Martwe drewno a FSC. Standardy FSC dotyczące pozostawiania i zwiększania zasobu martwego drewna w lasach opinia Grupy Roboczej FSC Polska

Transkrypt

1 Martwe drewno a FSC Standardy FSC dotyczące pozostawiania i zwiększania zasobu martwego drewna w lasach opinia Grupy Roboczej FSC Polska Krystyna Stachura-Skierczyńska

2 Martwe drewno w standardach FSC BEZPOŚREDNIO: Kryterium 6.3. Funkcje i walory ekologiczne lasu powinny być zachowane w stanie nienaruszonym, zwiększane lub przywracane ( ) Naturalne elementy ekosystemów leśnych (np.: wykroty, leżanina, drzewa zamierające, martwe stojące drzewa, drzewa dziuplaste, gatunki drzew i krzewów lekko nasiennych i owocodajnych) Drzewa dziuplaste Drewno martwe rozkładające się w lesie zróżnicowane pod względem formy i gatunku (leżanina, martwe stojące drzewa) Fragmenty drzewostanów nie mniejsze niż 5 arów pozostawione nienaruszone do naturalnej śmierci i rozkładu drewna POŚREDNIO: Kryterium 6.4 ( ) reprezentatywne przykłady istniejących ekosystemów są zachowywane w stanie naturalnym ( ) Reprezentatywne przykłady istniejących ekosystemów, wyłączone z użytkowania 6.4.1

3 Zmiany wskaźnika odnośnie naturalnych elementów Poprzednia wersja (2005): Naturalne elementy ekosystemów leśnych (np. wykroty, leżanina, martwe stojące drzewa, drzewa dziuplaste, zamierające, gatunki lekkonasiennych i owocowych np. jarzębina, iwa, osika) nie są eliminowane w wyniku gospodarki leśnej. Aktualna wersja (2010): Naturalne elementy ekosystemów leśnych (np.: wykroty, leżanina, drzewa zamierające, martwe stojące drzewa, drzewa dziuplaste, gatunki drzew i krzewów lekko nasiennych i owocodajnych, np. jarzębina, iwa, osika) nie są eliminowane w wyniku gospodarki leśnej, jeżeli nie koliduje to z zasadą powszechnej ochrony lasu oraz ich usuwanie nie zagraża gatunkom i siedliskom będącym przedmiotem ustanowienia form ochrony przyrody.

4 Komentarz W lasach gospodarczych, bez ustanowionej formy ochrony przyrody: Usunięcie w.wym. elementów powinno znajdować konkretne uzasadnienie w wymogach ochrony lasu Dla form ochrony przyrody: zasada powszechnej ochrony lasu nie wystarcza do uzasadnienia usuwania w/w elementów - powinny one być pozostawiane nawet wbrew powszechnej ochronie lasu, jeżeli tylko ich usuwanie wpływałoby negatywnie na gatunki i siedliska.

5 Przykłady obszarów, gdzie należy kierować się względami ochrony gatunków i siedlisk: Ostoje ksylobiontów Rezerwaty przyrody Obszary NATURA 2000 kluczowe dla populacji gatunków zależnych od martwego drewna (specjalistów) Fot. Tomasz Tumiel

6 Zmiany wskaźników odnośnie martwego drewna i drzew dziuplastych Poprzednia wersja standardu (2005): Dla umożliwienia funkcjonowania populacji dziuplaków w lesie znajduje się przynajmniej 200 drzew dziuplastych na 100 hektarów powierzchni lasu. Konkretną wartość należy ustalać w drodze uzgodnień ze specjalistami, zależnie od wymogów lokalnych populacji gatunków zależnych od drzew dziuplastych Zasoby drewna martwego i rozkładającego się (zróżnicowane pod względem ilości, formy i gatunku podobnie jak drzewostan w którym się znajdują) stanowią co najmniej (średnio) 5% miąższości oddziału. Konkretną wartość należy ustalać w drodze uzgodnień ze specjalistami, zależnie od wymogów lokalnych populacji gatunków zależnych od zasobów drewna martwego i rozkładającego się.

7 Czy konkretne wartości liczbowe mają podstawy? Butler et al dla dzięcioła trójpalczastego: 18 m 3 /ha lub 14 martwych drzew pow. 20 cm DBH/ha na obszarze 100 ha Angelstam et al dla dzięcioła białogrzbietego: 20 m 3 /ha Czeszczewik et al dla dzięcioła białogrzbietego: 17 martwych drzew pow. 20 cm DBH/ha & martwe drewno leżące >10 cm średnicy: 23 m 3 /ha Bütler R. et. al Ecol. Bull. 51: Angelstam et al Ann. Zool. Fen. 40: Czeszczewik et al Ann. Zool. Fen. 43:

