstawowym ze szczegó³owymi wymaganiami na poszczególne oceny szkolne. Zosta³ opracowany w korelacji z podrêcznikiem Fizyka dla szkó³ ponadgimnazjalnych M. Fia³kowskiej, K. Fia³kowskiego, B. Sagnowskiej, wydawnictwa ZamKor. Formu³owanie wymagañ polega na doborze treœci, które powinny byæ przez ucznia opanowane i spe³niaj¹ kryteria: przystêpnoœci, posiadania wartoœci kszta³c¹cej, niezbêdnoœci wewn¹trz- i miêdzyprzedmiotowej oraz u ytecznoœci w dzia³alnoœci pozaszkolnej. Budowanie hierarchii wymagañ nale y rozpocz¹æ od poziomów koniecznego i podstawowego. Wymagania konieczne obejmuj¹ te elementy treœci podstawowej, które s¹: naj³atwiejsze, najczêœciej stosowane, niewymagaj¹ce wiêkszych modyfikacji, niezbêdne do uczenia siê ogó³u podstawowych wiadomoœci i umiejêtnoœci, mo liwie praktyczne. Spe³nianie jedynie wymagañ koniecznych uprawnia ucznia do otrzymania oceny dopuszczaj¹cej. Wymagania podstawowe obejmuj¹ treœci: najbardziej przystêpne, najprostsze i najbardziej uniwersalne, najpewniejsze naukowo i najbardziej niezawodne, niezbêdne na danym i wy szych etapach kszta³cenia, bezpoœrednio u yteczne w pozaszkolnej dzia³alnoœci ucznia. Spe³nienie wymagañ podstawowych uprawnia ucznia do oceny dostatecznej. Stopieñ wy szy mo e otrzymaæ tylko uczeñ, który spe³ni³ wymagania odpowiednich stopni ni szych. Wymagania rozszerzaj¹ce (ocena: dobra) obejmuj¹ elementy treœci: umiarkowanie przystêpne, bardziej z³o one i mniej typowe, w pewnym stopniu hipotetyczne, przydatne, ale nie niezbêdne na danym i wy szych etapach kszta³cenia, poœrednio u yteczne w pozaszkolnej dzia³alnoœci ucznia. Wymagania dope³niaj¹ce (ocena: bardzo dobra) obejmuj¹ elementy treœci: trudne do opanowania, z³o one i nietypowe, wystêpuj¹ce w wielu równoleg³ych ujêciach, wyspecjalizowane, o trudno przewidywalnym zastosowaniu, nie wykazuj¹ce bezpoœredniej u ytecznoœci w pozaszkolnej dzia³alnoœci ucznia. Spe³nienie pe³nych wymagañ programowych oraz uzyskanie znacz¹cych osi¹gniêæ wykraczaj¹cych poza program nauczania uprawnia ucznia do uzyskania oceny celuj¹cej. Poni szy plan wynikowy stanowi propozycjê, któr¹ nauczyciel mo e dowolnie modyfikowaæ. 1. Ruch, jego powszechnoœæ i wzglêdnoœæ zna cechy wektora, zna jednostki: drogi, czasu, prêdkoœci, przyspieszenia, wie, e ruch jest zjawiskiem powszechnym, wie jaki ruch nazywamy ruchem jednostajnym prostoliniowym, co to znaczy, e cia³o znajduje siê w ruchu, e, je eli cia³o w jednakowych odstêpach czasu przebywa jednakowe drogi, to porusza siê ono ruchem jednostajnym, co to znaczy, e prêdkoœæ cia- ³a jest sta³a, podaæ przyk³ady wielkoœci skalarnych i wektorowych, odczytaæ kierunek i zwrot narysowanego wektora dodaæ dwa wektory o takim samym kierunku i zwrotach podaæ przyk³ady ruchu i spoczynku cia³

3 strona 3/24 e w ruchu jednostajnym droga jest wprost proporcjonalna do czasu, wie, kiedy cia³o porusza siê ruchem przyspieszonym, a kiedy ruchem opóÿnionym, wie, e przyspieszenie cia³a zwi¹zane jest ze zmian¹ prêdkoœci cia³a w czasie, wie, e c jest najwiêksz¹, graniczn¹ szybkoœci¹ przekazywania informacji w przyrodzie, co to znaczy, e w ruchu jednostajnym prostoliniowym droga jest wprost proporcjonalna do czasu, ró nicê miêdzy prêdkoœci¹ chwilow¹ a œredni¹, e, je eli w jednakowych odstêpach czasu cia³o przebywa ró ne drogi, to porusza siê ono ruchem zmiennym, e cia³o porusza siê ruchem zmiennym, je eli wartoœæ prêdkoœci zmienia siê, pojêcie ruchu jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie opóÿnionego, odró niæ ruch prostoliniowy od krzywoliniowego, wyjaœniæ na przyk³adach na czym polega wzglêdnoœæ ruchu, przeliczaæ jednostki drogi, przeliczaæ jednostki czasu odczytywaæ z wykresów zale - noœci s( t) i ( t) odpowiednie informacje, obliczyæ szybkoœæ cia³a gdy zna przebyt¹ drogê i czas, w którym ta droga zosta³a przebyta. zna podstawowe dzia³ania na wektorach, wie, e prêdkoœæ jest wielkoœci¹ wektorow¹, wie, e w ruchu jednostajnie przyspieszonym prêdkoœæ jest proporcjonalna do czasu, a droga jest proporcjonalna do kwadratu czasu, zna definicjê przyspieszenia, zna pojêcie uk³adu inercjalnego, wie, e znaj¹c po³o enie i prêdkoœæ cia³a w jednym uk³adzie odniesienia, mo na obliczyæ po³o- enie i prêdkoœæ w innym uk³adzie odniesienia i e te wielkoœci maj¹ ró ne wartoœci, wie, e dla szybkoœci bliskich szybkoœci œwiat³a w pró ni, nie mo na korzystaæ z transformacji Galileusza, na czym polega dodawanie wektorów metodami równoleg³oboku i trójk¹ta, co to znaczy, e prêdkoœæ jest wielkoœci¹ wektorow¹, co to znaczy, e w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym droga jest proporcjonalna do kwadratu czasu, co to znaczy, e cia³o porusza siê ruchem jednostajnie przyspieszonym i jednostajnie opóÿnionym (po linii prostej), sens fizyczny przyspieszenia, pojêcia: tor, droga, przemieszczenie, wartoœæ prêdkoœci, zilustrowaæ przyk³adem ka d¹ z cech wektora, narysowaæ wektor przeciwny do danego wektora, dodaæ dwa wektory o jednakowym kierunku a zwrotach przeciwnych, dodaæ dwa wektory o ró nych kierunkach, wyjaœniæ, na czym polega wzglêdnoœæ ruchu, objaœniæ, co nazywamy przemieszczeniem cia³a, przeliczaæ jednostki prêdkoœci, obliczaæ wartoœæ prêdkoœci (szybkoœæ), drogê i czas w ruchu jednostajnym prostoliniowym,

