Wykład 1.: WPROWADZENIE DO KURSU. ROZWÓJ PRZEMYSŁOWY ZIEM POLSKICH. Jacek Boroń, Zakład Fizyki Budowli i Komputerowych Metod Projektowania

Transkrypt

1 Wykład 1.: WPROWADZENIE DO KURSU. ROZWÓJ PRZEMYSŁOWY ZIEM POLSKICH Jacek Boroń, Zakład Fizyki Budowli i Komputerowych Metod Projektowania

2 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe Prowadzący: dr inŝ. Piotr BERKOWSKI pok. 605, bud. C-7 Wymagania wstępne - zaliczone kursy o tematyce: Mechanika budowli Konstrukcje betonowe/metalowe (podstawy, elementy i hale) Fundamentowanie.

3 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Tematyka poszczególnych wykładów: 1. A/Wprowadzenie do kursu. Historyczne aspekty tworzenia fabryk oraz rozwoju przemysłowego ziem polskich. B/Zakład przemysłowy jako system. Wprowadzenie do projektowania zakładów przemysłowych. Inwestycje budowlane.

4 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Tematyka poszczególnych wykładów cd.: 2. A/Przegląd wybranych zakładów przemysłowych: cementownie. B/Przegląd wybranych zakładów przemysłowych: elektrownie cieplne. 3. A/Przegląd wybranych zakładów przemysłowych: kopalnie rud miedzi, zakłady wzbogacania, huty. B/Szkody górnicze. Projektowanie obiektów budowlanych na terenach górniczych.

5 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Tematyka poszczególnych wykładów cd.: 4. A/Zasady projektowania wybranych obiektów budownictwa przemysłowego: kominy oraz chłodnie kominowe. B/Zasady projektowania : zbiorniki wieŝowe. C/Zasady : obiekty magazynowe (bunkry i silosy). X/ObciąŜenie śniegiem i oddziaływanie wiatru (PN-EN, stare PN).

6 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Tematyka poszczególnych wykładów cd.: 5. A/Fundamenty pod maszyny udarowe (przykład: fundament pod młot). B/Fundamenty pod maszyny obrotowe (przykład: fundament blokowy spręŝarki). C/Ustawianie maszyn na stropach. 6. Wibroizolacje fundamentów pod maszyny. 7. A/Obiekty budowlane w oczyszczalniach ścieków. B/Podsumowanie kursu (-> egzamin!): test wielokrotnego wyboru, czas: ok minut.

7 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Literatura/piśmiennictwo: 1. Aleksander Bocheński: Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego

8 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Literatura/piśmiennictwo cd.: 2. Aleksander Bocheński: Przemysł polski w dawnych wiekach

9 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Literatura/piśmiennictwo cd.: 3. Jeremi M. Sieczkowski: Zagadnienia projektowania konstrukcyjnobudowlanego zakładów przemysłowych, wydanie II. zmienione, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej 2006, =1012&from=publication

10 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Literatura/piśmiennictwo cd.: 4. Budowle przemysłowe 1 cz.(archiwalna) 5. Budowle przemysłowe 2 cz.(archiwalna) obie w Budownictwo betonowe XII tom (prace pod redakcją Igora Kisiela)

11 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Literatura/piśmiennictwo cd.: 6. Budownictwo betonowe XIII tom: Zbiorniki, zasobniki, silosy, kominy i maszty.(archiwalna)

12 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Literatura/piśmiennictwo cd.: 7. Antoni Mielnik: Budowlane konstrukcje przemysłowe, PWN, Warszawa 1975.

13 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Literatura/piśmiennictwo cd.: 8. Karl Schmidt: Zblokowane budynki przemysłowe, Arkady, Warszawa 1964.

14 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Literatura/piśmiennictwo cd.: 9. Janusz Lipiński, Fundamenty pod maszyny, Arkady, Warszawa Aktualne Polskie Normy (czyli PN-EN, ale i stare PN teŝ!). 11. Internet (uwaga na informacje słabo udokumentowane! ).

15 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Kurs Budownictwo Przemysłowe na platformie edukacyjnej UNIWIRT (kat. Wydziałowe) Klucz dostępu:

16 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Kurs Budownictwo Przemysłowe na platformie edukacyjnej UNIWIRT cd. Część materiałów będzie naleŝało przestudiować samodzielnie.

