Zarządzanie środowiskiem akustycznym_ Program wykładów. Wykład 1 Pojęcia wstępne. Parametry oceny klimatu akustycznego.

Transkrypt

1 Wykład Pojęca wstępne. Parametry oceny klmatu akustycznego Dr nż.tadeusz Wszołek Zarządzane środowskem akustycznym_ Wydzał Inżyner Mechancznej Robotyk Katedra Mechank Wbroakustyk Program wykładów Parametryzacja welkośc umożlwających ocenę kontrolę jakośc klmatu akustycznego środowska Akty prawne przy ustalanu kontrol warunków korzystana ze środowska w zakrese ochrony przed hałasem Metody oceny stanu akustycznego środowska. Mapy akustyczne mast w otoczenu dróg, lotnsk kole w kontekśce POŚ END Rekomendowane przez UE algorytmy w modelowanu hałasu w środowsku Programy ochrony środowska przed hałasem Ustalane warunków korzystana ze środowska w zakrese oddzaływań akustycznych przeglądy ekologczne, pozwolena zntegrowane, obszary ogranczonego użytkowana. Montorng hałasu. Wprowadzene Parametry opsu klmatu akustycznego Akty prawne narzędza stosowane w zarządzanu środowskem akustycznym Środowsko naturalne Ustawa Prawo Ochrony Środowska (Dz.U z dna 20 czerwca 200 wraz z późnejszym zmanam ost. 200) Parametryzacja wskaźnk loścowe oceny akustycznej środowska Wartośc Kryteralne Metody oceny kontrol stanu akustycznego środowska Metody Prognozowan a Hałasu w środowsku (metodyk referencyjne) Metodyk pomarowe Hałas w środowsku pracy Własnośc akustycznych urządzeń materałów Mapy Ustalana warunków akustyczne korzystana ze środowska Mast Przeglądy ekologczne Programy Pozwolena ochrony zntegrowane środowska przed hałasem Tworzene obszarów ogranczoneg W otoczenu o dróg, kole użytkowana lotnsk Ważnejsze regulacje: ( Art.2a) pozom DWN oraz pozom N w długookresowej poltyce w zakrese ochrony środowska przed hałasem, w szczególnośc do sporządzana map akustycznych, AeqD oraz AeqN -wskaźnkam mającym zastosowane do ustalana kontrol warunków korzystana ze środowska w odnesenu do jednej doby / uregulowane krajowe/

2 ( Rozp.MŚ z dna 4 paźdz r.) Wskaźnk M Art.9. Dla terenów, na których pozom hałasu przekracza pozom dopuszczalny, tworzy sę programy ochrony środowska przed hałasem, których celem jest dostosowane pozomu hałasu do dopuszczalnego w sprawe szczegółowych wymagań, jakm pownen odpowadać program ochrony środowska przed hałasem M = 0.m 0.Δ ( 0 ) Podstawowym źródłem nformacj do sporządzana programu jest mapa akustyczna W perwszej kolejnośc pownno uwzględnć sę przekroczena wartośc progowych hałasu (?), dalej wartośc dopuszczalne w otoczenu obektów chrononych ( szptale, domy opek społecznej) oraz terenów zameszkałych Kolejność realzacj poszczególnych zadań pownna być ustalana wg wskaźnka M M wartość wskaźnka, Δ welkość przekroczena pozomu hałasu, db m lczba meszkańców na terene o przekroczonym pozome hałasu Wskaźnk oceny hałasu Proponowane poprawk wg PN ISO 996:2006 Zgodne z Art.. 2a ustawy POŚ oraz w zgodze z zalecenam Dyrektywy 2002/49/WE do oceny hałasu w długm okrese czasu zaleca sę wprowadzene wskaźnka DWN zdefnowanego: Typ Wyszczególnene Poprawka, db Źródła dźwęku Ruch ulczny Ruch lotnczy Ruch kolejowy Przemysł 0 3 do 6-3 do -6 0 D - długotrwały średn pozom dźwęku dla pory dzennej 6:00-8:00, t D =2 godz. W -długotrwały średn pozom dźwęku dla pory weczorowej 8:00-22:00, t W =4 godz. N -długotrwały średn pozom dźwęku dla pory nocnej 22:00-6:00, t N =8 godz. Charakter źródła Okres Typowy mpulsowy Wysoko mpulsowy Wysokoenergetyczny mpulsowy Wyróżnające sę tony Weczór Noc Weekend, pora dzenna 2 RE =2 CE -93 (dla CE >00 db)lub,8 CE - 3 do 0 2

