PROJEKT NR K

Transkrypt

1 PRZEDSIĘ BIORSTWO PROJEKTOWO - USŁ UGOWE "INKOM" S.C. SPÓŁ KA PRAWA CYWILNEGO KATOWICE, ul.św.barbary 21a * Tel/fax: (32) (-67) Poczta: inkom@inkom.katowice.pl * Strona: PROJEKT NR K Tytuł opracowania: AKTUALIZACJA STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO MIASTA MYSŁOWICE ETAP III. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO (PONŚ) Zamawiający: MIASTO MYSŁOWICE Numer umowy (zamówienia): RM (INKOM: 25/15) z dnia roku Projektant: mgr inż. Jan GREGOROWICZ mgr inż. Piotr TRYBUŚ Z Z E S P O Ł E M KATOWICE, GRUDZIEŃ 2015 ROKU

2 K A A U T O R Z Y : mgr inż. Jan GREGOROWICZ mgr inż. Piotr TRYBUŚ Z Z E S P O Ł E M: PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO (PONŚ) mgr inż. Małgorzata ŁUKASZEK mgr inż. Tomasz MIŁOWSKI dr inż. Rafał ŻUCHOWSKI ANALIZY GIS (MapInfo) I EDYCJA mgr inż. Katarzyna BARYŻEWSKA Lucyna JANIKOWSKA Anna NASIEK Anita WŁODARCZYK

3 K B PRZEDSIĘ BIORSTWO PROJEKTOWO-USŁ UGOWE I N K O M S. C. SPÓŁKA PRAWA CYWILNEGO KATOWICE, ul. Św. Barbary 21a * T e l / f a x : (32) (-67) Poczta: inkom@inkom.katowice.pl * Strona: Tytuł opracowania: AKTUALIZACJA STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO MIASTA MYSŁOWICE ETAP III. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO (PONŚ) S P I S D O K U M E N T A C J I : L.p. Pozycja Numer L. arkuszy C Z Ę Ś Ć O P I S O W A 1 Metryka projektu K A 2 2 Spis dokumentacji K B 1 3 Opis z częścią tabelaryczno-graficzną K C 106 C Z Ę Ś Ć E L E K T R O N I C Z N A 4 Zapis opracowania na nośniku cyfrowym K CD 1

4 SOSNOWIEC, ul. Wojska Polskiego T EL/ FAX: (0-32) ^POCZTA: EKOSOUND@ O 2.PL PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO MIASTA MYSŁOWICE (PPU INKOM S.C.: PROJEKT NR K ) ZAMAWIAJĄCY: MIASTO MYSŁOWICE, URZĄD MIASTA MYSŁOWICE, UL. POWSTAŃCÓW 1 AUTORZY: MGR INŻ. MAŁGORZATA ŁUKASZEK KOORDYNATOR MGR TOMASZ MIŁOWSKI DR INŻ. RAFAŁ ŻUCHOWSKI SOSNOWIEC, grudzień 2015

5 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE PRZEDMIOT I CEL PROGNOZY PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OPRACOWANIA PROGNOZY METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY 8 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI OBSZAR OBJĘTY OPRACOWANIEM CEL PROJEKTU AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO ZAWARTOŚĆ I USTALENIA PROJEKTU AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO POWIĄZANIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Z INNYMI DOKUMENTAMI ODNIESIENIE AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO MIASTA MYSŁOWICE DO STRATEGICZNEGO PLANU ADAPTACJI (SPA2020) DLA SEKTORA TRANSPORTOWEGO ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA POŁOŻENIE FIZYCZNO-GEOGRAFICZNE BUDOWA GEOLOGICZNA WODY PODZIEMNE Ujęcia wód podziemnych i ich strefy ochronne WODY POWIERZCHNIOWE Tereny zagrożeń powodziowych Ujęcia wód powierzchniowy i ich strefy ochronne KLIMAT POWIERZCHNIA ZIEMI UKSZTAŁTOWANIE TERENU GLEBY ZASOBY NATURALNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z 16 KWIETNIA 2004 R Ustanowione formy ochrony przyrody Proponowane formy ochrony przyrody oraz tereny cenne pod względem przyrodniczym POWIĄZANIA EKOLOGICZNE KRAJOBRAZ ZABYTKI I OBIEKTY O WARTOŚCIACH KULTUROWYCH STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO JAKOŚĆ KLIMATU AKUSTYCZNEGO OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN STANU ŚRODOWISKA PRZY BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO OCENA EFEKTÓW REALIZACJI ZADAŃ AKTUALIZOWANEGO STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO Z 2006 R. 77 1

6 6. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI USTALEŃ DOKUMENTU STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO ORAZ STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM ODDZIAŁYWANIE NA ROŚLINY, ZWIERZĘTA I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ Wpływ na obszary NATURA2000 i pozostałe obszary chronione na podstawie ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Wpływ na przyrodę ożywioną Wpływ na korytarze ekologiczne ODDZIAŁYWANIE NA WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE Wpływ na wody powierzchniowe Wpływ na wody podziemne ODDZIAŁYWANIE NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI I GLEBY Wpływ na ukształtowanie terenu Wpływ na gleby ODDZIAŁYWANIE NA KRAJOBRAZ ODDZIAŁYWANIE NA KLIMAT ODDZIAŁYWANIE NA ZASOBY NATURALNE ODDZIAŁYWANIE NA ZABYTKI ODDZIAŁYWANIE NA LUDZI Wpływ na powietrze atmosferyczne Wpływ na klimat akustyczny ODDZIAŁYWANIA NA DOBRA MATERIALNE ODDZIAŁYWANIA SKUMULOWANE ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DLA ROZWIAZAŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU W ODNIESIENIU DO OBSZARU NATURA PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA PRZEWIDYWANE MOŻLIWOŚCI TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM LITERATURA 115 2

7 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik 1 Załącznik 2 Załącznik3 Załącznik 4 UZGODNIENIA I OPINIE UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE - ANALIZA WPŁYW PROPONOWANYCH DZIAŁAŃ INWESTYCYJNYCH OBOWIĄZUJĄCE STANDARDY JAKOŚCI POWIETRZA I HAŁASU GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW Załączniki mapowe: NR 1- MAPA UWARUNKOWAŃ ŚRODOWISKOWYCH SKALA1: NR 2- MAPA KONFLIKTÓW Z ISTNIEJĄCYMI FORMAMI OCHRONY PRZYRODY I PROPONOWANYMI DO OBJĘCIA OCHRONĄ ORAZ Z SIECIĄ HYDROGRAFICZNĄ SKALA1: SPIS TABEL TOMU I TABELA 1 Podział zadań przewozowych w m. Mysłowice - r TABELA 2 Strona Zgodność celów Aktualizacji Studium Komunikacyjnego z celami dokumentów na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. 21 TABELA 3 Kierunki działań adaptacyjnych do zmian klimatu wg planu SPA TABELA 4 Regionalizacja fizyczno geograficzna 28 TABELA 5 Charakterystyka jednolitych części wód podziemnych 35 TABELA 6 Jednolite Części wód Powierzchniowych, w granicach których znajduje się obszar objęty opracowaniem 39 TABELA 7 Użytkowanie powierzchni analizowanego terenu na podstawie danych ewidencyjnych 46 TABELA 8 Klasy gleb analizowanego terenu na podstawie danych ewidencyjnych 48 TABELA 9 Złoża kopalin na obszarze m. Mysłowice 49 TABELA 10 Ustanowione Pomniki Przyrody na terenie m. Mysłowice 54 TABELA 11 Tereny cenne przyrodniczo na terenie Mysłowic i ich zagrożenie 66 TABELA 12 Zabytki w Mysłowicach wpisane do rejestru zabytków województwa śląskiego 71 TABELA 13 Aktualny stan jakości powietrza za rok ሪ 3

8 SPIS RYCIN Ryc. 1 Układ komunikacyjny i lokalizacja Mysłowic na tle podziału administracyjnego Ryc. 2 Gęstość zaludnienia m. Mysłowice w podziale na jednostki o powierzchni 1 ha Ryc. 3 Proponowane kierunki rozwoju układu drogowego m. Mysłowice Ryc. 4 Istniejąca i proponowana sieć tras rowerowych w m. Mysłowice Ryc. 5 Podział m. Mysłowice na mezoregiony Ryc. 6 Regionalizacja hydrogeologiczna miasta Mysłowice Ryc. 7 Główne zbiorniki wód podziemnych i użytkowe poziomy wodonośne na terenie m. Mysłowice Ryc. 8 Wydzielone na terenie m. Mysłowice Jednolite Części Wód Podziemnych Ryc. 9 Siec hydrograficzna m. Mysłowice Ryc. 10 Podział na jednolite części wód powierzchniowych Ryc. 11 Użytkowanie terenu w gminie Mysłowice Ryc. 12 Procentowy udział poszczególnych klas gleb gminy Mysłowice Ryc. 13 Udokumentowane złoża występujące na terenie miasta Mysłowice Ryc. 14 Obszary górnicze ustanowione na terenie miasta Mysłowice Ryc. 15 Tereny górnicze ustanowione na terenie miasta Mysłowice Ryc. 16 Proponowane formy ochrony przyrody na terenie m. Mysłowice Ryc. 17 Korytarze ekologiczne na terenie m. Mysłowice Ryc. 18 Obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz strefy ochrony konserwatorskiej Ryc. 19 Odcinki dróg o natężeniu ruchu powyżej 3 mln pojazdów rocznie w m. Mysłowice wg pomiarów i modelu ruchu (2015r.) Ryc. 20 Połączenie DW934 z nowym węzłem drogowym Mysłowice-Brzezinka w ciągu S Ryc. 21 Kierunki rozwoju proponowane w Studium Komunikacyjnym z 2006 r Ryc. 22 Analiza konfliktów z korytarzami ekologicznymi

9 1. WPROWADZENIE 1.1. PRZEDMIOT I CEL PROGNOZY Przedmiotem opracowania jest wykonana na zlecenie Gminy Mysłowice, reprezentowanej przez Prezydenta miasta, prognoza oddziaływania na środowisko projektu dokumentu pn. AKTUALIZACJA STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO MIASTA MYSŁOWICE, jako projektu w dziedzinie transportu, wyznaczającego ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymienionego w Art. 46 pkt 2) i Art. 47 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [tekst.jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235, zwana dalej ustawą ooś]. Granice opracowania Aktualizacji Studium Komunikacyjnego stanowi granica administracyjna miasta Mysłowice. Podstawowym celem prognozy jest opracowanie dokumentu wynikającego z zapisów Art. 51 ust.1 ww. ustawy ooś, w którym zostanie ustalone, czy i jak określone w projektowanym Studium... cele i wskazane dla ich realizacji działania wpłyną na środowisko oraz czy, a jeśli tak to w jakim stopniu, naruszą zasady prawidłowej gospodarki zasobami naturalnymi. Prognoza stanowi jeden z etapów postępowania w sprawie tzw. Strategicznej oceny oddziaływania, nie jest dokumentem rozstrzygającym o słuszności realizacji zamierzeń inwestycyjnych przewidzianych ustaleniami projektu Studium Komunikacyjnego a jedynie przedstawia prawdopodobne skutki, jakie ich realizacja będzie powodować na poszczególne komponenty środowiska, w ich wzajemnym powiązaniu, w szczególności na ekosystemy, krajobraz, a także na zdrowie ludzi, dobra materialne oraz dobra kultury. Poziom szczegółowości Prognozy dostosowano do zawartości i ustaleń dokumentu Studium Komunikacyjnego, który wyznacza jedynie ramy i kierunki dla planowanych lub zaproponowanych w gminach przedsięwzięć, będąc dokumentem o charakterze studialnym PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OPRACOWANIA PROGNOZY Bezpośrednią delegację dla procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w prawodawstwie polskim stanowi Art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [tekst.jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235], dokonującej w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektyw Wspólnot Europejskich: Dyrektywy Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne [Dz. Urz. WE L 175 z , str. 40, z późn. Zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1]; 5

10 Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory [Dz. Urz. WE L 206 z , str. 7, z późn. Zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 2]; Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko [Dz. Urz. WE L 197 z , str. 30; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6];. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylającej dyrektywę Rady 90/313/EWG [Dz. Urz. WE L 41 z , str. 26; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 15, t. 7]; Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości Dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE [Dz. Urz. UE L 156 z , str. 17; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7]; Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli [Dz. Urz. UE L 24 z , str.8]. Na potrzeby przeprowadzenia postępowania administracyjnego w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko zgodnie z Art. 51 ust 1 ustawy ooś organ opracowujący dokument, o którym mowa w Art. 46 lub 47 ustawy ooś, ma obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko a zgodnie z Art. 51 ust 2 ww. ustawy prognoza powinna: a) zawierać - informacje o zawartości, głównych celach projektu dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, - informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, - propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, - informacje na temat przewidywanych możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko, - streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym, b) określać, analizować i oceniać - istniejący stan środowiska, - potencjalne zmiany stanu środowiska przy braku realizacji postanowień projektowanego dokumentu, 6

11 - stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem przy realizacji postanowień projektowanego dokumentu, - istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, - cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, - przewidywane znaczące oddziaływania wynikające z realizacji projektowanego dokumentu, z uwzględnieniem zależności pomiędzy elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy. c) przedstawiać - rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, - możliwości rozwiązań alternatywnych w odniesieniu do obszaru Natura Zakres niniejszej prognozy zgodnie z Art. 53 został również uzgodniony z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska pismem z dnia 15 października 2015 r. nr WOOŚ BM oraz ze Śląskim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Katowicach pismem z dnia 21 października 2015 r. znak NS-NZ (w Załączniku 1). Zgodnie z uzgodnionym zakresem i stopniem szczegółowości prognoza powinna analizować, oceniać i uwzględniać: - wymagania określone w Art.51 ust.2 ustawy strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w prawodawstwie polskim stanowi Art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235], - szczegółowe informacje, co zostało wykonane a czego nie udało się zrealizować z zadań zaplanowanych w dotychczasowych dokumentach z uwzględnieniem efektów związanych z realizacją tych zadań, - analizę wpływu na zdrowie ludzi i jakość życia mieszkańców, ze wskazaniem działań, które należy zrealizować w pierwszej kolejności, - odniesienie do zapisów Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku

12 1.3 METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY Do sporządzenia prognozy zastosowano zarówno metody jakościowe i identyfikacyjne (listy kontrolne) do oceny aktualnego stanu środowiska na obszarze objętym granicami Aktualizacji Studium Komunikacyjnego oraz dodatkowo prognostyczne (heurystyczne) przy ocenie potencjalnych zmian stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu i przy ocenie oddziaływania wskazywanych zamierzeń Aktualizacji Studium Komunikacyjnego mogących potencjalnie powodować negatywne skutki dla zidentyfikowanych uwarunkowań środowiskowych. Studium Komunikacyjne stanowi specyficzny rodzaj dokumentu strategicznego, którego cele mogą zostać zrealizowane m.in. poprzez budowę lub przebudowę infrastruktury transportowej (dróg, linii kolejowych, dworców, parkingów itp.) czyli realizację przedsięwziąć kwalifikowanych rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko [Dz. U. 2010, nr 213, poz ze zm.] do znacząco oddziałujących na środowisko lub mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Przedsięwzięcia te nie są realizowane wprost w ramach działań wynikających ze Studium..., lecz są jedynie wskazaniami dla przyszłych Inwestorów, co do potrzeby, możliwości i opłacalności ich realizacji. Poszczególne inwestycje będą realizowane na podstawie MPZP lub uzyskiwanych decyzji ZnRID albo pozwoleń na budowę. Prace postępowały równolegle z tworzeniem dokumentu Aktualizacji Studium Komunikacyjnego i obejmowały, w oparciu o studia dokumentów udostępnionych przez gminę a także o wizje terenowe w okresie od lipca do października 2015 roku zapoznanie się ze stanem środowiska oraz ocenę zidentyfikowanych wartości przyrodniczych a następnie analizę konfliktowości i wyodrębnienie działań projektu Studium..., wskazujących konieczność podjęcia zamierzeń inwestycyjnych, które mogą wpływać na stan i funkcjonowanie środowiska, w szczególności obszary NATURA Końcowym etapem była ocena wpływu zidentyfikowanych oddziaływań i wytypowanie przyszłych działań wytyczających ramy dla inwestycji, które mogą powodować istotne negatywne skutki dla środowiska i ich bardziej szczegółowa opisowa ocena. Prace obejmowały: sporządzenie oceny aktualnego stanu środowiska na obszarze objętym granicami Aktualizacji Studium Komunikacyjnego, przekazanie zespołowi wykonującemu Aktualizację Studium Komunikacyjnego wyników ustalenia lokalizacji obszarów podlegających ochronie, zaznajomienie się z projektem dokumentu Aktualizacji Studium Komunikacyjnego i ustalenie jego powiązań z innymi dokumentami, ocenę efektów związanych z realizacją zakresu zadań aktualizowanego Studium Komunikacyjnego z 2006 r., 8

13 dokonanie oceny potencjalnych zmian stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, analizy wpływu wskazywanych działań Aktualizacji Studium Komunikacyjnego mogących potencjalnie powodować negatywne skutki dla zidentyfikowanych uwarunkowań środowiskowych, wskazanie niezbędnych działań zabezpieczających i minimalizujących oraz monitoringu. Zamieszczoną w Załączniku 2 ANALIZĘ WPŁYWU PROPONOWANYCH DZIAŁAŃ INWESTYCYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA przewidywanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego działań, wyznaczających ramy dla późniejszych przedsięwzięć (inwestycji) mogących znacząco oddziaływać na środowisko, przeprowadzono metodą opisową z wykorzystaniem narzędzi GIS, za istotne wskaźniki uznając lokalizację i konfliktowość względem obszarów chronionych ustawą o ochronie przyrody i proponowanych do ochrony, korytarzy ekologicznych a także zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, złóż kopalin, dziedzictwa kulturowego, dóbr materialnych oraz terenów wymagających ochrony klimatu akustycznego i jakości powietrza. Analiza konfliktowości ustalonych działań Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... pozwoliła na wyselekcjonowanie przyszłych zamierzeń inwestycyjnych, których realizacja może wywołać potencjalnie znaczące negatywne skutki dla środowiska, dla których w rozdz. 8 przeprowadzono metodą opisową bardziej szczegółową analizę wpływu na różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki i dobra materialne. Prognoza wraz z projektem dokumentu Aktualizacji Studium Komunikacyjnego poddana zostanie procesowi opiniowania zgodnie z zapisami ustawowymi. 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI 2.1. OBSZAR OBJĘTY OPRACOWANIEM Obszar opracowania Studium Komunikacyjnego obejmuje teren gminy Mysłowice o powierzchni 65,6 km 2, administracyjnie położonej w środkowo wschodniej części województwa śląskiego, w Subregionie Centralnym. Od południa Mysłowice graniczą z gminami Lędziny i Imielin, od wschodu z Jaworznem i Sosnowcem, od północy z Sosnowcem i Katowicami i od zachodu z Katowicami. poniższa Ryc.1. Układ komunikacyjny miasta oraz jego położenie na tle podziału administracyjnego przedstawia 9

14 Ryc. 1 Układ komunikacyjny i lokalizacja Mysłowic na tle podziału administracyjnego 10

15 2.2. CEL PROJEKTU AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO Cel strategiczny: Opracowanie Aktualizacji Studium Komunikacyjnego Mysłowic, które będzie dawało informacje oraz dane do dalszych prac nad rozwojem układu komunikacyjnego miasta. Cel operacyjny: Weryfikacja stanu istniejącego i opracowanie z uwzględnieniem multimodalności koncepcji poprawy działania systemu transportowego miasta zoptymalizowanego pod względem jego równoważenia i integrowania poszczególnych podsystemów, w oparciu o wyniki analiz ruchowych i środowiskowych. Cele szczegółowe: C1. Analiza i diagnoza istniejącego systemu transportowego miasta; C2. Diagnoza zamierzeń inwestycyjnych związanych z układem transportowym miasta zawartych w opracowaniach planistycznych o różnym stopniu szczegółowości, w tym Studiów Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego (SUiKZP) i Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP); C3. Analiza i opracowanie wariantu rozwoju przestrzennego analizowanego obszaru miasta pod względem demograficznym i inwestycyjnym; C4. Analiza i opracowanie scenariusza rozwoju układu drogowego z uwzględnieniem jego multimodalności dla wskazania koncepcji poprawnie działającego docelowego, zrównoważonego systemu transportowego; C5. Dostępność poprzez układ komunikacyjny miasta do planowanych obszarów komercyjnych (terenów aktywności gospodarczej - TAG) C6. Analiza polityki parkingowej i zmian organizacji ruchu w strefie centralnej miasta C7. Analiza rozwoju układu kolejowego; C8. Sprecyzowanie zamierzeń inwestycyjnych i organizacyjnych z zakresu transportu zintegrowanego i zrównoważonego; C9. Uzyskanie danych wejściowych do potencjalnego opracowania przez Miasto projektu Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej oraz przyszłego monitorowania zmian funkcjonowania systemu transportowego Mysłowic w wyniku jego wdrożenia; C10. Opracowanie zaleceń do prac planistycznych z zakresu rozwoju systemu transportowego miasta. Działania: C1.1. Analiza układu transportowego miasta na tle regionu; 11

16 C1.2. Analiza funkcjonalności układu drogowego miasta; C1.3. Analiza parametrów technicznych układu drogowego Mysłowic; C1.4. Analiza natężenia ruchu pojazdów komunikacji indywidualnej; C1.5. Analiza ruchu pasażerów w komunikacji zbiorowej; C1.6. Zgeokodowanie baz danych demograficznych i o zatrudnieniu dla stanu istniejącego; C1.7. Analiza strategii, studiów, planów oraz opracowań urbanistycznych; C2.1. Tworzenie GIS-owych baz danych w zakresie rozwoju układu drogowego i kolejowego; C3.1. Tworzenie GIS-owych baz danych w zakresie perspektywicznych trendów demograficznych na podstawie analizy przestrzennej danych historycznych (analiza trendów); C3.2. Tworzenie GIS-owych baz danych w zakresie perspektywicznych trendów rozwojowych terenów inwestycyjnych, zarówno mieszkaniowych, jak i produkcyjno-usługowych (obszary komercyjne); C4.1. Tworzenie GIS-owych baz danych w zakresie planowanych inwestycji drogowych pozwalających na opracowanie scenariuszy jego rozwoju z uwzględnieniem uwarunkowań ruchowych, ekonomicznych oraz konfliktowości środowiskowej; C4.2. Wstępna analiza uwarunkowań środowiskowych miasta Mysłowice, C5.1. Tworzenie GIS-owych baz danych w zakresie perspektywicznych trendów rozwojowych terenów inwestycyjnych, zarówno mieszkaniowych jak i produkcyjno-usługowych (obszary komercyjne, C7.1. Tworzenie GIS-owych baz danych w zakresie planowanych modernizacji kolei; C8.1. Sprecyzowanie drogowych zamierzeń inwestycyjnych szczególnie tych mających na celu ułatwienie ruchu samochodowego prowadzących ruch poza terenami mieszkaniowymi; C8.2. Parametryzowanie zamierzeń inwestycyjnych pod względem ruchowym, kosztowym, ekonomicznym oraz konfliktowości środowiskowej; C8.3. Wykonanie analizy zmian natężenia ruchu samochodowego w kontekście planowanych zamierzeń inwestycyjnych; C8.4. Opracowanie wyjściowej koncepcji tras rowerowych dla miasta oraz odniesienie się do zagadnienia lokowania ITS w Mysłowicach ZAWARTOŚĆ I USTALENIA PROJEKTU AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO Dokument Aktualizacji Studium Komunikacyjnego. m. Mysłowice składa się z dwóch tomów z częściami tekstowo-tabelaryczno-graficznymi: K Etap I. MATERIAŁY WEJŚCIOWE ORAZ ANALIZY STANU ISTNIEJĄCEGO K Etap II. CZĘŚĆ WYNIKOWA STUDIUM W ramach projektu dokumentu Aktualizacji Studium Komunikacyjnego. Dla kompleksowej oceny funkcjonowania układu transportowego miasta wykonano: - analizę funkcjonalności i parametrów technicznych układu drogowego oraz stanu nawierzchni, 12

17 - pomiary natężenia ruchu drogowego na skrzyżowaniach i w punktach węzłowych, - analizę porównawczą zmian natężenia ruchu w godzinie szczytu w roku 2006 i 2014, - analizę porównawczą zmian natężenia ruchu dobowego w roku 2010 i 2015, - analizę układu kolejowego, - analizę funkcjonowania komunikacji zbiorowej na obszarze miasta (autobus/tramwaj/kolej), - analizę rozmieszczenia i gęstości zaludnienia oraz rozmieszczenia zakładów pracy, - analizę zachowań komunikacyjnych mieszkańców, w oparciu o wykonane badania i model ruchu w 2014 r. na potrzeby projektu DTŚ-Wschód, - delimitacje i kierunki rozwoju przestrzenno-funkcjonalnego miasta, -- analizę polityki parkingowej, -- analizę dostępności do obszarów komercyjnych miasta z układu komunikacyjnego, - analizę infrastruktury tras rowerowych, - wstępną analizę uwarunkowań środowiskowych. Podsumowaniem prac Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... było w szczególności: - rozpoznanie i określenie aktualnych standardów funkcjonowania układu komunikacyjnego gminy (komunikacji indywidualnej i zbiorowej /autobusowej, tramwajowej i kolejowej/), w tym obciążenia i przepustowość układu oraz powiązania z układami drogowymi w gminach ościennych, opracowanie wynikającej z prognozy demograficznej prognozy potrzeb transportowych dla okresu perspektywicznego (+15 lat) czyli w r W1, - ustalenie scenariusza rozwoju sieci komunikacyjnej w oparciu o SUiKZP oraz Studium Komunikacyjne z 2006 r., - wytypowanie odcinków drogowych zagrożonych wyczerpaniem przepustowości, -- powiązanie zapisów Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... z dokumentami strategicznymi wyższej rangi oraz strategiami gminnymi, - analiza kosztowo-ekonomiczna proponowanych działań inwestycyjnych, ustalenie priorytetów rozwoju układu komunikacyjnego, - opracowanie systemu tras rowerowych, - opracowanie wytycznych rozwoju poszczególnych podsystemów transportowych dla równoważenia rozwoju systemu transportowego miasta i przekształceń przestrzennych, - stworzenie szeroko rozumianych GIS-owych baz danych dla całego obszaru opracowania, które pozwolą na kontynuowanie dalszych prac studialnych i analitycznych na styku inżynierii ruchu, inżynierii środowiskowej i ekonomiki transportu. 13

18 Stopniowe narastanie elementów układu komunikacyjnego oraz przekształcenia administracyjne jednostek osadniczych w końcu lat 90-tych XX wieku w środkowej części aglomeracji katowickiej doprowadziły do wykształcenia się w mieście Mysłowice: a) zasadniczej części układu osiedleńczego miasta rozciągniętego wzdłuż osi północ-południe i uformowanego w kształcie litery L, b) układu drogowego z ciągami drogowymi międzyregionalnych powiązań Górnego Śląska i Małopolski DK79 oraz DW934, wzmocnionego w II połowie XX wieku drogami o znaczeniu krajowym i międzynarodowym autostradą A4 oraz trasą ekspresową S1, c) trójpromienistego układu kolejowego o przebiegu zachód wschód (linia nr 134: Jaworzno Szczakowa Mysłowice) oraz zachód południowy-wschód (linia nr 138: Oświęcim Katowice). Podstawowym problemem obsługi północnej części miasta przez układu drogowy jest jego multifunkcyjność droga krajowa nr 79 prowadząca ruch drogowy z aglomeracji katowickiej w kierunku Krakowa i jej oświęcimska odnoga w postaci DW934, przebiegają przez silnie zurbanizowaną dzielnicę śródmiejską. Ciągły brak połączenia leżącego w ciągu DK79 katowickiego węzła Wilhelmina z ul. Obrzeżną Zachodnią (realizacja zaniechana, która ma szansę na realizację łącznie z budową projektowanej DTŚ Wschód), uniemożliwia wyeliminowanie znaczącego tranzytowego ruchu kołowego z rejonu centralnego Mysłowic i przemieszczenie go na obrzeża miasta, co spowoduje istotne odciążenie tej podstawowej dla funkcjonowania śródmieścia Mysłowic osi komunikacyjnej. Podstawowym problemem funkcjonowania układu drogowego w południowej części miasta jest brak jego czytelności oraz odcinkowa substandardowość, wynikające z zastanej sytuacji urbanizowania niegdyś typowo wiejskich obszarów Mysłowic. Szczególnie jest to odczuwalne na obszarze dzielnic Wesoła, Krasowy oraz Ławki. Uporządkowania wymagają zarówno powiązania: - na kierunku północ-południe (dostęp za pośrednictwem autostradowego węzła Mysłowice Centrum do centrum miasta oraz aglomeracji katowickiej a także do południowych dzielnic miasta z osiąganiem węzła Kosztowy w ciągu drogi ekspresowej S1) oraz - na kierunku wschód zachód (wykrystalizowanie w południowej /poniżej A4/ części miasta czytelnej osi umożliwiającej integrację dzielnic oraz dostęp do drogi ekspresowej S1 w węźle Kosztowy /nowa lokalizacja/). Podstawowe bariery w rozwoju powiązań wewnątrzmiejskich biorąc pod uwagę aktualnie istniejące determinanty przestrzennego rozwoju układu drogowego w Mysłowicach stanowią: tereny zabudowy mieszkaniowej niejednokrotnie bardzo rozproszonej oraz redukowane w coraz większym stopniu tereny przemysłowe i najczęściej funkcjonalnie z nimi powiązane fragmenty układu linii kolejowych. 14

