Węgiel brunatny, czyli cisza przed burzą?

Transkrypt

1 Węgiel brunatny, czyli cisza przed burzą? Autor: wnp.pl (Ireneusz Chojnacki) :03 Jeśli nie zostanie uruchomiona odkrywka Ościsłowo, to wydobycie węgla brunatnego w zagłębiu konińskim spadnie za trzy lata z obecnych 8-9 mln ton rocznie do 2,5 mln ton. W takim scenariuszu spośród wszystkich elektrowni grupy ZE PAK węgiel miałaby tylko elektrownia Pątnów II, z odkrywki Tomisławice. Mówię głośno - bez pomocy rządzących za kilka lat zostanie zlikwidowanych kilka tysięcy miejsc pracy w regionie konińskim - alarmuje prof. Zbigniew Kasztelewicz, kierownik Katedry Górnictwa Odkrywkowego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Węgiel brunatny, chociaż produkuje się z niego w Polsce około jednej trzeciej energii elektrycznej, nie zaprząta, jak się wydaje, uwagi rządzących w stopniu chociażby zbliżonym do węgla kamiennego. Czy przyszłość górnictwa węgla brunatnego w Polsce jest klarowna? Prof. Zbigniew Kasztelewicz. Fot. PTWP - Niestety, przyszłość górnictwa węgla brunatnego w Polsce nie jest jasna. Perspektywy polskiego górnictwa i energetyki opartej o węgiel brunatny budzą mój poważny niepokój. Obecnie eksploatowane złoża węgla brunatnego zapewniają stabilny poziom wydobycia na poziomie 60 mln ton rocznie tylko do 2020 roku, a później, mniej więcej do roku 2030, obecnie pracujące kopalnie mogą gwarantować wydobycie w ilości około 50 mln ton węgla brunatnego rocznie. Gdyby nie doszło do uruchomienia nowych kopalni, to po 2030 roku, ze względu na postępujące wyczerpywanie się złóż, nastąpiłby gwałtowny spadek wydobycia węgla brunatnego i ograniczenie produkcji energii elektrycznej na bazie tego paliwa. W 2040 roku wydobycie węgla brunatnego wyniosłoby tylko kilka milionów ton. Produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego spadłaby z około 55 TWh w roku 2015 do ledwie kilku TWh w roku To scenariusz, który nazywam pesymistycznym. Jakie są wobec tego inne scenariusze dla węgla brunatnego w Polsce?

2 - Mniej więcej rok temu grono naukowców zwróciło się do pani premier Beaty Szydło z propozycją organizacji Okrągłego stołu węgla brunatnego w murach AGH. O ile bowiem górnictwo węgla brunatnego ma nadal istnieć w Polsce, to decyzje o zagospodarowaniu nowych złóż perspektywicznych winny zapadać w najbliższych latach. Bez nowych inwestycji, jak opowiedziałem, po 2020 roku rozpocznie się zmniejszanie wydobycia węgla brunatnego w czynnych obecnie kopalniach, aż do jego całkowitego zakończenia na początku lat 40-tych bieżącego wieku. W konsekwencji wskazanej inicjatywy został opracowany program dla górnictwa węgla brunatnego, który został przekazany Ministerstwu Energii. Ten program, można powiedzieć, jest teraz w czytaniu. Oprócz zarysowanego na wstępie scenariusza, który nazwałem pesymistycznym, zawiera dwa inne, które nazywam realistycznym i optymistycznym. To, proszę, omówmy je po kolei. Co zakłada scenariusz nazwany realistycznym? - W tym scenariuszu wydobycie węgla brunatnego utrzymuje się na poziomie około mln ton do końca 2030 roku. Następnie wzrasta do ponad 60 mln ton/rok i w dalszych latach powoli spada do poziomu 35 mln ton w 2050 roku. W związku z tym produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego nieznacznie się obniża do roku 2030 roku, z obecnego poziomu powyżej 50 TWh do około 50 TWh, a następnie wzrasta do poziomu około 60 TWh w 2033 roku i następnie spada do około 30 TWh w 2050 roku. Jakie są kluczowe założenia umożliwiające realizację tego scenariusza? Co musiałoby się stać, żeby naprawdę był realny? - Jednym z kluczowych warunków realizacji tego scenariusza jest rozpoczęcie eksploatacji złoża węgla brunatnego Złoczew, położonego około 60 km w linii prostej od Elektrowni Bełchatów. Złoże to znajduje się w kręgu zainteresowania PGE, która, o ile wiem, chciałaby uzyskać koncesję wydobywczą dla Złoczewa jeszcze w tym roku. Złoże Złoczew stwarza możliwość pracy kompleksu energetycznego w rejonie Bełchatowa w oparciu o węgiel brunatny do około 2060 roku, a związany z tym potencjał produkcji energii to około 20 TWh/rok. Złoczew to kluczowa kwestia, bo Kopalnia Bełchatów z obecnie eksploatowanych Pól Bełchatów i Szczerców planuje eksploatować węgiel brunatny do około 2040 r., przy rocznym wydobyciu od 35,0 mln ton do 41,5 mln ton. Za mniej więcej cztery lata Pole Bełchatów zostanie wyczerpane i zdolność wydobywcza samego Szczercowa będzie poniżej 40 mln ton w roku i produkcja energii z najmłodszej w Polsce Elektrowni zacznie spadać. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze uruchomienie Złoczewa. Zobacz wideo: PGE stworzy najgłębsze jeziora w Polsce Cały węgiel ze Złoczewa miałby służyć produkcji Elektrowni Bełchatów? - W przypadku Złoczewa nie ma jeszcze decyzji czy cały węgiel z tego złoża miałby być wykorzystywany przez Elektrownię Bełchatów. W grę wchodzi budowa bloku energetycznego przy