3 Równoważny pozom dźwęku A z korekcją, db ( Ar T ) ( Aeq T ) = + K + K,, 2 ( Aeq,T ) równoważny pozom dźwęku A w -tym przedzale czasu odnesena, db K korekcja tonalna w -tym czase odnesena, db 2-3 db ( analza wąskopasmowa), -6 db analza /3 oktawowa, Δ=dB. K korekcja mpulsowa w -tym czase odnesena ( wg PN-ISO 996-:2006), db Długotrwały średn pozom dźwęku A, db Aeq, T N 0.(, ) Aeq T = 0log 0 N = Aeq,T -długotrwały średn pozom dźwęku dla danego przedzału odnesena ( Aeq,T ) równoważny pozom dźwęku A dla -tej próbk, db N lczba próbek dla przedzału odnesena; Długotrwały przedzał czasu odnesena, pownen być dobrany tak aby uwzględnał wszystke długotermnowe wahana w emsj hałasu. Np. Mesąc kwartał, rok. KMW AGH, twszolek@agh.edu.pl KMW AGH, twszolek@agh.edu.pl Czasookresy oceny oddzaływana poszczególnych źródeł hałasu na środowsko Wartośc dopuszczalne hałasu komunkacyjnego przemysłowego w środowsku Wynkają ze zróżncowanych wartośc dopuszczalnych hałasu dla różnych kategor źródeł ( hałas drogowy, kolejowy, lotnczy, przemysłowy tp.) oraz z konecznośc sprowadzena rzeczywstego czasu ekspozycj do czasów normatywnych, tj., 8 lub 6 godzn. Pozom równoważny Aeq,T dla różnych zdarzeń akustycznych można wylczyć z zależnośc: P Dopuszczalne pozomy hałasu w środowsku ( rozp. MS z dna 4 czerwca 2007 r.), TABEA Pozostałe obekty Drog lub lne kolejowe dzałalność będąca źródłem hałasu pora dzenna pora pora dzenna pora nocna Rodzaj terenu 6:00-22:00 nocna 6:00-22:00 22:00-6:00 22:00- (AeqD) (AeqD) ) (AeqN) 2) 6:00 AeqD AeqN AeqD AeqN Aeq,T równoważny pozom dźwęku w normatywnym czase T, db; T czas normatywny równy lub 8 godzn, ale wyrażony w sekundach; n lczba wyróżnonych źródeł hałasu o czase ekspozycj t (też wyrażony w sekundach) pozome równoważnym w tym czase Aeq() ; m lczba wyróżnonych kategor zdarzeń akustycznych ( np. załadunek, rozładunek samochodu, przyjazd odjazd tp.), k j lczba zdarzeń akustycznych danej kategor ( np. lczba rozładowanych samochodów) o j-tych pozomach ekspozycyjnych Ae(j). a) obszary A ochrony uzdrowskowej b) Tereny szptal poza mastem a)tereny zabudowy meszkanowej jednorodznnej b)tereny zabudowy zwązanej ze stałym lub 2 welogodznnym pobytem dzec młodzeży c) Tereny domów opek społecznej d) Tereny szptal w mastach a) tereny zabudowy meszkanowej welorodznnej zameszkana zborowego b) Tereny zabudowy meszkanowej jednorodznnej z 3 usługam rzemeślnczym c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe d) Tereny zabudowy zagrodowej Tereny w strefe śródmejskej mast powyżej 00 tys. meszkańców ze zwartą zabudową meszkanową 4 koncentracją obektów admnstracyjnych, handlowych usługowych ) - najnekorzystnejsze 8 godzn pomędzy 6:00 a 22:00. 2) - najnekorzystnejsza godzna pomedzy 22:00 a 6:

4 Wartośc dopuszczalne hałasu lotnczego ln elektroenergetycznych w środowsku Dopuszczalne pozomy hałasu w środowsku ( rozp. MS z dna 4 czerwca 2007), Tabela 2. a) obszary A ochrony uzdrowskowej b) Tereny szptal, domów opek społecznej c)tereny zabudowy zwązanej ze stałym lub czasowym pobytem dzec młodzeży a) tereny zabudowy meszkanowej jedno- welorodznnej oraz zabudowy zagrodowej zameszkana zborowego b) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe poza mastem 2 c) Tereny meszkanowo-usługowe Tereny w strefe śródmejskej mast powyżej 00 tys. meszkańców ze zwartą zabudową meszkanową koncentracją obektów admnstracyjnych, handlowych usługowych Starty, lądowana przeloty statków AeqD AeqN (6h) (8h) ne elektroenergetyczne AeqD AeqN (6h) (8h) Wartośc dopuszczalne pozomów