19 Analizy zmian natężenia ruchu pojazdów wskazują na tendencje wzrostowe we wszystkich przekrojach pomiarowych i dla większości punktów węzłowych. Analizy przepustowości układu drogowego w stanie istniejącym i w prognozie zerowej wskazują, że główne problemy ruchowe w mieście będą występowały w ciągu drogi krajowej DK 79, prowadzonej obecnie ulicami: Katowicką i Krakowską.. Dlatego ze względu na spodziewaną potrzebę wpisania tego ciągu w planowane w aglomeracji katowickiej rozwiązania z zakresu ITS (inteligentny system transportowy), w szczególności dedykowane usprawnieniu funkcjonowania podsystemu komunikacji zbiorowej w dokumencie zaleca się także w tym zakresie podejmowanie prac (od studialno-koncepcyjnych poczynając) związanych z rozbudową bądź przebudową tego korytarza ruchu. Brak po utracie ważności planów zagospodarowania przestrzennego prawnej ochrony rezerwy terenu pod rozwój układu drogowego spowodował pilną konieczność określenia potrzeb układu komunikacyjnego i jego hierarchizacji, co będzie postawą do przyszłych działań planistycznych i administracyjnych, także aktualizacji SUiKZP i zachowania korytarzy planowanych dróg w MPZP. Równoważenie przekształceń przestrzeni miasta winno w pierwszej kolejności ograniczać procesy deglomeracyjne terenów zurbanizowanych Mysłowic, szczególnie te, które poprzez pozbawiony kontroli i źle zarządzany rozrost terenów mieszkaniowych (w pierwszej kolejności) oraz aktywności gospodarczej wpływałyby na konieczność nadmiernego rozwijania podstawowego układu drogowego miasta. Analizy oparto o dane demograficzne dla roku 2014 w postaci bazy danych PESEL z MSW W-wa oraz dane o zatrudnieniu w postaci bazy danych z WUS Katowice, które pozwoliły określić rozmieszczenie i dynamikę zmian liczby ludności oraz gęstość zaludnienia. Badania układu powiązań przestrzenno-funkcjonalnych, zachowań komunikacyjnych ludności i wykonane pomiary umożliwiły analizę GIS-ową kierunków podróży i ustalenie globalnego podziału zadań przewozowych. TABELA 1 Podział zadań przewozowych w m. Mysłowice - r OZNACZENIE MOTYWACJA KZ SO R DP dom-praca 0,360 0,624 0,015 PD praca-dom 0,358 0,626 0,016 DN dom-nauka 0,864 0,123 0,014 ND nauka-dom 0,863 0,123 0,014 DI dom-inne 0,423 0,549 0,028 ID inne-dom 0,411 0,562 0,027 NZD niezwiązane z domem 0,293 0,699 0,008 RAZEM wszystkie motywacje 0,414 0,565 0,021 15

20 Ryc. 2 Gęstość zaludnienia m. Mysłowice w podziale na jednostki o powierzchni 1 ha Nadrzędnym problemem gminy Mysłowce jest brak możliwości rozbudowy istniejącej DK79 do przekroju 2x2, gdyż prognozowany wzrost natężenia ruchu na tym ciągu wskazuje na paraliż strefy śródmiejskiej w ciągu najbliższych lat. Dlatego budowę ciągu: ul. Bagienna (Katowice) węzeł Wilhelmina węzeł Janów + rozbudowę ul. Obrzeżnej Zachodnia + budowę odcinka od Obrzeżnej Zachodniej do węzła Jęzor w Sosnowcu przy granicy z Jaworznem (odcinki 23+1) oraz budowę ciągu: węzeł Janów + rozbudowę ciągu ulic: Bończyka Obrzeżna Północna (odcinek 22) uznano za priorytety rozwoju o zasadniczym znaczeniu dla miasta. Są to również elementy projektowanej DTŚ-Wschód. 16

21 Następnym w kolejności priorytetem jest budowa dwóch ciągów drogowych wzmacniających oraz porządkujących i hierarchizujących podstawowy układ drogowy w południowych dzielnicach Mysłowic: - odcinek nr 2, klasy G1/4 (tzw. Nowo-Pukowca ), alternatywny w stosunku do funkcjonującej DW934 w południowej części miasta; - zintegrowany ciąg odcinków nr , klasy G/Z (łączący ul. Dworcową z ul. Kopalnianą). Pozostałe działania (zamierzenia inwestycyjne) wskazywane w ramach kierunków rozwoju układu drogowego, jako realizacje odcinków drogowych nr 4, 6, 7, uznano za drugorzędowe, do realizacji wg potrzeb i możliwości finansowych miasta, w powiązaniu z wynikami rozwijania, głównie terenów w południowych dzielnicach, stopnia obsługi komunikacją zbiorową. Inwestycją istotną i wspierającą priorytet nadrzędny przebudowy DK79 ze względów ruchowych a także funkcjonalnych będzie planowana DTŚ-Wschód a dla DW934 budowa na południe od Mysłowic drogi ekspresowej S1: na odcinku od projektowanego węzeł Kosztowy II do Bielska Białej (jako zadania Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oddział K-ce a więc poza kompetencjami gminy). Wszystkie działania związane z rozbudową sieci drogowej, wynikające z realizacji celu C.6.1. zostały przedstawione graficznie i tabelarycznie na Ryc.1. Nie stwierdzono znaczących utrudnień w parkowaniu w strefie centrum miasta, przy założonej strefie dojścia do punktu docelowego na poziomie metrów, dlatego ewentualne wprowadzenie strefy płatnego parkowania w połączeniu ze zmianami w organizacji ruchu polegającymi na wyłączeniu z niego strefy Rynku oraz ulic przyległych zalecono poprzedzić opracowaniem strategii rozwoju tego obszaru, opartej o jego rewitalizację i określenie funkcji, jakie ma spełniać na tle całego miasta (funkcje kulturalne, handlowe, miejsce spotkań mieszkańców). W ścisłym centrum praktycznie nie ma możliwości wydzielenia pasów ruchu dla komunikacji autobusowej. To z kolei nie daje możliwości wprowadzenia priorytetów dla taboru autobusowego na głównych ciągach ulicznych Mysłowic. Poza ścisłym centrum nie występują istotne utrudnienia w ruchu w godzinach szczytów komunikacyjnych i w związku z tym autobusy komunikacji zbiorowej mają znaczną swobodę przemieszczania się i nie wymagają szczególnego traktowania w potoku ruchu pojazdów. Komunikacja tramwajowa odgrywa stosunkowo niewielką rolę w ogóle przewozów pasażerskich, głównie z uwagi na niewielką długość torowisk, zasięg tylko w strefie centrum oraz brak dostępu do przystanków dla większości mieszkańców. Na zlokalizowanych w Mysłowicach odcinkach torowisk kolejowych (linie 134 i 138) nie przeprowadzono dotąd prac remontowych (na odcinku Sosnowiec Jęzor Jaworzno Szczakowa Kraków trwają one w chwili obecnej) co czyniło badania niereprezentatywnymi. 17

22 Ryc. 3 Proponowane kierunki rozwoju układu drogowego m. Mysłowice 18

23 Na terenie miasta znajdują się tylko 4 krótkie i nie powiązane ze sobą ciągi pieszo-rowerowe. Są też ulice wyłączone z ruchu samochodowego oraz 3 oznakowane przez miejscowy Oddział PTTK trasy rowerowe. W opracowanej w ramach Aktualizacji Studium... koncepcji tras rowerowych zaproponowano sieć tras, na które składa się: 13 tras głównych, łączących centrum Mysłowic z poszczególnymi dzielnicami miasta i gminami sąsiednimi, rozpoczynające się w centrum miasta lub niektórych dzielnicach na skrzyżowaniach z innymi trasami głównymi; trasy te mają charakter regionalny, zarówno komunikacyjny, jak i turystyczny numery od 1 do 12 i 40; 17 tras drugorzędnych prowadzących w poprzek tras głównych, łączące ze sobą dzielnice Mysłowic, a także łączące je z dzielnicami sąsiadujących z Mysłowicami miast numery dwucyfrowe kończące się cyframi od 1 do 4; 29 tras trzeciorzędnych o znaczeniu lokalnym komunikacyjnym lub wyłącznie rekreacyjnym numery dwucyfrowe kończące się cyframi od 5 do 9. Ich realizacje proponuje się prowadzić etapowo w I etapie realizacja tras nr 2,3,4,5,10 i 11 (główne) oraz 41, 42, 44, 51, 81, 82 (drugorzędowe) i 27, 28, 47, 54 i 95 (trzeciorzędowe), w II etapie tras nr 1, 6, 7,8, 9, 12 i 40 (główne) oraz 13, 41, 61, 71, 72 i 91 (drugorzędowe) i 26 (trzeciorzędowa), w III etapie tras nr 43, 73, 83, 84 i 92 (drugorzędowe) i 45, 46, 49, 55-59, 66-69, 76-78, 85-88, 94, (trzeciorzędowe). Niektóre z głównych i drugorzędowych tras rowerowych stanowią również część Metropolitalnego Systemu Tras Rowerowych (MSTR), a także są trasami Śląskiej Sieci Tras Rowerowych (ŚSTR). Trasy nr 2 i 4 będą miały charakter rowerostrady, z bezkolizyjnymi skrzyżowaniami, wykorzystującymi w większości torowiska po rozebranej linii kolei przemysłowej. Pozostałe trasy będą prowadzone ciągami pieszo-rowerowymi lub jezdniami ulic o uspokojonym ruchu samochodowym. Trasa nr 5 wykorzystuje drogi gospodarcze, praktycznie pozbawione ruchu pojazdów mechanicznych. Większość tras rowerowych ma być realizowana w granicach pasa drogowego istniejących dróg (w tym trasa nr 12 i część trasy nr 9 w zakresie realizowanej w ciągu przebudowywanych ulic Bończyka, Obrzeżnej Zachodniej i Obrzeżnej Północnej trasy DTŚ-Wschód odcinki drogowe nr 22, 23). Odcinki nowoprojektowane to trasy nr 2 i 4 (część pólnocna i południowa) planowane po nasypie zlikwidowanej kolei przemysłowej (nr 4 częściowo wzdłuż obwałowania Przemszy) i część trasy nr 9 w zakresie nowoprojektowanego odcinka drogowego DTŚ (nr 1) oraz krótkie połączenia między odcinkami istniejącymi lub projektowanymi po drogach istniejących (odcinki tras nr 2A, 3, 5, 5A, 7, 8, 11, 26A, 27, 28, 41, 44, 51, 55, 56, 58, 61, 61-Wariant, 72, 83, 91, 92 i 97). Istniejącą i projektowaną sieć tras rowerowych przedstawiono na zamieszczonej poniżej Ryc.4. Elementy ITS dedykowane kierowcom komunikacji indywidualnej nie występujące aktualnie na terenie miasta ani w ciągu autostrady A4, ani drogi ekspresowej S1 (elementy systemu ostrzegania m. in. o zdarzeniach drogowych, utrudnieniach w ruchu oraz niekorzystnych warunkach pogodowych) powinny zostać stopniowo wprowadzone, a następnie rozszerzone (we współpracy z GDDKIA) co najmniej na korytarze dróg krajowych (A4, S1 i DK79). 19

24 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 4 Istniejąca i proponowana sieć tras rowerowych w m. Mysłowice 20

25 2.4. POWIĄZANIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Z INNYMI DOKUMENTAMI Dokument Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... zgodnie z zasadą strategicznej rangi regionalnej uwzględnia zapisy dokumentów formułujących zasady i kierunki polityki na szczeblu ogólnoeuropejskim, krajowym (długo, średnio i krótkoterminowe strategie rozwoju kraju) a także przyjęte na szczeblu lokalnym (aglomeracji, województwa) i strategii miejskich. TABELA 2 Zgodność celów Aktualizacji Studium Komunikacyjnego z celami dokumentów na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Cel nadrzędny: DOKUMENTY STRATEGICZNE SZCZEBLA KRAJOWEGO 1. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Data uchwalenia: Warszawa, wrzesień 2012 roku Zwiększenie zewnętrznej i wewnętrznej (międzyregionalnej i lokalnej) dostępności terytorialnej: stworzenie spójnego systemu transportowego, umożliwiającego sprawne przewozy towarów i ludności przy użyciu różnych rodzajów transportu, z uwzględnieniem ekologicznych właściwości transportu szynowego i wodnego śródlądowego. Cele strategiczne: Cel 1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym. Cel 2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych. Cel 3. Udrożnienie obszarów miejskich. Cele szczegółowe: Cel 1.5 Wdrożenie inteligentnego systemu zarządzania transportem (w tym ITS, ERTMS) (do 2020 r.). Cel 2.2 Modernizacja dróg krajowych, głównie w ramach sieci TEN-T (do 2020 r.). Cel 2.4 Realizacja dużych projektów modernizacyjnych głównych linii kolejowych oraz infrastruktury uzupełniającej (w tym dworców kolejowych) (do 2020 r.). Cel 2.7 Realizacja programu bezpieczeństwa użytkowników infrastruktury transportowej (do 2020 r.). Cel.3.2 Wprowadzenie jednego biletu w miastach i obszarach funkcjonalnych miast (do 2020 r.) Cel 3.3 Wdrożenie zaawansowanych technik zarządzania i sterowania ruchem w dużych miastach (do 2020 r.). Cel 3.4. Zorganizowanie sprawnego przemieszczania osób i towarów wewnątrz miasta oraz ułatwienie dostępu do i z obszarów pozamiejskich (do 2020 r.) ZGODNOŚĆ Z CELAMI ST C1, C2, C4, C7, C8 C8 C4, C7, C8 C4, C5, C7, C8 C8 C4 C7 C8 C8 C8 C4, C7, C8 2. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego ; Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Data uchwalenia:warszawa, Lipiec 2010 Cel nadrzędny: Efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągnięcia celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długoterminowym. Cel strategiczny: Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych. C1, C2, C3, C4, C7 C3, C4, C7, 8 21

26 Cel szczegółowy: Cel 1. Większa dostępność transportowa przy pomocy transportu zbiorowego odwrócenie trendów polegających na rezygnacji z transportu zbiorowego na rzecz indywidualnego, poprzez poprawę lokalnych systemów transportu zbiorowego (kolejowego i drogowego). 3. Polityka Transportowa Państwa r. Data uchwalenia: Warszawa, czerwiec 2005 roku Cel nadrzędny: Jako podstawowy cel polityki transportowej przyjmuje się zdecydowaną poprawę jakości systemu transportowego i jego rozbudowę zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, albowiem jakość systemu transportowego jest jednym z kluczowych czynników, decydujących o warunkach życia mieszkańców i o rozwoju gospodarczym kraju i regionów. Cele strategiczne: Cel 1. Aspekt społeczny głównie dążenie do równoprawności w dostępie do środków transportu (w celu ułatwienia dostępu do miejsc pracy, szkół, usług oraz rekreacji i turystyki), dążenie do zmniejszenia zagrożenia społeczeństwa wypadkami oraz do ograniczenia uciążliwości transportu dla mieszkańców. Cel 3. Aspekt przestrzenny koordynacja zagospodarowania przestrzennego i systemu transportowego w celu ograniczenia tempa wzrostu generowanego ruchu i pracy przewozowej oraz lokalizowania obiektów transportowych w zgodzie z zasadami racjonalnego zagospodarowania terenu i uwarunkowaniami ładu przestrzennego. Cel 4. Aspekt ekologiczny dążenie do zachowania równowagi między zaspokojeniem potrzeb człowieka i troską o jego bezpieczeństwo, a zachowaniem walorów środowiska oraz jego nieodnawialnych zasobów z zabezpieczeniem interesów przyszłych pokoleń. Cele szczegółowe: Cel 1.1 Poprawa dostępności transportowej i jakości transportu, jako czynnik poprawy warunków życia i usuwania barier rozwojowych gospodarki. Cel 3.1 Poprawa efektywności funkcjonowania systemu transportowego. Cel 3.2 Integracja systemu transportowego w układzie gałęziowym i terytorialnym. Cel 4.1 Poprawa bezpieczeństwa prowadząca do radykalnej redukcji liczby wypadków i ograniczenia ich skutków (zabici, ranni) oraz w rozumieniu społecznym do poprawy bezpieczeństwa osobistego użytkowników transportu i ochrony ładunków. Cel 4.2 Ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko i warunki życia. Cel nadrzędny: Strategia Rozwoju Transportu do 2020 r. (z Perspektywą do 2030 r.) Data uchwalenia: Warszawa, styczeń 2013 roku Zwiększenie dostępności transportowej oraz poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora transportowego, przez tworzenie spójnego, zrównoważonego i przyjaznego użytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Cele strategiczne: Cel 1. Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego. Cel 2. Stworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych systemów przewozowych. Cele szczegółowe: Cel 1.1 Stworzenie nowoczesnej i spójne sieci infrastruktury transportowej. Cel 1.2 Poprawa sposobu organizacji i zarządzania systemem transportowym. C4, C7, C8 C1, C2, C3, C4, C7, C8, C9 C3, C4, C7, C8, C9 C2, C3, C4, C5, C7 C2, C4, C8 C4, C7, C8 C8 C8 C8 C8 C1, C2, C4, C7, C8 C8 C4, C5, C7, C8 C8 C8

27 Cel 2.1 Poprawa bezpieczeństwa użytkowników ruchu oraz przewożonych towarów. C8 Cel 2.2 Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko. C4, C5,C8 5. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030 Trzecia fala nowoczesności Data uchwalenia: Warszawa, styczeń 2013 roku Cel nadrzędny: Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego. Cele strategiczne: Cel 1. Udrożnienie obszarów miejskich i metropolitalnych. Cel 2. Konieczność rezerwacji w odpowiednich dokumentach planistycznych terenów na obszarach zurbanizowanych na potrzeby związane z rozwojem systemu transportowego. Cel 3. Podjęcie działań na rzecz upłynnienia ruchu transportu miejskiego, zapewnienia dogodnych przesiadek, lepsza koordynacja transportu zbiorowego, integracja systemów taryfowych, podniesienie jakości oferty transportu zbiorowego. DOKUMENTY STRATEGICZNE SZCZEBLA REGIONALNEGO/AGLOMERACYJNEGO 6. Strategia Rozwoju Górnośląsko Zagłębiowskiej Metropolii Silesia do 2025 r. Data uchwalenia: Katowice, styczeń 2010 roku Cel nadrzędny 1: Dostępność i otwartość komunikacyjna Cel ten będzie realizowany poprzez działania ukierunkowane na poprawę funkcjonalności i parametrów technicznych układu sieci drogowej i kolejowej w Metropolii oraz racjonalizację jej powiązań z otoczeniem krajowym i zagranicznym. Realizacja tego celu ma doprowadzić do osiągnięcia przez Metropolię statusu europejskiego węzła komunikacyjnego w transporcie drogowym, kolejowym i lotniczym. Cel nadrzędny 2: Zwiększenie udziału transportu publicznego w przewozach pasażerskich. Cele strategiczne: Cel 1.1 Rozwój drogowych powiązań komunikacyjnych. Cel 1.2 Rozwój powiązań kolejowych, lotniczych i wodnych. Cel 2.1 Poprawa jakości usług w transporcie publicznym. Cel 2.2 Poprawa efektywności zarządzania transportem publicznym i komunikacją. Cele szczegółowe: Cel Budowa i rozbudowa autostrad i dróg ekspresowych. Cel Budowa i rozbudowa układów komunikacyjnych o znaczeniu metropolitalnym. Cel Sukcesywne wyprowadzanie ruchu tranzytowego z centrów miast. Cel Budowa połączenia kolejowego z Międzynarodowym Portem Lotniczym Katowice w Pyrzowicach. Cel Wykształcenie zintegrowanego systemu szynowego transportu publicznego w oparciu o tramwaj, tramwaj szybki i szybką kolej regionalną. Cel Poprawa jakości i ilości infrastruktury transportu publicznego, w tym dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych. Cel Wprowadzenie wspólnego biletu we wszystkich środkach transportu publicznego na terenie całej Metropolii Cel Dostosowanie tras i rozkładów jazdy do zmieniających się potrzeb (komunikacja nocna, nowe generatory ruchu pasażerskiego itp.) C1, C2, C3, C4, C7 C4, C7, C8 C8, C9, C10 C4, C7, C8 ZGODNOŚĆ Z CELAMI ST C1, C4, C7, C8 C8 C4 C7 C8 C4, C8 C4 C4, C7 C4, C6, C10 C7 C7 C8 C8 C8 23

28 Cel Efektywne wykorzystanie narzędzi inżynierii ruchu dla zwiększenia przepustowości połączeń drogowych i tramwajowych na terenie miast GZM. 7. Projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata Data uchwalenia: Katowice, kwiecień 2014 roku Cele strategiczne Cel 1. Zwiększenie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi. C8 C4, C7, 8 Cele szczegółowe: Cel 1.1 Poprawa dostępności głównych szlaków drogowych województwa poprzez zintegrowanie regionalnej i lokalnej sieci drogowej z główną, szkieletową siecią transportową regionu. Cel 2.1 Rozwój regionalnego transportu kolejowego. 8. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020 Data uchwalenia: Katowice, Lipiec 2013 roku Cel strategiczny 1: Rozwój i modernizacja komunikacji publicznej obszarów miejskich. Cele szczegółowe: Cel 1. Prowadzenie studiów i analiz dla rozwoju transportu publicznego. Cel 2. Rozbudowa i modernizacja obiektów i infrastruktury szynowej transportu publicznego Cel 3. Poprawa jakości taboru publicznego transportu autobusowego i szynowego. Cel 4. Koordynacja sieci połączeń i rozkładów jazdy komunikacji. Cel 5. Wprowadzenie wspólnego biletu dla różnych środków transportu publicznego, w tym z wykorzystaniem elektronicznej karty usług publicznych. Cel 6. Tworzenie punktów i węzłów przesiadkowych oraz miejsc typu park and ride na obrzeżach miast i park and walk na obrzeżach centrów miast zintegrowanych z transportem publicznym oraz systemem ścieżek rowerowych. Cel 7. Organizacja ruchu transportu publicznego. Cel 8. Promocja i rozwój infrastruktury rowerowej. Cel 9. Wspieranie integracji systemów transportu zbiorowego aglomeracji miejskich. Cel strategiczny 2: Rozbudowa i integracja systemu transportowego. Cele szczegółowe: Cel 1. Budowa, rozbudowa i modernizacja elementów infrastruktury transportowej o znaczeniu europejskim w ramach wyznaczonych korytarzy europejskich, w tym budowę, rozbudowę oraz remonty autostrad, dróg ekspresowych, szlaków kolejowych i wodnych oraz rozwój połączeń i infrastruktury lotniczej (MPL Katowice w Pyrzowicach oraz sieci lotnisk lokalnych) Cel 2. Budowa nowej oraz stałe podnoszenie jakości istniejącej infrastruktury transportowej, w tym: drogowej, kolejowej, lotniczej na rzecz stworzenia spójnego systemu transportowego w regionie z udrożnieniem połączeń między ośrodkami metropolitalnymi (aglomeracjami) i węzłowymi wraz ze wzmocnieniem połączeń komunikacyjnych wewnątrz regionu, w tym budową nowych odcinków dróg (krajowych, wojewódzkich, powiatowych) oraz przebudową istniejących odcinków dróg do parametrów zgodnych z wymogami UE. Cel 3. Powiązanie węzłów autostradowych i dróg ekspresowych z istniejącą siecią. Cel 4. Budowa i przebudowa dróg dojazdowych do autostrad i dróg ekspresowych. Cel 5. Implementacja narzędzi inteligentnego transportu, w tym systemów 24 C4, C8 C7 C1, C2, C3, C4, C7, C8 C9, C10 C&, C8 C8 C8 C8 C6, C8 C8 C8 C8 C4, C7, C8 C4, C7 C4, C7, C8 C4, C8 C4, C8

29 Cel 7. monitorowania i sterownia ruchem. Rozwój infrastruktury systemu transportu rowerowego, poprzez tworzenie dróg dla rowerów w obrębie pasa drogowego, przystosowywanie ulic do wspólnego ruchu pieszych, rowerzystów i pojazdów samochodowych, budowę samodzielnych dróg rowerowych. Cel 8. Wspieranie tworzenia infrastruktury służącej powiązaniu poszczególnych gałęzi transportu, poprzez rozbudowę m.in. centrów logistycznych i przeładunkowych, centrów przesiadkowych i miejsc postojowych dla samochodów ( park and ride ) oraz modernizację dworców Cel 10. Racjonalizację wykorzystania infrastruktury kolejowej, w tym linii przeznaczonych do ruchu towarowego; 9. Strategia Rozwoju Subregionu Centralnego Województwa Śląskiego na lata perspektywą do 2030 roku. Data uchwalenia: Katowice, styczeń 2014 Cel nadrzędny: Celem systemu transportu miejskiego w Subregionie Centralnym jest poprawa warunków życia mieszkańców, tak, aby obszar Subregionu stał się przyjaznym miejscem zamieszkania i pracy, a także korzystny wpływ na rozwój Subregionu, jako atrakcyjnego miejsca dla różnorodnej działalności ekonomicznej poprzez sprawną i efektywną organizację miejskich przewozów pasażerskich w coraz większym stopniu wykorzystującą innowacyjne technologie transportowe, nieuciążliwe dla środowiska naturalnego. Cele strategiczne: Cel 1. System transportu miejskiego oparty na nowoczesnej infrastrukturze i nowoczesnych środkach transportu. Cel 2. Zintegrowany, wysokiej jakości i efektywny system usług publicznego transportu miejskiego. Cel 3. Innowacyjny, bezpieczny i elastyczny transport miejski. Cel 4. Zrównoważona mobilność w miastach. Cele szczegółowe: Cel 1.1 Modernizacja infrastruktury drogowo ulicznej, na której prowadzone są trasy linii autobusowych i tramwajowych transportu miejskiego. Cel 1.2 Rozbudowa infrastruktury drogowo ulicznej o odcinki niezbędne do lepszego funkcjonowania transportu miejskiego Cel 1.3 Wsparcie budowy i modernizacji kluczowej infrastruktury drogowej Subregionu Centralnego Cel 1.4 Wsparcie planowanych prac modernizacyjnych i infrastruktury kolejowej oraz budowy odcinka łączącego MG z MPL Katowice w Pyrzowicach. Cel 1.5 Budowa dróg rowerowych o funkcjach transportowych, realizujących obsługę podróży obligatoryjnych i funkcjach rekreacyjnych oraz turystycznych. Cel 1.6 Budowa i utrzymanie parkingów dla rowerów w punktach docelowych ruchu rowerowego. Cel 2.1 Budowa parkingów park and ride. Cel 2.2 Promowanie system przesiadkowego w podróżach realizowanych w Subregionie Centralnym. Cel 3.1 Budowa zintegrowanych systemów zarządzania miejskim transportem zbiorowym i informacji. Cel 3.2 Sukcesywne przekształcanie infrastruktury transportu miejskiego w inteligentną C8 C8 C5, C6, C8 C7 C1, C2, C3, C4, C7, C8 C4, C7, C8 C8 C8 C8 C4 C4, C8 C4 C7 C8 C8 C6, C8 C8 C86 25

