Lasy a ostoje ptaków. Stan, potencjalne zagrożenia i ochrona awifauny na terenie ostoi leśnych. Krystyna Stachura Skierczyńska OTOP

Transkrypt

1 Lasy a ostoje ptaków Stan, potencjalne zagrożenia i ochrona awifauny na terenie ostoi leśnych Krystyna Stachura Skierczyńska OTOP Białowieża, czerwca 2008

2 Polska na tle lasów Europy Polska skupia charakterystyczne dla Europy typy lasów od suboceanicznych po subkontynentalne i górskie dobrze zachowane fragmenty o wysokiej wartości przyrodniczej ekologiczna łączność z lasami Europy Wschodniej wciąż występujące gatunki rzadkie i zagrożone oraz gatunki wskazujące na dobrą jakość siedlisk leśnych bocian czarny Ciconia nigra bielik Haliaetus albicilla dzięcioł czarny Dryocopus martius dzięcioł średni Dendrocopos medius ponad 10% lęgowej populacji EU przypada na Polskę

3 Lasy a ostoje w Polsce IBA o lesistości >= 50% (46) IBA o lesistości >=70% (31) Powierzchnia lasów w Polsce ok. 30% Liczba gatunków lęgowych w lasach 183, w tym 139 w drzewostanach (56% krajowej awifauny (Zawadzka i Zawadzki 2005). Powierzchnia lasów w IBA ok. 46% (ponad 50% z wyłączeniem ostoi morskich) Zawadzka D., Zawadzki J Ptaki naszych lasów. Wyd. Świat, Warszawa

4 Kluczowe gatunki leśne gatunki wyspecjalizowane - wskaźnikowe dla leśnej bioróżnorodności i stopnia naturalności lasu gatunki rzadkie i zagrożone gatunki siedliskotwórcze

5 Specjaliści gatunki wnętrza lasu i starych drzewostanów Bielik Haliaetus albicilla Głuszec Tetrao urogallus Jarząbek Bonasa bonasia Puchacz Bubo bubo Sóweczka Glaucidum passerinum Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus Dzięcioł średni Dendrocopos medius Dzięcioł czarny Dryocopus martius

6 Cenne biologicznie lasy w Polsce Polska Pn-Wsch. ponad polowa drzewostanów spełnia więcej niż 1 kryterium, dominuje zróżnicowana struktura wiekowa i pionowa, drzewostany powyżej x lat góry największy i najbardziej zwarty obszar; przeważnie lasy spełniające 1 kryterium

7 Kryteria wartości przyrodniczej które lasy są najcenniejsze i dlaczego? RDLP Białystok, Olsztyn zróżnicowana struktura, drzewostany pow. x lat, znaczący udział starych drzew RDLP Wrocław, Katowice- zróżnicowana struktura, znaczący udział starych drzew, lasy na stromych stokach RDLP Kraków, Krosno lasy na stromych stokach Raport na stronie:

8 Lasy przyrodniczo cenne a OSOP

9 drzewostan dojrzały, starodrzew Warunki siedliska wiele gatunków wnętrza lasu ma określone wymagania odnośnie wieku drzewostanu, np. dzięcioł czarny preferuje drzewostany pow. 80 lat (Johnsson 1993); ptaki drapieżne (bielik gniazdują głównie w starych fragmentach lasu, na starych sosnach ok. 140 l. dane z Puszczy Knyszyńskiej: dzięcioł trójpalczasty w ok. 40% przypadków wybiera siedliska w rezerwatach leśnych (starodrzew, dużo martwego drewna), w pozostałych preferuje drzewostany o strukturze podobnej do rezerwatowej (M. Skierczyński, T. Tumiel, K. Stachura-Skierczyńska w przygotowaniu). Johnsson K The Black Woodpecker Dryocopus martius as a keystone species in forest. Swedish Univ. Agr. Sci. Uppsala. Fot. A. Bobiec, K. Stachura