17 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Kurs Budownictwo Przemysłowe na platformie edukacyjnej UNIWIRT cd. EGZAMINY KOŃCOWE: 1. Termin 22/01/2012 Sale 104 i 105 C-7 2. Termin 29/01/2012 Sale 104 i 105 C-7

18 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. Wprowadzenie (z przedmowy do skryptu) Jako przyszli projektanci obiektów budowlanych w zakładach przemysłowym, czy teŝ ich wykonawcy lub chociaŝby zarządcy, powinniście Państwo: 1.posiadać podstawowe wiadomości dotyczące zasad projektowania zakładów przemysłowych, 2.zdawać sobie sprawę, zarówno ze specyfiki projektowania i wykonawstwa tych obiektów, jak i z wpływu metody wytwarzania danego produktu w projektowanym zakładzie przemysłowym, na rodzaj obiektów budowlanych i ich rozmieszczenie na terenie tegoŝ zakładu.

19 1.1. Charakterystyka kursu Budownictwo Przemysłowe cd. W obecnej sytuacji gospodarczej budowa nowych zakładów przemysłowych jest znikoma, w porównaniu do liczby budowanych w latach 70 tych i na pewno obecnie nie występuje takie zapotrzebowanie na inŝynierów budownictwa pracujących w realizacji zakładów przemysłowych, jak we wspomnianych wyŝej latach. Niemniej jednak studenci wydziałów budowlanych mogą się spotkać, po zakończeniu studiów na uczelni, z problemami remontów, modernizacji lub rozbudowy istniejących zakładów przemysłowych (i ich zachowaniem w dobrym stanie technicznym), gdyŝ są to obiekty, stanowiące stale znaczącą część majątku narodowego.

20 1.2. Rys historyczny: postacie, miejsca, wydarzenia Czasy Mieszka I.: -wyrzeczenie się handlu niewolnikami, -zajęcie Śląska (jego posiadanie mogło być jedną z przyczyn chrztu Polski), -podbicie sąsiadów: Wiślan i Pomorzan. Podstawowe bogactwa naturalne w postaci złota, srebra, rud Ŝelaza, ołowiu i miedzi znajdowano właśnie na południu państwa.

21 Wspomniane bogactwa naturalne, to były głównie: -złoty piasek na dnie rzek Kaczawy i Nysy Szalonej, -kruszec rodzimy w Ŝyłach piaskowca: w okolicach Złotoryi, Jeleniej Góry, WądroŜa Małego, Chojnowa, Kłodzka, w Złotym Stoku, Srebrnej Górze, w Ząbkowickiem, pod Ziębicami i w Prószkowie pod Opolem.

22 (...) Nawet w zagłębiu bytomsko tarnogórskim, w Piekarach i Bobrownikach, w połowie XIV wieku (1368 r.) prowadzono skuteczne poszukiwania złota. Kopalnie tego kruszcu istniały w Księstwie Oświęcimskim (stanowiącym wówczas jedno z Księstw Śląskich) tamtejszy ksiąŝę, Jan, sprzedając w 1457 r. swe księstwo koronie polskiej, zaznaczył wyraźnie, iŝ odstępuje je razem ze wszystkimi kopalniami złota, Ŝelaza, ołowiu, srebra, miedzi oraz topniami wszelkiego kruszcu. (Aleksander Bocheński: Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego )

23 Ilości uzyskiwanego złota ze wszystkich wymienionych kopalni były znaczne, bo np. Henryk IV Probus w zatargach m.in. z biskupem wrocławskim Tomaszem wypłacał po kilka tysięcy grzywien złota, a więc kilkaset kilogramów (grzywna około 0,150 kg).

24 Wydobywanie rud róŝnych metali i kruszców datuje się w Europie od początku naszej ery (były to zaczątki przemysłu górniczego i hutniczego). śelazo było niezbędne do tworzenia róŝnego rodzaju narzędzi, broni myśliwskiej, jak równieŝ uzbrojenia wojennego.

25 Inne metale słuŝyły do wyrobu przedmiotów codziennego uŝytku i przedmiotów ozdobnych. Powstały zawody górnika i hutnika, będąc źródłami dochodu dla wielu ludzi. Rudy Ŝelaza występowały w dwojakiej postaci: jako rudy darniowe, występujące na głębokości do ok. 1 m pod powierzchnia terenu oraz rudy występujące na głębokości kilkudziesięciu metrów.

