Historia ziemi i powiatu tarnogórskiego

Transkrypt

1 Historia ziemi i powiatu tarnogórskiego Najstarszą osadą w okolicy są Repty, o których wspomniano w bulli papieskiej z 1201 r. W 1327 r. księstwo bytomskie, wraz z okolicami dzisiejszych Tarnowskich Gór stało się częścią Królestwa Czech. Odkrycie w okolicach Tarnowic złoża kruszców srebronośnych stało się przyczyną powstania Tarnowskich Gór. Wydany przez księcia opolskiego Jana II Dobrego i księcia karniowskiego, margrabiego Jerzego von Ansbach "Ordunek Gorny" w 1528 r. stał się podstawą pomyślnego rozwoju miasta, które stało się tym samym kolebką nowożytnego zagłębia przemysłowego na Górnym Śląsku. Wraz z rozwojem gospodarczym przybywało rezydencji magnackich i szlacheckich, np. w: Świerklańcu, Tarnowicach Starych, Reptach, Ptakowicach, Wilkowicach, Zbrosławicach. Po trzech wojnach śląskich w połowie XVIII w. Ziemia Tarnogórska - tak jak i większość Śląska dostała się pod władanie Hohenzollernów i stałą się częścią Królestwa Pruskiego. W 1741 r. król pruski nakazał utworzenie powiatów i podporządkowanie ich starostom. W utworzonym powiecie bytomskim stolicą był Bytom, a siedzibą władz Tarnowskie Góry. Starosta urzędował w Tarnowskich Górach w siedzibie dawnego starosty ziemskiego. Z inicjatywy hrabiego Fryderyka Wilhelma von Redena powstała na ziemi tarnogórskiej m.in. kopalnia "Fryderyk" i huta "Fryderyk". Do odwadniania kopalń sprowadzono z Anglii maszynę parową. W 1873 r. z północnej części powiatu bytomskiego utworzono samodzielny powiat tarnogórski, ze stolicą w Tarnowskich Górach. Po 1922 r. Śląsk, a także Powiat Tarnogórski, podzielono między Polskę i Niemcy. W

2 czasie II wojny światowej Tarnowskie Góry, jak i całe międzywojenne województwo śląskie, zostały włączone do III Rzeszy. Po zakończeniu wojny w 1945 r. całość ziemi tarnogórskiej wróciła do Polski i znajdowała się w granicach województwa śląsko-dąbrowskiego (później katowickiego). Powiaty zlikwidowano 1 czerwca 1975 r. Na podstawie uchwały polskiego Sejmu powiaty zostały przywrócone w 1999 r. W powiecie tarnogórskim znalazły się następujące miasta: Tarnowskie Góry, Kalety, Miasteczko Śląskie i Radzionków oraz gminy: Krupski Młyn, Ożarowice, Świerklaniec, Tworóg, Zbrosławice. Historia ziemi i powiatu tarnogórskiego Najstarsze wzmianki o bytności człowieka na terenie naszego powiatu datują się na ok tys. lat pne. świadczą o tym znaleziska w okolicach Strzybnicy, Sowic i Ożarowic. Są to np. narzędzia krzemienne i ceramika. Najstarszą osadą w okolicy są Repty, o których wzmiankuje bulla papieska z 1201 r. W pierwszej połowie XII w. odkrycie rud srebra i ołowiu w okolicach Bytomia spowodowało rozwój górnictwa, wydobycie tych surowców. W Królestwie Czech W 1327 r. księstwo bytomskie - wraz z okolicami dzisiejszych Tarnowskich Gór - po hołdzie lennym księcia Władysława dla Jana Luksemburga, stało się częścią Królestwa Czech. Odkrycie w okolicach Tarnowic złoża kruszców srebronośnych stało się początkiem powstania Tarnowskich Gór. Wydany przez księcia opolskiego Jana II Dobrego i księcia karniowskiego, margrabiego Jerzego von Ansbach "Ordunek Gorny" w 1528 r. stał się podstawa pomyślnego rozwoju miasta, które stało się tym samym kolebka nowożytnego zagłębia przemysłowego na Górnym Śląsku. Od 1526 r. królami Czech byli Habsburgowie. Władali oni także w Austrii, Królestwie Węgier oraz Cesarstwie.Wraz z rozwojem gospodarczym przybywało rezydencji magnackich i szlacheckich: kompleks pałacowo - parkowy w Świerklańcu, zamki w Tarnowicach Starych, Reptach, Ptakowicach, Wilkowicach, Zbrosławicach itd. W Królestwie Prus Po trzech wojnach śląskich w połowie XVIII w. Ziemia Tarnogórska - tak jak i większość Śląska dostała się pod władanie Hohenzollernów i stałą się częścią Królestwa Pruskiego. Na początku grudnia 1740 r. król pruski Fryderyk II Hohenzollern wykorzystując trudną sytuację Marii Teresy, po śmierci swego ojca cesarza Karola VI, wkroczył z armią na Śląsk. Zwycięstwo wiosną następnego roku pod Małujowcami praktycznie przesądziło o utracie przez Habsburżankę tej dzielnicy. Usankcjonował to 11 czerwca 1742 r. traktat pokojowy podpisany we Wrocławiu. Już 26 listopada 1741 r. - jeszcze w czasie wojny - król pruski wydał ordonans nakazujący wydzielenie powiatów (niem. Kreis) i podporządkowanie ich starostom (niem. Landrat). Zapowiedziano, iż będą to najmniejsze jednostki podziału terytorialnego, mniej więcej tej samej wielkości, ze stolicą pośrodku. Utworzony powiat bytomski objął ziemie dawnego bytomskiego państwa stanowego. Dołączono do niego niewielkie obszarowo ziemie należące dawniej do biskupów wrocławskich, tj. tereny wokół Zabrza i Biskupic. Stolicą był Bytom, a siedzibą władz Tarnowskie Góry. Starosta urzędował w Tarnowskich Górach w siedzibie dawnego starosty ziemskiego. Dziś w budynku tym jest winiarnia "Sedlaczek" i Muzeum.

