PORÓWNANIE WARTOŚCI TERAPEUTYCZNEJ OPERACJI PEKTINEKTOMII I PIN W LECZENIU DYSPLAZJI STAWÓW BIODROWYCH U PSÓW 1

Transkrypt

1 Acta Sci. Pol., Medicina Veterinaria 4(1) 2005, PORÓWNANIE WARTOŚCI TERAPEUTYCZNEJ OPERACJI PEKTINEKTOMII I PIN W LECZENIU DYSPLAZJI STAWÓW BIODROWYCH U PSÓW 1 Zbigniew Adamiak 1, Marek Nowicki 1, Piotr Holak 1, Katarzyna Kalinowska 2 1 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie 2 Lecznica Małych Zwierząt w Białymstoku Streszczenie. Porównanie wartości terapeutycznej operacji pektinektomii i PIN w leczeniu dysplazji stawów biodrowych u psów. Badania przeprowadzono na grupie 20 psów, u których w badaniu klinicznym i radiologicznym stwierdzono obustronną dysplazję stawów biodrowych. Zwierzęta podzielono na dwie równe grupy i poddano leczeniu chirurgicznemu. W pierwszej grupie wykonano zabieg pektinektomii, w drugiej grupie zabiegowi pektineomiektomii iliopsoastenotomii neurektomii. W wyniku przeprowadzonych operacji stwierdzono ustąpienie kulawizny u badanych psów. Okresowe badania radiologiczne obrazowały postęp zmian zwyrodnieniowych w obrębie leczonych chirurgicznie stawów biodrowych. Słowa kluczowe: pektinktomia, PIN, dysplazja stawów biodrowych, pies Dysplazja stawów biodrowych jest jedną z częstszych przyczyn kulawizny kończyn miednicznych psów. Zmiany dysplastyczne dotyczą na ogół obu stawów biodrowych i charakteryzują się u młodych zwierząt podczas badania ortopedycznego luźnością i podwichnięciem stawów. Brak zborności pomiędzy panewką stawu biodrowego a głową kości udowej implikuje stan zapalny, co klinicznie manifestuje się kulawizną. Wraz z wiekiem w obrębie nieleczonego stawu biodrowego dochodzi do rozwoju zmian zwyrodnieniowych i powstania coxartrozy. Są to stany nieodwracalne. W ortopedii weterynaryjnej opisanych zostało wiele technik operacyjnego leczenia dysplazji stawów biodrowych psów. Większość zabiegów operacyjnych dysplastycznego stawu biodrowego (poza amputacją głowy i szyjki kości udowej oraz endoprotezą opisywanego stawu) ma charakter profilaktyczny i objawowy [Brinker i in. 1990, Schulz 2000]. Oznacza to, 1 Adres do korespondencji Corresponding author: Zbigniew Adamiak, Katedra Nauk Klinicznych, Zespół Chirurgii i Rentgenologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, ul. Oczapowskiego 14, Olsztyn