26 Te ostatnie rudy występowały i były wydobywane w Górach Świętokrzyskich. Górnictwo i hutnictwo na terenach polskich, w najprostszej, ówczesnej postaci, istniało juŝ w II wieku. śelazo potrzebne było przede wszystkim do wytwarzania uzbrojenia wojów ówczesnych władców. Opierając się na tych informacjach moŝna więc przypuszczać, co teŝ sugeruje Aleksander Bocheński, Ŝe początki przemysłu wydobywczego, a takŝe hutniczego sięgają wiele set lat wstecz przed panowaniem Mieszka I.

27 Zapotrzebowanie na narzędzia spowodował wzrost popytu na surowce. Zwiększający się popyt prowadził do rozbudowy górnictwa, hutnictwa (kuźnic) i innych gałęzi przemysłu. Zakłady najczęściej budowano nad wodami (np. w Krakowie nad Rudawą) w celu wyzyskania sił przyrody.

28

29 Wzrosło wydobycie Ŝelaza i przeróbka rudy szczególnie w powiecie lelowskim oraz okolicach Częstochowy i Olkusza. Zwłaszcza w zakładach, które posługiwały się narzędziami mechanicznymi (np. do poruszania miechów i młotów kuźniczych za pomocą siły wody) rozwinęła się produkcja kos, sierpów, kotłów, pługów, noŝy itp. narzędzi rolniczych.

30 Rozwój hutnictwa Ŝelaznego, stosującego węgiel drzewny, był tak duŝy, Ŝe doprowadził do zniszczenia drzewostanu. Liczne nazwy miejscowości: Huta, Hutka, Hucisko pozostały jako niezatarty ślad istnienia w tych miejscowościach rozmaitego rodzaju hut. Rozwijały się kamieniołomy czarnego marmuru w Dębniku w związku z rozwojem wspaniałego budownictwa.

31 Górnictwo i hutnictwo wpłynęły takŝe na rozwój Skalnego Podhala (przykładem: nazwy geograficzne miejsc lub miejscowości np. Kuźnice). W Tatrach, podobnie jak we wszystkich wysokich górach, juŝ w XV wieku zaczęto poszukiwać złóŝ metali szlachetnych. Działalność górnicza i hutnicza miała się tam raz lepiej, a raz gorzej, odradzała się i zamierała, aby zaniknąć ostatecznie pod koniec XIX wieku.

32 W Tatrach istniały dwie gałęzie wydobycia: pierwsza to wydobycie kruszców, takich jak złoto, srebro czy miedź natomiast druga to górnictwo (i hutnictwo) rud Ŝelaza. Rozkwit górnictwa w Polsce, w tym takŝe w Tatrach, nastąpił w XV i XVI wieku, za panowania Jagiellonów, kiedy to kolejni władcy, poprzez przywileje królewskie, przyczyniali się do poszukiwań rud i kruszców. Z zachowanych dokumentów wynika, Ŝe juŝ w 1455 roku w jednej z tatrzańskich kopalni pracowano aŝ w trzech sztolniach.

33

34 W związku z uruchamianiem kolejnych kopalń, w latach poprowadzono od Nowego Targu, wzdłuŝ Czarnego Dunajca, pierwszą drogę prowadzącą w Tatry. Przypuszcza się, Ŝe pierwsze kopalnie w Tatrach powstały na zboczach Ornaku, natomiast wiadomo, Ŝe funkcjonowały one jeszcze kilka wieków później. Szczególnie intensywnie eksploatowano kopalnie za panowania Zygmunta Starego, który potrzebował kruszców do bicia własnych monet. W tym czasie powstały teŝ towarzystwa gwareckie, skupiające górników.

35 W kopalniach tatrzańskich jako gwarek pracował pochodzący z Węgier Jan Thurzo - autor metody wytapiania miedzi i srebra z rudy (ponadto odkrywca sposobu oddzielania rudy miedzi od srebra za pomocą ołowiu). W latach późniejszych, juŝ jako przedstawiciel patrycjatu krakowskiego, usprawnił proces odwadniania kopalń i ochrony szybów przed zalewem oraz załoŝył w Mogile (na terenie obecnej Nowej Huty) hutęmanufakturę ( sajgrową ), która oprócz polskiej rudy przerabiała równieŝ i rudę słowacką.