30 infrastrukturę. Cel 4.1 Wdrażanie w układzie drogowo ulicznym Subregionu Centralnego rozwiązań priorytetyzujących ruch środków transportu zbiorowego. 10. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego Data uchwalenia: Katowice, czerwiec 2004 roku Cele strategiczne: Cel 1. Przeciwdziałanie największym zagrożeniom i poprawa bezpieczeństwa publicznego Cel 2. Rozwój infrastruktury technicznej i transportowej poprawiającej warunki inwestowania Cele szczegółowe: Cel 1.1 Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego obejmująca między innymi zagadnienia organizacji ruchu (segregacja ruchu tranzytowego i lokalnego) w tym z uwzględnieniem przewozu ładunków niebezpiecznych, podniesienie standardu technicznego dróg oraz budowy ciągów pieszych i rowerowych a także modernizacja przejazdów kolejowych, w tym budowa wiaduktów; Cel 2.1 Budowa i poprawa parametrów technicznych dróg obejmująca między innymi zagadnienia usprawnienia połączeń z węzłami drogowymi, stacjami kolejowymi, centrami logistycznymi, lotniskami, ośrodkami miejskimi; Cel 2.2 Realizacja strategicznych elementów systemu transportowego obejmująca między innymi zagadnienia decydujące o międzynarodowych połączeniach regionu, w tym na przykład dotyczących: autostrad, dróg ekspresowych, linii kolejowych AGC i AGTC oraz LHS, Kanału Odra-Dunaj, rozbudowy MPL Katowice w Pyrzowicach, centrów logistycznych. C8 C8 C4, C6, C8 C4, C5, C7, C8 C4, C6, C8 C4, C7, C8 C4, C7, C8 Przeprowadzona powyżej w ujęciu tabelarycznym analiza stopnia zgodności celów strategicznych o charakterze ponadmiejskim z celami bieżącego Studium Komunikacyjnego wskazuje na wysoki stopień zgodności tych dokumentów. Dokument Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... zawiera zapisy zgodne lub niekolidujące z wymienionymi w powyższej Tabeli dokumentami rangi krajowej oraz zgodne z zapisami dokumentów rangi lokalnej, co wskazuje na spełnienie wymogu spójności. Realizacja ustaleń Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... pozwoli organom samorządowym ustalić konieczność rezerwacji w odpowiednich dokumentach planistycznych terenów na obszarach zurbanizowanych na potrzeby związane z rozwojem systemu transportowego z zachowaniem wymogów ochrony środowiska przyrodniczego i bioróżnorodności biologicznej. 26

31 2.5. ODNIESIENIE AKTUALIZACJI STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO MIASTA MYSŁOWICE DO STRATEGICZNEGO PLANU ADAPTACJI (SPA2020) DLA SEKTORA TRANSPORTOWEGO Według dokumentu KLIMADA Opracowanie i wdrożenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu (Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa listopad 2013 roku) transport stanowi jedną z 7 najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu dziedzin gospodarki. Ze względu na jej przestrzenny charakter infrastruktura drogowa i torowa należą do szczególnie wrażliwych na zmiany zjawisk klimatycznych, przede wszystkim opady i silny wiatr, a także upały i temperatura oscylująca wokół zera stopni (tzw. przechodzenie przez zero ). W rozdziale 16 Studium scharakteryzowano skutki wpływu tych zjawisk na infrastrukturę drogową i kolejową oraz opisano działania adaptacyjne, które wymagają najwcześniejszego podejmowania dla obiektów projektowanych na okres użytkowania lat. Z tego względu podejmowane obecnie działania muszą uwzględniać zmiany klimatu, jakie mogą wystąpić za 20 lub za 70 lat. TABELA 3 Kierunki działań adaptacyjnych do zmian klimatu wg planu SPA2020 Lp. Kierunki działań adaptacyjnych Główne odpowiedzialne instytucje 1 Dostosowanie aktów prawnych oraz przepisów technicznych dotyczących projektowania, budowy i dostosowania infrastruktury transportowej do zmian MŚ/GDOŚ/MriRW klimatu, zwłaszcza na terenach zalewowych 2 Uwzględnienie w procesie projektowania i budowy infrastruktury transportowej zmienionych warunków MTBiGM/MF/GDDKiA/PKP klimatycznych 3 Budowa nowej i przebudowa istniejącej infrastruktury budowlanej z dostosowaniem do przewidywanej zmiany Samorządy terytorialne temperatury, intensywności opadów i wiatru 4 Opracowanie harmonogramów kolejności utrzymania przejezdności tras komunikacyjnych lub zmiany tras i stosowania zastępczych środków transportowych 5 Opracowanie metodyki systemu monitoringu podpór wybranych mostów i ich otoczenia 6 Utworzenie stałego monitoringu wrażliwych na zmiany klimatu dziedzin infrastruktury transportowej i systemu ostrzeżeń dla służb technicznych GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GDOŚ - Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska MriRW - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi MŚ - Ministerstwo Środowiska MTBiGM - Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej NCBiR - Narodowe Centrum Badań i Rozwoju MTBiGM/GDDKiA/PKP/ Samorządy terytorialne NCBiR/NCN/MTBiGM MTBiGM/GDDKiA Wskaźniki monitor. Postępów wdrażania Tak/Nie Zmiany w normach projektowych Tak/Nie Kubatura infrastruktury dostosowanej do zmian klimatu Tak/Nie Wielkość nakładów na badania Tak/Nie Samo Studium Komunikacyjne..., jako dokument o zbyt wysokim stopniu uogólnienia nie ma bezpośrednich relacji ze strategicznym planem adaptacji (SPA 2020), niemniej świadome działanie i wdrażanie w odpowiednim czasie tych zapisów planu, które zostały bezpośrednio przypisane do realizacji przez władze samorządowe lub winny być monitorowane i wdrażane do miejscowego stosowania przez agendy Miasta powołane w pierwszej kolejności do prac nad rozwojem systemu transportowego. 27

32 3. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA 3.1. POŁOŻENIE FIZYCZNO-GEOGRAFICZNE Mysłowice to położone w południowej Polsce, na Górnym Śląsku, w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP), w województwie śląskim, miasto na prawach powiatu. Z Mysłowicami graniczą gminy: Katowice, Sosnowiec, Jaworzno, Imielin i Lędziny. Na terenie miasta wydzielono 15 jednostek pomocniczych gminy dzielnic: Bończyk-Tuwima, Brzezinka, Brzęczkowice i Słupna, Dziećkowice, Janów Miejski-Ćmok, Kosztowy, Krasowy, Larysz-Hajdowizna, Ławki, Morgi, Mysłowice Centrum, Piasek, Stare Miasto, Szopena-Wielka Skotnica (Śródmieście), Wesoła. Powierzchnia miasta wg danych GUS 1 za 2014 r. wynosiła 6562 ha, miasto zamieszkiwały osoby, stąd średnia gęstość zaludnienia wynosiła 1092 osoby/1 km 2. W ujęciu regionalizacji fizyczno-geograficznej J. Kondrackiego (1998) teren miasta Mysłowice znajduje się w całości w obrębie makroregionu Wyżyny Śląskiej (341.1). Wyżyna Śląska wchodzi w skład Wyżyny Śląsko-Krakowskiej (341), która z kolei wchodzi w skład prowincji Wyżyny Polskiej (34). Wyżyna Śląska dzieli się na terenie miasta na dwa mezoregiony: Wyżynę Katowicką (341.13), która obejmuje centralną i północną część miasta oraz Pagóry Jaworznickie (341.14), które obejmują południową część miasta.. TABELA 4 Regionalizacja fizyczno geograficzna PROWINCJA PODPROWINCJA MAKROREGION MEZOREGION Wyżyny Polskie (34) Wyżyna Śląsko- Krakowska (341) Wyżyna Śląska (341.1) Wyżyna Katowicka (341.13) Pagóry Jaworznickie (341.14)

33 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc Podział m. Mysłowice na mezoregiony BUDOWA GEOLOGICZNA2 Podłoże skalne obszaru Mysłowic stanowią utwory górnego karbonu, triasu, neogenu i czwartorzędu. Zasadniczą część przypowierzchniowej partii litosfery budują utwory karbonu, osiągające łączną miąższość od ok m do ponad 2000 m, ogólnie zmniejszającą się w kierunku wschodnim. Skały reprezentujące dolną część profilu karbonu górnego (namur): iłowce, łupki iłowcowe i mułowcowe z pokładami węgla oraz podrzędnie piaskowce (seria paraliczna), a także piaskowce, mułowce z pokładami węgla oraz zlepieńce (górnośląska seria piaskowcowa) występują bezpośrednio pod pokrywą osadów czwartorzędowych jedynie w rejonie położonym na północ od ulic: Katowickiej 2 Na podstawie: Opracowanie ekofizjograficzne dla miasta Mysłowice, Biuro Rozwoju Regionu, Katowice, grudzień 2015 r. 29

34 Obrzeżnej Północnej - Nowososnowieckiej. W ogólnym kierunku południowym zapadają pod utwory młodszego ogniwa karbonu górnego (westfal). Najstarszymi skałami odsłaniającymi się na powierzchni terenu są reprezentujące westfal: upki, piaskowce i węgiel warstw orzeskich (seria mułowcowa) oraz piaskowce, zlepieńce i podrzędnie łupki zawierające pakiety iłowców z pokładami węgla warstw łaziskich (krakowska seria piaskowcowa). Miąższość warstw orzeskich sięga ok. 500 m, a warstw łaziskich ok. 300 m. Warstwy orzeskie wykształcone są w formie szarych łupków z wkładkami drobnoziarnistych piaskowców i syderytów. Wśród łupków występuje przeszło 50 pokładów węgla, przeważnie o niewielkiej miąższości. Wychodnie tych skał są szeroko rozprzestrzenione od Centrum i Janowa Miejskiego po rejon Wesołej i Larysza. Budują także wyniesienie w rejonie Brzęczkowic. Na południe od dawnej osady Patykowiec warstwy orzeskie są przykryte osadami czwartorzędowymi, w rejonie Brzezinki zapadają pod osady warstw łaziskich. Dalej na południe, przebiega uskok krasowski, zrzucający warstwy skalne na południe, o ok. 200 m. Uskok ten ogranicza od północy rów tektoniczny Tychy Dziećkowice. W rejonie Wesoła Krasowy Dąbrowa warstwy orzeskie budują strop w wyniesionych tektonicznie blokach utworów karbonu aż do wspomnianego uskoku. Warstwy łaziskie wykształcone są jako piaskowce średnio- i gruboziarniste, silnie arkozowe i wapniste. Sporadycznie towarzyszą im ławice zlepieńców. Piaskowce są szare, szarobiałe bądź szarozielone, w części stropowej silnie zwietrzałe. Występują wśród nich soczewki szarych iłów. Łupki ilaste występują podrzędnie w stosunku do piaskowców, w postaci warstw towarzyszących pokładom węgla, z których kilka jest bilansowych. Wychodnie warstw łaziskich znajdują się w rejonie Brzezinki i południowej części Brzęczkowic. W kierunku południowym, wraz z obniżającą się powierzchnią terenu przykryte są osadami czwartorzędowymi o wzrastającej miąższości. Uskok krasowski (Książęcy) zrzuca warstwy skalne w skrzydle południowym, co powoduje, że strop utworów karbonu zalega na głębokości ponad 100 m. Na południe od uskoku krasowskiego, na zwietrzałych utworach stropu karbonu zalegają niezgodnie osady triasowe. Rozpoczynają się dolnotriasowymi piaskami i iłami czerwonymi lub pstrymi (pstry piaskowiec środkowy), na których zalegają wapienie jamiste retu. W omawianym rejonie skały te przykryte są osadami kenozoicznymi. Na powierzchni terenu odsłaniają się tylko utwory triasu środkowego (wapień muszlowy): wapienie płytowe i faliste, margle i dolomity warstw gogolińskich, dolomity kruszconośne oraz dolomity diploporowe. Skały takie budują masyw Dziećkowskich Gór, wzgórze Wygonie - Kępa oraz drugie wzgórze ostańcowe, na północny - zachód od zabudowań Furmańca. Powierzchnia stropu utworów triasu jest silnie urzeźbiona. 30

35 Utworów wyższych ogniw triasu nie stwierdzono w rejonie opracowania. Luka sedymentacyjna obejmuje także jurę i kredę oraz znaczną część neogenu (po miocen). Opisane wyżej skały podlegały w tym czasie erozji oraz dyslokacjom tektonicznym. Iły i mułki z przewarstwieniami piasków, osadzone podczas miocenu, występują na zerodowanych skałach karbonu lub triasu w południowo zachodniej części Mysłowic wyłącznie pod pokrywą osadów czwartorzędowych. Wypełniają obniżenia tektoniczne i rynny erozyjne warstwą o miąższości od kilku do ponad 200 m. W obrębie szerokiego obniżenia powierzchni podkenozoicznej, którego oś biegnie na wschód od drogi S1, osady miocenu wkraczają na północ od uskoku krasowskiego, sięgając na północ od Rowu Kosztowskiego. Czwartorzęd reprezentowany jest na powierzchni terenu przede wszystkim przez plejstoceńskie gliny zwałowe, piaski i żwiry lodowcowe i wodnolodowcowe, osadzone podczas zlodowacenia odry (środkowopolskie). Miąższość tych osadów jest zróżnicowana, w pradolinie Przemszy sięga ok. 50 m. Utwory czwartorzędu tworzą zwartą pokrywę w południowej części obszaru miasta, za wyjątkiem Dziećkowskich Gór oraz gór świadków na południe od Krasów. W części środkowej najszerzej rozprzestrzenione są gliny zwałowe, pokrywające niższe partie stoków wzgórz oraz deluwia zwietrzelin osadów karbonu i czwartorzędu. Obniżenie w północnej części Mysłowic wypełniają piaski i żwiry lodowcowe i wodnolodowcowe oraz młodoplejstoceńskie piaski i żwiry aluwialne budujące terasę akumulacyjną u zbiegu dolin Czarnej Przemszy, Brynicy i Rawy. Dna dolin rzecznych wypełniają holoceńskie osady aluwialne facji korytowej piaszczyste oraz facji pozakorytowej - mułki, iły i torfy. Najszerzej rozprzestrzenione są w dolinach Przemszy, Czarnej Przemszy, Boliny, Przyrwy i Rowu Kosztowskiego WODY PODZIEMNE Według Mapy Hydrogeologicznej w skali 1: ark. Kraków obszar miasta Mysłowice wchodzi w skład regionu górnośląskiego XVI. 3 W regionie górnośląskim wydzielono z kolei: podregion katowicki XVI2 (część północna miasta), podregion łaziski XVI3 (część centralna i południowozachodnia miasta) oraz podregion chrzanowski XVI4 (część południowo-wschodnia miasta). Region górnośląski XVI, podregion katowicki XVI2 obejmuje północną część miasta. W podregionie tym główny poziom użytkowy o charakterze szczelinowo-porowym występuje w utworach karbonu górnego reprezentowanych przez piaskowce oraz w utworach czwartorzędowych reprezentowanych przez piaski i żwiry. 3 Jóźwiak A., Kowalczewska G., Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:200000, ark. Kraków, WG, Warszawa, 1984; 31

36 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 6 Regionalizacja hydrogeologiczna miasta Mysłowice Region górnośląski XVI, podregion łaziski XVI3 obejmuje centralną i południowo-zachodnią część miasta. W podregionie tym główny poziom użytkowy o charakterze szczelinowo-porowym występuje w utworach karbonu górnego reprezentowanych przez zlepieńce i piaskowce oraz w utworach czwartorzędowych reprezentowanych przez piaski i żwiry. Region górnośląski XVI, podregion chrzanowski XVI4 obejmuje południowo-wschodnią część Mysłowic. W podregionie tym główny poziom użytkowy o charakterze szczelinowo-porowym występuje w utworach triasu środkowego reprezentowanych przez dolomity i wapienie, podrzędnie mogą występować również poziomy czwartorzędowe reprezentowane przez piaski i żwiry. 32

37 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 7 Główne zbiorniki wód podziemnych i użytkowe poziomy wodonośne na terenie m. Mysłowice Według informacji zamieszczonych na Mapach Hydrogeologicznych Polski w skali 1:50000 ark. Katowice i ark. Oświęcim na analizowanym terenie wydziela się użytkowe poziomy wodonośne w utworach triasowych oraz w utworach karbońskich. W północnej części miasta nie wydzielono użytkowych poziomów wodonośnych. Utwory triasowe występują w południowej części Mysłowic, zaś utwory karbońskie zajmują część centralną miasta. Stopień zagrożenia poziomów triasowych jest bardzo wysoki lub wysoki, gdyż nie mają one nad sobą warstwy izolacyjnej, natomiast stopień zagrożenia warstw karbońskich jest średni lub niski, z uwagi na występowanie warstwy izolującej. 33

38 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 8 Wydzielone na terenie m. Mysłowice Jednolite Części Wód Podziemnych Według Mapy wstępnej waloryzacji głównych zbiorników wód podziemnych (Skrzypczak [red], 2003), materiałów Państwowej Służby Hydrogeologicznej oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych [Dz. U nr 126 poz. 878] na terenie miasta, w utworach triasowych wydzielono jeden główny zbiornik wód podziemnych GZWP nr 452 Zbiornik Chrzanów obejmuje on południowo-wschodnią część miasta. Według podziału Polski na jednolite części wód podziemnych analizowany teren znajduje się w trzech JCWPd: nr 134, 141 i 146. JCWPd nr 134 obejmuje północną część miasta, JCWPd nr 141 obejmuje południowo-zachodnią część miasta, zaś JCWPd nr 146 obejmuje część południowo-wschodnią. 34

39 TABELA 5 Charakterystyka jednolitych części wód podziemnych Nr JCWpd ilościowego Ocena stanu chemicznego Ocena ryzyka 134 zły dobry zagrożony 141 zły dobry zagrożony 146 zły zły zagrożony Ujęcia wód podziemnych i ich strefy ochronne Na terenie miasta Mysłowice nie występują ujęcia wód podziemnych wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę pitną, nie ustanowione zostały również strefy ochronne ujęć, tak bezpośrednie, jak i pośrednie WODY POWIERZCHNIOWE Cały obszar miasta wchodzi w skład systemu rzecznego Wisły i obejmuje fragmenty dorzecza Przemszy, która powstaje z połączenia wód Białej i Czarnej Przemszy w rejonie tzw. Trójkąta Trzech Cesarzy. Rzeka Czarna Przemsza i Przemsza stanowi w całości wschodnią granicę miasta. Na terenie miasta wyróżnia się następujące cieki, które posiadają własne hydronimy: Bolina, Bolina Południowa 2, Dopływ Spod Nowej Gaci, Dopływ z Wesołej, Przemsza (na fragmencie Czarna Przemsza), Przyrwa, Rawa i Rów Kosztowski. Bezpośrednio do Przemszy uchodzą Rawa, Bolina, Przyrwa i Rów Kosztowski. Bolina Południowa 2 stanowi dopływ Boliny. Dopływ Spod Nowej Gaci i Dopływ z Wesołej to z kolei dwa niewielki cieki, mające miejscami nawet charakter rowów melioracyjnych. Płyną one w zachodniej i południowej części miasta. 35

40 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 9 Siec hydrograficzna m. Mysłowice Czarna Przemsza rzeka w województwie śląskim o długości 63,3 km, prawy dopływ Białej Przemszy. Źródła rzeki znajdują się na wysokości 385 m n.p.m. w Bzowie, dzielnicy Zawiercia, na Wyżynie KrakowskoCzęstochowskiej. Zlewnia Czarnej Przemszy wynosi 1045,5 km². Głównymi prawobrzeżnymi dopływami są Brynica i Bolina, zaś lewobrzeżnymi Mitręga, Trzebyczka i potok Pogoria. Czarna Przemsza płynie przez Próg Woźnicki, Garb Tarnogórski i Wyżynę Śląską. Od miejsca, w którym wpada do niej Brynica w Sosnowcu stanowi granicę między Zagłębiem Dąbrowskim a wschodnim terenem Górnego Śląska (wcześniej tę granicę stanowi właśnie Brynica). Nad rzeką leżą miasta: Zawiercie, Poręba, Siewierz, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Sosnowiec i Mysłowice. W Przeczycach znajduje się zbiornik retencyjny zaopatrujący w wodę mieszkańców Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i stanowiący rezerwę dla elektrowni Łagisza mieszczącej się w Będzinie. W roku 2005, między Wojkowicami Kościelnymi i Dąbrową Górniczą do użytku został oddany zbiornik Kuźnica Warężyńska, znany także jako Pogoria IV. 36

41 Zbiornik ma chronić niżej położone tereny przed powodzią i przechwytywać ewentualną falę wezbraniową na Czarnej Przemszy. Poza wysokimi stanami rzeka całkowicie omija zbiornik płynąc korytem na zachód od jeziora. Bolina Potok Bolina powstaje z połączenia się dwóch mniejszych potoków: Boliny Zachodniej oraz Boliny Południowej I. Bolina Zachodnia ma swoje źródła pomiędzy katowickimi częściami miasta: Ochojcem, Murckami i Muchowcem. Zasila wody stawów Barbara oraz Janina, będących częścią ośrodka wypoczynkowego pod nazwą Janina-Barbara. Zasila również wody zbiornika Bolina, będącego częścią ośrodka wypoczynkowego o tej samej nazwie. Bolina Południowa I ma swe źródła w okolicach dzielnicy Katowic Giszowca. Łączy się z Boliną Zachodnią obok ośrodka wypoczynkowego Bolina, tworząc Potok Bolina. Do Potoku Bolina w okolicach Janowa wpada Bolina Południowa II. Ma ona swe źródła w mieście Mysłowice, dzielnicy Wesoła. Potok Bolina przy granicy Mysłowic i Sosnowca wpada do Czarnej Przemszy, która po połączeniu się z Białą Przemszą tworzy Przemszę bezpośredni dopływ Wisły. Ujście Boliny do Czarnej Przemszy znajduje się w pobliżu mysłowickiego Parku Zamkowego i ul. Boliny. Długość Boliny to ok. 10 km, podobnie jak cieki opisane wyżej ciek ten jest silnie przekształcony antropogenicznie. Przyrwa to niewielki ciek, miejscami o charakterze rowu melioracyjnego czy kanału. Jego całkowita długość to ok. 1,6 km, uchodzi on do Przemszy w rejonie Wysokiego Brzegu. Rów Kosztowski to również niewielki ciek uchodzący do Przemszy w Dziećkowicach. Całkowita długość tego cieku to ok. 6 km. W zasadzie wszystkie cieki miasta są w bardzo dużym stopniu przekształcone, ich koryta uregulowane, a wody silnie zanieczyszczone. Również zbiorniki wód powierzchniowych to w zdecydowanej większości zbiorniki sztuczne. Największe zbiorniki na terenie miasta to fragment stawów szopienickich w północnej części miasta. W obrębie Mysłowic znajdują się należące do tego kompleksu stawy Hubertus III i Hubertus IV. Poza tymi stawami na terenie miasta znajduje się jeszcze kilkanaście mniejszych zbiorników, nie pełnią jednak one większej roli w hydrografii miasta. Na terenie miasta Mysłowice występuje osiem cieków, które stanowią Jednolite Części Wód Powierzchniowych oraz osiem zlewni Jednolitych Części Wód Powierzchniowych. Poniższa tabela przedstawia ich charakterystykę wraz z określeniem ich stanu/potencjału ekologicznego oraz celu środowiskowego dla danej JCWP zgodnego z Ramową Dyrektywą Wodną. 37

42 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 10 Podział na jednolite części wód powierzchniowych. 38

43 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice TABELA 6 Jednolite Części wód Powierzchniowych, w granicach których znajduje się obszar objęty opracowaniem L.p. Nr JCWP Nazwa Typ JCWP Status Ocena stanu 1 PLRW Rawa 2 PLRW Rów Kosztowski 3 PLRW Mleczna 4 PLRW Bolina 5 PLRW PLRW PLRW Przemsza od Zbiornika Przeczyce do ujścia Białej Przemszy Brynica od Zbiornika Kozłowa Góra do Ujścia Przemsza od Białej Przemszy do ujścia 8 PLRW Dopływ spod Nowej Gaci Źródło: Plan gospodarowania wodami w obszarze dorzecza Wisły. Potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych (6) Potok wyżynny krzemianowy z substratem gruboziarnistym zachodni (4) Potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych (6) Potok wyżynny krzemianowy z substratem drobnoziarnistym- zachodni (5) Ocena ryzyka osiągnięcia celów środowiskowych silnie zmieniona część wód Zły Zagrożona naturalna część wód Zły Zagrożona silnie zmieniona część wód Zły Zagrożona naturalna część wód Zły Zagrożona Mała rzeka wyżynna krzemianowa zachodnia (8) silnie zmieniona część wód Zły Zagrożona Mała rzeka wyżynna węglanowa (9) silnie zmieniona część wód Zły Zagrożona Mała rzeka wyżynna krzemianowa zachodnia (8) silnie zmieniona część wód Zły Zagrożona Potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych (6) Spośród wyróżnionych ośmiu jednolitych części wód powierzchniowych dwie posiadają status naturalnych JCWP, a sześć zaliczono do silnie zmienionych w wyniku działalności człowieka JCWP (np. w znacznym stopniu uregulowane rzeki). Obszar objęty opracowaniem obejmuje zatem tereny JCWP, które wymagają wysokiego poziomu interwencji i zarządzania oraz, które są narażone na znaczną presję ze strony działalności człowieka (silnie zmienione JCWP). silnie zmieniona część wód Zły Zagrożona 39

44 Tereny zagrożeń powodziowych Na większości terenu miasta nie występują zagrożenia powodziowe. Mapy szczególnego zagrożenia powodziowego wykonane przez KZGW wskazują jedynie niewielkie tereny możliwych podtopień we wschodniej części miasta, w dolinie Brynicy i Przemszy. Podtopienia te ograniczają się do najbliższego sąsiedztwa koryta rzek i nie zagrażają jakiejkolwiek zabudowie Ujęcia wód powierzchniowy i ich strefy ochronne Na terenie miasta Mysłowice nie występują ujęcia wód powierzchniowych ani ich strefy ochronne KLIMAT 4 Według klasyfikacji klimatyczno-rolniczej opracowanej przez R. Gumińskiego (1948), analizowany obszar zaliczany jest do dzielnicy XV częstochowsko-kieleckiej. Obszar ten cechuje klimat przejściowy między kontynentalnym, a oceanicznym. Ogólne warunki klimatyczne obszaru miasta charakteryzują następujące wartości parametrów meteorologicznych: średnia roczna temperatura powietrza: 7,5-8 o C, średnie roczne sumy opadów atmosferycznych: mm, w półroczu letnim mm, średnia liczba dni z mgłą w roku: dni, średni czas zalegania pokrywy śnieżnej: 75 dni w roku, przeważające wiatry: południowo-zachodnie (19%), północno-zachodnie (15%) i zachodnie (14%); cisze stanowią 11% czasu rocznego, czas trwania okresu wegetacyjnego: dni (według bonitacji warunków klimatycznych dla rolnictwa obszar miasta cechuje się warunkami korzystnymi 95 punktów w skali 100 punktowej) POWIERZCHNIA ZIEMI Ukształtowanie terenu 5 Według regionalizacji geomorfologicznej Polski południowej M. Klimaszewskiego (uszczegółowionej w prowincji Wyżyn Śląsko - Małopolskich przez S. Gilewską), obszar Mysłowic położony jest w strefie hercyńskiej, pozostając na obszarze kolejnych jednostek hierarchicznych niższego rzędu: prowincji: Wyżyny Śląsko-Małopolskie, podprowincji: Wyżyna Śląsko Krakowska, makroregionu: Wyżyna Śląska, mezoregionu: Wyżyna Śląska Południowa, regionów: Płaskowyż Bytomsko-Katowicki, 4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Mysłowice, Uchwała Nr XXX/656/08 Rady Miasta Mysłowice z dnia r. 5 Na podstawie: Opracowanie ekofizjograficzne dla miasta Mysłowice, Biuro Rozwoju Regionu, Katowice, grudzień 2015 r. 40