3 złożu Złoczew. Równie ważne dla realizacji tego scenariusza jest uruchomienie złoża Gubin. Także w tym przypadku PGE chciałaby uzyskać koncesję wydobywczą w br. Perspektywicznie mogłaby tam powstać elektrownia o mocy 3000 MW. W przypadku złoża Gubin nie ma dobrej lokalnej atmosfery dla podjęcia inwestycji przez PGE, czy się mylę? - W przypadku tego złoża zasadniczym problemem w uzyskaniu koncesji wydobywczej jest postawa władz lokalnych (gmina Gubin i Brody). Są one przeciwne planowanej inwestycji i odmawiają podjęcia działań w zakresie wprowadzenia stosownych zmian w dokumentacji planistycznej, bez których uzyskanie koncesji w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe. Ja jestem zdania, nieco upraszczając sprawę, że w tak strategicznych kwestiach decyzję powinien podejmować rząd, a nie sołtys - burmistrz. Konieczne są decyzje o wyznaczeniu strategicznych złóż węgla brunatnego, czy kamiennego które dla bezpieczeństwa energetycznego kraju winy być zagospodarowane i poprawa drogi formalno-prawnej dla uzyskiwania koncesji wydobywczej oraz uczciwy dialog z mieszkańcami okolic tych złóż na temat godziwego zadośćuczynienia im w przypadku konieczności nabywania nieruchomości pod inwestycje górnicze. Jest taka prawda; fabrykę samochodów można wybudować wszędzie, a kopalnie tam, gdzie jest złoże węgla brunatnego. A co pan myśli teraz, gdy RDOŚ w Poznaniu nie zgodził się na uruchomienie odkrywki Ościsłowo, o możliwościach dalszej eksploatacji zagłębia konińskiego? - W scenariuszu, który nazywam realnym, zakładałem, że w zagłębiu konińskim zostanie zagospodarowane na obecnym etapie jedno nowe złoże a później następne. Właśnie Ościsłowo, z perspektywą uruchomienia od 2021 roku jako kontynuacja działalności kończącej eksploatację odkrywki Jóźwin II B, co przy maksymalnej możliwej wielkości wydobycia węgla projektowanej na 3,0 mln ton/rok pozwoliłoby w zagłębiu konińskim wydobywać węgiel przez około lat. Teraz, trzeba podkreślić, istnieje zagrożenie załamania całej strategii pracy zagłębia konińskiego po zakończeniu działalności odkrywki Drzewce i Jóźwin IIB, to jest już po 2019 roku. Jeśli nie zostanie uruchomiona odkrywka Ościsłowo, to wydobycie węgla brunatnego w zagłębiu konińskim spadnie za trzy lata z obecnych 8-9 mln ton rocznie do 2,5 mln ton. W takim scenariuszu spośród wszystkich elektrowni grupy ZE PAK węgiel miałaby tylko elektrownia Pątnów II, z odkrywki Tomisławice. Mówię głośno - bez pomocy rządzących za kilka lat zostanie zlikwidowanych kilka tysięcy miejsc pracy w regionie konińskim. W tym miejscu należy wszystkim uwypuklić położenie Elektrowni ZE PAK czy Elektrowni Bełchatów, są to siłownie energetyczne w środku kraju - bez tych elektrowni znacznie zwiększą się straty na przesyle energii w inne regiony Polski. Czym się różni wariant optymistyczny od realistycznego? - Optymistyczny scenariusz strategii rozwoju działalności górnictwa węgla brunatnego w Polsce zakłada realizację założeń scenariusza realnego tj. kontynuowanie rozwoju obecnie czynnych