36

37

38 Staropolski Okręg Przemysłowy (Zagłębie Staropolskie) to najstarszy na ziemiach polskich zespół ośrodków przemysłowych, znajdujących się w dorzeczu rzeki Kamiennej (międzyrzecze Wisły, Pilicy i Nidy), w obrębie: Gór Świętokrzyskich, PłaskowyŜu Suchedniowskiego, Garbu Gielniowskiego i Przedgórza IłŜeckiego, w województwach: świętokrzyskim, mazowieckim, łódzkim. Głównymi ośrodkami Staropolskiego Okręgu Przemysłowego są: Radom, Kielce, Starachowice, Ostrowiec Świętokrzyski i SkarŜysko- Kamienna.

39 W czasach przedhistorycznych na obszarze tym wydobywano i obrabiano krzemienie, wytapiano takŝe Ŝelazo (m.in. w Nowej Słupi, gdzie znaleziono piecowisko złoŝone z 45 pieców hutniczych - dymarek, a takŝe tzw. ŜuŜle pierwotne pochodzące z okresu od V do X w., i gdzie corocznie organizowane są tzw. Dymarki Świętokrzyskie). W średniowieczu rozwinęło się górnictwo i hutnictwo ołowiu, srebra i miedzi. W XVI w. funkcjonowało ponad 60 kuźnic. W XVII w. powstały w Bobrzy i Samsonowie pierwsze wielkie piece do wytopu Ŝelaza opalane drewnem, a takŝe huta miedzi i ołowiu w Białogonie.

40

41 Dalszy rozwój Staropolskiego Okręgu Przemysłowego nastąpił w XVIII w. - w 1782 działało tu 27 wielkich pieców hutniczych (na ogólną liczbę 34. istniejących w Polsce). Po wyczerpaniu się złóŝ miedzi i ołowiu rozwijało się głównie przetwórstwo Ŝelaza.

42

43 Największy rozkwit Staropolskiego Okręgu Przemysłowego przypadł na 1. połowie XIX w. i związany był z działalnością S. Staszica oraz F.K. Druckiego- Lubeckiego. Rozpoczęto budowę nowych wielkich pieców, fryszerek i walcowni.

44 W 2. połowie XIX w. rozwój Staropolskiego Okręgu Przemysłowego został zahamowany wskutek wydarzeń politycznych (powstania zbrojne, ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego) i konkurencji Zagłębia Górnośląskiego.

45 Zamknięto wiele zakładów, niektóre dały początek dzisiejszym zakładom przemysłu metalowego. W okresie międzywojennym w pobliŝu Staropolskiego Okręgu Przemysłowego zbudowano Centralny Okręg Przemysłowy, co wpłynęło na pewne oŝywienie gospodarcze samego Staropolskiego Okręgu Przemysłowego.

46 Stanisław Staszic ( ), polski mieszczanin, ksiądz, uczony, filozof, geolog i geograf, działacz polityczny i oświatowy, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia, prekursor badań terenowych i turystyki górskiej. Studiował nauki przyrodnicze na uniwersytetach w Lipsku, Getyndze i ParyŜu. W okresie Sejmu Czteroletniego zwolennik Stronnictwa Patriotycznego, rzecznik reform.

47 Stanisław Staszic domagał się m.in. zniesienia liberum veto, wprowadzenia dziedziczności tronu, praw politycznych dla mieszczan i poprawy sytuacji chłopów. W Księstwie Warszawskim ( ) był członkiem Dyrekcji Edukacyjnej, Dyrekcji Skarbowej i od 1810 radcą stanu. Od 1800 działał w Towarzystwie Przyjaciół Nauk, a w 1808 został wybrany prezesem tej organizacji.

48 W Królestwie Polskim, w latach , członek Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz dyrektor generalny Wydziału Przemysłu i Kunsztów. Od honorowy minister w Radzie Stanu. W przekazał swe dobra (10 wsi) na własność chłopom, zobowiązując ich do wnoszenia opłat na cele gminne oraz do wpłacania czynszu do Kasy Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego. W wniósł do Rady Stanu projekt uznania chłopów za wieczystych dzierŝawców i wydania zakazu usuwania ich z gospodarstw.