3 Ponownym rozwój gospodarczy tych ziem związany jest z inwestycjami i działalnością hrabiego Fryderyka Wilhelma von Redena. To z jego inicjatywy powstała na ziemie tarnogórskiej m.in. kopalnia "Fryderyk" i huta "Fryderyk". Do odwadniania kopalni sprowadzono z Anglii maszynę parową. Fakt jej uruchomienia stał się głośny w całej Europie i tutaj zaczęła się jej wielka światowa kariera. Po reorganizacji powiatu bytomskiego, władze przeniesiono w 1818 r. do Bytomia. Przyłączono też niewielkie tereny z sąsiednich powiatów: z pszczyńskiego ziemie wokół Mysłowic, a z gliwickiego ziemie wokół Wieszowej i Miedar. W Cesarstwie Niemieckim Ustawą z dnia 27 marca 1873 r. Z północnej części powiatu bytomskiego utworzono powiat tarnogórski. W takim kształcie doczekał on końca I wojny światowej. IX w. przyniósł ze sobą znaczny rozwój przemysłu. Huta "Fryderyk" eksportowała swoje produkty do Austrii, Rosji a nawet do Ameryki. Wraz z rozwojem przemysłu nastąpiła potrzeba budowy linii kolejowych. Początkowo Tarnowskie Góry uzyskały połączenie z Bytomiem, a potem z Lublińcem. Liczba ludności miasta przekroczyła 11 tys. W Polsce Po I wojnie światowej ziemia tarnogórska została podzielona między Niemcy i II Rzeczypospolitą. Polski powiat tarnogórski obejmował 254,25 km2 i liczył ponad 66 tys. mieszkańców. Zaczęły powstawać nowe fabryki: fabryka papieru w Boruszowicach, huta cynku w Radzionkowie, fabryka chemiczna w Sowicach. Po 1922 r. Śląsk, a także Powiat Tarnogórski, podzielono między Polskę i Niemcy. W 1933 r. część terenów włączono do powiatu lublinieckiego. Tuż przed wybuchem wojny 1 kwietnia 1939 r. przyłączono zaś do Powiatu Tarnogórskiego: Piekary Śląskie, Brzozowice-Kamień, Dąbrówkę Wielką i Brzeziny Śląskie. W czasie II wojny światowej Tarnowskie Góry, jak i całe międzywojenne województwo śląskie, zostały włączone do III Rzeszy. Na mocy rozporządzenia nadprezydenta prowincji górnośląskiej z 4 listopada 1941 r., "były polski powiat tarnogórski" od 1 kwietnia 1942 r. stał się częścią niemieckiego powiatu Beuthen-Tarnowitz. Siedzibą władz powiatowych pozostały Tarnowskie Góry. Po wojnie przywrócono podział sprzed 1939 r., który został zatwierdzony decyzją wojewody śląsko-dąbrowskiego 27 listopada 1945 r. Całość ziemi tarnogórskiej została włączona do Polski i znajdowała się w granicach województwa śląsko-dąbrowskiego (później katowickiego). Poważniejsze zmiany przeprowadzono w latach gdy dołączono tereny z dawnego powiatu bytomskiego, gliwickiego i będzińskiego. Powiaty zlikwidowano 1 czerwca 1975 r. wprowadzając dwustopniowy podział administracyjny na gminy i województwa. W III Rzeczypospolitej W 1998 r. Sejm RP uchwalił ustawę o nowym podziale administracyjnym. Region znalazł się w granicach województwa śląskiego. Dnia 11 października 1998 r. odbyły się wybory do rad województw, powiatów i gmin. W powiecie tarnogórskim wybrano 50 radnych. W granicach powiatu od 1 stycznia 1999 r. znalazły się następujące miasta: Tarnowskie Góry, Kalety, Miasteczko

4 Śląskie i Radzionków oraz gminy: Krupski Młyn, Ożarowice, Świerklaniec, Tworóg, Zbrosławice. Starostwie bytomscy urzędujący w Tarnowskich Górach.

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14