4 strona 4/24 wie, e dla szybkoœci bliskich szybkoœci œwiat³a w pró ni, nie mo na korzystaæ z transformacji Galileusza, wie, e zjawiska zachodz¹ce w jednym uk³adzie odniesienia, s¹ równoczesne tak e w innych uk³adach odniesienia, wie, e szybkoœæ œwiat³a c jest jednakowa dla wszystkich obserwatorów niezale nie od ich ruchu oraz ruchu Ÿród³a œwiat³a, wie, e zgodnie ze szczególn¹ teori¹ wzglêdnoœci Einsteina w ró nych uk³adach odniesienia czas p³ynie inaczej, obliczaæ wartoœæ prêdkoœci (szybkoœæ) cia³a po pewnym czasie t poruszaj¹cego siê ruchem jednostajnie przyspieszonym z danym przyspieszeniem, korzystaæ z wykresów zale noœci st (), ( t) i at ()przy rozwi¹zywaniu prostych zadañ. POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra wie, e prêdkoœæ chwilowa jest styczna do toru ruchu w ka dym punkcie, zna zwi¹zki miêdzy przemieszczeniami i prêdkoœciami w ró - nych uk³adach odniesienia, wie, e dla ruchu z szybkoœci¹ blisk¹ c nie obowi¹zuj¹ zwyk³e wzory na obliczanie pêdu cia³a i jego energii kinetycznej, zna zwi¹zek miêdzy czasem trwania procesu w uk³adzie w³asnym a jego czasem mierzonym w uk³adzie odniesienia, który porusza siê wzglêdem poprzedniego z szybkoœci¹ blisk¹ szybkoœci œwiat³a, e znak wspó³rzêdnej wektora zale y od wyboru zwrotu odpowiedniej osi uk³adu, na czym polega transformacja Galileusza, e przy za³o eniu niezale - noœci szybkoœci œwiat³a od uk- ³adu odniesienia, czas up³ywaj¹cy miêdzy dwoma tymi samymi zdarzeniami w ró nych uk³adach odniesienia jest inny, roz³o yæ wektor na sk³adowe o zadanych kierunkach, okreœliæ znak wspó³rzêdnej wektora równoleg³ego do kierunku zadanej osi, sporz¹dzaæ wykresy st (), ( t ), at () i odczytywaæ oraz obliczaæ wielkoœci fizyczne na podstawie wykresu, obliczyæ szybkoœæ cia³a po czasie t trwania ruchu jednostajnie przyspieszonego i opóÿnionego, obliczyæ drogê przebyt¹ w czasie t ruchem jednostajnie przyspieszonym i opóÿnionym, stosowaæ transformacje Galileusza

5 strona 5/24 zna wzory do obliczania pêdu i energii kinetycznej w przypadkach relatywistycznych, na czym polega dodawanie wektorów metod¹ wielok¹ta, dodaæ wiêcej ni dwa wektory o dowolnych kierunkach, roz³o yæ wektor na sk³adowe w dowolnych kierunkach (lub okreœliæ samemu, w jakich kierunkach nale y dany wektor roz³o- yæ), rozwi¹zywaæ problemy dotycz¹ce wzglêdnoœci ruchu, rozwi¹zywaæ zadania dotycz¹ce ruchów zmiennych, stosowaæ wzory dotycz¹ce pêdu i energii kinetycznej w przypadkach relatywistycznych, potrafi rozwi¹zywaæ proste zadania z zastosowaniem wzorów relatywistycznych. 2. Oddzia³ywania w przyrodzie zna rodzaje i skutki oddzia³ywañ, zna pojêcie i jednostkê si³y, zna treœæ zasad dynamiki Newtona, zna prawo powszechnej grawitacji, wie, co jest Ÿród³em pola grawitacyjnego, elektrostatycznego i magnetycznego, zna rodzaje ³adunków elektrycznych, wie, e ³adunek elektronu jest ³adunkiem elementarnym, zna sposoby elektryzowania cia³, jak i dlaczego zmienia siê kierunek prêdkoœci chwilowej w ruchu jednostajnym po okrêgu, na czym polega wzajemnoœæ oddzia³ywañ, ró nicê miêdzy mas¹ a ciê arem cia³a, e cia³o pozostaje w spoczynku lub porusza siê ruchem jednostajnym, gdy dzia³aj¹ na niego si³y równowa ¹ce siê lub nie dzia³a adna si³a, prawo Coulomba, co to znaczy, e cia³o jest naelektryzowane ujemnie lub dodatnio, podaæ przyk³ady ruchów cia³ po okrêgu, podaæ przyk³ady oddzia³ywañ bezpoœrednich i na odleg³oœæ, podaæ przyk³ady skutków statycznych i dynamicznych, podaæ przyk³ady ilustruj¹ce wzajemnoœæ oddzia³ywañ, obliczaæ ciê ar cia³a, przedstawiæ graficznie wzajemne oddzia³ywanie cia³ naelektryzowanych a tak e biegunów magnetycznych, rozwi¹zywaæ proste zadania jakoœciowe z wykorzystaniem prawa Coulomba,

6 strona 6/24 wie, jak oddzia³uj¹ na siebie cia³a naelektryzowane, zna treœæ prawa Coulomba, wie, jak oddzia³uj¹ ze sob¹ bieguny magnetyczne magnesów, wie, e istnienie si³y elektrodynamicznej wykorzystano do budowy silników elektrycznych, wie, e do budowy pr¹dnic pr¹du zmiennego wykorzystano zjawisko indukcji elektromagnetycznej, wie, jakie cia³a nazywamy cia- ³ami sprê ystymi, wie, e efekty sprê yste wystêpuj¹ tylko w cia³ach sta³ych, na czym polegaj¹ ró ne sposoby elektryzowania cia³, e oddzia³ywania elektromagnetyczne to oddzia³ywania miêdzy poruszaj¹cymi siê cz¹stkami na³adowanymi, wyjaœniæ zachowanie siê ig³y magnetycznej na powierzchni Ziemi. zna wielkoœci charakteryzuj¹ce ruch jednostajny po okrêgu, wie, co nazywamy szybkoœci¹ k¹tow¹, zna zwi¹zek pomiêdzy szybkoœci¹ liniow¹ i k¹tow¹, zna wzór na wartoœæ si³y doœrodkowej (F m r 2 ), r wie, co nazywamy pierwsz¹ prêdkoœci¹ kosmiczn¹, zna wartoœæ pierwszej prêdkoœci kosmicznej, wie, jak¹ si³ê nazywamy si³¹ elektrodynamiczn¹, wie, jak¹ si³ê nazywamy si³¹ Lorentza, zna sposoby wzbudzania pr¹du indukcyjnego, e przyspieszenie doœrodkowe wystêpuje w zwi¹zku ze zmian¹ kierunku prêdkoœci, pojêcie si³y wypadkowej, e o tym, co dzieje siê z cia³em decyduje si³a wypadkowa dzia- ³aj¹ca na to cia³o, jak zmienia siê wartoœæ si³y grawitacji w zale noœci od odleg- ³oœci oddzia³uj¹cych cia³, zwi¹zek wystêpuj¹cy miêdzy wielkoœciami F, m i a w równaniu F m a, prawo powszechnej grawitacji, kiedy satelita mo e kr¹ yæ wokó³ Ziemi na orbicie stacjonarnej, na czym polega zjawisko indukcji elektromagnetycznej, przedstawiæ graficznie wektory prêdkoœci chwilowej w ruchu po okrêgu, korzystaæ ze wzoru 2 r T przy rozwi¹zywaniu prostych zadañ dotycz¹cych ruchu po okrêgu, podaæ przyk³ady stosowania zasad dynamiki w praktyce, opisaæ i wyjaœniæ doœwiadczenie Oersteda, narysowaæ linie pola magnetycznego magnesu, przewodnika prostoliniowego i zwojnicy z pr¹dem, okreœlaæ kierunek i zwrot si³y elektrodynamicznej i Lorentza w konkretnych przyk³adach,