długookresowych hałasu komunkacyjnego przemysłowego w środowsku Dopuszczalne długookresowe pozomy hałasu w środowsku ( rozp. MS z dna 4 czerwca 2007, Dz.U.Nr 20, poz.826), Tabela 3 Pozostałe obekty Drog lub lne dzałalność będą ca kolejowe źródłem hałasu DWN N DWN N a) obszary A ochrony uzdrowskowej b) Tereny szptal poza mastem a)tereny zabudowy meszkanowej jednorodznnej b)tereny zabudowy zwązanej ze stałym lub welogodznnym pobytem dzec młodzeży c) Tereny domów opek społecznej d) Tereny szptal w mastach a) tereny zabudowy meszkanowej welorodznnej zameszkana zborowego b) Tereny zabudowy meszkanowej 3 jednorodznnej z usługam rzemeślnczym c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe poza mastem d) Tereny zabudowy zagrodowej Tereny w strefe śródmejskej mast powyżej 00 tys. meszkańców ze zwartą zabudową 4 meszkanową koncentracją obektów 6 4 admnstracyjnych, handlowych usługowych Wartośc dopuszczalne pozomów długookresowych od hałasu lotnczego ln elektroenergetycznych w środowsku Dopuszczalne długookresowe pozomy hałasu w środowsku ( rozp. MS z dna 4 czerwca 2007), Tabela 4. a) obszary A ochrony uzdrowskowej b) Tereny szptal, domów opek społecznej c)tereny zabudowy zwązanej ze stałym lub czasowym pobytem dzec młodzeży a) tereny zabudowy meszkanowej jedno- welorodznnej oraz zabudowy zagrodowej zameszkana zborowego b) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe poza mastem 2 c) Tereny meszkanowo-usługowe Tereny w strefe śródmejskej mast powyżej 00 tys. meszkańców ze zwartą zabudową meszkanową koncentracją obektów admnstracyjnych, handlowych usługowych Starty, lądowana przeloty statków ne elektroenergetyczne DWN N DWN N Country Australa Federaton Krytera defnowana wartośc dopuszczalnych hałasu przemysłowego w wybranych krajach (a_3.0.) Category (Nature) Regulaton Space of assessment Index Values (db) Outdoor, Aeq Ether comparson wth background nose level or wth zone nose standards A0 At nearest affected resdence or boundary. Each state has approprate envronmental legslaton. ) Dependng on the date and tme Austra Gudelne? Free feld r 0- (day), 40-4 (nght). Aeq, 8h (day) or Aeq, 0.h (nght) plus an adjustment of 3-6 db for tonal components or 3- db for mpulsve components. Regulaton? Belgum 0-60 (07-9), Free feld Aeq,h Values depend on the condtons of areas. (Emsson?) Walloon 4- (06-07,9-22) Regon 40-0 (22-06) Brussels Regulaton? Outdoor Perod A Perod B Perod C ) Aeq wth tonal correcton Captal (Immsson?) Regon ) sp ) 2) Number of events per hour 3) Threshold above whch the N 2) ) nose level s counted as an event 3) S pte ) 4) Values are appled to resdental area. Flemsh Regulaton, Free feld Aeq Value dependng on () metrc s to be chosen by nose expert conductng Regon Immsson survey A9 - day/evenng/nght Other - new/exstng stuaton (2) Example: new stuaton n resdental areas: statstcal level 40/3/30 (or ambent level) Example 2: exstng stuaton - - area n ndustral area: absolute maxmum 70/6/6 - ambent level of A9 Notes 4

5 France Germany [] Krytera defnowana wartośc dopuszczalnych hałasu przemysłowego w wybranych krajach Category Space of Country assessmen Index (Nature) t Denmark Regulaton? Free feld Aeq [] (Immsson?) Regulaton (Emsson) Regulaton? Greece [] Regulaton? (Immsson?) Ireland [] Regulaton? Italy Japan Gudelne? Regulaton (Emsson) 2m n front of wndows Aeq 4-0 (07-8: Mon/Fr, 07-4: Sat) 40-4(8-22: Mon/Fr, 4-22: Sat, :Sun) 3-40(22-07 : All days) 0- (day) 40-4 (nght) Free feld Aeq (06-22), 40 (22-06) Wth a 3 or 6 db adjustment for tonal components