45 subregionu: Płaskowyż Katowicki Kotlina Mysłowicka, Zrębowe Pagóry Imielińskie, Zrębowe Pagóry Lędzińskie. Jedynie część południowo - zachodnia znajduje się w granicach prowincji: Kotliny Podkarpackie, podprowincji: Kotliny Podkarpackie Zachodnie, makroregionu: Kotlina Raciborsko Oświęcimska, mezoregionu: Kotlina Oświęcimska regionu: Dolina Wisły. Płaskowyż Katowicki obejmuje największą, zachodnią i północno-zachodnią część miasta. Składa się w obrębie Mysłowic z szeregu grzęd, garbów i kopulastych pagórów, rozdzielonych dolinami, wcięciami i obniżeniami erozyjnymi. Zajmują one zwarty obszar w północno- i środkowo-zachodniej części miasta, sięgając na wschodzie w przybliżeniu po linię kolejową Mysłowice-Oświęcim, zaś na południu po Krasowy i Wesołą. Jedynym wyraźnie izolowanym przestrzennie elementem jest południkowy garb Brzęczkowic, rozdzielony od zasadniczej części płaskowyżu obniżeniem wykorzystywanym przez ciek z Brzęczkowic i wspomnianą linię kolejową. Pagórkowatą rzeźbę łagodzą pokrywy deluwialne na stokach oraz pokrywy akumulacji lodowcowej w obniżeniach erozyjnych. Płaskowyż Katowicki stanowi najbardziej złożoną jednostkę geomorfologiczną obejmującą miasto. W jego obrębie wyróżniono szereg jednostek fizjograficznych niższego rzędu: grzbiet (kopuła) Mysłowic położony w skrajnie północnej części płaskowyżu na wysokości m z kulminacjami ,5 m w rejonie Janowa Miejskiego; grzbiet zamyka od zachodu i północy dolina Boliny, od wschodu - dolina Czarnej Przemszy, w części południowej grzbiet sąsiaduje z niewielkim pagórem Ćmoka ( m); wschodnim skrajem grzbietu poprowadzono tereny kolejowe, podcinające zbocza wzniesienia; kopułę Mysłowic oddziela od grzbietu Brzęczkowic obniżenie Słupnej; garb Brzęczkowic o pofalowanej wierzchowinie składającej się z pięciu kulminacji o wysokości od 280m na północy do m na południu; na wzniesieniach usytuowano zabudowę Osiedla Powstańców Śląskich; grzbiet opada stromymi zboczami ku dolinie Przemszy, deniwelacje pomiędzy wierzchowiną a doliną rzeki sięgają m; zachodnie zbocza wzniesień są zdecydowanie bardziej łagodne, a wysokości względne wynoszą tu maksymalnie m; garb Morgi - Larysz o wysokości do m, grzęda Starej Wesołej o kierunku równoleżnikowym, położona powyżej m, z kulminacją na wysokości 334 m n.p.m., stanowiącej najwyższe wzniesienie w obrębie Mysłowic, 41

46 grzęda Wesołej - Krasowych z kulminacją 315 m w rejonie stacji przekaźnikowej, powierzchnia grzędy obniża się stopniowo w kierunku wschodnim do m oraz 275 m w rejonie Dąbrowy, Kotlina Mysłowicka w północno-wschodniej części miasta obejmuje jedynie wąski pas doliny Czarnej Przemszy i Przemszy (w węźle wodnym Czarnej Przemszy, Brynicy i Białej Przemszy), rozszerzając się w części południowej w obrębie plejstoceńskiej terasy doliny rzeki (przeobrażony antropogenicznie rejon składowiska odpadów pomiędzy Przemszą, Dziećkowicacmi i Kosztowami). Dolina Przemszy wykazuje na pograniczu Mysłowic i Jaworzna wyraźną asymetrię: zbocza po stronie mysłowickiej przeważnie są strome i wysokie, po stronie jaworznickiej - teren jest płaski, położony do kilkunastu dwudziestu kilku metrów niżej. Powierzchnia Kotliny nachylona jest od ok m n.p.m. w części północnej do ok. 240 m n.p.m. powyżej przełomowego odcinka doliny Przemszy przez Zrębowe Pagóry Imielińskie. Zrębowe Pagóry Imielińskie podzielone są na dwie części (Pagóry Jeleniowskie i Imielińskie) przełomowym odcinkiem doliny Przemszy. Pagóry Imielińskie stanowi na obszarze Mysłowic zwarty masyw Dziećkowskich Gór, wznoszący się na wysokość od m w części północno-wschodniej do m w części południowo-zachodniej, w sąsiedztwie granicy z Imielinem. Wzniesienia opadają stromymi skarpami w kierunku doliny Przemszy, deniwelacje sięgają tu blisko 50 m w rejonie Dziećkowic - Jazdu i Pasieczek. Ku zachodowi masyw łagodnym obniżeniem przechodzi w Zrębowe Pagóry Lędzińskie. Zrębowe Pagóry Lędzińskie obejmują w granicach miasta dwa izolowane pagóry o charakterze gór świadków (kulminacje do 283 m n.p.m.). Teren pomiędzy ostańcami i na południe od nich buduje akumulacyjna równina polodowcowa wraz z szeroką ( m) martwą doliną o płaskim dnie, biegnącą ku wschodowi, pomiędzy Dziećkowskimi Górami a Kosztowami (Łąki Rzutna). Fragment mezoregionu Dolina Wisły obejmuje płaskodenną dolinę Przyrwy (Potok Ławecki), o szerokości ok m, oraz wyrównaną powierzchnię sandrową, rozciągającą się na zachód od wspomnianej doliny. Powierzchnia sandru wznosi się łagodnie ok. 3 8 m powyżej dna doliny Przyrwy, sięgając 259,5 m n.p.m. Nachylenia terenu Tereny płaskie i niemal płaskie, o nachyleniach powierzchni terenu do 2%, przeważają w południowo zachodniej i południowej części miasta, w rejonie Ławek oraz na południe od Krasowych. Tylko niewielkie fragmenty terenu mają nachylenia do 5%. Większe nachylenia w tym rejonie występują jedynie w obrębie doliny Przyrwy (najczęściej 2-5%, rzadziej do 8%) oraz na stokach dwóch ostańców erozyjnych (Krasowy, Wygonie-Kępa). Dolna partie stoków są łagodnie nachylone (2-8%), w partiach wyższych spadki rosną do 12-15%, a miejscami do ok. 20%. Zróżnicowane, miejscami bardzo duże (ponad 30%) jest nachylenie terenu w obrębie kamieniołomów rozcinających oba wzgórza. 42

47 Na wschód od wzgórza Wygonie-Kępa teren jest płaski lub łagodnie nachylony (0-5%, a sporadycznie do 8%). Znaczny udział terenów płaskich charakteryzuje też dolinę Przemszy, zwłaszcza między Brzęczkowicami i Dziećkowicami, przy czym na północ od Dziećkowic dużą część stanowi wierzchowina nadpoziomowego składowiska pyłów dymnicowych elektrowni Jaworzno III. W rejonie Dziećkowic i Jazdu płaska jest powierzchnia stosunkowo tu wąskich teras aluwialnych Przemszy. W rejonie Brzęczkowic i Centrum zbocza doliny Przemszy są dość strome (25-30%, a często ponad 30%), jedyna płaska powierzchnia terasowa znajduje się w rejonie ul. Promenada. W północnej części Mysłowic nachylenia mniejsze niż 2% występują powszechnie na północ od ul. Katowickiej, zarówno w obrębie doliny Przemszy, jak poza nią. Duży udział wśród powierzchni płaskich mają platformy uformowane pod zabudowę (w części z przemieszczonych gruntów rodzimych lub z gruntów nasypowych złożonych z odpadów). Przeważający udział powierzchni płaskich i prawie płaskich (do 5% nachylenia) charakteryzuje również tereny pomiędzy autostradą A-4 a zabudową dzielnic Słupna, Ćmok i Janów Miejski. W rejonie położonym na południe od autostrady A-4 (Larysz, Brzezinka, Morgi, Wesoła wysokości bezwzględne i względne garbów są największe. Największe jest również zróżnicowanie nachyleń terenu, a wartości spadków wynoszą najczęściej 2-12%. Nachylenia rzędu 12-25% występują na stoku wyeksponowanym w kierunku północno zachodnim, w rejonie ul. Skałki; na stokach o ekspozycji północnej w rejonie ul. Równoległej i Leśnej oraz na stokach; północno zachodnim, zachodnim i południowo zachodnim w rejonie ul. Dzierżonia. Nachylenia 12-20% - na stokach o ekspozycji południowej w rejonie ulic Leśnej, 3 Maja, Pogodnej; stoku o ekspozycji wschodniej na południe od ul. Laryskiej; stokach o zróżnicowanej ekspozycji w obrębie parowu między ul. Pukowca i Orzeszkowej oraz stoku wyeksponowanym w kierunku południowym, w rejonie ul. Orła Białego. Znaczne rozwinięcie rzeźby oraz zróżnicowana ekspozycja stoków powodują, że warunki geomorfologiczne istotnie wpływają tu na sposób projektowania kanalizacji. Jest to także rejon o powierzchni deformowanej wskutek eksploatacji węgla kamiennego. W południowo wschodniej części Mysłowic, w obrębie rozległego wzgórza ostańcowego, łagodnie nachylona jest powierzchnia wierzchowinowa. Łagodnie i średnio nachylone są stoki zachodnie (5-12%) Stoki północno wschodni i wschodni, rozcięte przez Przemszę przełamującą się przez pagóry zrębowe, nachylone są od ok. 5% do znacznie ponad 30% (najczęściej 8-20%). W obrębie naturalnie kształtowanych stoków nie występują warunki do tworzenia się osuwisk strukturalnych (osuwania się mas ziemnych). Zjawiska takie mogą natomiast zachodzić w obrębie sztucznie utworzonych skarp (ściany i skarpy kamieniołomów). 43

48 Antropogeniczne formy rzeźby Charakterystyczną cechą Mysłowic jest nagromadzenie w ich obrębie antropogenicznych elementów rzeźby, różnych co do swej genezy, rozmiarów i wtórnego przekształcenia. Do głównych rodzajów form antropogenicznych należy zaliczyć: wyrobiska poeksploatacyjne: kamieniołomy, piaskownie, glinianki, zwałowiska odpadów poprzemysłowych (górniczych, hutniczych i energetyki zawodowej), tereny przekopane, silnie przekształcone, z konglomeratem różnorodnych form antropogenicznych, warpie po szybikowo duklowej eksploatacji węgla kamiennego, nasypy i wkopy nieczynnych i nieistniejących linii kolejowych oraz użytkowanych linii kolejowych i dróg, powierzchnie zrównania antropogenicznego (kompleksy zabudowy przemysłowej i mieszkaniowej, wielkopowierzchniowe składowiska odpadów, tereny rekultywacji technicznej dawnych wyrobisk oraz likwidowanych niecek obniżeniowych powstałych w rezultacie podziemnej eksploatacji węgla kamiennego). Szczególnie duża koncentracja antropogenicznych form rzeźby występuje: w rejonie Szabelni na północ od ul. Nowososnowieckiej i koryta Boliny, w rejonie Wesoła - Krasowy Dąbrowa, w rejonie Brzezinka - Larysz - Morgi, w rejonie Brzezinka - Dziećkowice. Wyjątkowo licznie nagromadzone są liniowe elementy antropogeniczne w postaci wkopów i nasypów dróg kołowych, linii kolejowych oraz różnego rodzaju obwałowań (wały przeciwpowodziowe, obwałowania zbiorników). Wśród najistotniejszych elementów wymienić należy: wkop autostrady A4 w obrębie Dziećkowskich Gór, nasyp autostrady i wkopy linii kolejowych w rejonie trójpoziomowego węzła drogowo-kolejowego pomiędzy Słupną i Brzęczkowicami oraz w rejonie węzła autostrady A4 z drogą ekspresową S1, nasypy drogi S1 w południowej części miasta, wkop autostrady na zachód od Brzęczkowic, nasypy i wkopy linii kolejowych pomiędzy Słupną i Brzęczkowicami, nasypy linii kolejowej Mysłowice-Oświęcim w rejonie doliny Rowu Kosztowskiego (pomiędzy Kosztowami i Brzezinką), nasypy linii kolejowych w południowej i północnej części miasta, wały przeciwpowodziowe i towarzyszący im nasyp linii kolejowej wzdłuż Czarnej Przemszy. Rzeźba Mysłowic nosi wyraźne ślady dawnej eksploatacji różnych surowców mineralnych i działalności gospodarczych. W północnej części miasta stanowią je wyrobiska po eksploatacji piasków podsadzkowych, w części wypełnione wodą (stawy Hubertus), w części zajęte pod składowiska odpadów przemysłowych, w tym powstających przy wydobyciu i przeróbce węgla kamiennego (Stary Ewald). 44

49 Eksploatację prowadzono na rozległym obszarze na północ od koryta Boliny pomiędzy dzisiejszymi ulicami Katowicką i Obrzeżną Północną. W sąsiedztwie, pomiędzy terenami kolejowymi a wymienionymi ulicami, prowadzono eksploatację gliny, podobnie jak w licznych odkrywkach w rejonie Ćmoka i Janowa Miejskiego. W sąsiedztwie hut Rozalia i Aleksandra powstawały niewielkie hałdy odpadów pohutniczych, zaś wyraźne ślady dawnych szybików i dukli, budowanych dla wydobycia węgla, zachowały się w rejonie Brzezinki i Larysza; wyrobiska po eksploatacji gliny (Larysz, Morgi), w rejonie Wesołej. W Dziećkowicach oraz w Krasowach i Kosztowach liczne są różnej wielkości kamieniołomy i łomy wapieni lub dolomitów. W obrębie Mysłowic obserwuje się wtórne, wielokrotne przekształcanie i wykorzystanie elementów zdegradowanych i nawarstwianie się różnych form antropogenicznych kolejnych generacji Gleby 6 Gleby na terenie Mysłowic wytworzyły się na zróżnicowanym podłożu skalnym, co wynika z lokalnych cech budowy geologicznej. Podłoże piasków rzecznych lub utworów wodnolodowcowych (na ogół luźne), wypełnia Kotlinę Mysłowicką i Kotlinę Mlecznej, a więc głównie zachodnią i południową część miasta. Dla takiego podłoża charakterystyczne są gleby bielicowe. Ten typ gleb dominuje w Krasowach, Ławkach, Laryszu i Kosztowach. Gliny i piaski gliniaste są związane z utworami akumulacji lodowcowej lub ze zwietrzelinami utworów karbońskich, charakterystycznymi dla Płaskowyżu Murcek (środkowa i zachodnia część miasta). Z podłożem tym związane są na ogół gleby brunatne. Na terenie miasta występują one w odmianie wyługowanej (mniej zasobnej w próchnicę). Przeważają w Morgach, Brzezince i Wesołej. Z wychodniami triasowych skał węglanowych są związane rędziny brunatne, charakterystyczne dla rejonu Dziećkowic. Inne typy gleb występują znacznie rzadziej. W dolinie Przemszy występuję mady oraz rzadziej (tylko w Dziećkowicach) gleby torfowe i murszowe, natomiast w dolinach innych mniejszych cieków, zwłaszcza w południowej części miasta, stosunkowo często występują gleby torfowe, torfowo-mułowe lub mułowo-torfowe. Zgodnie z klasyfikacją bonitacyjną najlepsze gleby na terenie miasta, zaliczane do gruntów ornych (RIIIb) lub użytków zielonych (ŁIII, PsIII), są związane z glebami brunatnymi (Brzezinka i Morgi) oraz rędzinami ( Dziećkowice). Przypada na nie ok. 5% wszystkich użytków rolnych w mieście. Natomiast grunty o przeciętnych walorach glebowych IV klasy bonitacyjnej stanowię blisko połowę wszystkich użytków rolnych. Przeważają w Morgach, Brzezince i Dziećkowicach. Pozostałe grunty (połowa całego areału gminy) cechują się niskimi klasami bonitacyjnymi (V i VI). Najsłabsze gleby dominują w Ławkach, Krasowach i na południu Wesołej. W podziale na kompleksy rolniczej przydatności zaznacza się przewaga kompleksów żytnich (żytnio-ziemniaczanych), co jest związane z ogólnie dobrze przepuszczalnym podłożem i niezbyt bogatym w próchnicę profilem glebowym. W rejonie Starej Wesołej, Morgów, Larysza i Brzezinki występuje przeważnie kompleks 5 żytni 6 Na podstawie: Opracowanie ekofizjograficzne dla miasta Mysłowice, Biuro Rozwoju Regionu, Katowice, grudzień 2015 r. 45

50 (żytnio-ziemniaczany) dobry. Gleby tego kompleksu są wrażliwe na suszę i przeciętnie zasobne w składniki pokarmowe. Natomiast bardziej na południe w Ławkach, Krasowach i Dziećkowicach zdecydowanie przeważa kompleks 6 żytni (żytnio-ziemniaczany) słaby. Gleby tego kompleksu są zbyt przepuszczalne, okresowo suche i ubogie w składniki pokarmowe. Kompleksy pszenne (3 pszenny dobry i 4 pszenny wadliwy) występują niewielkimi płatami w Dziećkowicach, Brzezince i Morgach. Na obszarach, gdzie trwale lub okresowo występuje nadmiar wilgoci w glebie (grunty o dużym udziale frakcji ilastej, grunty organiczne, grunty lżejsze na terenach podmokłych) występują kompleksy zbożowo-pastewne. Przeważnie jest to lepsza jego odmiana (8 zbożowo-pastewny mocny), rzadziej słabsza (9 zbożowo-pastewny słaby). Ponadto część gruntów zaliczono do kompleksów użytków zielonych. Kompleksy te są charakterystyczne przede wszystkim dla obniżeń dolinnych. Lepsze grunty (III i IV klasa bonitacyjna) zaliczono do użytków zielonych średnich (2z), gorsze do użytków zielonych słabych i bardzo słabych (3z). Ogólnie należy stwierdzić, że gleby na terenie miasta charakteryzują się przeciętnymi walorami bonitacyjnymi, a znaczna część gleb słabo nadaje się do rolniczego wykorzystania. Ponadto użytki rolne na terenie miasta podlegają silnej antropopresji, która prowadzi do znaczących przekształceń cech fizyko-chemicznych profili glebowych. Należy podkreślić, że w przypadku Mysłowic ocenę predyspozycji gruntów do wykorzystania rolniczego można przeprowadzić dopiero po uwzględnieniu czynników antropogenicznych (skażenie gleb, kultura rolna, presja urbanizacyjna). TABELA 7 Użytkowanie powierzchni analizowanego terenu na podstawie danych ewidencyjnych Grupa użytków gruntowych Rodzaj użytku gruntowego Oznaczenie Ilość ha / % Użytki rolne Grunty orne R 1327,28 20,28 Sady S 47,85 0,73 Łąki trwałe Ł 396,92 6,07 Pastwiska trwałe Ps 231,95 3,54 Użytki rolne zabudowane BR 15,88 0,24 Grunty pod stawami Wsr 1,65 0,03 Rowy W 13,92 0,21 Grunty zadrzewione na użytkach rolnych Lzr 3,02 0,05 Użytki rolne razem 2038,47 31,15 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Lasy Ls 1827,52 27,93 Grunty zadrzewione i zakrzewione Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem Lz 147,09 2, ,61 30,17 46

51 Grunty zabudowane i zurbanizowane Tereny mieszkaniowe B 732,17 11,19 Tereny przemysłowe Ba 321,18 4,91 Inne tereny zabudowane Bi 227,10 3,47 Zurbanizowane tereny niezabudowane Tereny rekreacyjno wypoczynkowe Bp 52,32 0,8 Bz 89,98 1,37 Użytki kopalne K Brak Użytki ekologiczne Drogi Tereny komunikacji Dr 484,82 7,41 Tereny kolejowe Tk 166,85 2,55 Inne tereny komunikacyjne Ti 10,77 0,16 grunty przeznaczone pod budowę dróg publicznych lub linii kolejowych Użytki ekologiczne na gruntach rolnych Grunty zabudowane i zurbanizowane razem Użytki ekologiczne razem E Tp Brak 2085,18 31,86 Brak Brak Nieużytki Nieużytki N 372,69 5,70 Grunty pod wodami Grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi Grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi Grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi Grunty pod wodami razem Wm Brak Wp 29,08 0,44 Ws 26,03 0,4 55,11 0,84 Tereny różne Tereny różne Tr 18,05 0,28 RAZEM 6544,11 ha 100% Na terenie miasta największy obszar zajmują grunty zabudowane i zurbanizowane (niemal 32%), następnie lasy (ok.28%) i grunty orne (20,3%) powierzchni wszystkich gruntów. Zdecydowanie mniejszy udział mają łąki (ok. 6%) oraz pastwiska (ok. 3,5%). W strukturze klas glebowych zaznacza się duża ilość gruntów klas średnich i najsłabszych IV, V i VI klasy (łącznie 63,4%). Grunty klas najlepszych III zajmują łącznie zaledwie 4,27 % powierzchni wszystkich użytków rolnych. Strukturę klas glebowych obszaru gminy przedstawiono w poniższej tabeli oraz w postaci wykresu. 47

52 0,4% 0,3% 0,2% 0,4% R S 0,8% 1,4% 3,5% 4,9% 7,4% 2,5% 5,7% 20,3% 6,1% 3,5% 0,7% Ł Br W Ls B Bi Bz Ps Wsr Lzr Lz Ba Bp K 11,2% dr Tk 2,2% 27,9% 0,2% 0,2% Ti E E-N Tp E-Ls N Wp Ws Tr Ryc. 11 Użytkowanie terenu w gminie Mysłowice TABELA 8 Klasy gleb analizowanego terenu na podstawie danych ewidencyjnych Klasa Gleby RIIIa RIIIb RIVa RIVb RV RVI ŁIII ŁIV ŁV ŁVI PsIII PsIV PsV PsVI ok. 2116,48 ha 0,9 89,61 291,05 475,13 527,97 48,16 28,43 280,96 86,74 15,58 0,07 119,19 96,96 55,71 100% udział % 0,04 4,23 13,75 22,45 24,95 2,28 1,34 4,10 4,10 0,74 0 5,63 4,58 2,63 Ryc. 12 Procentowy udział poszczególnych klas gleb gminy Mysłowice 48

53 3.7. ZASOBY NATURALNE Na terenie objętym opracowaniem występuje szereg udokumentowanych złóż kopalin: węgla kamiennego, kamieni drogowych i budowlanych oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. W tabeli poniżej zestawiono złoża kopalin obecnie wymienione w Bilansie kopalin. TABELA 9 Złoża kopalin na obszarze m. Mysłowice L.p. ID Midas Złoże Kopalina Stan zagospodarowania Staszic WĘGLE KAMIENNE złoże zagospodarowane Wieczorek WĘGLE KAMIENNE złoże zagospodarowane Saturn WĘGLE KAMIENNE eksploatacja złoża zaniechana Wesoła WĘGLE KAMIENNE złoże zagospodarowane Mysłowice WĘGLE KAMIENNE złoże zagospodarowane Siemianowice-Szopienice I WĘGLE KAMIENNE eksploatacja złoża zaniechana Niwka-Modrzejów WĘGLE KAMIENNE eksploatacja złoża zaniechana Ziemowit WĘGLE KAMIENNE złoże zagospodarowane Imielin-Północ KAMIENIE DROGOWE I BUDOWLANE złoże zagospodarowane Imielin-Rek KAMIENIE DROGOWE I BUDOWLANE złoże zagospodarowane Wesoła SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ złoże rozpoznane szczegółowo Silesia B SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ eksploatacja złoża zaniechana Brzezinka I SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ eksploatacja złoża zaniechana Wesoła II SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ eksploatacja złoża zaniechana Lędziny WĘGLE KAMIENNE złoże rozpoznane szczegółowo Brzezinka WĘGLE KAMIENNE złoże rozpoznane szczegółowo Dziećkowice WĘGLE KAMIENNE złoże zagospodarowane Brzezinka - 2 WĘGLE KAMIENNE złoże rozpoznane szczegółowo Lędziny METAN POKŁADÓW WĘGLI Złoże zagospodarowane Brzezinka 1 WĘGLE KAMIENNE złoże rozpoznane szczegółowo Brzezinka 3 WĘGLE KAMIENNE złoże rozpoznane szczegółowo 49

54 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 13 Udokumentowane złoża występujące na terenie miasta Mysłowice Na terenie miasta część złóż podlega eksploatacji, utworzono dla nich następujące obszary i tereny górnicze: Dziećkowice, Giszowiec I, Imielin Północ III, Imielin Rek II, Janów, Lędziny I, Mysłowice, Wesoła II. 50

55 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 14 Obszary górnicze ustanowione na terenie miasta Mysłowice 51

56 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc Tereny górnicze ustanowione na terenie miasta Mysłowice ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Teren miasta Mysłowice jest w znacznym stopniu przekształcony na skutek trwających tu od lat procesów urbanizacyjnych. Bardzo silne piętno na strukturze miasta odcisnął intensywnie rozwijający się tu przemysł ciężki. W strukturze przyrodniczej miasta można wyróżnić kilka odrębnych jednostek. Część północna miasta jest bardzo mocno zurbanizowana. Znajduje się tu centrum miasta wraz z rozległymi terenami kolejowymi oraz terenem pokopalnianym oraz innych zakładów. Jedynie w północnej części tego obszaru występuje teren o większych walorach przyrodniczych, są to stawy Hubertus III i IV, stanowiące część Stawów Szopienickich, których większa część położona jest w Katowicach. 52

57 Północna część miasta oddzielona jest od jego części południowej klinem Lasów Murckowskich, które wcinają się tu, a następnie zanikają w rejonie Brzęczkowic. Lasy te niegdyś stanowiły zwarty kompleks leśny, jednak po realizacji autostrady A4, a wcześniej jeszcze Obwodnicy Zachodniej uległy fragmentacji i utraciły część swoich walorów. Należy zauważyć, że w zdecydowanej większości stanowią one lasy gospodarcze o niskiej wartości przyrodniczej. Paradoksalnie najciekawszymi pod względem przyrodniczym miejscami tych lasów są zapadliska i podtopienia powstałe na skutek szkód górniczych. Stanowią one lokalne centra bioróżnorodności. Lasy Murckowskie w tej części miasta właściwie stanowią enklawę pośród terenów zurbanizowanych, z resztą lasów łączą się już na terenie miasta Katowice. Zwarty pas terenów zurbanizowanych łączy część północną miasta z częścią południową poprzez dzielnicę Brzęczkowice, z tego też powodu właściwie brak jest jakichkolwiek powiązań przyrodniczych na osi wschód zachód. Południowa część miasta, a więc dzielnice Wesoła, Larysz, Kosztowy i Dziećkowice również jest dość mocno zurbanizowana, przy czym dominuje tu inny typ zabudowy niż w części północnej. Występują tu rozległe tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, miejscami dość rozproszonej. Częste są tu niewielkie pola uprawne, które rozlokowane są pomiędzy zabudową mieszkaniową. Właściwie brak jest tu bardziej wartościowych elementów przyrodniczych. Południową część miasta stanowi pas lasów, który oddziela tereny miasta Mysłowice od zabudowanych terenów Imielina i Lędzin. Interesującym elementem tych lasów są Łąki Rzutna. Choć lasy te również są intensywnie użytkowanymi lasami gospodarczymi, to jednak cechują się nieco większą wartością przyrodniczą, związaną z większą ilością niewielkich cieków i śródleśnych oczek wodnych i stawów. Niestety i ten kompleks jest dość mocno zdefragmentowany drogami i liniami kolejowymi, w tym drogą ekspresową S1. Pomimo, że miasto Mysłowice położone jest nad Przemszą, to jednak rzeka ma niewielki wpływ na kształtowanie struktury przyrodniczej miasta, gdyż w wielu miejscach jest uregulowana, a jej naturalna dolina w znacznym stopniu została zawężona. Również zbiorników wód powierzchniowych, które mogłyby kształtować lokalne centra bioróżnorodności jest na terenie miasta niewiele, zwykle stanowią one niewielkie oczka wodne lub stawy hodowlane nie tworzące ciągów czy systemów ekologicznych. Stan środowiska przyrodniczego miasta został dość dobrze zbadany. Najwartościowsze tereny miasta (opisano je w rozdziale poniżej), zostały wskazane, jako przyrodniczo cenne i proponowano je do objęcia ochroną. Opisane w rozdziale 3.9 tereny rzeczywiście prezentują podwyższone walory przyrodnicze i krajobrazowe i jako takie powinny być chronione przed procesami urbanizacyjnymi OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z 16 KWIETNIA 2004 R Ustanowione formy ochrony przyrody Na terenie miasta nie występują ustanowione obszarowe formy ochrony przyrody. Jedynymi formami ochrony przyrody jest czternaście pomników przyrody. 53