7 strona 7/24 wie, e si³y sprê ystoœci s¹ wynikiem oddzia³ywañ elektromagnetycznych miêdzy cz¹steczkami cia³, zna pojêcie tarcia kinetycznego, wie, od czego zale y wartoœæ tarcia kinetycznego, wie, co nazywamy wspó³czynnikiem tarcia kinetycznego, zna sposoby zmniejszania wspó³czynnika tarcia kinetycznego, korzystaæ ze wzoru Tk fkn przy rozwi¹zywaniu prostych zadañ. POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra zna ró ne postacie wzorów na wartoœæ przyspieszenia doœrodkowego, zna pojêcie uk³adu inercjalnego, zna wzór na wartoœæ si³y elektrodynamicznej, wie, e si³y tarcia i si³y hamuj¹ce ruch cia³ sta³ych w cieczach wynikaj¹ z oddzia³ywañ elektromagnetycznych miêdzy cz¹steczkami cia³, kiedy stosowaæ miarê ³ukow¹ k¹ta, pojêcie pola grawitacyjnego, elektrostatycznego i magnetycznego, dlaczego efekty sprê yste wystêpuj¹ tylko dla cia³ sta³ych, kiedy wystêpuje zjawisko lepkoœci, rozwi¹zywaæ proste problemy wymagaj¹ce stosowania zasad dynamiki, rozwi¹zywaæ zadania i problemy dotycz¹ce ruchu jednostajnego po okrêgu, rozwi¹zywaæ zadania dotycz¹ce si³y elektrodynamicznej, okreœlaæ kierunek pr¹du indukcyjnego w konkretnych przyk³adach, wyjaœniæ zasadê dzia³ania silnika elektrycznego i pr¹dnicy narysowaæ si³y dzia³aj¹ce na cia³o spoczywaj¹ce lub zsuwaj¹ce siê z równi pochy³ej. wie, e wektor indukcji magnetycznej jest wielkoœci¹ opisuj¹c¹ pole magnetyczne, zna wzór na wartoœæ si³y Lorentza, e badania ruchu jednych cia³ niebieskich mog¹ doprowadziæ do odkrycia innych, nieznanych cia³ niebieskich, rozwi¹zywaæ zadania i problemy wymagaj¹ce stosowania zasad dynamiki i kinematycznego opisu ruchów,

8 strona 8/24 rozwi¹zywaæ problemy wymagaj¹ce znajomoœci prawa powszechnej grawitacji, wyprowadziæ wzór na wartoœæ pierwszej prêdkoœci kosmicznej, rozwi¹zywaæ problemy dotycz¹ce makroskopowych oddzia³ywañ elektromagnetycznych, wyprowadziæ wzór na si³ê wypadkow¹ podczas zsuwania siê cia³a po równi pochy³ej z uwzglêdnieniem tarcia i pos³ugiwaæ siê nim podczas rozwi¹zywania zadañ. 3. Energia i jej przemiany zna rodzaje energii mechanicznej, wie, kiedy cia³o posiada energiê potencjaln¹ a kiedy energiê kinetyczn¹, zna jednostki: pracy, energii i mocy, wie, co jest Ÿród³em pola elektrostatycznego centralnego i jednorodnego, wie, e masa uk³adu zwi¹zanego jest mniejsza od sumy mas jego sk³adników, kiedy jest wykonywana praca mechaniczna, e posiadanie przez cia³o energii mechanicznej ³¹czy siê z mo liwoœci¹ wykonania przez nie pracy, jak zale y energia potencjalna od masy cia³a i wysokoœci nad powierzchni¹ Ziemi, jak zale y energia kinetyczna cia³a od masy cia³a i szybkoœci, e zmiana energii mechanicznej cia³a jest skutkiem wykonania pracy, ró nicê miêdzy polem centralnym a jednorodnym, wymieniæ przyk³ady cia³ posiadaj¹cych energiê mechaniczn¹, podaæ przyk³ady pól centralnych i jednorodnych grawitacyjnych i elektrostatycznych. wie, jakie si³y nazywamy wewnêtrznymi w uk³adzie cia³, a jakie zewnêtrznymi, co nazywamy uk³adem cia³, co to znaczy, e moc urz¹dzenia wynosi np. 500 W, podaæ przyk³ady uk³adów cia³ i dzia³aj¹cych w nich si³ wewnêtrznych,

9 strona 9/24 zna wzór definicyjny na pracê sta³ej si³y, zna wzór na moc urz¹dzenia, wie, kiedy energia potencjalna oddzia³ywañ elektrostatycznych jest dodatnia a kiedy ujemna, wie, co nazywamy energi¹ wi¹zania uk³adu, wie, co nazywamy deficytem masy, wie, e wszystkie Ÿród³a energii u ywane przez ludzkoœæ pochodz¹ z energii spoczynkowej jakiœ cia³, zasadê zachowania energii mechanicznej, pojêcie energii wi¹zania, sens drugiej prêdkoœci kosmicznej, przedyskutowaæ ró ne przypadki wykonywania pracy przez sta³¹ si³ê, podaæ przyk³ady przemian energii mechanicznej, wykonywaæ proste obliczenia z wykorzystaniem wzorów na pracê, moc i energiê potencjaln¹ i kinetyczn¹ cia³a, dostrzec i opisaæ analogie i ró - nice oddzia³ywañ grawitacyjnych i elektrostatycznych, podaæ przyk³ady uk³adów zwi¹zanych. POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra zna wzór na energiê potencjaln¹ cia³a w dowolnej, du ej odleg³oœci od Ziemi, zna wyra enie na energiê ³adunku w polu wytworzonym przez inny ³adunek, wie, e przy ³¹czeniu sk³adników w uk³ad zwi¹zany uwalnia siê czêœæ energii spoczynkowej tych sk³adników, umowê przypisywania wartoœci zero energii potencjalnej w pocz¹tkowym po³o eniu cia³a, e nadanie cia³u drugiej prêdkoœci kosmicznej odpowiada dostarczeniu uk³adowi Ziemia cia³o energii wi¹zania tego uk³adu, rozwi¹zywaæ proste problemy i zadania wykorzystuj¹c zasadê zachowania energii mechanicznej, wyprowadziæ wzór na wartoœæ drugiej prêdkoœci kosmicznej, rozwi¹zywaæ proste zadania i problemy zwi¹zane z ruchem cz¹stek na³adowanych w jednorodnym polu elektrostatycznym, podaæ przyk³ady pokazuj¹ce fakt, e Ÿród³o energii wykorzystuje zamianê czêœci energii spoczynkowe na inne formy energii. zna ogólny wzór, niezale ny od rodzaju si³ przyci¹gania, na energiê wi¹zania, rozwi¹zywaæ problemy zwi¹zane ze zmianami energii, rozwi¹zywaæ problemy zwi¹zane z ruchem obiektów odleg³ych od Ziemi (na podstawie zasady zachowania energii),