8 Przykłady z innych krajów Szwecja: 3 wyższe pniaki/ha pozostawiane przy trzebieżach i cięciach 10 drzew pozostawionych na kolejny okres urządzeniowy (wadliwe) pozostawianie drzew/grup drzew o potencjalnej wartości biologicznej krajowy program zwiększania udziału martwego drewna Czechy: Miąższość pozostawiona do rozkładu wynosi co najmniej 5 drzew/ha oraz 30m3/ha drzewostanu dojrzewającego lub dojrzałego Niemcy: pozostawianie 10 tzw. biotope trees/ha, w tym dziuplaste i martwe

9 Nowy standard (2010): Zmiany wskaźnika odnośnie drzew dziuplastych Nie usuwa się drzew dziuplastych, jeśli nie zagraża to bezpieczeństwu ludzi. Przed wycięciem sprawdza się czy drzewo nie jest dziuplaste. Dba się o zapewnienie w drzewostanach obecności drzew, w których mogą tworzyć się dziuple, na przykład pozostawiając stare drzewa na kolejne pokolenia drzewostanu, zapewniając obecność gatunków, w których tworzą się dziuple. Fot. Michał Skierczyński

10 Komentarz Zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi musi być konkretne i poważne może dotyczyć tylko drzew zagrażających przewróceniem na drogę publiczną lub inną często uczęszczaną drogę. Jeżeli dziupla stanowi siedlisko gatunku chronionego konieczne jest uzyskanie zezwolenia na odstępstwo od ochrony gatunkowej. Przypadkowe wycięcie drzewa z dziuplą nie powinno się zdarzać. Należy wykazać, w jaki sposób promuje się powstawanie dziupli np. przez pozostawianie starych brzóz, olsz, grabów, starych sosen (warto wziąć pod uwagę przy pozostawianiu kęp o których mowa we wskaźniku )

11 Zmiany wskaźnika odnośnie martwego drewna Nowy standard (2010): Zarządzający lasem pozostawia drewno martwe rozkładające się w lesie zróżnicowane pod względem formy i gatunku (leżanina, martwe stojące drzewa). Ilość pozostawianego martwego drewna powinna wynikać z badań naukowych uwzględniających warunki lokalne oraz jest zróżnicowana przestrzennie (większe ilości winny znajdować się w rezerwatach przyrody, użytkach ekologicznych, powierzchniach wyłączonych z użytkowania i stanowiskach ksylobiontów). Ilość martwego drewna różnych form i gatunków wzrasta w wieloletnim przedziale czasowym. Dla potrzeb monitoringu, do czasu opracowania jednolitej metodyki badań i inwentaryzacji martwego drewna, należy opierać się na danych z monitoringu zewnętrznego uznając za poziom wyjściowy wyniki wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasów dla certyfikowanej jednostki.

12 Komentarz Zasoby martwego drewna umożliwiające w miarę naturalne wykształcenie się zespołów ksylobiontów to poziom powyżej 20 m 3 /ha (10% miąższości drzewostanu). Taki poziom zasobów martwego drewna powinien występować przynajmniej w niektórych fragmentach lasu. Kluczowe jest, by wśród zasobów martwego drewna były reprezentowane grube drzewa stojące i grubizna leżąca, a także by zasoby te były różnorodne co do gatunku drzew. Celowe jest wyznaczanie ostoi ksylobiontów Monitoring martwego drewna, niezależnie od WISL, funkcjonuje w niektórych nadleśnictwach (np. Strzałowo w RDLP Olsztyn). Jest to oczywiście zalecany sposób wypełnienia wymogów tego wskaźnika.

13 Nowy wskaźnik cechuje się stratyfikacją w zależności od charakteru lasu (drzewostan typowo gospodarczy lub las o szczególnych wartościach ochronnych). Wskaźnik promuje nierównomierne rozmieszczenie zasobów i ich zróżnicowanie. Jest pole do dyskusji nad szczególnymi sytuacjami Ocena zasobów martwego drewna może być elementem oceny oddziaływania na środowisko (Kryterium 6.1) oraz monitoringu (Zasada 8).

14 Zmiany odnośnie pozostawiania Poprzednia wersja standardu: kęp i biogrup Organizacje prowadzące działania gospodarcze w lasach dużych: Fragmenty drzewostanów o minimalnej powierzchni 5% każdego wydzielenia i nie mniejsze niż 5 arów pozostają nienaruszone do naturalnej śmierci i rozkładu drewna. Nowy standard (2010): Zarządzający lasami o dużych powierzchniach: fragmenty drzewostanów, które uzyskały wiek rębności, o minimalnej powierzchni 5% każdego bloku drzewostanów rębnych, przeznaczonych do wycięcia w pierwszym dziesięcioleciu i nie mniejsze niż 5 arów, pozostają nienaruszone do naturalnej śmierci i rozkładu drewna.

15 Komentarz Kępy nie mogą być wycinane w kolejnych dziesięcioleciach; również drzewa zamierające w takiej kępie powinny pozostać jako martwe drewno. nie musi być to 5% każdej działki zrębowej, ale może być 5% w stosunku do sumy działek zrębowych zaplanowanych na dane dziesięciolecie. Pozostawione kępy są naturalnym elementem struktury lasu; nie mogą być zaliczane jako reprezentatywne przykłady ekosystemów o których mowa w kryterium (bo są na to za małe). Nie ma przeszkód, by w przypadku występowania w drzewostanie poddawanym rębni chronionych gatunków roślin, fragmenty drzewostanu do pozostawienia wyznaczać tak, by jednocześnie chroniły te stanowiska.