49 Inicjator badań z zakresu geologii. W swoim studium naukowym O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski (1815) zamieścił mapę geologiczną Polski i krajów sąsiednich, będącą pionierskim opracowaniem w tej dziedzinie wiedzy. Jako dyrektor generalny Wydziału Przemysłu i Kunsztów przygotował plan rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Z jego inicjatywy powstała kopalnia węgla kamiennego w Dąbrowie Górniczej, a w 1816 Szkoła Akademiczno-Górnicza w Kielcach. Autor dzieła Ród ludzki ( ), w którym zawarł rozwaŝania nad prawidłowościami rozwoju społeczeństw.

50 Franciszek Ksawery Lubecki-Drucki, ksiąŝę ( ), polityk, działacz gospodarczy. W latach słuŝył w armii carskiej. Członek Rady NajwyŜszej Tymczasowej Księstwie Warszawskim. Od 1815 członek Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego. Od 1816 uczestniczył w rokowaniach w sprawie długów Królestwa wobec państw zaborczych (Saksonii). W latach minister przychodów i skarbu w Królestwie Polskim.

51 Aleksander I Pawłowicz Romanow (Fiodor Kuźmicz??? Jako zwolennik orientacji prorosyjskiej cieszył się zaufaniem Aleksandra I i liczył na odbudowę Polski za sprawą caratu. Twórca długofalowego planu industrializacji Królestwa Polskiego, popierał rozwój górnictwa i hutnictwa, procesy intensyfikacji handlu, rozbudowę infrastruktury gospodarczej, m.in. komunikacji i sfery usług, głównie bankowości. Zlikwidował deficyt budŝetowy, bezwzględnie ściągając zaległe podatki i wprowadzając tzw. podatki konsumpcyjne. Kanonizowany w 1984)

52 W 1824 uzyskał zgodę cara Aleksandra I na obniŝenie ceł na towary wyprodukowane w Królestwie i wywoŝone do Rosji. Z jego inicjatywy rozpoczęto budowę zakładów górniczych i hutniczych wzdłuŝ rzeki Kamiennej (Suchedniów, Rejów, Starachowice, Nietulisko) w Zagłębiu Staropolskim oraz zespołów wielkich pieców pod Będzinem. ZałoŜyciel Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (1825) i Banku Polskiego (1828). Przeciwny powstaniu listopadowemu, dąŝył do porozumienia z caratem. Wyjechał do Petersburga, od 1832 został członkiem rosyjskiej Rady Państwa.

53 Piotr Michałowski ( ). NiezaleŜnie od tego, Ŝe był sławnym malarzem, wyróŝniał się cechami doskonałego menedŝera jako współpracownik księcia Druckiego Lubeckiego. Na jego polecenie dokonał szereg analiz górnictwa krajowego. W 1827 r. został naczelnikiem Oddziału Hut w Wydziale Górnictwa Krajowego. Zorganizował doskonałe warsztaty produkcji zbrojeniowej.

54 Nietulisko to wieś z zabytkowymi urządzeniami przemysłowymi w pobliŝu ujścia rzeki Świśliny do Kamiennej. Walcownia zbudowana jako jeden z zakładów tzw. kombinatu metalurgicznego nad rzeką Kamienną. Zniszczona przez powódź Bazą energetyczną zakładu była woda gromadzona w zbiorniku zasilanym przez kanały z rzek Kamiennej i Świśliny. Zachowane ruiny (fragmenty hal o arkadowych sklepieniach, kanały, tamy, przepusty, m.in. monumentalna śluza nad rzeką Świśliną), obecnie zabytek techniki.

55 Samsonów to niewielka wieś o tradycjach przemysłowych. Pierwszy wielki piec został tu wybudowany w 1598 roku. W 1818 roku z inicjatywy Stanisława Staszica wybudowno tu zakład wielkopiecowy, w którym siłą napędową urządzeń w hucie była woda z rzeki Bobrzy, doprowadzona do zakładu sklepionym kanałem. Samsonowska huta pracowała do 1866 roku, kiedy została zniszczona przez poŝar. W centralnej części ruin znajduje się wielki piec, za nim wieŝa gichtociągowa, z której dokonywano zasypywania pieca wsadem. Resztki hal to dawne pomieszczenia modelarni, suszarni, odlewni i emalierni.