58 TABELA 10 Ustanowione Pomniki Przyrody na terenie m. Mysłowice L.p. 54 Nr wg rejestru RDOŚ Data utworzenia Podstawa uchwalenia Gatunek/obwód Lokalizacja Decyzja nr RL-VII-7140/18/81 Wojewody Katowickiego z dn r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie nr 43/2005 Wojewody Śląskiego z dnia r w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. nr 110, poz. 2869) Decyzja nr RL-VII-7140/19/81 Wojewody Katowickiego z dn r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie nr 44/2005 Wojewody Śląskiego z dnia r w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. nr 110, poz. 2870) Rozporządzenie nr 41/2005 Wojewody Śląskiego w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. nr 110, poz. 2867) Rozporządzenie nr 39/2005 Wojewody Śląskiego w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. nr 110, poz. 2865) Rozporządzenie nr 38/2005 Wojewody Śląskiego w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. nr 110, poz. 2864) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr LI/521/05 w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. nr 134, poz. 3312) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr LI/521/05 w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. nr 134, poz. 3312) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr LI/571/05 w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. nr 134, poz. 3312) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr LI/521/05 w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. nr 134, poz. 3312) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr LI/521/05 w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. nr 134, poz. 3312) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr XXIII/495/08 w sprawie ustanowienia pomników Lipa drobnolistna (Tilia cordata) Obwód 314 cm Dąb szypułkowy (Quercus robur) Obwód 430cm Klon pospolity (Acer platanoides) Obwód: 312cm Buk pospolity (Fagus sylvatica) Obwód: 340cm Buk pospolity (Fagus sylvatica) Obwód: 370cm Dąb szypułkowy (Quercus robur) Obwód: 280cm Dąb czerwony (Quercus rubra) Obwód: 240cm Klon pospolity (Acer platanoides) Obwód: 253cm Klon jawor (Acer pseudoplatanus) Obwód: 212cm Buk pospolity (Fagus sylvatica) Obwód: 343cm Buk pospolity (Fagus sylvatica) Obwód: 372cm ul. Bema działka nr 1818/75 obręb Dziećkowice ul. Bema działka nr 1801/75 obręb Dziećkowice Park Zamkowy obok budynku Sanepidu Działka nr 502/53 Trójkąt Trzech Cesarzy Działka nr 684/8 Promenada przy ul. Powstańców Działka nr 777/156 Ul. Powstańców Promenada Nr działki 24/156 Park Zamkowy Nr działki 502/53 Park Zamkowy Nr działki 502/53 Park Zamkowy Nr działki 502/53 Ul. Bema Nr działki 1818/75 Kompleks Leśny Mysłowice Słupna nr działki 535/59

59 przyrody (Dz. Urz. nr 99, poz. 2055) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr XXIII/495/08 w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. nr 99, poz. 2055) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr XXIII/495/08 z dnia r w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. nr 99, poz. 2055) Uchwała Rady Miejskiej w Mysłowicach nr XXXIV w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. z 2012r poz. 4898) Lipa drobnolistna (Tilia cordata) Obwód: 366cm Buk pospolity (Fagus sylvatica) Obwód: 310cm Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 372cm Własność LP Nadl.Katowice Kompleks Leśny Mysłowice Słupna nr działki 542/59 Własność Gmina Mysłowice Kompleks Leśny Mysłowice Słupna nr działki 535/59 Własność LP Nadleśnictwo Katowice przy ul. Kosztowickiej Na terenie Mysłowic nie występują obszary Natura Najbliższe obszary Natura 2000 to oddalone od granicy miasta: Obszar Natura 2000 PLH Łąki w Jaworznie - ok. 7,5 km w kierunku wschodnim; Obszar Natura 2000 PLH Torfowisko Sosnowiec-Bory - ok. 9,5 km w kierunku wschodnim; Obszar Natura 2000 PLB Stawy w Brzeszczach oddalony - ok. 10,5 km w kierunku południowym Proponowane formy ochrony przyrody oraz tereny cenne pod względem przyrodniczym Na terenie miasta Mysłowice brak jest ustanowionych obszarowych form ochrony przyrody, niemniej jednak na przestrzeni lat w różnych dokumentach miejskich wskazywano opisane poniżej 21 tereny 7 o podwyższonej wartości przyrodniczej, które mogłyby zostać objęte ochroną lub które należy chronić przed zmianami zagospodarowania. W Opracowaniu ekofizjograficznym z 2015 r. określono walory przyrodnicze i krajobrazowe miasta i wskazano te tereny, których walory zasługują na ich zachowanie. Dla każdego z wytypowanych terenów wyceniono jego walor stosując trójstopniową skalę oceny. Pod uwagę brano obecność rzadkich regionalnie gatunków i siedlisk, stan zachowania siedliska, jego funkcje ekologiczne np. rolę w funkcjonowaniu sieci powiązań przyrodniczych oraz walory krajobrazowe. Waloryzacji dokonano wg poniższych kryteriów: Walor 1 nadawano obszarom o stosunkowo niewielkich wartościach przyrodniczych i/lub krajobrazowych, które jednak pełnią ważne funkcje ekologiczne (np. tereny otwarte, elementy korytarzy ekologicznych). 7 Na podstawie: Opracowanie ekofizjograficzne dla miasta Mysłowice, Biuro Rozwoju Regionu, Katowice, grudzień 2015 r. 55

60 Walor 2 otrzymywały tereny lub obiekty o wysokich wartościach przyrodniczych i/lub krajobrazowych. Najczęściej były one ostoją rzadkich regionalnie gatunków roślin i zwierząt oraz dobrze zachowanych siedlisk przyrodniczych i pełniły ważną rolę w kształtowaniu różnorodności biologicznej. Walor 3 nadawano obszarom o ponadprzeciętnych w mieście i regionie wartościach przyrodniczych i/lub krajobrazowych, często zasługujących na ochronę prawną. Obszary takie charakteryzowały się obecnością rzadkich regionalnie i chronionych gatunków oraz dobrze zachowanych siedlisk przyrodniczych. Pełniły też ważną rolę w zachowaniu puli gatunków, różnorodności siedlisk i funkcjonowaniu sieci połączeń przyrodniczych. Wskazane w wyniku studiów literaturowych i wizji terenowych obszary, które powinny być pozostawione, jako tereny o głównej funkcji przyrodniczej, są istotne dla funkcjonowania sieci ekologicznych powiązań w mieście i regionie. Jednocześnie zapewniają zachowanie różnych typów siedlisk, w tym najcenniejszych fragmentów siedlisk przyrodniczych (od lasów liściastych, poprzez łąki do muraw kserotermicznych), zapewniając zachowanie różnorodności biologicznej na poziomie fitocenotycznym, gatunkowym (rośliny i związane z nimi zwierzęta) i genetycznym. 1. Stawy Hubertus Teren na północnym krańcu miasta, obejmujący południową część stawu Hubertus III, widły Brynicy i Rawy oraz staw Hubertus IV. Stawy te są pozostałością po dawnych kopalniach piasku, których wyrobiska wypełnione zostały wodą. Są one częścią kompleksu stawów o podobnym charakterze i genezie zlokalizowanych w granicach administracyjnych Katowic i Sosnowca. Ze względu na dokonywany zrzut wód dołowych kopalni Mysłowice, wody zbiornika Hubertus IV są silnie zasolone, co dyskwalifikuje go do wykorzystania dla potrzeb rekreacji, przy równoczesnym zachowaniu podstawowej - przyrodniczej funkcji. Brzegi obu zbiorników porośnięte są bujną roślinnością szuwarową (głównie szuwar trzcinowy Phragmitetum australis i mannowy Glycerietum maximae). Warunki te sprzyjają wielu ptakom błotnowodnym. Są to miejsca lęgowe dla kaczki krzyżówki (Anas platyrhynchos), czernicy (Nyroca fuligula), perkoza dwuczubego (Podpceps cristatus), brodźca piskliwego (Acitis hypoleucos), czajki (Vanellus vanellus), mewy śmieszki (Larus ridibundus), łabędzia niemego (Cygnus olor), łyski (Fulica atra), trzciniaka (Acreocephalus arundinaceos), kokoszki wodnej (Gallinula chloropus). Wody zbiornika są też miejscem występowania wielu gatunków ryb Oprócz walorów przyrodniczych stawy te pełnią funkcję rekreacyjną (miejsce spacerów, łowienia ryb, wypoczynku), korzystnie wpływają na mikroklimat sąsiadujących miast. Tereny otaczające stawy Hubertus przedstawiają niższy walor przyrodniczy. W obniżeniach występuje roślinność nitro-higrofilna z udziałem trzciny pospolitej (Phragmites australis), kielisznika zaroślowego (Calystegia sepium), sadźca konopiastego (Eupatorium cannabinum), manny mielec (Glyceria maxima), nawłoci kanadyjskiej (Solidago canadensis), a w miejscach suchszych roślinność 56

61 o charakterze ruderalnych zdominowana często przez trzcinnika piaskowego (Calamagrostis epigejos), Ważnym elementem są też zarośla i zadrzewienia m.in. z udziałem olszy czarnej (Alnus glutinosa), robinii akacjowej (Robinia pseudoacacia). Tereny te pełnią ważną funkcję przyrodniczą i stanowią naturalną otulinę dla kompleksu stawów. 2. Park Zamkowy z zadrzewieniami w dolinie Przemszy Park rozciąga się wzdłuż Czarnej Przemszy. Zadrzewienia mają tu zróżnicowany charakter. Część parku ma charakter pielęgnowanych zwartych zadrzewień parkowych, założonych lat temu. Rosną tu m. in. lipy (Tilia cordata), dęby szypułkowe (Quercus robur), klony (Acer platanoides i A. pseudoplatanus). Oprócz wymienionych gatunków drzew, które są naturalnym składnikiem wielogatunkowych lasów liściastych, występują tu także gatunki obcego pochodzenia, celowo wprowadzone do zadrzewień, np. kasztanowce (Aesculus hippocastanum), dąb czerwony (Quercus rubra), iglicznia trójciernowa (Gleditsia triacanthos). Odmienny charakter ma zieleń na peryferiach parku. Występują tu głównie zadrzewienia topolowe, brzozowe i osikowe, czasem młode okazy głogów, graba, paklonu. Obok nich rosną ozdobne krzewy jaśminowca, śnieguliczki, derenia białego, forsycji. Ta część paku nie jest pielęgnowana a roślinność ma częściowo charakter spontaniczny. Park pełni ważną funkcję rekreacyjną dla mieszkańców miasta. 3. Dolina Boliny Płaska dolina o szerokiej terasie zalewowej była w przeszłości istotnym elementem korytarza ekologicznego, łączącego kompleks lasów mysłowickich z obszarem, na którym łączą się rzeki: Brynica, Rawa i Czarna Przemsza. Funkcja te została znacznie ograniczona wskutek zasypania odpadami pogórniczymi odcinka doliny. Ciek jest uregulowany, koryto wybetonowane, a wody silne zanieczyszczone, co zmniejsza jej znaczenie przyrodnicze. Istotnym walorem doliny pozostał natomiast niski stopień zabudowy. Elementami mającymi wpływ na zróżnicowanie biocenotyczne i krajobrazowe doliny są płaty szuwarów trzcinowych (Phragmitetum australis) rozwijające się w lokalnych zagłębieniach terenu, roślinność nitrofilna ze związku Convolvulion sepium, nieużytki z trzcinnikiem piaskowym (Calamagrostis epigejos), a także pojedyncze okazy wierzby kruchej (Salix frafilis) i białej (S. alba). 4. Dolina Boliny Południowej II w Janowie Miejskim Niezabudowana dolina cieku z roślinnością higrofilną (szuwary, łąki, roślinność nitrofilna) oraz pojedynczymi zadrzewieniami. Przeważają szuwary trzcinowe (Phragmitetum australis) oraz nieużytkowane łąki zdominowane przez śmiałka darniowego (Deschampsia caespoitosa). Dolina ta jest elementem korytarzy ekologicznych. 57

62 5. Staw w Brzęczkowicach Niewielki powierzchniowo staw w dolinie Potoku Brzęczkowickiego, otoczony łąkami, zasilany wodami gruntowymi i opadowymi. Zbiornik otacza pierścień szuwaru tworzonego przez pałkę szerokolistną (Typhetum latifoliae), z przylegającymi szuwarami wysokich turzyc. Mimo niewielkich rozmiarów, oczko stanowi ostoję lęgową kokoszek wodnych, łysek i kaczek krzyżówek. Zamieszkują go karasie i słonecznice. Jak większość tego typu zbiorników, staw jest miejscem rozrodu chronionych gatunków płazów. W otoczeniu znajdują się fragmenty łąk świeżych z rzędu Arrhenatheretalia oraz nieużytki z trzcinnikiem piaskowym (Calamagrostis epigejos) o mniejszym znaczeniu przyrodniczym stanowiące otulinę dla stawu. 6. Dolina cieku Brzęczkowickiego Płaska dolina niewielkiego cieku pełniąca funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu sieci powiązań przyrodniczych, mimo jego uregulowania. Otwarta przestrzeń porośnięta roślinnością trawiastą (pozostałości łąk, szuwarów, traworośla z trzcinnikiem piaskowym - Calamagrostis epigejos) oraz nitrofilną i kępami drzew. Ciek płynie wśród luźnej zabudowy, co zwiększa walor doliny jako elementu krajobrazu w obszarze miasta oraz wpływa poprzez mozaikę siedlisk na różnorodność biologiczną. 7. Źródła Boliny Południowej II Obszar źródliskowy i fragment doliny niewielkiego, nie uregulowanego cieku, tworzącego naturalne meandry. W południowej części terenu znajduje się źródło. Wzdłuż cieku występują okrajki nitrofilne ze związku Convolvulion sepium, fragmenty wilgotnych łąk (mi.in. Scirpetum sylvatici) oraz przekształcone łąki wilgotne ze związku Calthion, łąki świeże koszone, fragmenty szuwarów (Typhetum latifoliae, Caricetum gracilis), zadrzewienia z olszą czarną (Alnus glutinosa) i wierzbą kruchą (Salix fragilis). 8. Szybiki kopalni Dar Karola To obszar w dużej części porośnięty przez las, który maskuje ślady dawnych robót górniczych w rejonie występujących tu wychodni pokładu węgla. Opisywany teren stanowi najlepiej zachowany obszar pogórniczy płytkiej eksploatacji węgla kamiennego w granicach Mysłowic. Obserwować tu można ślady wydobycia sięgające lat 20-tych XIX wieku. Po zaprzestaniu wydobycia spontanicznie wykształcił się tu las. Budują go głównie gatunki liściaste, zarówno rodzime jak i obce: dąb szypułkowy (Quercus robur), dąb czerwony (Q. rubra), jarzębina (Sorbus aucuparia), klon (Acer platanoides), brzoza brodawkowata (Betula pendula), czeremcha amerykańska (Padus serotina), robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia). Istniejące drzewostany pomimo zaburzonej struktury i składu charakteryzującego się znacznym udziałem gatunków obcego pochodzenia mają istotne znaczenie dla funkcjonowania lokalnych ekosystemów. W zagłębieniach powstałych wskutek pozyskiwania węgla metodą odkrywkową powstał niewielki staw utrwalony dziś roślinnością. Wokół stawu występują głównie szuwary: trzcinowy (Phragmitetum australis) i pałkowy (Typhetum latifoliae), a na obrzeżach rosną pojedyncze drzewa, głównie olsza czarna (Alnus 58

63 glutinosa). Staw ten jest swoistym biocentrum, stanowiącym miejsca masowego rozrodu płazów. W otoczeniu oprócz lasu i zadrzewień występują tereny otwarte porośnięte głównie przez trzcinnika piaskowego (Calamagrostis epigejos). Taki układ ekosystemów korzystnie oddziałuje na tereny sąsiednie, na które powraca licznie zwierzyna płowa - sarny, lisy i zające. Może też stwarzać siedlisko do rozwoju i bytowania ptactwa. 9. Staw w Laryszu Obszar planowanego użytku obejmuje gliniankę oraz tereny przyległe o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Największym walorem tego miejsca jest występowanie populacji kumaka nizinnego (Bombina bombina). Wśród roślin rzadkich wymienić należy centurię pospolita (Centaurium erythraea), kruszczyka szerokolistnego (Epipactis helleborine), pływacza zwyczajnego (Utricularia vulgaris). Jest to miejsce występowania cennych gatunków roślin i zwierząt. Rozwijająca się tu spontanicznie roślinność sprzyja występowaniu bogatej herpetofauny. Stwierdzono tu występowanie m. in. jaszczurki zwinki (Lacerta agilis), żaby trawnej (Rana temporaria), żaby jeziorkowej (R. lessonae), żaby śmieszki (R. ridibunda), rzekotki drzewnej (Hyla arboreta), ropuchy szarej (Bufo bufo), traszki grzebieniastej (Triturus cristatus), traszki zwyczajnej (T. vulgaris) oraz wspomnianego wyżej kumaka nizinnego (Bombina bombina). Główne zagrożenia dla tego obszaru to rozwijająca się zabudowa, zmiana stosunków wodnych, zaniechanie gospodarki rolnej (Tokarska-Guzik, Gorczyca 2014). 10. Dolina Rowu Kosztowskiego W dolinie niewielkiego cieku występują pozostałości łąk wilgotnych zdominowane dziś przez rozprzestrzeniający się śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa), fragmenty szuwarów z pałką szerokolistną (Typha latifolia), trzciną pospolitą (Phragmites australis), fragmenty łąk świeżych, roślinność nitrofilna oraz zadrzewienia z wierzbą kruchą (Salix fragilis) i olszą czarną (Alnus glutinosa). Ciek stanowi fragment ekologicznych połączeń w funkcjonowaniu korytarzy ekologicznych. 11. Łąki w Krasowach Jest to rozległy obszar na wschodnim skłonie wzniesienia kompleks roślinności o charakterze mozaikowym. Największe powierzchnie zajmują zbiorowiska łąk wilgotnych, świeżych i ziołoroślowych. Występuje tu łąki ostrożeniowe (Cirsietum rivulare), fitocenozy Epilobio-Juncetum, Scirpetum sylvatici, łąki ziołoroślowe (ze związku Filipedulion). W ich składzie florystycznym występują: ostrożeń łąkowy (Cirsium rivulare), ostrożeń błotny (C. palustre), ostrożeń warzywny (C. oleraceum), dzięgiel leśny (Angelica sylvestris), śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa), wiązówka błotna (Filipendula ulmaria), komonica błotna (Lotus uliginosus), sit rozpierzchły (Juncus effusus), kozłek lekarski (Valerana officinalis), trzęślica modra (Molinia caerulea) i in. W miejscach suchszych występują łąki świeże z rzędu Arrhenatheretalia z udziałem traw: rajgrasu (Arhenatherum elatius), kupkówki pospolitej (Dactylis glomerata), kostrzewy czerwonej (Festuca rubra), wiechliny łąkowej (Poa pratensis), a także barwnie kwitnących bylin: firletki poszarpanej (Lychnis flos-cuculi), jaskra ostrego (Ranunculus acris), szczawiu zwyczajnego 59

64 (Rumex acetosa), koniczyny łąkowej (Trifolium pratense), chabra łąkowego (Centaurea jacea), komonicy zwyczajnej (Lotus corniculatus). Niestety łąki te nie są w ostatnich latach koszone i podlegają spontanicznej sukcesji wtórnej, przekształcają swój skład gatunkowy i strukturę w wyniku czego zwiększa się udział wysokich nitrofilnych bylin oraz drzew. Oprócz łąk występuje tu roślinność higro-nitrofilna z udziałem m. in. kielisznika zaroślowego (Calystegia sepium), sadźca konopiastego (Eupatorium cannabinum), pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica), niecierpka gruczołowatego (Impatiens grandulifera), który występuje w niektórych miejscach masowo i kwitnąc na różowo decyduje o fizjonomii tego typu roślinności. W mozaice roślinności spotyka się także niewielkie fragmenty szuwarów z manną mielec (Glyceria maxima), trzciną pospolitą (Phragmites australis), pałką szerokolistną (Typha latifolia), turzycą zaostrzoną (Carex gracilis), a także zadrzewienia i zakrzewienia z olszą czarną (Alnus glutinosa) i szerokolistnymi gatunkami wierzb oraz zarośla z kaliną koralową (Viburnum opulus), kruszyną pospolitą (Frangula alnus) i czeremchą amerykańską (Padus serotina). W miejscach nieużytkowanych od dłuższego czasu dominuje ekspansywny trzcinnik piaskowy (Calamagrostis epigejos) i jeżyny (Rubus sp.). Na terenie łąk znajduje się niewielkie oczko wodne, powstałe w wyniku przecięcia istniejącej dolinki groblą. Porośnięte częściowo szuwarem mannowym i pałkowym, stanowi istotny element środowiska przyrodniczego, mający wpływ na zachowanie lokalnej bioróżnorodności oraz dogodne miejsce bytowania płazów. 12. Dolina dopływu spod Morgów Stosunkowo płaska dolina z mozaiką roślinności łąkowej (głównie łąki świeże, koszone), nitrofilnej, polami uprawnymi, zadrzewieniami olszowymi. Pełni rolę ekologiczną jako element korytarza ekologicznego, podnosi różnorodność biologiczną. 13. Dolina dopływu spod Starej Wesołej Najcenniejszym elementem tego obszaru jest zbiornik wodny pochodzenia antropogenicznego. Jest to zbiornik powstały w niecce osiadania na terenie leśnym, którego lustro wody całkowicie pokryte jest rzęsą drobną (Lemna minor). Spontanicznie tworzy się tu roślinność o charakterze nadwodnym z udziałem pałki szerokolistnej (Typha latifolia), kosaćca żółtego (Iris pseudacorus), czy sitowia leśnego (Scirpus sylvatica). Zbiornik zasiedliły już kaczki krzyżówki żywiące się rzęsą. W sąsiedztwie znajdują się okrajki nitrofilne, łąki, pola, nieużytki i zadrzewienia olszy, zwiększające różnorodność biologiczną. Zbiornik może też stanowić środowisko życia płazów. Pozostała część doliny przedstawia niższy walor przyrodniczy, ocieniona jest przez drzewa a wśród roślinności przeważa roślinność o charakterze higronitrofilnym, wilgotnych łąk i szuwarów zalewowych, zadrzewienia. 14. Dolina dopływu spod Dąbrowy Dolina cieku, porośnięta łąkami świeżymi koszonymi i polami ornymi, fragmentami szuwaru pałkowego (Typhetum latifoliae), częściowo zacieniona. Element korytarza ekologicznego. 60

65 15. Dolina Przyrwy Obejmuje obszar doliny uregulowanego cieku. Fragmenty obszaru zostały również zmeliorowane. Mimo to dolina ta posiada wiele cech naturalnych, wśród których największe znaczenie przyrodnicze mają rozległe tereny łąkowe. Występuje tu mozaika siedlisk, z których największe walory posiadają łąki świeże z rzędu Arrhenatheretalia użytkowane kośnie, łąki wilgotne (Scirpetum sylvatici, pozostałości łąk ostrożeniowych Cirsietum rivulare) oraz fragmenty szuwarów (Phragmitetum australis, Typhetum latifoliae, Glycerietum maximae). Wzdłuż cieku zachowały się także fragmenty dawnych lasów w postaci zadrzewień mających istotny wpływ na lokalny krajobraz, w których dominują olchy, brzozy, dęby szypułkowe i wierzby. Wraz z polami uprawnymi i nieużytkami pełnią one ważną funkcję przyrodniczą. 16. Staw w Ławkach Staw śródleśny, pełniący funkcję zbiornika przeciwpożarowego stanowi szczególnie obfite siedlisko lęgowe płazów. Występują w nim licznie dwa gatunki płazów bezogonowych: ropucha zielona i rzekotka drzewna. Stwarza też dogodne warunki dla ptactwa wodno-błotnego. Obok łysek, kaczek krzyżówek, łabędzi podawane są z tego miejsca obserwacje żerującego zimorodka, a w bezpośrednim otoczeniu zbiornika - rzadkiego w Polsce dudka. Tereny przyległe są wyjątkowo atrakcyjnym obszarem rekreacji, wykorzystywanym przez mieszkańców miasta jako miejsce wypoczynku. Staw porastają duże powierzchniowo agregacje trzciny pospolitej (Phragmites australis), mniejsze powierzchnie zajmuje szuwar pałkowy (Typhetum latifoliae) i fitocenozy z kosaćcem żółtym (Iridetum pseudacori). Na powierzchni lustra wody obficie występuje grążel żółty (Nuphar lutea) i rdestnica pływająca (Potamogeton natans). 17. Łąka w Ławkach Położone przy granicy Mysłowic z gminą Lędziny pozostałości łąk wilgotnych. Kiedyś walory tych łąk były zdecydowanie wyższe (poprzednie opracowanie ekofizjograficzne), lecz w wyniku melioracji łąka została częściowo osuszona, co spowodowało intensywny rozwój śmiałka darniowego (Deschampsia caespitosa), który kształtuje obecnie fizjonomię zbiorowiska, a w miejscach przesuszonych masowo występuje trzcinnik piaskowy (Calamagrostis epigejos). Na lepiej zachowanych podmokłych fragmentach terenu i w rowach melioracyjnych spotyka się jeszcze gatunki łąk wilgotnych rzędu Molinietalia, np.: rdest wężownik (Polygonatum bistorta), czy ostrożeń łąkowy (Cirsium rivulare). Szczególną wartością łąki w Ławkach było występowanie miejsc lęgowych derkacza (niepotwierdzone w czasie wizji terenowej). 18. Kamieniołom Krasowy Wzniesienie sięga 283,7 m n.p.m., odsłaniające wapienie warstw gogolińskich, które były eksploatowane w kamieniołomie na szczycie wzgórza. Ściana kamieniołomu jest bardzo dobrze zachowana. U wejścia do kamieniołomu znajduje się dobrze zachowany wapiennik. Dno kamieniołomu w części porośnięte jest trzcinnikiem piaskowym (Calamagrostis epigejos) i pojedynczymi krzewami, w części zaś pokryte rumoszem skalnym. Wzgórze Krasowy jest miejscem występowania wielu roślin 61

66 typowych dla zbiorowisk kserotermicznych klasy Festuco-Brometea i Trifolio-Geranietea. Występuje tu, m. in. poziomka twardawa (Fragaria viridis), chaber drakiewnik (Centaurea scabiosa), macierzanka (Thymus pulegioides), rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria), gorysz pagórkowy (Peucedanum oreoselinum), wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias), lucerna sierpowata (Medicago falcata), krwiściąg mniejszy (Snguisorba minor), dąbrówka kosmata (Ajuga genevensis), kłosownica pierzasta (Brachypodium pinnatum), jaskier bulwkowaty (Ranunculus bulbosus), rutewka mniejsza (Thalictrum minor), szałwia okółkowa (Salvia verticillata), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis). Obszar kamieniołomu jest miejscem lęgowym potrzeszcza ptaka związanego z otwartymi terenami rolniczymi. Wzgórze porośnięte dobrze wykształconymi murawami kserotermicznymi posiada duże walory przyrodnicze jako ostoja gatunków i zbiorowisk muraw kserotermicznych i związanych z nimi bezkręgowców oraz wysokie walory krajobrazowe, co wymaga ochrony poprzez odpowiednie kształtowanie bezpośredniego otoczenia i ochronę przed zainwestowaniem terenu. 19. Wzgórze Wygonie-Kępa Wzniesienie o kulminacji 283 m n.p.m zbudowane z węglanowych osadów morza środkowotriasowego, położone w krajobrazie rolniczym. Wzgórze jest dobrym punktem widokowym. W kamieniołomie części wzgórza eksploatowane były kiedyś dolomity kruszconośne. Obecnie podlega on spontanicznej kolonizacji przez rośliny. Wapienne ściany odsłaniają się tylko niewielkimi fragmentami w kilku miejscach. Pozostała część porośnięta jest murawą kserotermiczną klasy Festuco-Brometea, z całym kompletem gatunków charakterystycznych dla tego typu siedlisk, występują tu m. in. wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias), kłosownica pierzasta (Brachypodium pinnatum), macierzanka (Thymus pulegioides), drżączka średnia (Briza media), len przeczyszczający (Linum catharticum), gorysz pagórkowy (Peucedanum oreoselinum), posłonek rozesłany (Helianthemum ovatum), chaber drakiewnik (Centaurea scabiosa), cieciorka pstra (Coronilla varia), lucerna sierpowata (Medicago falcata), pajęcznica gałęzista (Anthericum ramosum), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis) i pierwiosnek lekarski (Primula oficinalis). Murawy takie są siedliskiem chronionym o znaczeniu europejskim. Wzgórze posiada także wysokie walory krajobrazowe, które wymagają ochrony poprzez odpowiednie kształtowanie bezpośredniego otoczenia. Wzgórze Wygonie-Kępa, powyżej kamieniołomu, porośnięte jest zwartym, stosunkowo młodym drzewostanem, o dość bogatym składzie gatunkowym. Wyraźnie zaznacza się udział sosny (Pinus sylvestris), brzozy (Betula pendula), modrzewia (Larix decidua), jawora (Acer pseudoplatanus), buka (Fagus sylvatica), dębów: szypułkowego (Quercus robur) i czerwonego (Q. rubra). Ten ostatni gatunek, obcego pochodzenia, odnawia się w drzewostanie. Fragmentami las ten nawiązuje do wielogatunkowych lasów liściastych ze związku Carpinon, częściowo, tam gdzie wyraźnie zaznacza się udział sosny, do borów mieszanych (Querco roboris-pinetum) z udziałem borówki czernicy (Vaccinium myrtyllus), orlicy pospolitej (Pterdium aqulinum) i mietlicy (Agrostis capillaris) w runie. Na skraju lasu stwierdzono występowanie konwalii majowej. 62