10 strona 10/24 naszkicowaæ i objaœniæ wykres zale noœci energii potencjalnej od odleg³oœci dla cz¹stek na³adowanych ró no- i jednoimiennie, rozwi¹zywaæ problemy dotycz¹ce obliczania energii wi¹zania uk³adów cia³. 4. Makroskopowe w³aœciwoœci materii a jej budowa mikroskopowa zna wielkoœci opisuj¹ce ruch drgaj¹cy, zna jednostki amplitudy, okresu, czêstotliwoœci, wie, od czego i jak zale y okres drgañ wahad³a matematycznego, zna podstawowe w³aœciwoœci gazów i cieczy, wie, jak zmniejszyæ si³y napiêcia powierzchniowego, zna podstawowe w³aœciwoœci cia³ sta³ych, zna rodzaje odkszta³ceñ, wie, od czego zale y opór elektryczny przewodnika w ujêciu makroskopowym, zna ogóln¹ budowê atomu, pojêcia: amplituda, okres, czêstotliwoœæ, dlaczego ruch harmoniczny jest ruchem niejednostajnie zmiennym, dlaczego fale mechaniczne mog¹ rozchodziæ siê tylko w oœrodku sprê ystym, jaki gaz nazywamy gazem doskona³ym, wymieniæ przyk³ady ruchu drgaj¹cego w przyrodzie, podaæ przyk³ady zjawiska dyfuzji, podaæ przyk³ady przewodników i izolatorów. wie, co nazywamy oscylatorem harmonicznym, zna g³ówne cechy ruchu harmonicznego, wie, od czego zale y wartoœæ si³y sprê ystoœci, na czym polega zjawisko izochronizmu, kiedy wystêpuj¹ drgania wymuszone, opisaæ zmiany energii w ruchu harmonicznym wahad³a matematycznego, dokonaæ prostych obliczeñ okresu i czêstotliwoœci wahad³a matematycznego,

11 strona 11/24 zna skutki dzia³ania si³ miêdzycz¹steczkowych, wie, jak zachowuj¹ siê ciecze w stanie niewa koœci, wie, e lepkoœæ jest g³ównym Ÿród³em si³ oporu, wie, na jakie grupy dzielimy cia³a sta³e ze wzglêdu na ich budowê, wie, czego dotyczy prawo Hooke a, wie, jak zale y opór przewodnika od temperatury, kiedy zachodzi zjawisko rezonansu i jakie mog¹ byæ jego skutki (zarówno pozytywne i negatywne), kiedy i gdzie wystêpuj¹ si³y spójnoœci a kiedy i gdzie si³y przylegania, mechanizm powstawania menisku wklês³ego i wypuk³ego, jak w³aœciwoœci sprê yste cia³ sta³ych zale ¹ od temperatury, na czym polega zjawisko dyfuzji, zachowanie prêta podczas jego wyd³u ania lub zginania, rozumie pojêcie oporu w³aœciwego, omówiæ i podaæ przyk³ady grup cia³ sta³ych wyró nionych ze wzglêdu na ich budowê wewnêtrzn¹, podaæ przyk³ady wykorzystania ró nych materia³ów ze wzglêdu na ich szczególne w³aœciwoœci mechaniczne, elektryczne i magnetyczne, POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra zna wyra enie na okres drgañ w ruchu harmonicznym, wie, jakie si³y nazywamy si³ami napiêcia powierzchniowego, zna prawo Hooke a, zna g³ówne w³aœciwoœci pó³przewodników i nadprzewodników, wie, co to s¹ ferro-, para- i diamagnetyki, kiedy mo liwe jest mieszanie siê cieczy, na czym polega zmniejszania napiêcia powierzchniowego, jak lepkoœæ wp³ywa na ruch cia³ sta³ych w cieczach, mikroskopowy model przewodnictwa pr¹du elektrycznego w metalach, mikroskopowy model izolatora (dielektryka), ró nicê w przewodnictwie elektrycznym w przewodnikach i izolatorach, opisaæ (jakoœciowo) zmiany wychylenia i prêdkoœci w ruchu harmonicznym, objaœniæ wyra enie na okres drgañ w ruchu harmonicznym, obliczyæ energiê potencjaln¹ i kinetyczn¹ cia³a drgaj¹cego, wymieniæ ferro-, para- i diamagnetyki. wie, e ka demu elektronowi mo na przypisaæ moment magnetyczny, z czego wynika kszta³t powierzchni cieczy w polu grawitacyjnym Ziemi, wyprowadziæ wzór na okres drgañ wahad³a matematycznego,

12 strona 12/24 wie, co to jest temperatura Curie, co to znaczy, e atom jest para- lub diamagnetyczny, ró nice w budowie substancji dia-, para- i ferromagnetycznych, przeanalizowaæ wykresy zale - noœci od czasu wielkoœci fizycznych opisuj¹cych ruch harmoniczny, rozwi¹zywaæ zadania i problemy zwi¹zane z ruchem harmonicznym, rozwi¹zywaæ zadania dotycz¹ce elektrycznych w³aœciwoœci cia³ sta³ych 5. Porz¹dek i chaos w przyrodzie zna podstawowe za³o enia teorii kinetyczno-molekularnej budowy materii, wie, e temperatura cia³a ma zwi¹zek z szybkoœci¹ poruszania siê cz¹steczek tego cia³a, zna jednostki temperatury, zna jednostki ciep³a, zna skale termometryczne, wie, jakie urz¹dzenie nazywamy silnikiem cieplnym, pojêcie energii wewnêtrznej cia³a, pojêcie ciep³a, oszacowaæ, czy termometr o danym zakresie mo na zastosowaæ do planowanego pomiaru, odczytywaæ temperaturê za pomoc¹ termometrów o ró nych dok³adnoœciach. zna zwi¹zek temperatury cia³a ze œredni¹ energi¹ kinetyczn¹ jego cz¹steczek, zna pierwsz¹ zasadê termodynamiki, wie, e urz¹dzenia posiadaj¹ pewn¹ sprawnoœæ i wie, z czym ona jest zwi¹zana, zna drug¹ zasadê termodynamiki, zasadê dzia³ania termometru ( zerow¹ zasadê termodynamiki ), jak mo na zmieniaæ energiê wewnêtrzn¹ cia³a, przeliczaæ temperaturê w skali Celsjusza na temperaturê w skali Kelvina i odwrotnie, rozwi¹zywaæ proste zadania z wykorzystaniem I zasady termodynamiki, podaæ przyk³ady procesów nieodwracalnych.