and an adjustment for mpulse nose of AIeq Aeq or AFTeq Aeq Façade? Amax 0- Values (db) Notes Wth adjustments for clearly audble tonal nose and mpulsve nose, of db each. Free Feld ) Aeq - A90 <0 ) Aeq, h (day), or Aeq, mn (nght), of the nose source, wth a db adjustment for tonal or mpulsve components Façade Aeq 0 (06-22), 4 (22-06) Adjusted by 3 db for the presence of tonal components and 3 db for the presence of mpulsve sounds On the p A,Fmax, 0-60 (day), 4-0 (mornng and ocal governments determne values and hours. boundary evenng), 40-0 (nght) Category Country (Nature) The Statutory Netherlan ds Norway Span [] Krytera defnowana wartośc dopuszczalnych hałasu przemysłowego w wybranych krajach Gudelne Regulaton? Regulaton? Space of assessmen Index t Free feld ) Aeq at housng: 0 2) ) Usng the maxmum of the day (07-9, ±0), evenng (9-23, +) and nght (23-07, +0) Cty Centre: 0 3) Urban Area: 4 Rural Area: 40 2) For large new ndustral plants or ndustral areas 3) For smaller ndustres Outdoor Aeq 0 (06-8), 4 (8-22), 40 (22-06) ) Intal stuaton: wth closed ar nlets. p A,Fmax 0 (22-06) Mtgated stuaton: wth mechancal ventlaton. Indoor Aeq 42 (24 hours) ) Facade Aeq Values (db) Notes 6 (07-22), 0 (22-07) Exstng recever and new source 6 (07-22), (22-07) Exstng recever and exstng source (07-22), 40 (22-07) New recever and new source 60 (07-22), 4 (22-07) New recever and exstng source A (08-8), 0 (0-08,8-22), Korea Regulaton (Emsson) On the boundary Aeq 4 (22-0) Areas for manly resdental and green belt use Krytera defnowana wartośc dopuszczalnych hałasu przemysłowego w wybranych krajach Category Space of Country assessmen Index Values (db) Notes (Nature) t Sweden Regulaton? Free feld Aeq, 0 (07-8), 4 (8-22), 40 (22-07) New Establshments [] (Immsson?) (07-8), 0 (8-22), 4 (22-07) Exstng Establshments db adjustment for tonal components. Turkey Gudelne Outdoor Aeq 6 (06-22), (22-06) Contnuous 70 (06-22), 60 (22-06) Impulsve UK Regulaton Outdoors ) A and Ste/plant specfc emsson or ) At specfed dstance from tem of plant, or at (I? or E?) others Immsson values ste boundary or nearest nose senstve property For large ndustral tems of plant Rodzaj dźwęku Hałas mpulsowy (wg PN-ISO 0843 oraz PN- ISO 996-2:999/A:2002) def. Wg PN-ISO 996-2:999/A:2002 Poprawka mpulsowa do wynków pomarów parametru mpulsu [db] pomar ekspozycyjnych pozomów dźweku w odnesenu do pojedynczych mpulsów pomar równoważnego pozomu dźweku mpulsowego, z zawartośca mpulsów akustycznych Standard Outdoors 2) 3) Aeq - A90 >+0 complants lkely Assessment predcts lkelhood of complants: + margnal sgnfcance <-0 complants unlkely 2) Mnmum 3. meters from buldng façade 3) Aeq, h (day), or Aeq, mn (nght) + correctons for character Dźwęk o dużej mpulsowośc Wystrzał z bron, młotkowane metalu ( drewna), kafary, kuce matry cowa, zderzena wagonow, tp.. 2,7 USA Gudelne Free feld dn <6dB ) <db 2) ) Maxmum exposure that should be allowed n communtes 2) Goal for adequate protecton wth an adequate margn of safety Dźwęk mpulsowy o dużej energ wybuchy w kopalna, kamenołomach, prace wyburzenowe, tp., masa ładunku >2 g 2 ( PN ISO zaleca >>2 db(a) 2 Gudelne Standard Free feld dn <db Crteron value for nose mpacts n resdental areas Free feld dn, SE db db s the recommended crteron level for dn resdental housng and smlar nose senstve land uses. SE s only used for predctng sleep ne należy do żadnej z ww kategor, np.. Traskane drzw Typowy dźwęk samochodowych, gra w płkę, mpulsowy dzwony koścelne, a nawet śpew ptaków, samoloty 3 dsturbance.