16 Zmiany wskaźnika odnośnie ekosystemów Poprzednia wersja (2005): reprezentatywnych Organizacje prowadzące działania gospodarcze w lasach dużych powierzchni: reprezentatywne przykłady istniejących ekosystemów są zachowywane w swym stanie naturalnym. Obszar takiej ochrony pokrywa co najmniej 5% całkowitej powierzchni lasu i jest zaznaczony na mapach. Wersja aktualna (2010): Zarządzający lasami o dużych powierzchniach zachowuje przykłady istniejących ekosystemów w swym stanie naturalnym stosownie do zakresu działań gospodarczych oraz unikalnego charakteru tych zasobów, a także zaznacza na mapach. Takie enklawy i obszary objęte ochroną prawną, tam gdzie w planach ich ochrony ustalono taką potrzebę, są wyłączone z użytkowania. W przypadku terenów leśnych, za ekosystem uznaje się typ siedliskowy lasu. Ekosystem referencyjny jest zachowany w ilości nie mniejszej niż 1% jego powierzchni w ramach jednostki certyfikowanej. Łączna powierzchnia zachowywanych ekosystemów jest nie mniejsza niż 5% powierzchni jednostki certyfikowanej.

17 Komentarz Istotą takich wyłączeń jest obserwacja, jak las rozwijałby się i funkcjonował bez ingerencji człowieka zachowanie tych elementów leśnej różnorodności biologicznej, które są ze swojej natury antropofobne przyczynienie się do osiągnięcia właściwego stanu ochrony leśnych siedlisk przyrodniczych w skali obszaru NATURA 2000 chodzi o ekosystemy leśne nie np. bagna, łąki, wody, wrzosowiska wyłączone z gospodarowania powinny być takie fragmenty, które mogą być rozumiane jako ekosystem. Muszą być więc odpowiednio duże (od 1 ha, wyjątkowo od 0,5 ha) wyłączenie powinno dotyczyć również grądów, buczyn nie tylko rzadkie siedliska! odniesienie do TSL jest akceptowalne, ale tam, gdzie to możliwe, powinno się korzystać np. z inwentaryzacji siedlisk NATURA 2000

18 W poczet ekosystemów reprezentatywnych mogą z powodzeniem być zaliczane lasy wyłączone z zagospodarowania z innych przyczyn, jednak z kilkoma zastrzeżeniami: rezerwaty przyrody tylko jeśli założenia ochrony przewidują długofalową ochronę bierną stref ochronne gniazd ptaków tak, ale nawet w przypadku zmiany lokalizacji gniazda ptaka i likwidacji strefy ochronnej gniazda, wyłączenie będzie utrzymane ostoje ksylobiontów, stanowiska granicznika płucnika - tak lasy trudno dostępne lub o trudnych warunkach gospodarowania (strome zbocza, zabagnienie) tak, lecz zwykle nie jest możliwe, by całość wyłączeń zrealizować tylko w oparciu o takie lasy Przede wszystkim - kryterium reprezentatywności: oznacza to zwykle, że zaliczenie do ekosystemów reprezentatywnych tylko tych lasów, które już z innych przyczyn są wyłączone z zagospodarowania, będzie prawdopodobnie niewystarczające.

19 podobnie, jak w przypadku martwego drewna, wskaźnik promuje stratyfikację wyłączenia nie muszą, a wręcz nie powinny być rozmieszczone równomiernie na terenie nadleśnictwa, czy nawet RDLP koncentracja na terenach lasów szczególnie cennych przyrodniczo, w szczególności w obszarach NATURA 2000 chroniących leśne siedliska przyrodnicze lub leśne-antropofobne gatunki zwierząt lub roślin... kosztem pozostałych terenów, o mniejszych walorach przyrodniczych tam, gdzie to możliwe, należy dążyć do zgrupowania wyłączeń w większe kompleksy wyznaczenie powierzchni musi mieć w założeniu charakter wieczysty

20 Status standardów po rewizji Oczekujemy na akredytację Projekt posiada rekomendację FSC AC dotyczącą stosowania przez wszystkie jednostki certyfikujące w Polsce

21 Podsumowanie FSC stwarza dobre podstawy do zwiększania udziału martwego drewna w lasach oraz zachowania populacji zależnych od niego gatunków FSC to nie sztywne normy dopuszczane, a nawet zalecane jest indywidualne podejście do każdego fragmentu lasu FSC daje możliwość spójnego i logicznego realizowania kilku wskaźników na poziomie jednej decyzji gospodarczej FSC wymaga patrzenia na ekosystem jako całość, w tym bezwzględnego poszanowania dla obszarów zadeklarowanych jako wyłączone

22 Dziękuję za uwagę