13 strona 13/24 wie, e w przyrodzie samorzutnie mog¹ zachodziæ tylko procesy nieodwracalne, POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra wie, jak obliczamy sprawnoœæ silnika cieplnego, zna warunki pozwalaj¹ce na pracê silnika cieplnego, zna pojêcie entropii, pojêcie temperatury jako funkcji stanu, zasadê dzia³ania turbiny parowej i silnika spalinowego, pojêcie entropii, obliczyæ sprawnoœæ silnika cieplnego, wyjaœniæ istotê procesów samorzutnych w przyrodzie. wie, kiedy zachodz¹ przemiany: izotermiczna, izochoryczna, izobaryczna i adiabatyczna, e przemiany gazu doskona³ego s¹ idealnym modelem (w odniesieniu do zachowania siê gazu rzeczywistego), rozwi¹zywaæ problemy i zadania zwi¹zane z wykorzystaniem zasad termodynamiki. 6. Transport energii zna sposoby transportu energii w cia³ach sta³ych, cieczach i gazach oraz w pró ni, wie, w jakich cia³ach zachodzi konwekcja, zna sposoby wzbudzenia fali mechanicznej, zna rodzaje fal mechanicznych, zna podstawowe efekty falowe, na czym polega przewodnictwo cieplne cia³ sta³ych, na czym polega zjawisko konwekcji, ró nicê miêdzy fal¹ pod³u n¹ a poprzeczn¹, wymieniæ przewodniki ciep³a i izolatory cieplne, wskazaæ przyk³ady zastosowania przewodników i izolatorów cieplnych, podaæ przyk³ady fali poprzecznej i pod³u nej, wymieniæ rodzaje fal elektromagnetycznych.

14 strona 14/24 zna podstawowe wielkoœci opisuj¹ce falê mechaniczn¹, wie od czego zale y szybkoœæ rozchodzenia siê fali, wie, co nazywamy fal¹ elektromagnetyczn¹, co nazywamy powierzchni¹ falow¹, kiedy zachodzi zjawisko Dopplera, kiedy zachodzi dyfrakcja i interferencja fal, e warunkiem powstawania fali elektromagnetycznej jest zmiennoœæ pól elektrycznego i magnetycznego, podaæ praktyczne wykorzystanie zjawiska konwekcji, wyjaœniæ, na czym polega rozchodzenie siê fali mechanicznej, rozwi¹zywaæ proste zadania z wykorzystaniem wielkoœci opisuj¹cych falê mechaniczn¹. POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra zna wielkoœci charakteryzuj¹ce w³aœciwoœci elektryczne danej substancji, wie, od czego zale y szybkoœæ rozchodzenia siê fali w danym oœrodku, zna czynniki, od których zale y iloœæ energii unoszonej przez falê, o czym informuje nas wspó³czynnik cieplnego przewodnictwa w³aœciwego, sens fizyczny oporu w³aœciwego substancji, co to jest widmo promieniowania elektromagnetycznego, wyjaœniæ ró nice przewodnictwa cieplnego ró nych substancji na podstawie kinetyczno molekularnej teorii budowy materii, wyjaœniæ, na czym polega zjawisko (efekt) Dopplera, wymieniæ zastosowanie zjawiska Dopplera, podaæ praktyczne zastosowania fal o ró nych zakresach d³ugoœci zwi¹zane z transportem energii przez te fale. wie, jak zapisaæ wzorem szybkoœæ przekazu ciep³a w ciele, zna ogólny wzór na czêstotliwoœæ odbieran¹, gdy Ÿród³o dÿwiêku jest w ruchu, wyprowadziæ wzór na czêstotliwoœæ odbieran¹ gdy Ÿród³o dÿwiêku lub odbiornik s¹ w ruchu, rozwi¹zywaæ zadania i problemy zwi¹zane z transportem energii.

15 strona 15/24 7. Œwiat³o i jego rola w przyrodzie zna podstawowe zjawiska i prawa optyki geometrycznej poznane na poprzednich etapach edukacji: niewidocznoœæ i prostoliniowoœæ rozchodzenia siê œwiat- ³a, prawa odbicia i za³amania œwiat³a, rozszczepienie œwiat³a bia³ego, przenoszenie energii, wie, co to s¹ powierzchnie zwierciadlane, pryzmaty i soczewki, zna rodzaje zwierciade³ i soczewek, zna podstawowe przyrz¹dy optyczne, zna cechy obrazów otrzymywanych przy pomocy zwierciade³ i soczewek, wie, e oko mo na traktowaæ jak soczewkê, wie, jak mo na korygowaæ krótko- i dalekowzrocznoœæ, wie, e œwiat³o ma naturê korpuskularno-falow¹, wie, co to jest widmo ci¹g³e, wie, jakie cia³a wysy³aj¹ promieniowanie o widmie ci¹g³ym, wie, e spektroskop s³u y do badania widm, wie, e energiê elektronu w fizyce j¹drowej i atomowej wyra a siê w elektronowoltach, zna pojêcie œwiat³a monochromatycznego, wie, e laser emituje œwiat³o monochromatyczne, wie, e szk³o jest najlepszym materia³em optycznym, na czym polega odbicie œwiat³a od powierzchni zwierciadlanych, na czym polega zjawisko za- ³amania œwiat³a, e rozszczepienie œwiat³a bia- ³ego zachodzi na skutek ró nicy prêdkoœci œwiat³a o ró nych barwach w danym oœrodku materialnym, kiedy zachodzi zjawisko ca³kowitego wewnêtrznego odbicia, ró nicê miêdzy obrazem rzeczywistym a pozornym, na czym polega krótko- i dalekowzrocznoœæ, pojêcie widma ci¹g³ego, na czym polega zjawisko fotoelektryczne zewnêtrzne, podaæ przyk³ady zjawisk zwi¹zanych z za³amaniem œwiat³a, rozwi¹zywaæ proste problemy dotycz¹ce odbicia i za³amania œwiat³a, podaæ przyk³ady praktycznego wykorzystania ca³kowitego wewnêtrznego odbicia, narysowaæ prawid³owo przejœcie œwiat³a bia³ego przez p³ytkê równoleg³oœcienn¹ i pryzmat, wymieniæ najczêstsze zastosowania lasera i fotokomórki.