67 20. Łąki Rzutna Rozległe obszary ciągnące się w dolinie cieku w kompleksie lasów ławecko-dziećkowickich. Jest to kompleks śródleśnych łąk wilgotnych, do niedawna użytkowanych kośnie. Tworzy je mozaika zbiorowisk roślinnych warunkowanych topograficznie i przez różny stopień uwodnienia podłoża. Występuje tu fragmenty łąki ostrożeniowej (Cirsietum rivulare), fitocenozy Scirpetum sylvatici, Epilobio- Juncetum, Angelico-Cirsietum, płaty z Deschampsia caespitosa, łąki ziołoroślowe ze związku Filipendulion. Między nimi występują niewielkie płaty szuwarów z Carex gracilis, Iris pseudoacorus, fitocenozy Phalaridetum arundinaceae, Glycerietum maximae, a także roślinność nitrofilna ze związku Convolvulion sepium i niewielkie kępy zarośli szerokolistnych wierzb. W miejscach przesuszonych lub wyżej wyniesionych występują fragmenty łąk świeżych a nawet muraw napiaskowych. Taka mozaika siedlisk tworzy dużą różnorodność biologiczną. Łąki te są ostoją licznych gatunków z rzędu Molinietalia. Występuje tu tojeść pospolita (Lysymachia vulgaris), ostrożeń łąkowy (Cirsium rivulare), ostrożeń błotny (C. palustre), ostrożeń warzywny (C. oleraceum), knieć błotna (Caltha paslustris), śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa), dzięgiel leśny (Angelica sylvesris), gorysz błotny (Peucedanum palustre), sit rozpierzchły (Juncus effusus), komonica błotna (Lotus uliginosus), trzęślica modra (Molinia caerulea), wiązówka błotna (Filipendula ulmaria), sitowie leśne (Scirpus sylaticus). Spośród gatunków podlegających częściowej ochronie prawnej wymieć należy storczykowate: listerę jajowatą (Listera ovata), kukułkę szerokolistną (Dactylorhiza majalis), a ponadto centurię pospolitą (Centaurium erythraea) i ciemiężycę zieloną (Veratrum lobelianum) (Smolińska 2013). W przylegającym lesie występuje kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine) Na łąkach występują stosunkowo liczne populacje dwóch rzadkich gatunków ptaków: bekasa i derkacza (zagrożonego wyginięciem w Europie). W ostatnich latach w północnej części łąk (tzw. łąka Końska) gnieździ się para żurawi. Jest to też ważne miejsce dla ochrony płazów. Teren ten przedstawia ponadprzeciętne walory przyrodnicze w skali miasta, a nawet całego regionu. Walory florystyczne i fitocenotyczne te powinny być chronione, a ich możliwe jest jedynie przy ekstensywnym użytkowaniu kośnym łąki (minimum raz na dwa lata). 21. Pagóry Imielińskie Obszar o powierzchni 560 ha w południowo-wschodniej części miasta stanowi pasmo wzgórz zbudowanych z wapieni triasowych ograniczone od północy i południa uskokami o przebiegu równoleżnikowym. Najważniejszym uskokiem poprzecznym jest uskok Granice - Jazd dzielący obszar jednostki na część północno-wschodnią - wyniesioną, gdzie utwory triasowe w znacznej mierze wychodzą na powierzchnię oraz część południowo-zachodnią - zrzuconą. Obszar ten cechują największe deniwelacje na terenie Mysłowic. Najniżej położone jest dno Doliny Przemszy w Dziećkowicach na wysokości 233,5 m n.p.m., natomiast najwyższym wzniesieniem jest Wzgórze nad Pasieczkami - 310,1,m n.p.m. Strefa krawędziowa zrębu dziećkowickiego posiada walory widokowe z rozległym 63

68 widokiem na tereny sąsiadujące. Budowa geologiczna, walory przyrody nieożywionej z przełomowym odcinkiem Przemszy, uzupełniają elementy świata roślin i zwierząt murawy kserotermiczne, dobrze zachowany las grądowy, zarośla śródpolne oraz ekstensywnie użytkowane pola z rzadkimi chwastami (Czylok i in. 2002). Najcenniejszymi obiektami na Pagórach Imielińskich są: 21a) Las Grabina Naturalny wielogatunkowy las grądowy Tilio-Carpinetum. Drzewostan tworzą głównie dąb szypułkowy (Quercus robur), lipa drobnolistna (Tilia cordata), grab (Carpinus betulus), klon (Acer platanoides) z domieszką buka (Fagus sylvatica). Niektóre drzewa są okazałe i mają wymiary zbliżone do pomnikowych. Runo ma charakter naturalny i odpowiada składem runu mezofilnych lasów liściastych. Spotkać tu można kruszczyka szerokolistnego (Epipactis helleborine), bluszcz pospolity (Hedera helix), miodunkę ćmę (Pulmonaria obscura), gajowca żółtego (Galeobdolon luteum), kopytnika pospolitego (Asarum europaeum), barwinka pospolitego (Vinca minor), kokoryczkę wielokwiatową (Polygonatum multiflorum), zawilca gajowego (Anemone nemorosa), przylaszczkę pospolitą (Hepatica nobilis). Dużą atrakcją florystyczną jest także występowanie rzadkiego i chronionego przedstawiciela storczykowatych buławnika wielkokwiatowego (Cephalanthera damasonium), który ma tu swoje jedyne stanowisko w Mysłowicach. Grąd Tilio-Carpinetum jest identyfikatorem chronionych siedlisk o znaczeniu europejskim. Las ten, zajmujący niewielką powierzchnię, jest izolowany od innych kompleksów leśnych i pełni rolę wyspy środowiskowej w odlesionym kulturowym krajobrazie Pagórów Imielińskich. Odgrywa też ważną rolę ekologiczną jako tzw. przystanek (stepping stone) np. w migracji, schronieniu lub gniazdowaniu ptaków. 21b) Kamieniołom w Dziećkowicach Najlepiej zachowane murawy kserotermiczne znajdują się w kamieniołomie wapienia w Dziećkowicach. Stanowi on podłużne, głębokie wcięcie niemal równoległe do stromego stoku. Jest to miejsce bytowania licznej malakofauny. Górna krawędź kamieniołomu jest dobrym punktem widokowym. Kamieniołom w Dziećkowicach prezentuje pełne odsłonięcie warstw gogolińskich górnych, wykształconych w postaci wapieni, wapieni marglistych i margli z przewarstwieniami przewodniego horyzontu zlepieńców śródformacyjnych. Niektóre warstwy zawierają liczne okazy skamieniałości środkowotriasowej fauny. Murawy kserotermiczne zajmują tu duże powierzchnie, są bardzo bogate florystycznie i bardzo dobrze zachowane. W ich składzie florystycznym spotyka się cały zestaw gatunków typowych dla muraw kserotermicznych, m. in. wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias), kłosownica pierzasta (Brachypodium pinnatum), macierzanka (Thymus pulegioides), drżączka średnia (Briza media), len przeczyszczająca (Linum catharticum), gorysz pagórkowy (Peucedanum oreoselinum), posłonek rozesłany (Helianthemum ovatum), chaber drakiewnik (Centaurea scabiosa), cieciorka pstra (Coronilla varia), lucerna żółta (Medicago falcata), pierwiosnek lekarski (Primula oficinalis). Występują tu też rzadkie gatunki, takich jak: dziewięścił bezłodygowy (Carlina acaulis) i głowienka wielkokwiatowa (Prunella grandiflora). Duży walor krajobrazowy i przyrodniczy wskazuje na potrzebę ochrony tego kamieniołomu wraz z murawami kserotermicznymi. 64

69 21c) Wzgórze nad Pasieczkami Występuje w formie grzędy o wysokości sięgającej 310,1 m n.p.m. Stok północny jest integralną częścią wierzchowiny, stok południowy jest stromy. W partii szczytowej znajdują się dwa niewielkie kamieniołomy o wysokości ścian do 7 m oraz szereg drobnych łomów, między którymi usypany jest rumosz skalny W kamieniołomach eksploatowane były dolomity kruszconośne. Wzgórze jest bardzo dobrym punktem widokowym. Grzęda wraz z kamieniołomami porośnięta jest przez bardzo dobrze wykształcone murawy kserotermiczne (Adonido-Brachypodietum) z klasy Festuco-Brometea siedlisko o znaczeniu europejskim. Wśród roślin tu występujących spotyka się cały komplet gatunków kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea, m. in. poziomka twardawa (Fragaria viridis), chaber drakiewnik (Centaurea scabiosa), macierzanka (Thymus pulegioides), gorysz pagórkowy (Peucedanum oreoselinum), wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias), lucerna żółta (Medicago falcata), krwiściąg mniejszy (Snguisorba minor), kłosownica pierzasta (Brachypodium pinnatum), rutewka mniejsza (Thalictrum minor) i szałwia okółkowa (Salvia verticillata), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), wilżyna cienista (Ononis spinosa) i in. Miejscami w murawach występuje trzcinnik piaskowy (Calamagrostis epigejos), przyjmując czasem rolę dominanta. 21d) Mozaika siedlisk w rejonie zbocza doliny Przemszy Wysoka, stroma krawędź doliny Przemszy o dużych walorach krajobrazowych i widokowych i przyrodniczych i mozaiką siedlisk. Dominującym tu typem roślinności są dobrze zachowane murawy kserotermiczne (Adonido-Brachypodietum) z całym kompletem gatunków charakterystycznych dla klasy Festuco-Brometea porastające strome stoki, krawędzie oraz liczne kamieniołomy i mniejsze wyrobiska skał wkomponowane w skale krawędzi doliny. Bogactwo kolorowo kwitnących bylin oprócz funkcji przyrodniczej jako ostoi gatunków roślin i zwierząt, nadaje im również aspekt krajobrazowy. Ponadto występują tu okrajki termofilne z klasy Trifolio-Geranietea porastające stare miedze i krawędzie polnych dróg, zadrzewienia i zarośla śródpolne z klasy Rhamno-Prunetea z głogami (Crataegus sp.), trzmieliną (Euonymus europaeus), szakłakiem (Rhamnus catharica) i tarniną (Prunus spinosa). Te ostatnie posiadają wysokie walory krajobrazowe (aspekt kwitnienia i owocowania), funkcje zwiększania różnorodności biologicznej, m.in. poprzez schronienie dla bezkręgowców i drobnych kręgowców, możliwość gniazdowania ptaków itp. w odlesionym krajobrazie rolniczym. Występują w nich również stanowiska roślin, typowych dla runa lasu liściastego: miodunki ćmy (Pulmonaria obscura) i kokoryczki wielokwiatowej (Polygonatum multiflorum). W kompleksie roślinności zachowały się także pola uprawne oraz nieużytki porolne. Te otwarte porolnicze obszary o dużej powierzchni z mozaiką roślinności są dogodnym miejscem bytowania zwierząt (zające, sarny, bażanty, kuropatwy i. in.). Kamieniołomy są również miejscem lęgowym jaszczurki zwinki i licznych populacji objętego ochroną częściową ślimaka winniczka. Cała krawędź Przemszy wraz z otoczeniem ze względu na wyjątkową w skali miasta budowę geologiczną, walor krajobrazowy oraz mozaikę roślinności powinny podlegać ochronie. 65

70 TABELA 11 Tereny cenne przyrodniczo na terenie Mysłowic i ich zagrożenie Nr Nazwa Podobszar Opis Walor Zagrożenia Uwagi obszaru Stawy Hubertus 2. Park Zamkowy z zadrzewieniami w dolinie Przemszy 1a stawy 1b otoczenie stawów 3. Dolina Boliny Dolina Boliny Południowej II w Janowie Miejskim Staw w Brzęczkowicach Dolina cieku Brzęczkowic-kiego Źródła Boliny Południowej II Szybiki kopalni Dar Karola 5a staw 5b otoczenie stawu 8a staw 8b 9. Staw w Laryszu Kompleks stawów powyrobiskowych, miejsce występowania i gniazdowania ptactwa wodno-błotnego. Otoczenie stawu z roślinnością higrofilną, zadrzewieniami i nieużytkami (funkcja ekologiczna). Zadrzewienia parkowe o zróżnicowanym charakterze. Część ma charakter pielęgnowanych zwartych zadrzewień z pojedynczymi starymi okazami drzew, część jest dzika z kępami zadrzewień topolowo-brzozowych i nasadzeniem ozdobnych krzewów. Dolina cieku z szuwarami, roślinnością nitrofilną, pozostałościami łąk (przekształconych) oraz kępami zarośli (brzoza, osika, wierzby). Dolina cieku płynącego wśród łąk, szuwarów, okrajków nitrofilnych oraz zarośli wierzbowych, element powiązań ekologicznych. Zarastający, niewielki staw otoczony szuwarem pałkowym. Miejsce występowania płazów i owadów nadwodnych (ważki). Mozaika siedlisk (nieużytki z trzcinnikiem piaskowym, okrajki nitrofilne, łąki świeże) tworząca naturalna otulinę stawu. Dolina niewielkiego cieku z roślinnością o charakterze trawiastym, i higro- nitrofilnym z pojedynczymi drzewami, element krajobrazowy i podnoszący różnorodność biologiczną. Obszar źródliskowy, nie uregulowanego cieku, tworzącego naturalne meandry, z roślinnością typową dla dolin (szuwary, okrajki nitrofilne, łąki, zadrzewienia) Staw z roślinnością szuwarową, otoczony lasem i terenami otwartymi, miejsce rozrodu płazów. Obszar ze śladami płytkiej eksploatacji węgla kamiennego (warpia) porośnięty spontanicznie wkraczającą roślinnością leśną. Występowanie kumaka nizinnego i innych płazów. Dodatkowo chronione i rzadkie 2 Zmiana sposobu użytkowania, zanieczyszczenie wód, zbyt intensywne użytkowanie rekreacyjne 1 Zabudowa terenu Zabudowa terenu, zbyt intensywne użytkowanie rekreacyjne Zmiana stosunków wodnych, zmiana sposobu użytkowania, a zwłaszcza zabudowa doliny Zmiana stosunków wodnych, zmiana sposobu użytkowania, a zwłaszcza zabudowa doliny Zmiana stosunków wodnych, zanieczyszczenie wód zaśmiecanie, zmiana sposobu użytkowania Zabudowa, zmiana sposobu użytkowania Zabudowa doliny, zanieczyszczanie wód Zabudowa doliny, zmiana stosunków wodnych, zanieczyszczanie wód Zmiana sposobu użytkowania terenu, zaśmiecanie, osuszenie Zmiana sposobu użytkowania terenu Osuszanie, ew. zasypanie, zabudowa Proponowany użytek

71 Nr Nazwa obszaru Podobszar Opis Walor Zagrożenia Uwagi gatunki roślin (np. pływacz zwyczajny, kruszczyk szerokolistny, kukułka szerokolistna). ekologiczny Dolina niewielkiego cieku z fragmentami 10. Dolina Rowu Kosztowskiego nieużytkowanych łąk wilgotnych, szuwarów, łąk świeżych, roślinności nitrofilnej oraz zadrzewień. Stanowi fragment ekologicznych połączeń w 1 Zabudowa doliny, zanieczyszczanie wód, nadmierne osuszanie, nadsypywanie terenu funkcjonowaniu korytarzy ekologicznych. Rozległy otwarty obszar z mozaiką roślinności łąkowej (łąki świeże i wilgotne), szuwarowej, okrajków nitrofilnych, zadrzewień (fragment łęgu olszowego) 11. Łąki w Krasowach i zarośli (wierzbowych). Teren częściowo zarasta przez trzcinnik piaskowy i jeżyny ze względu na brak gospodarowania. 2 Zaniechanie użytkowania rolniczego, zabudowa Niewielki staw z roślinnością szuwarową i nitrofilną zwiększa różnorodność biologiczną. Stosunkowo płaska dolina z mozaiką 12. Dolina dopływu spod Morgów roślinności łąkowej, nitrofilnej, zadrzewieniami olszowymi. Pełni rolę ekologiczną jako element 1 Zabudowa doliny, zanieczyszczanie wód, nadsypywanie terenu korytarza ekologicznego. Dolina ze zbiornikiem wodnym powstałym 13. Dolina dopływu spod Starej Wesołej 13a zalewisko w niecce osiadania. Nowopowstałe siedlisko zasiedlane przez roślinność wodną, szuwarową oraz ptactwo błotnowodne. W sąsiedztwie okrajki nitrofilne, łąki, pola, nieużytki i zadrzewienia olszy. 2 Zanieczyszczenie wód, rekultywacja poprzez zasypanie 13b Wąska dolina z fragmentami okrajków nitrofilnych, wilgotnych łąk i szuwarów zalewowych, zadrzewienia. 1 Zabudowa doliny, zanieczyszczanie wód, nadsypywanie terenu 14. Dolina dopływu spod Dąbrowy Dolina niewielkiego cieku z roślinnością łąkową i fragmentami szuwarów, element korytarzy ekologicznych. 1 Zabudowa doliny, zanieczyszczanie wód, regulacja prowadząca do nadmiernego osuszenia, nadsypywanie terenu 15. Dolina Przywry 15a łąki Mozaika siedlisk z dużym udziałem łąk świeżych koszonych, łąk wilgotnych, fragmentów szuwarów. 2 Zabudowa doliny, zanieczyszczanie wód, regulacja prowadząca do nadmiernego osuszenia, nadsypywanie terenu, zaniechanie użytkowania łąk 15b Pozostałe typy siedlisk w dolinie, pola orne, zagajniki, zadrzewienia, funkcja przyrodnicza. 1 Zabudowa, zmiana sposobu użytkowania Zarastający, śródleśny staw z dużymi 16. Staw w Ławkach powierzchniami szuwarów, na powierzchni wody występuje roślinność nawodna, 2 Osuszanie, zanieczyszczenie wód licznie występuje ptactwo wodno błotne 67

72 Nr Nazwa obszaru Podobszar Opis Walor Zagrożenia Uwagi (łyski, kaczki krzyżówki, czapla), miejsce żerowania zimorodka, a także dobre warunki dla rozwoju płazów. 17. Łąka w Ławkach Pozostałość łąk wilgotnych zdominowane obecnie przez śmiałka darniowego z niewielkim udziałem innych gatunków łąk wilgotnych. 1 Osuszenie, brak koszenia W ostatnich latach nastąpiła utrata wartości przyrodniczej Kamieniołom Krasowy Wzgórze Wygonie-Kępa 19a kamieniołom z murawami kserotermicznymi 19b 20. Łąki Rzutna Wzgórze z kamieniołomem wapieni, porośnięte murawami kserotermicznymi, pozostałość wapiennika. Fragment wzgórza z nieczynnym kamieniołomem dolomitów, zbocza porośnięte murawą kserotermiczną. Wzniesienie porośnięte młodym lasem liściastym. Rozległy kompleks wilgotnych łąk z mozaiką mikrosiedlisk. Miejsce gniazdowania derkacza, bekasa, żurawi Zabudowa, zmiana użytkowania terenu Zabudowa, zmiana użytkowania terenu 1 Zmiana użytkowania terenu Zmiana sposobu użytkowania, osuszenie terenu, brak koszenia, zmiana stosunków wodnych na skutek eksploatacji górniczej, ew. rekultywacja poprzez zasypanie niecki Proponowany użytek ekologiczny Łąki Rzutna Dobrze zachowany las grądowy z 21a Las Grabina gatunkami mezofilnych lasów liściastych w runie. Miejsce występowania kruszczyka szerokolistnego i buławnika 3 Zmiana użytkowania terenu wielkokwiatowego. 21. Pagóry Imielińskie 21b Kamieniołom w Dziećkowicach 21c Wzgórze nad Pasieczkami Wyrobisko dolomitów porośnięte dobrze zachowanymi murawami kserotermicznymi z kompletem gatunków klasy Festuco- Brometea.. Dobrze zachowane murawy kserotermiczne na zboczach i w kamieniołomach, walory widokowe. 3 Zmiana użytkowania terenu 3 Zmiana użytkowania terenu Proponowany zespół przyrodniczokrajobrazowy 21d Walor krajobrazowy, dobrze zachowane Mozaika siedlisk murawy kserotermiczne głównie na stromej w rejonie zbocza krawędzi doliny Przemszy, zarośla doliny Przemszy śródpolne, zadrzewienia. 2 Zabudowa, zmiana użytkowania terenu 21e pola uprawne Otwarty teren o charakterze rolniczym, duży walor krajobrazowy i funkcja przyrodnicza. 1 Zabudowa, zmiana użytkowania, zaprzestanie użytkowania rolniczego Walor 1 Walor 2 Walor 3 niewielkie wartości przyrodnicze i krajobrazowe, głownie funkcja ekologiczna; wysokie walory przyrodnicze i/lub krajobrazowe, zwiększanie różnorodności biologicznej, dobrze zachowane siedliska; ponadprzeciętne, godne ochrony walory przyrodnicze i/lub krajobrazowe w skali regionu, obecność rzadkich i chronionych gatunków i siedlisk. 68

73 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc Tereny cenne pod względem przyrodniczym na terenie m. Mysłowice POWIĄZANIA EKOLOGICZNE Na terenie miasta Mysłowice praktyczne brak jest korytarzy ekologicznych, gdyż duża część miasta jest zurbanizowana. W literaturze przedmiotu8 wydziela się na terenie miasta Mysłowice korytarz ekologiczny dla ptaków Dolina Przemszy, który zajmuje dolinę Przemszy oraz korytarz spójności Przemsza, oba te korytarze w wielu miejscach powielają się. W północnej części miasta, na terenie Stawów Szopienickich wyznaczono ważny element korytarza ekologicznego dla ptaków przystanek pośredni Stawy Szopienickie. Na terenie miasta nie wydziela się korytarza ekologicznego dla ssaków drapieżnych, znajduje się tu natomiast fragment korytarza ekologicznego dla ssaków kopytnych Lasy Murckowskie. Na terenie miasta Mysłowice korytarz ten obejmuje las pomiędzy autostradą A4 i ul. Graniczną oraz ul. Leśną w dzielnicy Wesoła. 8 Parusel J. B. [red], Korytarze ekologiczne w województwie Śląskim koncepcja do planu zagospodarowania przestrzennego województwa etap I, CDPGŚ, Katowice,

74 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc Korytarze ekologiczne na terenie m. Mysłowice KRAJOBRAZ Na obszarze miasta występuje szereg różnych rodzajów krajobrazu: krajobraz typowo miejski z zabudową jedno i wielorodzinną (większa część miasta - centrum, poszczególne dzielnice), krajobraz w dużej mierze rozproszonej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (Wesoła i Dziećkowice), krajobraz przemysłowy (tereny byłych kopalń,), krajobraz leśny (fragmenty Lasów Murckowskich, lasy południowej części miasta), krajobraz rolniczy (głównie południowa część miasta). Na terenie miasta brak jest krajobrazów naturalnych lub zbliżonych do naturalnych. Dolina Przemszy jest w znacznym stopniu przekształcona, a lasy mają niską wartość przyrodniczą, w zdecydowanej większości są to lasy o charakterze gospodarczym, intensywnie eksploatowane. Ciekawym elementem krajobrazu jest południowa część miasta położona w obrębie Pagórów Jaworznickich, gdzie przeważa krajobraz rolniczy i zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, a jednocześnie częste są interesujące ekspozycje widokowe, związane z pagórkowatą rzeźbą terenu. 70

75 3.12. ZABYTKI I OBIEKTY O WARTOŚCIACH KULTUROWYCH Na obszarze Mysłowic występuje 29 zabytków wpisanych do rejestru zabytków a także strefy ochrony konserwatorskiej (Ryc.18) i 471 obiekty o wartościach kulturowych ujęte w projekcie Gminnej Ewidencji Zabytków. TABELA 12 Zabytki w Mysłowicach wpisane do rejestru zabytków województwa śląskiego Lp. Adres Obiekt Mysłowice Mysłowice Mysłowice Mysłowice ul.starokościelna 10 dawna ul.nowotki 10 Mysłowice Mysłowice ul.powstańców 13 Mysłowice ul.powstańców 1 (plac Wolności) Mysłowice ul.mikołowska Mysłowice u zbiegu Rynku z ul.kaczą 2 Mysłowice ul.wyspiańskiego 3 Mysłowice Piasek u zbiegu ulic Boliny i Gwarków Kościół parafialny pod wezwaniem Świętego Krzyża, z 1810 roku, barokowoklasycystyczny Granice ochrony obejmują cały obiekt i najbliższe otoczenie Kościół filialny pod wezwaniem Narodzenia NP. Marii, wzmiankowany w XIV wieku, dwukrotnie niszczony i odbudowywany, przebudowany w XVIII wieku, barokowy Granice ochrony obejmują cały obiekt w ramach ogrodzenia oraz mur kościelny z niszami i kostnicą Otoczenie kościoła filialnego pod wezwaniem Narodzenia NP. Marii, w tym kolumna z figurą Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, umieszczona przy północnej stronie kościoła oraz krzyż przydrożny. Budynek dawnej szkoły parafialnej, z 1826 roku, użytkowany jako szpital w latach , następnie przebudowany na dom mieszkalny Granice ochrony obejmują cały obiekt i najbliższe otoczenie Układ urbanistyczny miasta Mysłowice, którego ośrodkiem jest czworoboczny rynek, z którego narożników wybiegają cztery ulice. Miasto lokowane przed 1360 rokiem. Granice ochrony obejmują teren: rozwidlenie ul.bytomskiej i Świerczyny, teren parku zamkowego, parcele z zabudową po północno-wschodniej stronie placu Mieroszewskiego, Rynku i ul.kaczej (do rz.przemsza), Kaczą do Strumieńskiego, południowo-wschodni kwartał przyrynkowy, ul.grunwaldzką do Krakowskiej, Krakowską do Starokościelnej, Starokościelną wraz z budynkiem dawnej szkoły parafialnej, ul.wałową oraz teren zamknięty linią w przedłużeniu ul.wałowej do Dąbrowskiego, ul.dąbrowskiego do Bytomskiej i Bytomską do rozwidlenia Willa zbudowana w latach siedemdziesiątych XIX wieku w stylu neoklasycystycznym Granice ochrony obejmują budynek oraz ogród w ramach ogrodzenia, a także wszystkie elementy stylowe wystroju wnętrza. Budynek (obecnie siedziba Urzędu Miejskiego), zbudowany w latach sześćdziesiątych XIX wieku w stylu neorenesansowym Granice ochrony obejmują budynek oraz pozostałości stylowego wystroju (stolarka, witraż, itp.) Blok zabudowy mieszkalnej, wzniesiony w 1915 roku w stylu wczesnego modernizmu Granice ochrony obejmują cały zespół Budynek wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku w stylu historyzmu Granice ochrony obejmują cały budynek Budynek mieszkalny, wzniesiony na przełomie XX wieku w stylu historyzmu Granice ochrony obejmują cały budynek Zespół budynków Szkoły Sportowej, który tworzą: budynek starek szkoły (wraz z budynkiem sanitariatów) i budynek dawnego przedszkola (obecnie zaplecze szkoły) oraz otaczający budynek zespół zieleni Granice ochrony obejmują cały zespół w ramach ogrodzenia Numer rejestru zabytków Data wpisu A 802/67 20 XII 1967 A 804/67 20 XII 1967 B 639/92 26 XI 1992 A 895/68 28 VI 1968 A 1183/72 5 V 1972 A 1238/79 23 VII 1979 A 1239/79 23 VII 1979 A 1361/88 22 II 1988 A 1510/92 21 XII 1992 A 1534/93 15 IX 1993 A 1532/93 30 VII Mysłowice ul.powstańców 5 Budynek kościoła ewangelicko-augsburskiego Apostołów Piotra i Pawła, wzniesiony w latach według projektu architekta Paula Jackischa w stylu neogotyckim Granice ochrony obejmują kościół wraz z najbliższym otoczeniem w ramach działek 564/82 i 245/82 A 1661/97 17 XII