56 Sielpia. Wybudowany w latach Zakład Metalurgiczny (pudlingarnia i walcownia; zakład przerabiający surówkę na Ŝelazo kowalne), pracował do 1921 r. W 1934 r. powstało tu Muzeum Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego (filia Muzeum Techniki w Warszawie). Ekspozycja obejmuje: oryginalne żeliwne koło wodne - unikat w skali europejskiej, oraz około 30 maszyn z połowy XVIII w. i pocz. XIX w. ( tokarki, strugarki, wiertarki promieniowe, prasy oraz liczące 150 lat angielskie obrabiarki, które udało się uratować ze staropolskiej techniki po masowo upadających i likwidowanych zakładach). Zachowały się urządzenia hydrotechniczne, budynek administracyjny, osiedle robotnicze, budynek szkoły.

57 Stara Kuźnica. Znajduje się tu jedyna w Polsce, znakomicie zachowana w pierwotnej postaci kuźnica z miechami i młotem, które napędzane są przez czynne koło wodne. Młot naciskowy z początku XIX wieku naleŝy do typu jaki został sprowadzony do Polski na przełomie XVII i XVIII wieku. Unikalny zabytek techniki. Obecnie obiekt muzealny.

58 Zapora Brody - kamienny przepust z 1840r. zbudowany z kamiennych ciosów w stylu klasycystycznym, spiętrzający niegdyś wody Kamiennej napędzające urządzenia walcowni i pudlingarni (zakładu hutniczego) w Brodach. Zachowany jest w świetnym stanie architektonicznym i malowniczo wkomponowany we współczesną tamę, wzniesioną w 1963r.

59 W Szwarszowicach koło Ostrowca Świętokrzyskiego znajduje się wiatrak typu holenderskiego z XIXw. Charakterystyczna dla wiatraków holenderskich, obrotowa głowica na szczycie, pozwala na dokładne ustawianie śmigła w kierunku wiejącego wiatru, pozostała murowana część budynku, nie zmieniała nigdy swego połoŝenia.

60 Leopold Kronenberg ( ) urodził się w Warszawie w zamoŝnej, kupieckiej rodzinie Ŝydowskiej Samuela i Tauby (Tekli) z domu Lewy. Ojciec Leopolda Samuel Eleazar (dawniej Lejzor Hirszowicz) był warszawskim kupcem i bankierem. ( ) W historii tego człowieka uderzały: zaradność, przedsiębiorczość, umiejętność czynienia dobrego poŝytku z pieniędzy. A miał ich pod koniec Ŝycia ok. 20 milionów rubli. Często był to poŝytek społeczny. Uderza elastyczność, umiejętność współpracy z jednej strony z polskim ziemiaństwem, a z drugiej z władzami carskimi. Cechował go niewątpliwie patriotyzm i pamięć o swoich i rodziców korzeniach, co w zawodzie finansisty, bankiera moŝe być istotną słabością. Wspierał szczególnie po powstaniu styczniowym "Ŝywioł polski", dbał takŝe o swoją rodzinę, której przedstawicieli lokował na kluczowych stanowiskach swego jakŝe rozległego biznesu.

61 Aleksander Bocheński nazwał Kronenberga "chyba najwybitniejszą postacią kapitalizmu polskiego". Oto najwaŝniejsze z jego dokonań: -w 1839 został członkiem spółki dzierŝawiącej monopol tytoniowy od skarbu państwa. Z czasem zajmuje w tej spółce kluczową pozycję. W 1841 r. jako "członek ekonomiczny spółki" objął jej zarząd naczelny. Zwalczał kontrabandę, sprowadził nowe maszyny i fachowców. Istotnie zwiększył dochodowość przemysłu tytoniowego (dzierŝawa trwała lat dwadzieścia i stworzyła jego fortunę), -w 1848 został udziałowcem Spółki śeglugi Parowej w Warszawie kierowanej przez Andrzeja Zamoyskiego,

62 -w 1859 kupił "Gazetę Codzienną", która w 1861 zmieniła tytuł na "Gazeta Polska". Jej redaktorem naczelnym został Józef Ignacy Kraszewski. -załoŝył Bank Handlowy w Warszawie (1870), największy w kraju, a jeden z trzech pierwszych w Polsce. Jego celem było m.in. finansowanie przedsięwzięć na chłonnym rynku rosyjskim. -załoŝył Szkołę Handlową w Warszawie (1875), obecnie SGH, -sfinansował Kolej Nadwiślańską (1877) z Kowla przez Lublin, Warszawę do Modlina i Mławy (wówczas na granicy zaboru pruskiego).