2 50 Z. Adamiak i in. Ŝe celem operacji jest zniesienie procesu zapalnego i bólu, spowolnienie rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Powszechnie stosowaną metodą chirurgiczną jest zniesienie napięcia mięśnia grzebieniowego (m. pectineus). Istnieje kilka technik operacyjnych znoszących przykurcz opisywanego mięśnia. Są to pektinotomia i pektinektomia. Montavon [2000] opisał technikę łączoną, gdzie wraz z pektineomiektomią i iliopsoastenotomią wykonywane jest odnerwienie stawu biodrowego po jego stronie brzusznej. Odrębną grupę technik operacyjnych stanowią zabiegi, których celem jest zmiana patologicznego ukątowania struktur anatomicznych tworzących staw biodrowy. Wśród tych metod naleŝy wymienić osteotomię międzykrętarzową, symphysiodezę łonową, potrójną osteotomię miednicy określana jako TPO triple pelvic osteotomy [Denny i Butterworth 2000, Duhautois 1997]. Jeszcze inną metodą terapii jest opisana przez Slocum DAR throplastyka polegająca na nadbudowie obrąbka panewki miednicy [Denny i Butterworth 2000]. Celem badań była ocena kliniczna i porównanie wyników operacji pektinektomii i pektineomiektomii iliopsoastenotomii neurektomii (PIN) u psów z dysplazją stawów biodrowych, przeprowadzonych w okresie trzech latach po wykonanym zabiegu chirurgicznym. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono na 20 psach, obu płci, w wieku od 8 do 16 miesięcy, następujących ras: owczarek niemiecki (7), labrador (6), dogue de Bordeaux (4), fila brasileiro (2), golden retriwer (1). Wszystkie zwierzęta zostały poddane badaniu klinicznemu i radiologicznemu. Badania te wykonano w okresie przed operacją, a następnie 12, 24 i 36 miesięcy po przeprowadzonym zabiegu chirurgicznym. Badanie kliniczne obejmowało ocenę ruchu zwierzęcia, omacywanie okolicy stawów biodrowych i test Ortolaniego. Do oceny stopnia kulawizny posłuŝono się wizualną analizą ruchu ze skalą opisu kulawizny od 0 prawidłowe obarczanie kończyny do 10 kulawizna bardzo duŝego stopnia, z brakiem obarczania kończyny [Slatter 1995]. Badane zwierzęta wykazywały się kulawizną w przedziale między 2 a 5 stopniem. Wszystkie psy poddane testowi Ortolaniego uzyskały wynik pozytywny. Badanie radiologiczne stawów biodrowych wykonywano w projekcji brzuszno-grzbietowej. U wszystkich operowanych zwierząt w badaniu radiologicznym stwierdzono obustronną dysplazję stawów biodrowych (tab. 1). Operacje pektinektomii i PIN były przeprowadzone w Zespole Chirurgii i Rentgenologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie i Lecznicy Małych Zwierząt w Białymstoku w latach Operowane zwierzęta podzielono spontanicznie na dwie równe grupy: I i II. W grupie pierwszej wykonano operację pektinektomii. W grupie drugiej przeprowadzono zabieg chirurgiczny PIN. Operacje wykonano po zastosowaniu premedykacji z uŝyciem acepromazyny 0,025 mg/kg i.m. (Calmivet Vetoquinol,F), a następnie indukcji znieczulenia ogólnego z uŝyciem ksylazyny 1mg/kg i.m. (Rometar 2% Spofa-Praha,CZ), ketaminy 5mg/kg i.v. (Narkamon 5% Spofa-Praha,CZ),, diazepamu 0,4 mg/kg i.v (Relanuim WZF Polfa,Pl). Znieczulenie ogólne wziewne uzyskano z wykorzystaniem mieszaniny gazowej halotan/tlen. W pierwszej grupie przeprowadzono zabieg pektinektomii. Cięcie skórne długości 5 cm wykonano po stronie przyśrodkowej uda, na wysokości mięśnia grzebieniowego. Po oddzieleniu tkanki podskórnej odcinano przyczep ścięgnisty mięśnia grzebieniowe- Acta Sci. Pol.

3 Porównanie wartości terapeutycznej go od wyniosłości łonowej i usuwano brzusiec mięśnia na długości około 2 cm. Po zakończeniu zabiegu tkanki miękkie i skórę zbliŝano szwami chirurgicznymi. Zabieg chirurgiczny wykonano jednocześnie, tzn. usuwano fragment mięśnia grzebieniowego okolicy lewego i prawego stawu biodrowego. Tabela 1. Dwie techniki operacyne: pektinektomia i PIN stosowane w dysplazji u psów. Table 1. Two surgical techniques: pectinectomy and PIN used in dysplasia Lp No Stopień dysplazji Degree of dysplasia Technika operacyjna Surgical technique 1/I C Pektinektomia 2/I C Pektinektomia 3/I D Pektinektomia 4/I C Pektinektomia 5/I E Pektinektomia 6/I D Pektinektomia 7/I E Pektinektomia 8/I C Pektinektomia 9/I D Pektinektomia 10/I D Pektinektomia 11/II C PIN 12/II D PIN 13/II D PIN 14/II C PIN 15/II E PIN 16/II D PIN 17/II E PIN 18/II C PIN 19/II C PIN 20/II D PIN W drugiej grupie wykonano zabieg PIN. Zabieg operacyjny polegał na całkowitym usunięciu mięśnia grzebieniowego, przecięciu części ścięgnistej mięśnia biodrowo- -lędźwiowego (m. iliopsoas). Ostatnią fazą operacji było odnerwienie (neurektomia) torebki stawu biodrowego po jego stronie brzusznej. Dodatkowo u wszystkich 10 operowanych psów wykonano nakłucie operowanego stawu w celu usunięcia nagromadzonego w wyniku procesu zapalnego płynu stawowego. Operację PIN przeprowadzono obustronnie. Po wykonanych zabiegach chirurgicznych wszystkie zwierzęta otrzymywały przez okres 3 dni antybiotyk (Ceporex) i niesteroidowy środek przeciwzapalny (Meloksam) przez 7 dni. U wszystkich 20 psów zalecono ograniczenie ruchu przez okres 4 tygodni po operacji oraz okresowe podawanie leku chondroprotekcyjnego Caniviton. Medicina Veterinaria 4(1) 2005