6 Hałas mpulsowy (wg PN-ISO 0843 oraz PN- ISO 996-2:999/A:2002) dwa przypadk pomarów: () dźwęk mpulsowe można zdentyfkować oddzelne, (2) brak możlwośc pomarów oddzelnych mpulsów jako pojedynczych zdarzeń akustycznych 0, Ad.(). ( ) [ ( ) ( ) ] ( ) Aeq, T + KT 0, [ ] ArKI, T Ar, T = 0 log[ ] ( Aeq,T ) równoważny pozom dźwęku A, merzony w -tym przedzale czasowym, (K T ) poprawka tonalna dla -tego przedzału czasowego ( ArKI,T ) pozom dźwęku A skorygowany mpulsowo = N =, T 0 ( ) 0log ( / T ) ArKI 0, ( ) AErj Ad.(2). Hałas mpulsowy c.d. ( AErj ) = ( AEj ) + ( K Ij ) ( AEj ) ekspozycyjny pozom dźwęku A, j-tego mpulsu merzony w -tym przedzale czasowym, (K Ij ) poprawka mpulsowa stosowana w określonym -tym przedzale czasu ( Ar, T ) = ( Aeq, T ) + KT + K I ( Aeq,T ) równoważny pozom dźwęku A, merzony w -tym przedzale czasowym, K T poprawka tonalna dla -tego przedzału czasowego K I poprawka mpulsowa stosowana w określonym -tym przedzale czasu Hałas mpulsowy / wg. ISO/TS 3474:2003/. Hałas mpulsowy / wg. ISO/TS 3474:2003/. Dotyczy szacowana pozomu dźwęku mpulsowego w dowolnej odległośc na podstawe pomarów. wre = 0lg P( x U we = x)0 0,( x+ K ) db P prawdopodobeństwo wystąpena wartośc x W- char. Korekcyjna (A lub C) - korekcja mpulsowa ( wg. ISO 996-) we = [ w j ] E ( j + ( ) db Npasm 0, ) 0lg 0 W pasmach /3 okt. j = Pochodzący od źródła mpulsowego, neskorygowany ekspozycyjny pozom dźwęku E(j) (w j-tych pasmach częstotlwośc), w dalszej odległośc (aproksymowany od 0. km do 30 km) oblcza sę. ( j) S ( j) A ( j) E = φ S φ ( j) - ekspozycyjny pozom dźwęku, w j-tych pasmach częstotlwośc merzony w punkce referencyjnym w odległośc km od źródła [db], A tot(j) tłumene w pasmach, wynkające z propagacj od punktu źródła dźwęku do punktu odboru tot 6

7 Równoważny pozom dźwęku A, db ( PN-ISO 996-,2,3) Ekspozycyjny pozom dźwęku A, db p A (t) cśnene akustyczne fltrowane wg fltru A p 0 cśnene odnesena ( 20 μpa) T całkowty czas pomaru p A (t) cśnene akustyczne fltrowane wg fltru A p 0 cśnene odnesena ( 20 μpa) t czas odnesena, t 0 =s t 2 -t czas trwana zdarzena, s W praktyce przy oblczenach korzystamy z zależnośc: W praktyce przy oblczenach korzystamy z zależnośc: A zmerzony równoważny pozom dźwęku A w odcnku czasowym t. AE zmerzony ekspozycyjny pozom dźwęku A -tego zdarzena akustycznego. Wskaźnk oceny hałasu w środowsku pracy Wskaźnk oceny hałasu w środowsku pracy Ekspozycja na hałas,e A,Te w [Pa 2 s] Pozom ekspozycj na hałas odnesony jest do: 8-godznnego dobowego wymaru czasu pracy EX8h Te = + 0lg T EX 8 h Aeq, Te 0 Te 2 A, Te = p A ( t) 0 gdze: Aeq,Te równoważny pozom dźwęku A wyznaczony dla czasu ekspozycj Te [s] T 0 czas odnesena = 8h=28800 [s] E dt 0, EX, 8h E A, Te =,*0 * 0 2 0, EX, 8h EA Te = 28800*(2*0 ) *, 0 Pozom ekspozycj na hałas odnesony jest do: n 0.( EX 8h ) EXw = 0lg 0 = tygodna pracy EXw gdze: kolejny dzeń roboczy w tygodnu, n lczba dn roboczych w rozważanym tygodnu E A, w = n ( E A, Te ) = 7