76 Lp. Adres Obiekt Mysłowice ul.starokościelna 4 Mysłowice ul.starokościelna 1 Mysłowice ul.starokościelna 3 Mysłowice ul.mikołowska Mysłowice ul.mikołowska Mysłowice ul.starokościelna 8 Mysłowice ul.krakowska 2 Mysłowice ul.szymanowskiego 6 Mysłowice ul.mikołowska 1 Mysłowice ul.świerczyny 1 Mysłowice ul.mikołowska 3 5 Mysłowice plac Wolności 3 Mysłowice ul.grunwaldzka 20 Mysłowice plac Wolności 8 i ul.grunwaldzka 22 Mysłowice ul.krakowska 4 Mysłowice ul.mickiewicza 6 Mysłowice plac Wolności 5 Budynek mieszkalno-usługowy, wzniesiony w latach Granice ochrony obejmują budynek Kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa i najbliższe otoczenie wraz z ogrodzeniem, wzniesiony w latach w stylu neogotyckim według projektu Paula Jackischa Wpis obejmuje budynek kościoła z najbliższym otoczeniem w ramach ogrodzenia Plebania kościoła parafialnego pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa i najbliższe otoczenie wraz z ogrodzeniem, wzniesiona w 1842 roku w stylu klasycystycznym. W latach plebanię rozbudowano o część wschodnią, a w 1900 roku o neogotycką ceglaną część od strony ulicy Starokościelnej wg projektu A. Krafczyka z M-c. Wpis obejmuje budynek plebanii wraz z najbliższym otoczeniem w ramach ogrodzenia Kaplica rodziny Klaussów usytuowana na tzw. starym cmentarzu, wzniesiona w 1870 roku w stylu neogotyckim przez przemysłowca mysłowickiego Antona Klaussa jako grobowiec rodzinny. Granice ochrony obejmują budynek kaplicy. Kaplica grobowa księdza Markiefki usytuowana na tzw. starym cmentarzu, wzniesiona w 1858 roku w stylu neorensansowym przez księdza Ludwika Markiefkę. Granice ochrony obejmują budynek kaplicy Budynek Zakładu świętego Józefa (obecnie Specjalny Ośrodek Wychowawczy) wraz z otoczeniem, wzniesiony w latach w stylu neogotyckim według projektu mistrza budowlanego A. Krafczyka. Granice ochrony obejmują budynek Zakładu wraz z najbliższym wyznaczonym przez ogrodzenie od strony wschodniej (ulica Starokościelna), od strony południowej i północnej oraz od strony zachodniej podwórzem do dawnego ogrodu, posadowionego na wyższym poziomie, obecnie placu zabaw i basenu. Gmach Sądu Grodzkiego (obecnie Sądu Rejonowego), wzniesiony w latach w stylu eklektycznym. Granice ochrony obejmują budynek w obrysie murów zewnętrznych Zespół Aresztu Śledczego, który tworzą: 1) budynek aresztu, wzniesiony w latach w stylu neogotyckim 2) budynek mieszkalny dla radcy sądowego, wzniesiony prawdopodobnie w 1900 roku bez wyraźnych cech stylowych. Granice ochrony obejmują oba budynki Zespół Szpitala Miejskiego nr 1 im. Karola Boromeusza, wzniesiony w latach w stylu modernizmu z elementami secesji. W skład zespołu wchodzą pawilon główny, pawilon boczny, budynek administracyjny, kostnica z kaplicą oraz ogrodzenie. Granice ochrony obejmują zespół w ramach ogrodzenia. Budynek dawnego Szpitala Brackiego wzniesiony około 1856 roku oraz budynek willi mieszkalnej wzniesionej w 1902 roku w stylu secesyjnym. Granice ochrony obejmują budynki Gmach II liceum ogólnokształcącego wzniesiony w 1912 roku w stylu modernizmu Granice ochrony obejmują budynek wraz z otoczeniem i zielenią w ramach działki. Budynek szkoły powszechnej (obecnie Zespołu Szkół Specjalnych im. Janusza Korczaka) wzniesiony w latach w stylu neorenesansowym w typie architektury pałacowej. Granice ochrony obejmują budynek. Kamienica mieszczańska wzniesiona w 1901 roku w stylu eklektycznym. Granice ochrony obejmują budynek. Kamienica mieszczańska wzniesiona w latach w stylu neorenesansu. Granice ochrony obejmują budynek. Kamienica mieszkalna wzniesiona w latach w stylu secesyjnym z elementami neobaroku. Granice ochrony obejmują budynek Gmach I Liceum Ogólnokształcącego im Tadeusza Kościuszki wzniesiony w latach w stylu modernizmu z elementami neobaroku. Granice ochrony obejmują budynek wraz z najbliższym otoczeniem i zielenią w ramach działki Gmach Liceum Handlowego im Augustyna Hlonda wzniesiony w latach w stylu eklektyzmu z elementami neomanieryzmu niderlandzkiego. Granice ochrony obejmują budynek. Numer rejestru zabytków Data wpisu A 59/02 29 IV 2002 A 91/03 18 IX 2003 A 92/03 18 IX 2003 A 93/03 18 IX 2003 A 94/03 18 IX 2003 A 95/03 18 IX 2003 A 96/03 7XI 2003 A 97/03 7 XI 2003 A 100/03 7 XI 2003 A 101/03 7 XI 2003 A 102/03 7 XI 2003 A 103/03 7 XI 2003 A 104/03 7 XI 2003 A 105/03 7 XI 2003 A 106/03 7 XI 2003 A 107/03 7 XI 2003 A 109/03 7 XI 2003

77 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc Obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz strefy ochrony konserwatorskiej STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Wg danych Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzonego przez WIOŚ w Katowicach, zamieszczonych na oficjalnej stronie internetowej, miasto na prawach powiatu Mysłowice, znajduje się w strefie Aglomeracja Górnośląska o kodzie PL2401, w której ze względu na zdrowie ludzi monitorowane są stężenia: benzenu, dwutlenku azotu i dwutlenku siarki, tlenku węgla, ozonu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5, arsenu, benzo(a)pirenu, ołowiu, kadmu oraz niklu. 73

78 Wg sporządzonej przez WIOŚ Katowice 13-tej rocznej oceny jakości powietrza w woj. śląskim, w której dokonano oceny poprzez zaliczenie strefy do danej klasy, prócz pyłów PM10 i PM2,5 oraz B(a)P, które miały przekroczone poziomy dopuszczalne lub docelowe, wszystkie pozostałe badane zanieczyszczenia miały stężenia nie przekraczające poziomów dopuszczalnych. Uzyskane w oparciu o dane pomiarowe w roku 2014 ze stacji pomiaru automatycznego w Katowicach poziomy stężeń reprezentatywne dla obszaru Mysłowic zamieszczono w poniższej Tabeli 12. TABELA 13 Aktualny stan jakości powietrza za rok 2014 Stacja pomiarowa Zanieczyszczenie Katowice, ul. Kossutha/ Średnie stężenie µg/m 3 Katowice, ul. Plebiscytowa/ Średnie stężenie µg/m 3 NO 2 29,7 57,7 SO 2 9,3 4,1 PM10 43,1 49,0 PM2,5 32,5 37,7 CO 636 C 6 H 6 2,6 As 2,21 B(a)P 5,65 Cd 1,40 Ni 2,67 Pb 0,044 O 3 39,0 (źródło WIOŚ Katowice) Harmonogram działań naprawczych przedstawiony w aktualnym Programie Ochrony Powietrza dla terenu województwa śląskiego mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężeń dyspozycyjnych "(2014 r.) zawiera klika działań przewidzianych w celu poprawy jakości powietrza, gdzie wśród działań wspomagających w poz. 27 jest ujęta jako działanie dla ograniczania emisji z transportu i komunikacji modernizacja i przebudowa dróg w miastach Aglomeracji a także w poz.36 - zmiany i usprawnienia istniejącego układu drogowego, realizacja nowych inwestycji drogowych zgodnie z planami inwestycyjnymi, w poz.37 - modernizacja istniejących układów komunikacyjnych, w poz.41 - budowa ścieżek rowerowych i w poz. 54 rozwój komunikacji zbiorowej przyjaznej dla użytkownika JAKOŚĆ KLIMATU AKUSTYCZNEGO Na terenie Mysłowic objęta w ramach państwowego monitoringu hałasu komunikacyjnego była autostrada A-4, dla której w 2011 r. zarządzający Stalexport Autostrada Małopolska SA wykonał mapę akustyczną (dostępne na stronie Ponadto w okresowych pomiarach hałasu monitoring prowadzi zarządzająca drogami krajowymi GDDKiA 74

79 (dostępne na stronie pojazdow-rocznie) m.in. trasy S1 przebiegającej przez Mysłowice a zarządzające liniami kolejowymi PKP PLK SA w 2012 r. sporządziły mapy hałasu dla biegnących przez Mysłowice linii nr 134 i 138 (dostępne na stronie Przy linii kolejowej stwierdzono w porze dziennej nieznaczne przekroczenia wskaźnika LDWN dla terenów zabudowy mieszkaniowej w rejonie ul. Dolnej (ok.1,8 db), w odniesieniu do obowiązujących standardów określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku [tekst jednolity Dz.U./2014 poz. 122], które zamieszczono w ZAŁĄCZNIKU 3. Drogi najbardziej obciążone ruchem i powodujące największe zasięgi oddziaływania hałasu w mieście to prócz autostrady A4 i trasy S1 oraz wspólnie biegnących w Mysłowicach linii nr 134/E-30/CE-30/CE-65 i nr 138/E-30 także droga krajowa DK97 i wojewódzka DW934 oraz kilka ulic miejskich: Obrzeżna Północna, Bończyka, Obrzeżna Zachodnia, Mikołowska, Towarowa, Krakowska, fragment zachodni ul. Chopina i ciąg Laryska-3-go Maja-Dzierżonia-Piastów Śląskich. Od 1 stycznia 2011 r. drogi o natężeniu ruchu powyżej 3 mln rocznie i koleje, po których przejeżdża ponad 30 tys. pociągów rocznie należą do obiektów zaliczonych do mogących powodować negatywne oddziaływania akustyczne na znacznych obszarach, dla których wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzanie map akustycznych, oraz sposobów określania granic terenów objętych tymi mapami [Dz.U./07 Nr 1, poz. 8]. Ocena stanu akustycznego środowiska w sąsiedztwie takich obiektów należy zgodnie z Art Prawa Ochrony Środowiska do zarządzającego drogą i wymaga w terminie 1 roku od dnia, w którym zostały zaliczone do ww. obiektów sporządzania co 5 lat map akustycznych. Po ustaleniu terenów narażonych na ponadnormatywny hałas i ilości ludzi je zamieszkujących tworzy się dla nich zgodnie z Art. 119 POŚ Program Ochrony Środowiska przed Hałasem (POSPH). 75

80 Ryc. 19 Odcinki dróg o natężeniu ruchu powyżej 3 mln pojazdów rocznie w m. Mysłowice wg pomiarów i modelu ruchu (2015r.) 76

81 4. OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN STANU ŚRODOWISKA PRZY BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO Wszystkie wskazywane w dokumencie Studium Komunikacyjnego... zamierzenia inwestycyjne, wynikające z działania C.6.1 czyli przyszłe nowe inwestycje drogowe mają najczęściej obecnie swoje odzwierciedlenie w strategicznych lub planistycznych dokumentach gminy, dlatego niepodejmowanie realizacji ustaleń niniejszego Studium Komunikacyjnego... nie wyklucza ich przyszłej realizacji, jako zadań własnych gmin a zatem wraz z ich realizacją będą występowały oddziaływania typowe dla inwestycji liniowych poddawane szczegółowej ocenie w procedurach OOŚ. Natomiast istotnym aspektem są skutki spodziewane w środowisku w przypadku faktycznego zaniechania realizacji wskazanych w Aktualizacji Studium... działań, co nie zatrzyma prognozowanego wzrostu ilości pojazdów i rozwoju innych dziedzin gospodarki, najczęściej powiązanych z transportem. Degradacja jaka będzie następowała na sieci komunikacyjnej spowoduje spadek przepustowości lub płynności ruchu na wielu odcinkach drogowych a przez to wzrost emisji ze spalania w silnikach pojazdów z powodu wydłużenia czasu przejazdów, przy większej liczbie zatrzymań oraz penetracji dodatkowym ruchem dróg lokalnych nieprzystosowanych najczęściej do dodatkowego oddziaływania na klimat akustyczny, jakość powietrza i stan środowiska gruntowo-wodnego w ich sąsiedztwie a także paraliż centralnych dzielnic miasta, co niekorzystnie wpływać będzie na funkcjonowanie transportu zbiorowego. Niepodejmowanie działań wynikających z celu C.6.4 czyli przyszłych inwestycji infrastruktury rowerowej zmniejszać będzie szanse na osiągnięcie zrównoważonej mobilności w mieście i zmiany zachowań komunikacyjnych mieszkańców. 5. OCENA EFEKTÓW REALIZACJI ZADAŃ AKTUALIZOWANEGO STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO Z 2006 R. Według informacji uzyskanej z Wydziału Inwestycji i Administracji Drogowej Urzędu Miasta Mysłowice w piśmie z dnia 27 listopada 2015 r. (w załączeniu) z przewidzianych w dokumencie Studium Komunikacyjnego... z grudnia 2006 r. (Przedsiębiorstwo Projektowo-Usługowe INKOM S.C.), zadań do realizacji, obejmujących budowę 11 odcinków drogowych oraz likwidację węzła Dziećkowice w ciągu drogi S1 i przebudowę 4 węzłów drogowych: - Janów w ciągu Obrzeżnej Zachodniej, - Ćmok w ciągu Autostrady A4, - Brzezinka w ciągu S1, - Kosztowy II w ciągu S1 wykonany został tylko węzeł Brzezinka. Wyremontowano też nawierzchnię odcinka ul. Kolejowej (nr 11). W realizacji przez administratora autostrady A4 jest przebudowa węzła Ćmok (obecnie Mysłowice ) a objęte Wieloletnią Prognozą Finansową do realizacji w latach przedłużenie ul. Obrzeżnej Zachodniej do DK79 oraz Obrzeżnej Zachodniej do węzła Jęzor w ciągu S1 jest obecnie w fazie projektowania (w ramach projektowanej Drogowej Trasy Średnicowej). 77

82 Wykonanie węzła drogowego Mysłowice-Brzezinka w ciągu drogi ekspresowej S1 (w rejonie centrum logistycznego Panattoni) spowodowało: - odciążenie istniejącego odcinka DW934 (ul. Kosztowska) poprzez możliwość poruszania się pojazdów S1 pomiędzy węzłami Mysłowice-Brzezinka oraz Dziećkowice, co wraz ze spadkiem natężenia ruchu, eliminacją znacznej ilości pojazdów ciężkich i podjętymi działaniami organizacyjnym (skrzyżowania z sygnalizacją świetlną w ciągu ul. Kosztowskiej, ograniczenie prędkości do 40 km/h) zdecydowanie wpłynęło na poprawę klimatu akustycznego, jakości powietrza a przede wszystkim wzrost bezpieczeństwa mieszkańców dzielnicy Kosztowy, - poprawę skomunikowania terenów miasta położonych na wschód od S1, w tym terenów aktywności gospodarczej (komercyjnych). 78 Ryc. 20 Połączenie DW934 z nowym węzłem drogowym Mysłowice-Brzezinka w ciągu S1

83 Prognoza oddziaływania na środowisko Aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Ryc. 21 Kierunki rozwoju proponowane w Studium Komunikacyjnym z 2006 r. 79

84 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym 6. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY Obszar objęty opracowaniem leży w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, charakteryzującym się bardzo silnym antropogenicznym przekształceniem wszystkich elementów środowiska przyrodniczego. Od kilkuset lat trwa tu intensywna działalność gospodarcza związana w dużej mierze z przemysłem ciężkim, który bazował na eksploatacji kopalin, przede wszystkim węgla kamiennego, ale także surowców ilastych ceramiki budowlanej. Wraz z rozwojem górnictwa na analizowanym terenie rosła ilość terenów zurbanizowanych. Rozwój przemysłu powodował rozrost poszczególnych dzielnic oraz intensywną urbanizację a napływ ludności do pracy wymagał budowy dla nich mieszkań oraz infrastruktury ich obsługującej. Na terenie objętym opracowaniem można wyróżnić szereg problemów ochrony środowiska: - generalnym problemem jest bardzo silna urbanizacja dużej części terenu, która powoduje szereg dalszych problemów środowiska oraz niewielką ilość naturalnych, nieprzekształconych ekosystemów; - duże zanieczyszczenie cząstkami pyłów powietrza atmosferycznego, na który składa się wiele przyczyn: występowanie dużej liczby zakładów przemysłowych (także poza terenem miasta) w tym największych, jak huty, elektrownie, dużej liczby intensywnie użytkowanych dróg oraz rozległe powierzchnie terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej stanowiących źródło niskiej emisji; - zła jakość klimatu akustycznego, w dużej mierze wynikająca z dużego natężenia ruchu na drogach, które często przebiegają przez lub w pobliżu terenów zabudowy chronionej akustycznie; - zła jakość wód powierzchniowych na skutek niedostatecznego skanalizowania (także poza terenem miasta), odprowadzania ścieków bezpośrednio do wód, a także silnego antropogenicznego przekształcenia cieków; - niewielka ilość terenów cennych przyrodniczo objętych ochroną prawną na terenie miasta brak jest terenów objętych ochroną, zaś trzynaście terenów w różnego typu dokumentach gminnych wskazywano do objęcia ochroną, lecz nie wszystkie mają wartości zasługujące na objęcie ochroną, choć co najmniej kilka z nich niewątpliwie na ochronę zasługuje; - w sposób znaczący zawężona drożność korytarzy ekologicznych, które zwykle tworzyły doliny cieków, a nawet przerwana (w szczególności dotyczy to doliny rzeki Brynicy); - mała bioróżnorodność na terenach zurbanizowanych; - zła jakość powierzchni leśnych, w dużej mierze są to niskowiekowe lasy o charakterze gospodarczym; - występowanie rozległych powierzchni niezagospodarowanych nieużytków poprzemysłowych na terenach zlikwidowanych zakładów; 80

85 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym - znaczące przekształcenia terenu w postaci osiadań, przekształceń cieków, zaburzeń spływu wód powierzchniowych, zdegradowania wód podziemnych (rozległe leje depresji), powstania hałd i składowisk odpadów pogórniczych w wyniku wieloletniej działalności górniczej (zarówno podziemnej, jak i powierzchniowej; - duże i bardzo duże natężenia potoków ruchu na przebiegających przez teren opracowania drogach krajowych (A4, S1, DK97) i wojewódzkiej (DW934). 7. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Do oceny spójności Aktualizacji Studium Komunikacyjnego...z celami ochrony środowiska wynikającymi z dokumentów strategicznych i programowych rangi międzynarodowej i krajowej wybrano 11 dokumentów, zawierających najważniejsze cele środowiskowe istotne z perspektywy Studium. Na poziomie kraju kluczowe cele w obszarze ochrony środowiska do roku 2020 zostały zdefiniowane w SRK, BEiŚ, SZRWRiR, SIEG, a ich uzupełnieniem i uszczegółowieniem w obszarze adaptacji do zmian klimatycznych jest SPA. 1. EUROPA STRATEGIA NA RZECZ INTELIGENTNEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU SPRZYJAJĄCEGO WŁĄCZENIU SPOŁECZNEMU (KOMUNIKAT KOMISJI EUROPEJSKIEJ Z DNIA 3 MARCA 2010 R.) Motywem przewodnim Strategii jest inteligentny i zrównoważony rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. Te trzy priorytety mają być realizowane przez osiągnięcie do 2020 r. pięciu mierzalnych celów ustalających: 1) wielkość stopy zatrudnienia, 2) poprawę warunków prywatnej działalności badawczo-rozwojowej, 3) ograniczenie emisji CO, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii i efektywności wykorzystania energii, 4) ograniczenie wskaźnika przerywania nauki i zwiększenia odsetka osób z wyższym wykształceniem, 5) ograniczenie liczby osób żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa. Komisja przedstawiła siedem projektów przewodnich, a w ramach priorytetu Zrównoważony rozwój - projekt Europa efektywnie korzystająca z zasobów to projekt na rzecz uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów, przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu oraz propagowania efektywności energetycznej. Na poziomie krajowym w dziedzinie transportu należy: - stworzyć inteligentne i w pełni wzajemnie połączone struktury transportowe i energetyczne oraz korzystać z pełni potencjału technologii ICT, - skierować uwagę na transport w miastach, które są źródłem dużego zagęszczenia ruchu i emisji. 81

86 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym Cele Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... wykazują zgodność z zapisami ww. celów Strategii. 2. DYREKTYWA RADY 92/43/EWG Z DNIA 21 MAJA 1992 R. W SPRAWIE OCHRONY SIEDLISK NATURALNYCH ORAZ DZIKIEJ FAUNY I FLORY (TZW. DYREKTYWA SIEDLISKOWA) Celem Dyrektywy jest zachowanie lub odtworzenie siedlisk przyrodniczych oraz populacji gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty we właściwym stanie ochrony. Dyrektywa wspiera zachowanie różnorodności biologicznej przy uwzględnieniu wymagań gospodarczych, społecznych, kulturowych i regionalnych, przez co przyczynia się do realizacji ogólnego celu polegającego na trwałym rozwoju. Dla realizacji ww. celu na terenie wszystkich państw UE wyznaczono specjalne obszary ochrony, tworzące wspólną sieć ekologiczną NATURA Cele inwestycyjne dla realizacji działań wskazanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... nie będą kolidowały z obszarami sieci NATURA 2000 ani powodowały znaczącego oddziaływania dla ich spójności i integralności. 3. DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2009/147/WE Z DNIA 30 LISTOPADA 2009 R. W SPRAWIE OCHRONY DZIKIEGO PTACTWA (TZW. DYREKTYWA PTASIA) Celem Dyrektywy jest ochrona wszystkich gatunków ptactwa występujących w stanie dzikim na europejskim terytorium państw członkowskich poprzez gospodarowanie nimi oraz ich kontrolę. Dyrektywa ustanawia reguły ich eksploatacji oraz środki ochrony, zachowania lub przywrócenia wystarczającej bioróżnorodności i obszary naturalnych siedlisk wszystkich gatunków ptactwa w niej określonych. Dla realizacji ww. celu na terenie wszystkich państw UE wyznaczono specjalne obszary ochrony, w ramach sieci NATURA Cele inwestycyjne dla realizacji działań wskazanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... nie będą kolidowały z obszarami sieci NATURA 2000 ani powodowały znaczącego oddziaływania dla przedmiotu ich ochrony. 4. EUROPEJSKA KONWENCJA KRAJOBRAZOWA Z DNIA 20 PAŹDZIERNIKA 2000 R. [DZ.U./2006 NR 14 POZ. 98] Celem Konwencji są: promowanie ochrony, gospodarki i planowania krajobrazu, a także organizowanie współpracy europejskiej w zakresie zagadnień dotyczących krajobrazu. Ochrona krajobrazu oznacza działania na rzecz zachowania i utrzymania ważnych lub charakterystycznych cech krajobrazu tak, aby ukierunkować i harmonizować zmiany, które wynikają z procesów społecznych, gospodarczych i środowiskowych; 82

87 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym 83 Gospodarowanie krajobrazem oznacza działanie, z perspektywy trwałego i zrównoważonego rozwoju, w celu zapewnienia regularnego podtrzymania krajobrazu tak, aby kierować i harmonizować jego zmiany wynikające z procesów społecznych, gospodarczych i środowiskowych. Planowanie krajobrazu oznacza skuteczne działania perspektywiczne mające na celu powiększenie, odtworzenia lub utworzenia krajobrazu. Cele inwestycyjne dla realizacji działań wskazanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... przewidują ich przyszłą realizację z zasadami zrównoważonego rozwoju tak, by zachowana była ochrona i gospodarowanie krajobrazem. W trakcie dalszych prac nad docelowym układem drogowym należy wykazać się szczególną starannością prowadzenia tras zarówno w planie jak i profilu z dbałością o linie widokowe, następstwo łuków itp. 5. KRAJOWA STRATEGIA OCHRONY I ZRÓWNOWAŻONEGO UŻYTKOWANIA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ (ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY NR 270/2007 RM Z 26 PAŹDZIERNIKA 2007 R.) Cel nadrzędny - Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej w skali lokalnej, krajowej i globalnej oraz zapewnienie trwałości i możliwości rozwoju wszystkich poziomów jej organizacji (wewnątrzgatunkowego, międzygatunkowego i ponadgatunkowego) z uwzględnieniem potrzeb rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz konieczności zapewnienia odpowiednich warunków życia i rozwoju społeczeństwa. Dokument Studium Komunikacyjnego... jest zgodny z zapisami celu szczegółowego VIII) Użytkowanie różnorodności biologicznej w sposób zrównoważony, z uwzględnieniem równego i sprawiedliwego podziału korzyści i kosztów jej zachowania, w tym także kosztów zaniechania działań rozwojowych ze względu na ochronę zasobów przyrody, oraz z zapisami Celu operacyjnego w DZIALE TRANSPORT 57. Stworzenie warunków sprzyjających minimalizacji negatywnego oddziaływania istniejącej i planowanej sieci transportowej na elementy różnorodności biologicznej, w tym drożności korytarzy ekologicznych. Cele inwestycyjne dla realizacji działań wskazanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego pozwolą zminimalizować negatywne oddziaływania związane z transportem na analizowanym obszarze i zostały przeanalizowane pod kątem wpływu na środowisko przyrodnicze, dla zachowania w stanie nieprzekształconym obszarów cennych przyrodniczo i uwzględnienia wymogów ochrony przyrody, także in situ) oraz zasad jej zrównoważonego użytkowania. 6. STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2020 (ŚSRK PRZYJĘTA UCHWAŁĄ NR 157 RM Z DNIA 25 WRZEŚNIA 2012 R. /M.P. Z 2012 R. POZ. 882) Celem głównym SRK staje się wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności.

88 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym SRK wskazuje w jaki sposób będą osiągane cele Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu EUROPA 2020, przyjętej przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r., przy uwzględnieniu polskiej specyfiki i uwarunkowań, które przyczynią się do realizacji założonych krajowych celów rozwojowych, jednakże wskazano przełożenie wszystkich działań dla celów związanych z transportem na Strategie Rozwoju Transportu i Strategie Rozwoju Województw a środowiskiem na Strategie Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko oraz Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywa do roku Dokument Aktualizacji Studium Komunikacyjnego jest zgodny z zapisami celu szczegółowego II.7.1) Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym. Wskazane działania w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... pozwolą na planowanie zagospodarowania przestrzennego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. 7. STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE I ŚRODOWISKO PERSPEKTYWA DO 2020 [DZ.U./2014POZ. 469] Celem głównym Strategii BEiŚ jest zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę. Cel główny realizowany będzie przez 3 cele szczegółowe a w nich poszczególne kierunki interwencji i szczegółowe działania: Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska 1.1 Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin. 1.2 Gospodarowanie wodami dla ochrony przed: powodzią, suszą i deficytem wody. 1.3 Zachowaniem bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna. 1.4 Uporządkowanie zarządzania przestrzenią. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię. 9.1 Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii. 9.2 Poprawa efektywności energetycznej. 9.3 Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw importowanych surowców energetycznych. 9.4 Modernizacja sektora elektroenergetyki zawodowej, w tym przygotowania do wprowadzenia energetyki jądrowej. 9.5 Rozwój konkurencji na rynkach paliw i energii oraz umacnianie pozycji odbiorcy. 9.6 Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii. 9.7 Rozwój energetyczny obszarów podmiejski i wiejskich Cel 3. Poprawa stanu środowiska 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki. 84

89 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne Ochrona powietrza, w tym ograniczanie oddziaływania energetyki Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. Cele inwestycyjne dla realizacji działań wskazanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... opracowane mają być z wykorzystaniem postępu naukowego i technologicznego, przewiduje się rozwój sieci transportowej zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, by zachowana była ochrona zasobów środowiska i następowała poprawa jego stanu. 8. STRATEGIA INNOWACYJNOŚĆ I EFEKTYWNOŚĆ GOSPODARKI (ZAŁ. DO UCHWAŁY NR 7 RM Z 15 STYCZNIA 2013 R.) Celem głównym Strategii SIEG jest wysoce konkurencyjna gospodarka (innowacyjna i efektywna) oparta na wiedzy i współpracy. Strategia SIEG bezpośrednio wpisuje się w priorytet inteligentnego, zrównoważonego rozwoju strategii Europa 2020, z dążeniem do uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów dzięki przejściu na gospodarkę niskoemisyjną, większemu wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu i rozwoju transportu inteligentnego oraz propagowaniu efektywności energetycznej. Cele inwestycyjne dla realizacji działań wskazanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... będą sprzyjać realizacji celu szczegółowego 2.6. Stworzenie wysokiej jakości infrastruktury informacyjnokomunikacyjnej. Dodatkowym wzmocnieniem będzie wskazanie na rozwój transportu zbiorowego przy jednoczesnym dążeniu do zmiany zachowań komunikacyjnych mieszkańców obszaru (zmiana podziału zadań przewozowych). 9. STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU (SRT PRZYJĘTA UCHWAŁĄ NR 6 RM Z DNIA 14 LUTEGO 2013 R. /M.P. Z 2013 R. POZ. 75) Celem głównym SRT jest zwiększenie dostępności transportowej oraz poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora transportowego, przez tworzenie spójnego, zrównoważonego i przyjaznego użytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Dla osiągnięcia powyższego celu wyznaczono 2 cele strategiczne: Cel strategiczny 1: Cel strategiczny 2: Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego Stworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych systemów przewozowych realizowane przez 5 celów szczegółowych, m.in. poniższy cel: Cel 4: ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko.