4 52 Z. Adamiak i in. WYNIKI I OMÓWIENIE Pektinektomia i PIN to techniki operacyjne, których celem jest zniesienie lub zmniejszenie odczuwania bólu w obrębie chorego stawu biodrowego, a przez to poprawa funkcji lokomocyjnych kończyny miednicznej. W przeprowadzonych obserwacjach klinicznych oceniano: okres pooperacyjny z analizą czasu powrotu do fizjologicznych czynności motorycznych operowanych kończyn, pooperacyjne obrazy rentgenologiczne i komplikacje zaistniałe w następstwie przeprowadzonych operacji. U wszystkich psów poddanych operacji pektinektomii i PIN powrót do prawidłowych funkcji motorycznych następował między 2 a 5 dniem po wykonanym zabiegu. U 17 leczonych psów nie zanotowano Ŝadnych powikłań. W przypadku 2 zwierząt operowanych techniką PIN doszło do powstania krwiaka pooperacyjnego. U jednego psa zanotowano częściowy brak zrostu skóry w wyniku rozlizania szwów skórnych. Do leczenia krwiaków uŝyto maści Haematoven, a u psa z komplikacją zrostu po chirurgicznym opracowaniu rany ponownie załoŝono szwy skórne. Badania radiologiczne w 12 miesiącu po operacji wykonano u 16 psów ( 9 z pierwszej grupy, 7 z grupy drugiej). W 24 miesiącu obserwacji, badania radiologiczne wykonano u 11 psów (5 z pierwszej grupy, 6 z drugiej grupy). W 36 miesiącu po przeprowadzonym zabiegu chirurgicznym badania radiologiczne wykonano u 8 zwierząt (3 z pierwszej grupy, 5 z drugiej grupy). Badania radiologiczne w kaŝdym przypadku było poprzedzone badaniem klinicznym. W wyniku przeprowadzonych badań klinicznych stwierdzono prawidłowe obarczanie operowanych kończyn miednicznych, nie stwierdzono atrofii mięśni. W toku przeprowadzonych badań radiologicznych, u wszystkich badanych zwierząt stwierdzono występowanie w stawach biodrowych zmian zapalno -zwyrodnieniowych (rys. 1, rys. 2, rys. 3). Rys. 1 Radiogram wykonany w okresie 12 miesięcy po pektinektomii Fig. 1. X-ray performed 12 months after pectinectomy Acta Sci. Pol.

5 Porównanie wartości terapeutycznej Rys. 2. Obraz radiologiczny stawów biodrowych w okresie 24 miesięcy po operacji wykonanej techniką PIN Fig. 2. Roentgenogram view of hip joints 24 months after surgery by PIN technique Rys. 3. Radiogram stawów biodrowych po 36 miesiącach od pektinektomii rozległe zmiany zapalno-zwyrodnieniowe Fig. 3. X-ray of hip joints 36 months after pectinectomy vast range of degenerative changes Medicina Veterinaria 4(1) 2005