63 1.2. Rys historyczny: postacie, miejsca, wydarzenia cd (władcy Polski, pod zaborem rosyjskim, z dynastii Romanowów) Paweł I Romanow Aleksander I Romanow Mikołaj I Romanow Aleksander II Romanow Aleksander III Romanow Mikołaj II Romanow Michał II Romanow

64 1.2. Rys historyczny: postacie, miejsca, wydarzenia cd (jak to było, kiedy nas nie było ) Co się działo w Polsce, w latach ?

65 Województwa II. Rzeczypospolitej ( )

66 Eugeniusz Kwiatkowski ( ). W latach był ministrem przemysłu i handlu, w 1933 r. został dyrektorem Zjednoczonych Państwowych Fabryk Związków Azotowych, w latach wicepremierem i ministrem skarbu, a w latach kierownikiem delegatury rządu polskiego do spraw odbudowy wybrzeŝa. Dokonania: wraz z Ignacym Mościckim uruchomili Chorzowskie Azoty ; inicjator i realizator rozbudowy portu w Gdyni (projektantem był Tadeusz Wenda) i rozbudowy floty handlowej; współtwórca koncepcji i realizator Centralnego Okręgu Przemysłowego.

67 Centralny Okręg Przemysłowy (COP), ośrodek przemysłu cięŝkiego budowany w w południowo-centralnych dzielnicach Polski. Był jednym z największych przedsięwzięć ekonomicznych II Rzeczypospolitej. Celem COP-u było zwiększenie ekonomicznego potencjału Polski, rozbudowa przemysłu cięŝkiego i zbrojeniowego, a takŝe zmniejszenie bezrobocia.

68 Na rozwój COP-u przeznaczano w latach około 60% całości wydatków inwestycyjnych. Budowę COP rozpoczęto z inicjatywy wicepremiera i jednocześnie ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego, który wraz z Pawłem Kosieradzkim i Władysławem Kosieradzkim opracował czteroletni plan inwestycyjny, obejmujący okres 1 VII VI COP był dalej rozwijany w epoce PRL. Jedną z pierwszych i największą inwestycją COP była HSW - Kuźnia Stalowa Wola.

69 COP był podzielony na 3 rejony: A surowcowy kielecki, B aprowizacyjny lubelski C przemysłu przetwórczego sandomierski. COP obejmował swoim zasięgiem obszary dawnych województw: kieleckiego, tarnobrzeskiego, tarnowskiego, rzeszowskiego oraz częściowo radomskiego, krakowskiego i lubelskiego.

70 Zgodnie z potrzebami obronności kraju plan zakładał zbudowanie (kosztem 1,8-2,4 mld zł) nowych, bądź modernizację juŝ istniejących zakładów przemysłu zbrojeniowego. Początkowo COP miał być zlokalizowany tylko w tzw. trójkącie bezpieczeństwa, a więc na terenach najbardziej oddalonych od granicy z Niemcami i ze Związkiem Radzieckim, połoŝonych w widłach Sanu i Wisły, a od południa osłoniętych pasmem Karpat.

71 Potem jednak strefa COP została powiększona o przyległe tereny ówczesnych woj.: kieleckiego, lubelskiego, lwowskiego i krakowskiego. Łącznie obszar COP liczył ok. 60 tys. km2 i ponad 5,6 mln ludności (93 osoby na km 2 ), z której ponad 80% stanowili mieszkańcy ubogich, przeludnionych wsi. Nadmiar siły roboczej (ukryte bezrobocie) szacowano tu na tys. osób. Poszczególne regiony COP uzupełniały się wzajemnie. Region kielecki, bogaty w kopaliny, miał stanowić zaplecze surowcowe; region lubelski miał być zapleczem rolniczym, a region sandomierski bazą energetyczną (ropa naftowa, gaz ziemny, elektrownie wodne).