16 strona 16/24 zna równanie zwierciad³a i soczewki, wie, co nazywamy zdolnoœci¹ skupiaj¹c¹ soczewki, zna zasady dzia³ania podstawowych przyrz¹dów optycznych, wie, e œwiat³o o ró nych barwach ma w danym oœrodku inny wspó³czynnik za³amania, wie, e przy przejœciu z jednego oœrodka do drugiego, czêstotliwoœæ œwiat³a nie ulega zmianie, wie, co to jest siatka dyfrakcyjna, wie, e wyjaœnienie efektu fotoelektrycznego poda³ Einstein, wie, co to jest praca wyjœcia elektronu z metalu, zna wzór na energiê kwantu, zna podstawowe postulaty Bobra dotycz¹ce modelu budowy atomu, wie, co nazywamy elektronowoltem, zna niektóre zastosowania ciek- ³ych kryszta³ów, na czym polega rozpraszanie œwiat³a, pojêcia: ognisko, ogniskowa, promieñ krzywizny, oœ optyczna dla zwierciade³ i soczewek, od czego zale y ogniskowa soczewki, na czym polega akomodacja oka, e zjawisko rozszczepienia œwiat³a bia³ego jest skutkiem zale noœci wspó³czynnika za³amania od barwy œwiat³a, zjawiska dyfrakcji i interferencji œwiat³a, na czym polega zjawisko polaryzacji œwiat³a, na czym polega zjawisko fotoelektryczne zewnêtrzne, co to znaczy, e atom jest w stanie podstawowym, co to znaczy, e atom jest w stanie wzbudzonym, jak powstaj¹ widma absorpcyjne i emisyjne, podaæ przyk³ady ukazuj¹ce zjawisko rozpraszania œwiat³a, wykonaæ konstrukcjê obrazu w zwierciadle p³askim sporz¹dzaæ konstrukcje obrazów w zwierciadle kulistym wklês³ym, sporz¹dzaæ konstrukcje obrazów otrzymywanych przy pomocy soczewek, korzystaæ ze wzoru na zdolnoœæ skupiaj¹c¹ soczewki przy rozwi¹zywaniu zadañ, podaæ przyk³ady praktycznego wykorzystania zjawiska polaryzacji, wyjaœniæ zasadê dzia³ania œwiat³owodu. POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra zna wzór informuj¹cy od czego zale y ogniskowa soczewki, zna zwi¹zki dotycz¹ce wspó³czynników za³amania œwiat³a, wie, kiedy fale s¹ spójne, wie, dlaczego fala elektromagnetyczna nie mo e siê rozchodziæ w przewodnikach, dlaczego ulega zmianie d³ugoœæ fali przy przejœciu œwiat³a z jednego oœrodka do drugiego, na czym polega barwne widzenie przedmiotów nieprzezroczystych i przezroczystych, jak dzia³a polaryzator, korzystaæ z równania zwierciad³a przy rozwi¹zywaniu zadañ, sporz¹dzaæ konstrukcjê obrazu w zwierciadle kulistym wypuk³ym, obliczaæ zdolnoœæ skupiaj¹c¹ uk³adów soczewek, rozwi¹zywaæ proste zadania dotycz¹ce zjawiska fotoelektrycznego zewnêtrznego,

17 strona 17/24 POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra wie, jaki k¹t nazywamy k¹tem Brewstera, wie, e pojêcie kwantu energii wprowadzi³ do fizyki Max Planck, na czym polega ró nica miêdzy œwiat³em laserowym a œwiat³em wysy³anym przez inne Ÿród³a, przeliczaæ energiê wyra on¹ w d ulach na energiê wyra on¹ w elektronowoltach, wie, jak obliczaæ k¹t Brewstera, wie, co to s¹ materia³y optycznie czynne, wie, od czego zale y energia kinetyczna fotoelektronów, wie, od czego zale y liczba fotoelektronów wybitych w jednostce czasu, zna wzór wyra aj¹cy zale noœæ po³o enia pr¹ ka n-tego rzêdu od d³ugoœci fali i odleg³oœci miêdzy szczelinami, zna etapy akcji laserowej, zna ogóln¹ budowê wewnêtrzn¹ ciek³ych kryszta³ów, kiedy zachodzi zjawisko aberracji sferycznej zwierciade³, na czym polega zjawisko fluorescencji, na czym polega operacja zwana pompowaniem optycznym, dlaczego ca³kowita energia elektronu w atomie wodoru jest ujemna, dlaczego nie mo na by³o wyt³umaczyæ powstania liniowego widma atomu wodoru na gruncie fizyki klasycznej, dlaczego model Bohra atomu wodoru by³ modelem rewolucyjnym, narysowaæ wykres funkcji yx () dla zwierciad³a kulistego wklês³ego i podaæ jej interpretacjê, zinterpretowaæ wzór na odchylenie promienia œwietlnego przy przejœciu przez pryzmat, rozwi¹zywaæ zadania i problemy dotycz¹ce soczewek i ich uk³adów, objaœniæ wykres zale noœci energii kinetycznej fotoelektronów od czêstotliwoœci dla kilku metali, wykazaæ zgodnoœæ wzoru Balmera z modelem Bohra budowy atomu wodoru, zinterpretowaæ wzór wyra aj¹cy zale noœæ po³o enia pr¹ ka n-tego rzêdu od d³ugoœci fali i odleg³oœci miêdzy szczelinami. 8. Fizyka j¹drowa i jej zastosowania

18 strona 18/24 zna pojêcia: pierwiastek, atom, j¹dro atomowe, izotop, nukleony, cz¹stki elementarne, wie, z jakich sk³adników zbudowany jest atom, a w szczególnoœci j¹dro atomowe, wie, e w j¹drze wystêpuj¹ si³y j¹drowe (przyci¹gania miêdzy nukleonami), wie, e niektóre pierwiastki samorzutnie emituj¹ promieniowanie zwane promieniowaniem j¹drowym, zna rodzaje promieniowania, zna niektóre pierwiastki promieniotwórcze, wie, e g³ównym sk³adnikiem materii s³onecznej jest wodór, wie, e promieniowanie j¹drowe niszczy komórki ywe i powoduje zmiany genetyczne, zna najwa niejsze osi¹gniêcia M. Sk³odowskiej Curie, e reakcje j¹drowe to przemiany j¹der nastêpuj¹ce w wyniku zderzeñ, na czym polega reakcja rozszczepienia j¹dra, co to znaczy, e reakcja jest ³añcuchow,a na czym polega rozpad promieniotwórczy, na czym polega reakcja termoj¹drowa, co to jest plazma, opisaæ j¹dro pierwiastka za pomoc¹ liczby porz¹dkowej (atomowej) i masowej, wie, co to s¹ izotopy, e izotopy danego pierwiastka ró ni¹ siê miêdzy sob¹ w³aœciwoœciami, wie, jakie s¹ najbardziej znane izotopy niektórych pierwiastków, wie, o czym informuje prawo rozpadu, zna pojêcia: sta³a rozpadu i czas po³owicznego rozpadu, zna g³ówne w³aœciwoœci poszczególnych rodzajów promieniowania, pojêcie deficytu masy i energii wi¹zania, ró nice miêdzy rodzajami promieniowania j¹drowego (,, ), e aby dwa j¹dra atomowe zaczê³y oddzia³ywaæ miêdzy sob¹ si³ami j¹drowymi, konieczne jest pokonanie bariery energetycznej zwi¹zanej z odpychaniem kulombowskim, co to znaczy, e materia s³oneczna jest w stanie plazmy, zapisaæ reakcjê j¹drow¹ uwzglêdniaj¹c zasadê zachowania ³adunku i liczby nukleonów, wyszukaæ prawid³owo informacje o czasach po³owicznego rozpadu pierwiastków promieniotwórczych i je w³aœciwie zinterpretowaæ, wymieniæ g³ówne zalety i zagro enia zwi¹zane z wykorzystaniem energii j¹drowej do celów pokojowych.