6 54 Z. Adamiak i in. Celem pektinektomii w leczeniu dysplazji stawów biodrowych jest zwiększenie zakresu odwodzenia kończyny miednicznej, zwiększenie kontaktu stawowego pomiędzy głową kości udowej a panewką, zmniejszenie nacisku na powierzchnię nośną obrąbka, zmniejszenie napięcia torebki stawowej [Denny i Butterworth 2000]. Ponadto znosząc tonus mięśnia grzebieniowego prawdopodobnie redukowany jest ból będący następstwem zwiększonego napięcia opisywanego mięśnia [Brinker i in. 1990]. Wynikiem tych następstw po zabiegach operacyjnych jest zniesienie lub znaczne zmniejszenie odczuwania bólu pochodzącego ze stawu biodrowego. Operacja techniką pektineomiektomii-iliopsoastenotomii-neurektomii poza wymienionymi powyŝej zmianami biomechanicznymi powstałymi w obrębie stawu biodrowego w następstwie zniesienia tonusu mięśnia grzebieniowego, prowadzi do zwiększenie zakresu wyprostu stawu biodrowego [Ballinari i in. 1995, Montavon 2000]. Dzieje się tak na skutek przecięcia części ścięgnistej mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Część ścięgnista mięśnia biodrowo-lędźwiowego w anatomicznym połoŝeniu przylega bezpośrednio do brzusznej strony torebki stawowej stawu biodrowego. Podczas wyprostu stawu biodrowego (przemieszczenia kości udowej w kierunku dogłowowym) zwiększa się mechaniczny ucisk na stronę brzuszną torebki stawowej, co w konsekwencji nasila jej stan zapalny [Montavon 2000]. Ostatnim elementem techniki operacyjnej PIN jest odnerwienie torebki stawowej stawu biodrowego. Dowiedziono, Ŝe receptory bodźców urazowych znajdują się głównie na stronie brzusznej torebki stawowej [Montavon 2000, Peterson i in. 1972]. Stronę brzusznej torebki stawowej stawu biodrowego zaopatrują dwa nerwy: zasłonowy i udowy. Neurektomia wymienionych nerwów na poziomie torebki stawowej skutkuje dodatkowym zniesieniem odczuwania bólu pochodzącego z obszaru dysplastycznego stawu biodrowego. W wyniku przeprowadzonych operacji u wszystkich badanych psów stwierdzono prawidłowe obarczanie operowanych kończyn miednicznych. Okresowe badania radiologiczne pozwoliły stwierdzić powolny postęp zmian zwyrodnieniowych operowanych stawów biodrowych. Obecność zmian zapalno-zwyrodnieniowych w stawch biodrowych nie wykazywała objawów klinicznych u operowanych psów. Podobne wyniki i obserwacje kliniczne były opisane przez innych autorów [Ballinari i in. 1995, Montavon 2000, Vaughan i in. 1975, Wallace 1971]. NaleŜy stwierdzić, Ŝe zabiegi pektinektomii jak i pektineomiektomii-iliopsoastenotomii-neurektomii w okresie trzyletnich badań kontrolnych i obserwacjach klinicznych okazały się skutecznymi technikami operacyjnego leczenia objawowego dysplazji stawów biodrowych. PIŚMIENNICTWO Ballinari U., Montavon P.M., Huber E., Weiss R., Die Pectineusymyektomie, Iliopsoastenotomie und Neurektomie der Gelenkapsel (PIN) als symptomatische Therapie bei der Coxarthrose des Hundes. Schweiz. Arch. Tierheilk. 137 (5), Brinker W.O., Piermattei D.L., Flo G.L., Handbook of small animal orthopedics and fracture treatment. W.B. Saunders, Philadelphia. Denny H.R., Butterworth S.J., Canine and feline orthopaedic surgery. Blackwell Science, London. Duhautois B., Triple osteotomy pelvis: retrospective study of 173 cases. Prat. Med. Chir. Anim. Comp. 32 (10), Acta Sci. Pol.

7 Porównanie wartości terapeutycznej Montavon P.M., Pectineomyectomy, iliopsoastenotomy, neurectomy of the hip joint capsule (PIN). Mat. Konf. AO/ASIF Course in advanced techniques-small animals., Davos 3-8 grudzień AO/ASIF Davos. Peterson H.A., Winkelmann R.K., Coventry M.B., Nerve endings in the hip joint of the cat: their morphologydistribution and density. J. Bone J. Surg. 64(8), Schulz K.S., Decision making in hip dysplasia. Mat.Konf. AO/ASIF Course in advanced techniques-small animals., Davos 3-8 grudzień AO/ASIF Davos. Slatter D., Textbook of Small Animal Surgery. W.B. Saunders Company Philadelphia. Vaughan L.C., Clayton J.D.G., Lane J.G., Pectineus muscle resection as a treatment for hip dysplasia in dogs. Vet. Rec. 96(9), Wallace L.J., Pectineus tendonectomy or tenotomy for treating canine hip dyspalsia. Vet. Clin. N. Amer. Small Anim. Pract. 1(11), COMPARISON OF THERAPEUTIC VALUE OF PECTINECTOMY AND PIN IN THE TREATMENT OF HIP DYSPLASIA IN DOGS Abstract. The study was performed on 20 dogs in which hip dysplasia was diagnosed during clinical and radiological examinations. Animals were divided in to two equals groups, and were surgically treated. In the first group pectinectomy was performed. In the second group pektineomiektomii-iliopsoastenotomii-neurektomii was applied. Results of surgical procedures were good, and no lameness was observed in all treated dogs. Periodic radiological examinations showed the progress on degenerative changes in the treated hip joints. Key words: pectinectomy, PIN, hip dysplasia, dog Zaakceptowano do druku Accepted for print: Medicina Veterinaria 4(1) 2005