72 Inwestycjom COP towarzyszyła rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej i energetycznej. NajwaŜniejszymi inwestycjami były hydroelektrownie w Porąbce na Sole i w RoŜnowie na Dunajcu. Pod Rozwadowem powstały huta, zakłady zbrojeniowe i miasto, którym nadano nazwę Stalowa Wola. Produkowano tam m.in. haubice 100 mm. W Dębicy zbudowano fabrykę kauczuku syntetycznego, opon, farb; w Mielcu Państwowe Zakłady Lotnicze; w Rzeszowie fabrykę silników lotniczych i sprzętu artyleryjskiego; w Niedomicach pod Tarnowem fabrykę celulozy do produkcji prochu.

73 Rozbudowano istniejące juŝ zakłady zbrojeniowe i wytwórnie amunicji. Wydatki na budowę COP pochłonęły ze środków państwowych i z Funduszu Obrony Narodowej sumę 2 mld zł. Zakłady zbrojeniowe COP przyczyniły się do lepszego wyposaŝenia armii we wrześniu 1939, choć wybuch wojny nie pozwolił na dokończenie inwestycji.

74 1.3. Rozwój produkcji przemysłowej Pierwszą formą produkcji szczególnie w przemyśle tkackim, włókienniczym czy wyrobów codziennego uŝytku - było rzemiosło, które rozwijało się w okresie Średniowiecza i Odrodzenia. WyŜszą formę produkcji przemysłowej osiągnęła manufaktura, stosująca wprawdzie technikę ręczną, ale wprowadzająca podział pracy.

75 1.3. Rozwój produkcji przemysłowej cd. Manufaktury włókiennicze powstały juŝ w XIII w., metalurgiczne pojawiają się w XV w; a w innych dziedzinach wytwórczości (wyrób gobelinów, krat, zwierciadeł) produkcja manufakturowa zaczyna być stosowana w XVII i XVIII w. W stosunku do rzemiosła, w manufakturach wzrosła wydajność pracy. Przygotowane zostało w ten sposób przejście do produkcji maszynowej.

76 1.3. Rozwój produkcji przemysłowej cd. W Polsce manufaktury powstały juŝ w XVI w., między innymi na terenie Małopolski - Kuźnice śelazne, w Gdańsku - wytwórnie drutu, blachy, we Wschowie - manufaktura sukiennicza, w okolicach Kielc - wielki piec w Bobrzy, kuźnice produkujące broń sieczną. Po upadku manufaktur krajowych w II połowie XVII w., ponowny ich rozwój następuje w II połowie XVIII w.

77 1.3. Rozwój produkcji przemysłowej cd. Manufaktury zbudowane w początkach XIX w. z czasem, zostają zmienione w fabryki o produkcji maszynowej. Przemysł fabryczny, powstający w okresie rewolucji przemysłowej, ograniczył rolę rzemiosła, a miejsce wczesnej formy produkcji przemysłowej opartej na technice ręcznej zaczęła zajmować forma produkcji wielkiego przemysłu, wykorzystująca pracę maszyn.

78 1.3. Rozwój produkcji przemysłowej cd. Wraz z rozwojem przemysłu, począwszy od końca XIX w., pojawia się wiele nowych zjawisk i problemów społecznogospodarczych. Rośnie udział nauki w przemyśle, powstają nowe gałęzie produkcji, nowe i doskonalsze procesy technologiczne, maszyny i urządzenia. Pogłębia się podział pracy i rozwija specjalizacja, a tendencja do wzrostu rozmiarów zakładów prowadzi do zjawisk koncentracji produkcji.

79 1.3. Rozwój produkcji przemysłowej cd. Powstają nowe problemy społeczne i urbanizacyjne. Narasta problem konieczności ochrony środowiska człowieka przed zanieczyszczeniami, będącymi negatywnym rezultatem produkcji przemysłowej. Proces projektowania współczesnego zakładu przemysłowego staje się jedną z najbardziej złoŝonych dziedzin projektowania technicznego.

80 1.4. Zakończenie 1. Początki państwowości polskiej, a rozwój przemysłowy ziem będących pod panowaniem Mieszka I. 2. Przemysł wydobywczy w Tatrach i na Podhalu 3. Pozostałe, wiodące gałęzie przemysłu polskiego 4. Staropolski Okręg Przemysłowy (SOP) charakterystyka, kluczowe postacie 5. Centralny Okręg Przemysłowy (COP) charakterystyka, kluczowe postacie

81 K O N I E C 1.4. Zakończenie cd.