19 strona 19/24 wie, e energie wi¹zania j¹der s¹ znacznie wiêksze od energii wi¹zania innych uk³adów, wie, e w reakcjach j¹drowych obowi¹zuj¹ zasady: zachowania energii, zachowania ³adunku i liczby nukleonów, wie, e Ÿród³em energii S³oñca s¹ reakcje ³¹czenia j¹der wodoru w j¹dra helu, wie, e bomba atomowa, to urz¹dzenie, w którym zachodzi niekontrolowana reakcja ³añcuchowa, na czym polega reakcja termoj¹drowa, sk¹d pochodzi energia wyzwalana w reakcjach termoj¹drowych, POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra wie, e j¹dro, podobnie jak atom, mo e siê znajdowaæ w ró - nych stanach energetycznych, zna prawo rozpadu promieniotwórczego, zna ogólne schematy rozpadów i, wie, jakie cz¹stki nazywamy pozytonami, wie, e bomba wodorowa to urz¹dzenie, w którym zachodzi gwa³towna fuzja j¹drowa, wie, e dot¹d nie uda³o siê zbudowaæ urz¹dzenia do pokojowego wykorzystania fuzji j¹drowej, e przechodzenie j¹dra ze stanu wzbudzonego do podstawowego wi¹ e siê z emisj¹ promieniowania, na czym polega zjawisko anihilacji, na czym polegaj¹ reakcje: egzoenergetyczna i endoenergetyczna, jakie s¹ warunki zachodzenia reakcji termoj¹drowej, ró nice w zasadach dzia³ania bomby atomowej i bomby wodorowej, sporz¹dziæ bilans energii w reakcji rozszczepienia, objaœniæ rozpady i pos³uguj¹c siê regu³ami przesuniêæ Soddy ego i Fajansa, podaæ przyk³ady wykorzystania promieniowania j¹drowego w diagnostyce i terapii medycznej,. zna historyczne doœwiadczenie Rutherforda i p³yn¹ce z niego wnioski, metodê datowania za pomoc¹ izotopu 14 C, dlaczego mo e nie dojœæ do zderzenia cz¹stki na³adowanej (lub j¹dra) z innym j¹drem, zinterpretowaæ wykres zale - noœci Nt ()liczby j¹der danego izotopu w próbce od czasu,

20 strona 20/24 wie, e wnioski p³yn¹ce z analizy wykresu E w ( A A ) maj¹ istotne znaczenie ze wzglêdu na mo liwoœæ pozyskiwania energii ukrytej w j¹drach atomów, zna i pos³uguje siê pojêciem N aktywnoœci Ÿród³a (A t ), zna jednostkê aktywnoœci Ÿród³a (1Bq), zna budowê i zasadê dzia³ania reaktora j¹drowego, zinterpretowaæ wykres zale - noœci energii wi¹zania przypadaj¹cej na jeden nukleon w j¹drze od liczby nukleonów w nim zawartych E w ( A A ), skorzystaæ ze zwi¹zku miêdzy sta³¹ i czasem po³owicznego rozpadu w rozwi¹zywaniu zadañ, sporz¹dziæ bilans energii w reakcji rozszczepienia. 9. Budowa i ewolucja Wszechœwiata POZIOM WYMAGAÑ PODSTAWOWY ocena dopuszczaj¹ca zna podstawowe rodzaje cz¹stek elementarnych, zna astronomiczne jednostki odleg³oœci (rok œwietlny, parsek), wie, jakie obiekty sk³adaj¹ siê na nasz Uk³ad S³oneczny, wie, ze gwiazdy ulegaj¹ ewolucji, wie, e pierwsz¹ planetê pozas³oneczn¹ odkry³ Aleksander Wolszczan, wie, czym zajmuje siê kosmologia, wie, co to jest Wielki Wybuch, zna podstawowe fakty dotycz¹ce eksploracji przestrzeni pozaziemskiej przez cz³owieka, na czym polegaj¹ zmiany stanów skupienia substancji wraz ze wzrostem temperatury, e rozszerzaj¹cy siê Wszechœwiat jest efektem Wielkiego Wybuchu, e promieniowanie elektromagnetyczne, zwane promieniowaniem reliktowym, potwierdza teoriê rozszerzaj¹cego siê Wszechœwiata, podaæ przyk³ady hadronów i leptonów, podaæ przyk³ady cia³ niebieskich, które s¹ najczêœciej obiektami obserwacji astronomicznych.

21 strona 21/24 wie, e wszystkie cz¹stki o niezerowej masie dzielimy na hadrony i leptony, wie, e hadrony sk³adaj¹ siê z kwarków, wie, e o szybkoœci rozszerzania siê Wszechœwiata decyduje gêstoœæ materii, wie, jaka jest szacunkowa gêstoœæ Wszechœwiata widocznego w porównaniu z gêstoœci¹ krytyczn¹, wie o istnieniu ciemnej materii, e ró nice pomiêdzy cz¹stkami elementarnymi wynikaj¹ z ich budowy wewnêtrznej, e Wielki Wybuch to model teoretyczny opisuj¹cy ewolucjê Wszechœwiata, pojêcie roku œwietlnego i parseka, wyjaœniæ, dlaczego kwarki nie wystêpuj¹ jako swobodne cz¹stki, wyjaœniæ dlaczego hadronów nie mo na roz³o yæ na pojedyncze kwarki, podaæ kilka kolejnych obiektów w hierarchii rozwoju Wszechœwiata. POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra zna i zapisuje wzorem prawo Hubble a, zna pojêcie elementarnoœci cz¹stki, zna pojêcie stabilnoœci cz¹stki, zna podstawowe procesy fizyczne zachodz¹ce w gwiazdach, zna pojêcie paralaksy, wie, jak zbudowana jest plazma i w jakich warunkach mo na j¹ uzyskaæ, zna pojêcia: czarna dziura, gwiazda Supernowa, prawo Hubble a i wynikaj¹ce z niego zastosowania do pomiarów w astronomii, w jaki sposób losy Wszechœwiata zale ¹ od gêstoœci materii, ak zmiany jasnoœci cefeid wykorzystuje siê do obliczania odleg³oœci tych gwiazd, objaœniæ, jak na podstawie prawa Hubble a wnioskujemy, e galaktyki oddalaj¹ siê od siebie, objaœniæ sposób obliczania odleg³oœci gwiazdy za pomoc¹ pomiaru paralaksy, wymieniæ procesy fizyczne, które doprowadzi³y do powstania galaktyk i ich gromad, wskazaæ argumenty na rzecz idei rozszerzaj¹cego siê i stygn¹cego Wszechœwiata.