10 Warunki siedliska martwe drewno dzięcioł czarny około 35% swoich dziupli wykuwa w drzewach martwych. U dzięcioła średniego ta liczba sięga już 70%. (Gutowski i in. 2004). zależne od określonej ilości martwego drewna dzięcioł trójpalczasty m.in powyżej 30 m 3 /ha (dane z subalpejskich borów świerkowych, zagęszczenie 0.9 pary/km 2 Pechacek P. i d Oleire-Oltmanns W. 2003), dzięcioł białogrzbiety ok 50 m 3 /ha (dane z Puszczy Białowieskiej Walankiewicz i Czeszczewik 2006). Takie ilości martwego drewna spotyka się w starych drzewostanach naturalnych pow. 100 lat. Gutowski J.M., Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K., 2004, Drugie życie drzewa, WWF Polska, Warszawa-Hajnówka. Czeszkiewicz D., Walankiewicz W Logging affects the White-backed woodpecker Depdrocopos leucotos distribution in Bialowieza Forest. Ann. Zool. Fenn. 43: Pechacek P., d Oleire-Oltmanns W Habitat use of the three-toed woodpecker in central Europe during the breeding period. Biol. Cons. 116 (2004)

11 Warunki siedliska drzewa dziuplaste, wykroty i złomy wykorzystywane przez 45 gatunków ptaków lęgowych (Gutowski i in. 2004) Gutowski J.M., Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K., 2004, Drugie życie drzewa, WWF Polska, Warszawa-Hajnówka. Fot. K. Pawicka, K. Stachura, M. Skierczyński

12 Zagrożenia awifauny lasów wycinanie starodrzewi, fragmentacja siedlisk usuwanie martwych i zamierających drzew, cięcia sanitarne Projekt OTOP: inwentaryzacja starych drzew i martwego drewna w lasach Polski: średnia ilość CWD w lasach gospodarczych ok. 13 m 3 /ha, 2,5 x mniej niż na obszarach objętych ochroną. (raport na stronie: no.html). prace leśne w sezonie lęgowym

13 Gospodarka leśna a ptaki przykłady oddziaływań Puszcza Białowieska cięcia w lesie gospodarczym - spadek liczebności dzięciołów białogrzbietego i trójpalczastego na obszarze zagospodarowanym (Czeszczewik i Walankiewicz 2006, Wesołowski i in. 2005), 3-krotnie i dwukrotnie mniejsze niż w BPN, wg Pugacewicza (1997) nawet kilkakrotnie większe różnice Wesołowski T., Czeszczewik D., Rowiński P Effects of forest management on Three-toed Woodpecker Picoides tridactylus distribution in the Białowieża Forest (NE Poland): conservation implications. Acta Ornithol. 40: Pugacewicz E., Ptaki lęgowe Puszczy Białowieskiej. Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Białowieża.

14 Wycinka w rezerwatach Puszczy Białowieskiej Wywóz kornikowych świerków, wycięte stare sosny i ponad 300-letnie dęby Źródło: Wesołowski T Virtual Conservation: How the European Union is Turning a Blind Eye to Its Vanishing Primeval Forests. Conservation Biology 19 (5),

15 Gospodarka leśna a ptaki przykłady oddziaływań utrzymywanie stref ochronnych dla ptaków drapieżnych odbudowa populacji bielika (ponad 2-krotny wzrost , jednocześnie 3-krotny spadek naruszeń stref) + Dynamika populacji bielika w latach Źródło: Komitet Ochrony Orłów,

16 Monitoring leśnych IBA Na co zwracać uwagę? - struktura drzewostanu (piętrowość, zróżnicowanie wiekowe, obecnosć małych luk czy struktura zwarta) - obecność martwego drewna (ocena subiektywna, wizualna) - drzewa dziuplaste lokalizacje zasiedlonych dziupli w przypadku rzadkich gatunków - lokalizacje gniazd ptaków drapieżnych - gatunki obce (dąb czerwony, klon jesionolistny) - prace leśne lokalizacje zrębów, czy są usuwane zamierające drzewa, cięcia sanitarne, niszczenie ściółki

17 Dziękuję za uwagę