90 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym Kluczowe działania o charakterze inwestycyjnym mają dotyczyć m.in.: Modernizacji i rozbudowy infrastruktury transportowej (liniowej i punktowej) odpowiadającej unijnym oraz krajowym standardom i wymogom ekologicznym (m.in. poprzez uwzględnianie przepisów odnośnie ochrony obszarów cennych przyrodniczo oraz ochrony gatunkowej, w tym sieci NATURA 2000, ochrony środowiska morskiego oraz nadmorskiego). Zidentyfikowane cele operacyjne dla sektora transportu drogowego mają dotyczyć m.in.: Odciążenie aglomeracji z ruchu tranzytowego. Skrócenie średniego czasu przejazdu między ośrodkami wojewódzkimi o 15% (o 40 min.). Poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego. Poprawę przepustowości głównych arterii drogowych. Uzyskanie płynności jazdy na długich odcinkach drogowych. Działania wskazane w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... pozwolą zminimalizować negatywne oddziaływania związane z przyszłym rozwojem transportu w mieście i zostały przeanalizowane pod kątem wpływu na środowisko przyrodnicze, dla zachowania w stanie nieprzekształconym obszarów cennych przyrodniczo i uwzględnienia wymogów ochrony przyrody, także in situ oraz zasad jej zrównoważonego użytkowania. 10. STRATEGICZNY PLAN ADAPTACJI DLA SEKTORÓW I OBSZARÓW WRAŻLIWYCH NA ZMIANY KLIMATU DO ROKU 2020 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2030 (ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY NR 7 RM Z 29 PAŹDZIERNIK 2013 R.) Celem głównym Strategii SPA2020 jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. SPA 2020 jest elementem szerszego projektu badawczego o nazwie KLIMADA, obejmującego okres do 2070 roku. Strategia wpisuje się w działania unijnej strategii adaptacji do zmian klimatu, której celem jest poprawa odporności państw członkowskich na aktualne i oczekiwane zmiany klimatu, ze szczególnym uwzględnieniem lepszego przygotowania do ekstremalnych zjawisk klimatycznych i pogodowych oraz redukcji kosztów społeczno-ekonomicznych z tym związanych. SPA2020 jest spójny z przyjętą przez rząd we wrześniu 2012 r. Strategią Rozwoju Kraju W dokumencie uwzględniono i przeanalizowano obecne i oczekiwane zmiany klimatu, w tym scenariusze zmian klimatu dla Polski do roku Wykazały one, że największe zagrożenie dla gospodarki i społeczeństwa będą stanowiły ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak deszcze nawalne, powodzie, podtopienia, osunięcia ziemi, fale upałów, susze, huragany, osuwiska itp. Zjawiska te będą występowały prawdopodobnie z coraz większą częstotliwością i natężeniem, obejmując coraz większe obszary kraju. Jednym z sektorów wskazywanych, jako szczególnie wrażliwe na zmiany klimatu jest transport. 86

91 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym Wyniki prognoz pokazują, że do roku 2030 zmiany klimatu będą miały dwojaki - pozytywny i negatywny - wpływ na gospodarkę i społeczeństwo. Wzrost średniej temperatury powietrza będzie miał pozytywne skutki m.in. w postaci wydłużenia okresu wegetacyjnego, skrócenia okresu grzewczego oraz wydłużeniu sezonu turystycznego, zmniejszenie liczby przejść temperatury w okresie zimowym przez punkt 0 C co w znacznym stopniu wydłuży okresy eksploatacyjne nawierzchni drogowych. Dominujące są jednak przewidywane negatywne konsekwencje zmian klimatu, w tym niekorzystne zmiany warunków hydrologicznych, dłuższe okresy bezopadowe, przerywane gwałtownymi i nawalnymi opadami, deficyty wody. Poziom wód gruntowych będzie się obniżał, co negatywnie wpłynie na różnorodność biologiczną i formy ochrony przyrody (w szczególności na zbiorniki wodne i tereny podmokłe, powodując osuszanie jeziorek, bagien, torfowisk). Zmiany będzie można zaobserwować również w porze zimowej, gdzie skróceniu ulegnie okres zalegania pokrywy śnieżnej i jej grubość. 87 Cel główny SPA2020 realizowany będzie przez 6 celi szczegółowych a w nich poszczególne kierunki interwencji i szczegółowe działania priorytetowe: Cel 1. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska. Cel 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. Cel 3. Rozwój transportu w warunkach zmiany klimatu. Cel 4. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu. Cel 5. Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. Cel 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu Działania priorytetowe wskazują różne grupy działań adaptacyjnych, obejmujących zarówno przedsięwzięcia techniczne (np. budowę niezbędnej infrastruktury przeciwpowodziowej i ochrony wybrzeża), jak i zmiany regulacji prawnych (np. zmiany w systemie planowania przestrzennego ograniczające możliwość zabudowy terenów zagrożonych powodziami, podtopieniami i osuwiskami, bardziej elastyczne procedury szybkiego reagowania na klęski żywiołowe), wdrożenie systemów monitoringu odnoszących się do poszczególnych dziedzin i obszarów oraz szerokie upowszechnianie wiedzy na temat koniecznej zmiany zachowań gospodarczych. Działania priorytetowe w ramach realizującego Cel 3 kierunku działań 3.1. wypracowanie standardów konstrukcyjnych uwzględniających zmiany klimatu - mają prowadzić do wypracowania zaleceń i standardów dotyczących infrastruktury transportowej na etapie projektowania i budowy, i są zgodne z celami szczegółowymi Strategii Rozwoju Transportu (SRT): Uwzględnienie w procesie projektowania i budowy infrastruktury transportowej zmienionych warunków klimatycznych, Przegląd lub stworzenie działań i planów opracowanych na potrzeby utrzymania przejezdności tras komunikacyjnych lub zmiany tras i stosowania zastępczych środków transportowych.

92 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym Natomiast działania priorytetowe w ramach realizującego Cel 4 kierunku działań 4.1. monitoring stanu środowiska i systemy wczesnego ostrzegania i reagowania w kontekście zmiany klimatu (miasta i obszary wiejskie), przewidują zgodne z Krajową Polityką Miejską 2023 (KPM): Wdrożenie lokalnych systemów monitoringu, ostrzegania i reagowania przed nadzwyczajnymi zjawiskami klimatycznymi. Studium Komunikacyjne..., jako dokument o zbyt wysokim stopniu uogólnienia nie ma bezpośrednich relacji ze strategicznym planem adaptacji (SPA 2020), niemniej opisuje skutki wpływu zmian klimatycznych na infrastrukturę drogową i kolejową oraz przedstawia działania adaptacyjne, których świadome powinny być władze samorządowe odpowiedzialne za rozwój systemu transportowego. 11. WOJEWÓDZKI PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2019 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2024 (ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY NR V/11/8/2015 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Z 31 SIERPNIA 2015 R.) Celem głównym Programu jest dążenie do poprawy stanu środowiska w województwie oraz ograniczanie negatywnego wpływu na srokowsko źródeł zanieczyszczeń, ochrona i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie jego zasobami. Cele programu nawiązują bezpośrednio do Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020+). Dla realizacji celu głównego ustalone zostały cele długoterminowe do r i krótkoterminowe do r w 10 dziedzinach: 1) powietrze atmosferyczne (PA), zasoby wodne (ZW), gospodarka odpadami (GO), ochrona przyrody (OP), zasoby surowców naturalnych (ZSN), gleby (GL), tereny poprzemysłowe (TP), hałas (H), promieniowanie elektromagnetyczne (PEM), przeciwdziałanie poważnym awariom przemysłowym (PPAP). Wśród nich dwa cele krótkoterminowe kierowane są do zarządzających drogami lub liniami kolejowymi: Cel operacyjny krótkoterminowy PA2 Wdrożenie mechanizmów ograniczających negatywny wpływ transportu na jakość powietrza poprzez efektywną politykę transportową do poziomu nie powodującego negatywnego oddziaływania na jakość powietrza, wskazuje na 4 działania ciągłe: PA2.1. Uwzględnienie w planach rozwoju transportu działań mających wpływ na jakość powietrza, poprzez m.in. upłynnienie ruchu pojazdów, budowę obwodnic, oraz wprowadzanie ograniczeń w ruchu pojazdów ciężkich na drogach miast. PA2.2. Rozwój komunikacji publicznej w oparciu o nowoczesny niskoemisyjny tabor oraz stworzenie zintegrowanego systemu komunikacji miejskiej (Tramwaj/autobus/pociąg) mającego na celu przesiadkę z indywidualnych samochodów na rzecz transportu zbiorowego. PA2.3. Wdrażanie inteligentnych Systemów Zarządzania Ruchem oraz mechanizmów wspomagających zarządzanie ruchem i transportem, jak punkty przesiadkowe, plany centrów logistycznych na obrzeżach miast, BUSpasy, poprawa oznakowania dróg, strefy ograniczonego ruchu pojazdów w miastach. 88

93 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym PA2.4. Wspieranie rozwoju transportu rowerowego oraz wdrażanie rozwiązań na rzecz jego integracji z miejskimi systemami transportowymi m.in. poprzez rozwój i modernizację infrastruktury oraz zmiany organizacji ruchu. Cel operacyjny krótkoterminowy H1 Zmniejszenie liczby mieszkańców województwa narażonych na ponadnormatywny hałas, wskazuje na 10 działań, z których realizacja przez zarządzających drogami lub torami dotyczy 5 działań: H1.1. H1.2. H1.3. H1.4. H1.5. Realizacja działań zgodnie z priorytetami nadanymi im w Programach Ochrony Środowiska Przed Hałasem, sporządzonymi przez Marszałka Województwa Śląskiego oraz Prezydentów miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Budowa obwodnic i dróg alternatywnych wyprowadzających ruch tranzytowy z centrów miast oraz przeprowadzanie remontu nawierzchni dotychczasowych dróg. Ograniczanie hałasu drogowego poprzez: - rozwój zintegrowanego transportu publicznego, - wdrażanie zasad organizacji ruchu sprzyjających obniżeniu emisji hałasu do środowiska, - wspieranie rozwoju i wdrażanie rozwiązań na rzecz transportu rowerowego, jako integralnej części miejskich systemów transportowych. Stosowanie zabezpieczeń akustycznych na wymagających tego odcinkach dróg. Ograniczanie hałasu kolejowego przez modernizację linii kolejowych oraz taboru oraz działania zawarte w POŚPH. Cele inwestycyjne dla realizacji działań wskazanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego... nawiązując do działań wskazywanych w zapisach Programu pozwolą zminimalizować negatywne oddziaływania komunikacyjne w analizowanym obszarze na jakość powietrza atmosferycznego i klimat akustyczny. 89

94 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym 8. PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI USTALEŃ DOKUMENTU STUDIUM KOMUNIKACYJNEGO ORAZ STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM 8.1. ODDZIAŁYWANIE NA ROŚLINY, ZWIERZĘTA I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ Wpływ na obszary NATURA2000 i pozostałe obszary chronione na podstawie ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Na terenie miasta Mysłowice oraz w sąsiedztwie nie występują obszary NATURA 2000, w związku z czym proponowane w ramach działań drogi (samochodowe i rowerowe) do realizacji nie będą miały wpływu: na pogorszenie stanu siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono jakiekolwiek obszary NATURA 2000; negatywnego na gatunki, dla których ochrony zostały wyznaczone jakiekolwiek obszary NATURA 2000; na pogorszenie integralności jakichkolwiek obszarów NATURA 2000 lub ich powiązań z innymi obszarami. Na terenie miasta Mysłowice nie zostały ustanowione żadne obszarowe formy ochrony przyrody, znajduje się tu natomiast czternaście pomników przyrody. Projekt Studium nie wprowadza działań, które kolidowałyby z tymi drzewami, w związku z czym nie przewiduje się ich zagrożenia Wpływ na przyrodę ożywioną Na terenie miasta Mysłowice wskazywano dwadzieścia jeden terenów, które uznano za wartościowe pod względem przyrodniczym. W Opracowaniu ekofizjograficznym z 2015 r. terenom tym nadano walor od 1 (najniższy walor przyrodniczy) do 3 (najwyższy walor przyrodniczy). Jako wskazane do objęcia ochroną przyrodniczą uznano tereny o walorze 3. Kilka proponowanych w projekcie Aktualizacji Studium dróg, jak pokazano na mapie nr 2 w Załączniku mapowym, koliduje z terenami uznanymi za cenne pod względem przyrodniczym, jednak są to tereny o walorze 1 lub 2, nie jest zagrożony żaden z terenów o walorze 3: droga nr 2) - planowana droga przecina na fragmencie teren Szybiki Kopalni Dar Karola oraz fragment terenu Kamieniołom Krasowy, droga nr 4) - planowana budowa drogi przecina fragment terenu Dolina cieku Brzęczkowickiego oraz przebiega w pobliżu terenu Staw w Brzęczkowicach (nie przecina jednak terenu wskazanego, jako cenny ani samego stawu); droga nr 5) - planowana droga przecina fragment terenu Szybiki Kopalni Dar Karola ; droga nr 14) planowana droga przecina fragment terenu Dolina Dopływu spod Morgów ; 90

95 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym droga nr 15) planowana droga przecina fragment terenu Park Zamkowy z zadrzewieniami w dolinie Przemszy ; droga nr 16) - planowana droga przecina fragment terenu Dolina Dopływu spod Morgów ; droga nr 22 z trasą a rowerową nr 12) planowana droga i trasa przecinają teren Dolina Boliny ; droga nr 23 z trasą a rowerową nr 9 odc. zachodni) planowana droga i trasa przecinają teren Dolina Boliny ; Trasa rowerowa nr 2) - trasa przebiega w pobliżu terenu Park Zamkowy z zadrzewieniami w dolinie Przemszy oraz w pobliżu Stawy Hubertus ; Trasa rowerowa nr 4 cz. płd) - trasa przebiega na w pobliżu terenu Pagóry Imieliński. Teren Szybiki Kopalni Dar Karola (którego Walor określono jako 1), przecinany przez drogi nr 2 i 5, pomimo że dawniej wskazany, jako cenny pod względem przyrodniczym, nie prezentuje wysokich wartości. Oględziny w terenie wykazały, że rośnie tu wyłącznie las o charakterze gospodarczym o niskich wartościach przyrodniczych. Nie występują tu cenne siedliska przyrodnicze. Pozostałości dawnej eksploatacji górniczej węgla kamiennego, które wskazywano tu jako przedmiot ochrony obecnie są już bardzo trudno widoczne w terenie, gdyż maskuje je rosnący tu las. Pomimo, że obie drogi będą przecinały ten teren to jednak nie przewiduje się szczególnego zagrożenia dla walorów przyrody. Droga nr 2 przecina też obrzeża terenu Kamieniołom w Krasowach (Walor tego terenu został określony jako 2), jednak występują tu jedynie nieużytki ruderalne a droga nie będzie bezpośrednio degradowała wartości samego kamieniołomu. Na dalszym odcinku od kamieniołomu Krasowy do włączenia w ul. J. Gagarina (rejon wschodniej obwodnicy GOP) droga ta przecina większe tereny leśne, lecz nie występują tu cenne siedliska przyrodnicze a zwykłe lasy o charakterze gospodarczym. Jednocześnie planowana droga ma przebiegać po zachodniej stronie linii kolejowej, co dodatkowo minimalizuje negatywne oddziaływanie. Droga nr 4 przebiega w pobliżu terenu Staw w Brzęczkowicach (Walor 2 sam staw i 1 jego otoczenie), ale nie będzie kolidowała z samym stawem, od którego przebiegać miałaby w odległości ok m w kierunku wschodnim. Na dzień dzisiejszy walory tego miejsca zostały mocno zdegradowane. Postępuje zabudowa okolicy tego terenu budynkami jednorodzinnymi oraz jego całkowite odizolowanie od innych terenów zielonych. Trudno jest na tym etapie ocenić wpływ planowanej drogi na teren stawu, gdyż nie są znane szczegóły projektowe, można jednakże stwierdzić, że staw na pewno nie ulegnie bezpośredniemu zniszczeniu, ale niewątpliwie jeszcze bardziej zwiększy się presja na ten teren. Jednocześnie należy zauważyć, że ze względu na znaczną izolację oraz dopuszczoną zabudowę teren ten będzie podlegał postępującej degradacji bez względu na realizację drogi. Droga ta ma przecinać również teren Doliny cieku Brzęczkowickiego. Dolina ta w Opracowaniu ekofizjograficznym uzyskała Walor 1, co oznacza, że posiada ona niewielkie walory przyrodnicze. W przypadku realizacji drogi 91

96 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym należy spodziewać się, że ten fragment terenu musiałby zostać zabudowany i zdegradowany, brak jest tu jednak cennych wartości przyrodniczych. Dolina tego cieku jest zabudowana i zurbanizowana ze wszystkich stron, nie występują tu cenne wartości przyrodnicze. Drogi nr 14 i 16 przecinają teren Dolina Dopływu spod Morgów. Walor tego terenu został określony jako 1. Nie przewiduje się zagrożenia dla tego terenu, gdyż planowane drogi przecinają dolinę tego dopływu jedynie na niewielkich fragmentach. W przypadku drogi nr 14 przecina ona dolinę Dopływu spod Morgów w pobliżu istniejącej już drogi ul. 3 Maja, która również przecina ten teren. W przypadku drogi nr 16 droga ta przecina teren na szerokości ok 20 metrów. W obu przypadkach realizacja dróg z odpowiednim światłem obiektów mostowych w pełni zabezpieczy funkcjonowanie doliny, nie zostaną również zdegradowane cenne siedliska przyrodnicze. Droga nr 15 przecina fragment terenu Park Zamkowy z zadrzewieniami w dolinie Przemszy (walor terenu 1). Droga będzie przecinała ten teren, ale ma ona przebiegać po pasie terenu, gdzie istnieje już droga gruntowa, nie występują tu cenne walory przyrodnicze. Drogi nr 22 i 23 będą przecinały fragment terenu Dolina Boliny (walor 1). W miejscu tym znajduje się ciek Bolina oraz dwa niewielkie stawy (rejon ul. Hodowlanej). Bolina jest ciekiem uregulowanym i skanalizowanym, a wartością dla której wskazywano ten teren do ochrony są dość rozległe tereny niezabudowane, co w tej części miasta jest rzadkością. Na terenach tych dominuje jednak roślinność o charakterze ruderalnym, z nawłociami, wrotyczem, trzcinnikiem piaskowym i.t.p. Cenniejsze walory posiadają tu dwa niewielkie stawy, których obrzeża porasta szuwar trzcinowy. Niestety w ostatnim okresie poziom wody w tych stawach stopniowo się obniża, co powoduje, że walory przyrodnicze również stopniowo ulegają degradacji. Od strony wschodniej (ul. Bończyka) trwa zasypywanie tej doliny odpadami górniczymi. W wyniku realizacji dróg nr 22 i 23 niewątpliwie teren ten przestanie istnieć i utraci wszelkie walory przyrodnicze, natomiast dolina Boliny w kierunku północno-wschodnim nie zostanie przekształcona. W przypadku realizacji obu tych dróg na etapie projektowym będzie należało przeprowadzić szczegółową inwentaryzację przyrodniczą oraz zaproponować działania minimalizujące i zapobiegawcze np. odławianie mogących występować tu płazów, realizacja przejść dla drobnych zwierząt w bezpośrednim sąsiedztwie doliny Boliny, a w szczególnym przypadku realizacja siedlisk zastępczych. Wydaje się jednak, że ze względu na obecny zły stan tych stawów, działania polegające na realizacji zbiorników zastępczych nie będą konieczne. Poza terenami wskazywanymi do objęcia ochroną planowane dwadzieścia trzy drogi oraz trzy nowe trasy rowerowe przebiegają w zdecydowanej większości po terenach nieużytków, pól lub terenów zurbanizowanych. Spośród terenów, które znajdują się poza obszarami proponowanymi do objęcia ochroną inne siedliska przecinają drogi nr 1, 2, 4, 5, 8 i 19 - w przypadku dróg nr 4, 5, 8 i 19 są to fragmenty zadrzewień, w przypadku dróg nr 1 i 2 fragmenty większych obszarów leśnych. 92

97 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym Drogi nr 4, 5, 8 i 19 przecinają w kilku miejscach niewielkie zadrzewienia, lecz są to zawsze zadrzewienia o charakterze ruderalnym z drzewostanem, który tworzy zwykle brzoza, robinia akacjowa, topola, dąb czerwony i szypułkowy itp. Nie są to cenne siedliska przyrodnicze. Z kolei drogi nr 1 i 2 przecinają większe fragmenty lasów, przy czym są to lasy o charakterze gospodarczym. Planowane nowe trasy rowerowe nr 2 i 4 nad rzeką Przemszą i Brynicą biegną po terenach zlikwidowanych linii kolejowych oraz po wałach przeciwpowodziowych i nie kolidują z wartościowymi siedliskami przyrodniczymi. Droga nr 1, która ma łączyć ul. Obrzeżną Zachodnią i ul. Oświęcimską, od strony zachodniej ma prowadzić po śladzie ul. Stadionowej, a następnie ma przebiegać po południowej stronie kąpieliska Słupna. Towarzyszyć jej będzie trasa rowerowa nr 9. Rośnie tu las o charakterze gospodarczym, który nie ma większej wartości przyrodniczej, przecinany również kilkoma liniami kolejowymi. Jedynym interesującym elementem są tu trzy niewielkie oczka wodne usytuowane pomiędzy liniami kolejowymi. Planowana droga miałaby przecinać te oczka wodne i prawdopodobnie je likwidować. Podobnie, jak w pozostałych przypadkach nie są obecnie znane szczegółowe rozwiązania projektowe, w związku z czym trudno oceniać, jak rzeczywiście przebiegnie planowana droga i czy rzeczywiście konieczna będzie likwidacja tych oczek wodnych. Z tego względu, że posiadają one podwyższoną wartość przyrodniczą (np. jako miejsca rozrodu płazów), tak jak w przypadku dróg nr 22 i 23 na etapie projektowym będzie należało przeprowadzić szczegółową inwentaryzację przyrodniczą oraz zaproponować działania minimalizujące i zapobiegawcze np. odławianie mogących występować tu płazów, realizację przejść dla drobnych zwierząt w bezpośrednim sąsiedztwie oczek wodnych, a w szczególnym przypadku realizację siedlisk zastępczych. Za wyjątkiem dróg nr 1, 22 i 23 żadna z nowych dróg nie będzie przecinała cennych pod względem przyrodniczym siedlisk. Dla tych dróg należało będzie przedsięwziąć specjalne działania na etapie projektowym, w tym najistotniejsze jest przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji przyrodniczej. Podsumowując, zdecydowana większość przewidywanych odcinków dróg nie przecina wartościowych siedlisk przyrodniczych, oczek wodnych, terenów leśnych i podmokłych. Nie przewiduje się, by realizacja tych przedsięwzięć w sposób znaczący pogorszyła stan flory i fauny miasta Mysłowice, która już na dzień dzisiejszy jest w sposób znaczący przekształcona. Zaproponowane w projekcie Aktualizacji Studium Komunikacyjnego działania skutkujące w przyszłości realizacją inwestycji drogowych, z wyjątkiem dróg 1, 22 i 23, nie będą kolidować z wartościowymi siedliskami przyrodniczymi, w związku z czym nie przewiduje się wystąpienia znaczącego oddziaływania na środowisko. 93

98 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym Drogi nr 1, 22 i 23, które przecinają siedliska o podwyższonej wartości przyrodniczej (dolina Boliny oraz dodatkowo drogi nr 22 i 23 - dwa stawy a nr 1 - oczka wodne w rej. kąpieliska Słupna), powodują kolizje jednak w stopniu nie dyskwalifikującym całkowicie możliwość przeprowadzenia tych dróg. Standardowe działania, które prowadzi się przy realizacji dróg na etapie projektowym po wcześniejszym ustaleniu warunków budowy i realizacji w decyzji uzyskiwanej w procedurze ooś (przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji przyrodniczej, odławianie płazów, tworzenie siedlisk zastępczych) powinny być w tych przypadkach wystarczające Wpływ na korytarze ekologiczne Planowane drogi nie przecinają wyznaczonego na terenie miasta korytarza ekologicznego dla ssaków kopytnych Lasy Murckowskie, natomiast w kilku miejscach niektóre z nich przecinają korytarz ekologiczny dla ptaków Dolina Przemszy oraz korytarz spójności Przemsza. Są to drogi nr 1, 7, 15, 18, 22 i 24 oraz trasy rowerowe nr 2 i 4. Dolina Przemszy jest mocno zabudowana i przewężona. Właściwie nie pełni ona funkcji korytarza ekologicznego dla ssaków. W przypadku realizacji wskazanych wyżej dróg nie przewiduje się pogorszenia drożności tego korytarza. Drogi realizowane będą na obiektach mostowych i każdorazowo istnieje możliwość zachowania możliwości migracyjnych dla zwierząt. Również w przypadku korytarza ekologicznego dla ptaków nie przewiduje się zagrożenia, gdyż dolina Przemszy nie zostanie zabudowana. W przypadku realizacji obiektów mostowych pozostawiona zostanie wolna przestrzeń (światło mostu), która dla ptaków nie będzie stanowiła bariery. Trasy rowerowe realizowane będą na terenach dawnych linii kolejowych i na wałach przeciwpowodziowych, w związku z czym nie przewiduje się bezpośredniej ingerencji w dolinę Przemszy. Etap studium komunikacyjnego nie umożliwia precyzyjnej oceny zagrożenia, gdyż nie są znane konkretne rozwiązania projektowe. Niewątpliwie na dalszym etapie projektowym problem drożności tego korytarza będzie uwzględniony np. poprzez realizację odpowiednich przejść dla zwierząt czy realizację obiektów mostowych o odpowiednim świetle, zatem można stwierdzić, że realizacja inwestycji drogowych nie spowoduje znaczącego oddziaływania na korytarz spójności Przemsza i korytarz ekologiczny dla ptaków Dolina Przemszy. 94

99 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Studium Komunikacyjnego miasta Mysłowice Streszczenie w języku niespecjalistycznym Ryc. 22 Analiza konfliktów z korytarzami ekologicznymi 8.2. ODDZIAŁYWANIE NA WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE Wpływ na wody powierzchniowe Spośród wszystkich proponowanych w Aktualizacji Studium Komunikacyjnego 23 dróg i 3 nowych tras rowerowych z wodami powierzchniowymi kolidują: Droga nr 1 z trasą rowerową nr 9 - przecina niewielkie oczka wodne w rejonie kąpieliska Słupna oraz rz. Przemszę, Droga nr 7 - przecina cieki: Rów Kosztowski oraz rz. Przemszę, Droga nr 15 - przecina ciek Bolinę, Droga nr 22 z trasą rowerową nr 12 - przecina rz. Przemszę, dwukrotnie ciek Bolinę oraz niewielki staw, Droga nr 23 z trasą rowerową nr 9 na fragmencie biegnie w dolinie Boliny. 95