8 Hałas w środowsku pracy. Wartośc dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu. Wartośc dopuszczalne / Wartośc NDN hałasu wg rozporządzena MPPS (DzU nr 79, poz. 3, 2003, nr 4, poz. 36):/ Pozom ekspozycj na hałas ( dzeń lub tydzeń) EX8h, EXw = 8 db (3,64*0 3 Pa 2 s lub 8,2*0 3 Pa 2 s dla tygodna) Pozom maksymalny Amax(S) = db Szczytowy pozom dźwęku C, Cpeak = 3 db Hałas w środowsku pracy. Wartośc dopuszczalne ze względu na realzację określonych zadań. Wartośc dopuszczalne / PN-N-0307:994)/: W kabnach bezpośrednego sterowana bez łącznośc tel. Aeq,Te =7 db W kabnach bezpośrednego sterowana z łącznoścą tel. Aeq,Te = 6 db W pomeszczenach admnstracyjnych, bur projektowych, opracowywana danych tp. Aeq,Te = db Wartośc MAX CPEAK jak na ze względu na ochronę słuchu. Hałas w środowsku pracy. Wartośc dopuszczalne Infradźwęk ( Hz do 20 Hz) Wartośc dopuszczalne ( PN-N-0338:2007) Pozom równoważny G ( wg PN-ISO 796:2002) odnesony do 8 godz. lub tygodna G = 02 db Pozom szczytowy neskorygowany, INpeak =4 db Wartośc zalecane na stanowskach kobet w cąży, osób młodocanych oraz do prac koncepcyjnych - odpowedno 86 3 db. Pomary nfradźwęków wprost na fltrach lub z wdma (?!) Hałas w środowsku pracy. Wartośc dopuszczalne. Ultradźwęk (0kHz do 40 khz). Wartośc dopuszczalne określone są w pasmach od 0 do 40 khz. Częstotlwość środkowa pasm /3 oktawowy ch, khz Równoważny pozom cśnena akustycznego odnesony do 8- godznnego dobowego wymaru czasu pracy lub tygodna pracy, db Maksymalny pozom cśnena akustycznego, db 0; 2,; ,;

9 Maksymalne zalecane pozomy hałasu tła, wg PN EN-ISO 690-:2000 Budynk meszkalne Rodzaj pomeszczena Aeq, db Pomeszczena konferencyjne 30-3 Sale szkolne Indywdualne pomeszczena burowe Weloosobowe pomeszczena burowe 3-4 aboratora przemysłowe 3-0 Pomeszczena kontrolne w przemyśle 3- Mejsca pracy w przemyśle 6-70 Wskaźnk klmatu akustycznego w budynkach : Aeq ( 8 godzn w cągu dna ½ godzny w nocy, pomędzy 22:00 a 6:00) Amax Wartośc dopuszczalne zależą od rodzaju funkcj pomeszczena, rodzaju źródła hałasu oraz pory dna. Brak wskaźnków oceny nfradźwęków W przypadku mejsc pracy w przemyśle przy wyłączonych maszynach, jako hałas tła przyjmuje sę hałas generowany przez wewnętrzne urządzena technczne ( np. systemy wentylacj lub hałas pochodzący z zewnątrz) 9