22 strona 22/24 wie, e ³adunki kwarków s¹ u³amkami ³adunku elementarnego, wie, co to jest i w jakich warunkach wystêpuje plazma kwarkowo-gluonowa, zna kolejne stadia rozwoju Wszechœwiata zgodnie z modelem Wielkiego Wybuchu, wie, e neutrina maj¹ niezerow¹ masê, wie, e metodê Bohdana Paczyñskiego stosuje siê do znajdowania obiektów ciemnej materii, zna hipotezy zwi¹zane z istnieniem ciemnej materii, zna hipotezy dotycz¹ce przesz- ³oœci i przysz³oœci Wszechœwiata, dlaczego promieniowanie reliktowe potwierdza teoriê Wielkiego Wybuchu, zinterpretowaæ prawo Hubble a, analizowaæ etapy ewolucji gwiazd i okreœlaæ aktualn¹ fazê ewolucji S³oñca na podstawie diagramu H-R, interpretowaæ po³o enie gwiazdy na diagramie H-R jako etap ewolucji, objaœniæ, dlaczego odkrycie promieniowania reliktowego potwierdza teoriê rozszerzaj¹cego siê Wszechœwiata, omówiæ znaczenie odkrycia niezerowej masy neutrina dla oceny iloœci ciemnej materii. 10. Jednoœæ mikro- i makroœwiata wie, e klasyczne prawa fizyki nie stosuj¹ siê do mikroœwiata, wie, e dokonywanie pomiaru w makroœwiecie nie wp³ywa na stan obiektu, wie, e pomiar w mikroœwiecie wp³ywa na stan obiektu, pojêcie dualizmu korpuskularno falowego, podaæ przyk³ad ilustruj¹cy dualizm korpuskularno falowy dla œwiat³a, podaæ przyk³ady braku wp³ywu pomiaru w makroœwiecie na stan obiektu. zna hipotezê de Broglie`a fal materii, wie, e dla szybkoœci bliskich szybkoœci œwiat³a prawa mechaniki Newtona siê nie stosuj¹, dlaczego mechaniki Newtona nie stosuje siê do ruchów cia³ mikroskopowych, dlaczego pomiar w mikroœwiecie wp³ywa na stan obiektu, podaæ przyk³ad wp³ywu pomiaru w mikroœwiecie na stan obiektu,

23 strona 23/24 wie, e prawa fizyki kwantowej w chwili obecnej najlepiej opisuj¹ funkcjonowanie ca³ego Wszechœwiata, zna zasadê nieoznaczonoœci Heisenberga, POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra zna ideê doœwiadczenia potwierdzaj¹cego hipotezê de Broglie`a, wie, jak fizycy sprawdzaj¹, czy dla danego zjawiska opis klasyczny jest wystarczaj¹cy, pojêcie fal materii, uzasadniæ, dlaczego dla cia³ makroskopowych nie obserwujemy zjawisk falowych. wie, e klasyczne prawa fizyki nie stosuj¹ siê do mikroœwiata, ale dla œwiata dostêpnego naszym zmys³om stanowi¹ wystarczaj¹ce przybli enie praw fizyki kwantowej, rozumie zasadê (relacjê) nieoznaczonoœci Heisenberga, opisaæ, jak wykorzystuje siê w³asnoœci falowe cz¹stek do badania struktury kryszta³ów, uzasadniæ na podstawie przyk- ³adów, e opis kwantowy jest istotny dla pojedynczych obiektów mikroskopowych a pomijalny dla uk³adów sk³adaj¹cych siê z wielkiej liczby tych obiektów. 11. Fizyka a filozofia wie, e adnej teorii nie mo na uwa aæ za ostateczna i absolutnie prawdziw¹ na czym opiera³ siê Newton formu³uj¹c swoje prawa, dlaczego pojawi³a siê koniecznoœæ rozszerzenia teorii Newtona.

24 strona 24/24 wie, o czym mówi pogl¹d nazywany redukcjonizmem, wie, e metody tworzenia i formu³owania teorii naukowych s¹ wspólne dla wszystkich nauk przyrodniczych, na czym polega determinizm w opisie przyrody, na czym polega rozumowanie indukcyjne, potrafi podaæ przyk³ady determinizmu w klasycznym opisie przebiegu zjawisk fizycznych. POZIOM WYMAGAÑ ROZSZERZONYCH ocena dobra wie, czym zajmuje siê metodologia nauk, wie, na czym polega metoda hipotetyczno-dedukcyjna, e rozwi¹zanie równañ fizyki nie zawsze pozwala na jednoznaczny opis zjawisk, podaæ przyk³ady rozumowania indukcyjnego w mechanice Newtona, podaæ przyk³ad stosowania metody hipotetyczno dedukcyjnej w tworzeniu teorii fizycznych. wie, e fizyka kwantowa jest indeterministyczna (nie jest deterministyczna), jaka jest ró nica pomiêdzy metod¹ indukcyjn¹, a hipotetyczno dedukcyjn¹, ograniczenia wynik³e z relacji nieoznaczonoœci, wyt³umaczyæ, dlaczego adnej teorii nie mo na uwa aæ za ostateczn¹ i absolutnie prawdziw¹. 12. Narzêdzia wspó³czesnej fizyki POZIOM WYMAGAÑ: KONIECZNYCH ocena dopuszczaj¹ca PODSTAWOWYCH ocena dostateczna (w zale noœci od stopnia opanowania) wie, co to s¹ akceleratory (synchrotrony), detektory promieniowania, prosty tekst naukowy, wyszukaæ potrzebne informacje, pos³ugiwaæ siê prostymi informacjami naukowymi. POZIOM WYMAGAÑ: ROZSZERZONYCH ocena dobra DOPE NIAJ CYCH ocena bardzo dobra (w zale noœci od stopnia opanowania) rolê fizyki w odkrywaniu Kosmosu, znaczenie technik komputerowych dla opracowywania wyników pomiarów fizycznych, znaczenie fizyki dla rozwoju nowych technologii i wprowadzania nowych materia³ów, przeczytaæ tekst naukowy ze zrozumieniem, wyszukiwaæ i pos³ugiwaæ siê informacjami, prezentowaæ w³asne pogl¹dy, dyskutowaæ.