4 kopalń łącznie ze złożami satelickimi (Ościsłowo) z nowym złożem Dęby Szlacheckie (Piaski), i perspektywicznymi (Złoczew i Gubin) oraz dodatkowe zagospodarowanie złóż regionu wielkopolskiego na złożu Oczkowice i złóż regionu dolnośląskiego na złożu Legnica. Przypomnę, że nowe złoże Oczkowice posiada 1 mld ton bardzo dobrego węgla brunatnego - specjaliści mówią, że jest lepsze pod względem wartości opałowej o ponad 25 proc. od węgla bełchatowskiego, a złoże Legnica posiada zasoby ponad 10 mld ton (Polska od 1945 roku wydobyła niecałe 3 mld ton węgla brunatnego). Należy w tym miejscu dodać, że po turbulencjach z cenami miedzi - społeczność samorządowa Legnicy nie mówi już nie odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego. W tym scenariuszu wydobycie węgla brunatnego do roku 2035 jest podobne do realnego scenariusza z małych wzrostem do ponad 75 mln ton w roku 2030 za przyczyną uruchomienia złoża Dęby Szlacheckie. Po uruchomieniu złoża Gubin i Legnica wydobycie wzrosłoby do ponad 70 mln ton/rok w roku Produkcja energii elektrycznej po spadku poniżej poziomu 50 TWh w okolicach roku 2020 wzrosłaby do poziomu około 70 TWh w 2033 roku i następnie spadła do około 60 TWh w 2045 roku. Ten scenariusz zapewnia produkcję najtańszej energii elektrycznej prawie cały XXI wiek w Polsce oraz tysiące miejsc pracy w zespołach górniczo-energetycznym oraz w zapleczu naukowym, projektowym oraz technicznym. Uruchamianie nowych odkrywek węgla brunatnego i budowa kolejnych bloków energetycznych to, m.in., wielkie wyzwania inwestycyjne, ale ważniejsze, czy na koniec produkcja energii elektrycznej byłaby opłacalna. Jak pan postrzega przyszłą konkurencyjność produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego? - Jasne jest, że konkurencyjność produkcji energii elektrycznej w źródłach opalanych węglem brunatnym będzie zależała od cen uprawnień do emisji CO2, a szerzej od przyszłej polityki klimatyczno-energetycznej UE. Według dostępnych analiz węgiel brunatny broni się nawet przy cenach uprawnień do emisji CO2 na poziomie 30 euro/tona CO2, a według niektórych źródeł nawet na przy cenach uprawnień do emisji rzędu 45 euro/tona CO2. Przy cenach wyższych wszystkie technologie węglowe przegrywają z niskoemisyjnymi. Jasne też jest, że obecnie Unia Europejska prowadzi politykę antywęglową, politykę dekarbonizacji, ale moim zdaniem nie jest oczywiste, jak ta polityka będzie wyglądała za pięć lat, dekadę, czy dwie. Ze względu na stan polskiej elektroenergetyki nie mamy oczywiście czasu, żeby nadal odkładać decyzje strategiczne dotyczące kierunków rozwoju energetyki w Polsce. Decyzje muszą być podejmowane teraz, z ryzykiem, że w jakiejś mierze mogą być chybione technologicznie. O przyszłości węgla brunatnego zadecyduje rząd określając przyszły miks energetyczny.

5 Trudno być prorokiem we własnym kraju, ale czy pana zdaniem węgiel brunatny zyska nowe życie, czy raczej zostanie potraktowany jako schyłkowe źródło produkcji energii elektrycznej? - Osobiście obawiam się, że węgiel brunatny może zostać przekreślony, bo od kilu miesięcy znowu żywa jest koncepcja budowy elektrowni atomowych. Takie zaporowe koncepcje dla węgla brunatnego pojawiają się co kilka lat. Parę lat temu nie podejmowano decyzji o nowych odkrywkach węgla brunatnego, bo miał być gaz z łupków! Gdyby zapadła decyzja o budowie elektrowni atomowych na przykład o mocy 6 tys. MW oznaczałoby to perspektywicznie spadek zapotrzebowania na węgiel o około mln ton rocznie. Sądząc po tym, jaką wagę władze przywiązują do węgla kamiennego raczej nie chodziłoby o rozwój energetyki atomowej kosztem węgla kamiennego, a raczej kosztem węgla brunatnego. W takim scenariuszu, jak sądzę, najwięcej mogłaby zyskać energetyka gazowa, bo jako elastyczna dobrze się nadaje do regulowania systemów, które usztywnia energetyka atomowa. Ja sobie nie mogę wyobrazić, że likwidujemy branżę węgla brunatnego opartą na krajowych zasobach energetycznych, która od 1989 roku nie wyciągała rączki ani po jedną złotówkę z budżetu a rozwijać inną energetykę, dla której wszystko musimy kupić poza krajem a tym samym ograniczyć własne miejsca pracy - obecnie w branży węgla brunatnego pracuje około 25 tys. pracowników a przeliczając na fakt, że jedno miejsce generuje 3-4 miejsca w tzw. zapleczu - to łącznie daje około 100 tys. miejsc pracy. Na koniec rozważań o przyszłości branży węgla brunatnego w nawiązaniu do opracowywanego miksu energetycznego, który ma być podany do wiadomości w II połowie roku marzy mi się opracowanie nowego rozdania-raportu o zdolnościach wydobywczych kopalń węgla kamiennego w okresie budowanej nowej Polityki Energetycznej do 2050 roku. Dlaczego o tym mówię? Mówię dlatego, że po obecnej reformie branży węgla kamiennego jest małe prawdopodobieństwo, że uda się wybudować wiele nowych kopalń na Śląsku, może powstanie kopalnia węgla kamiennego na Lubelszczyźnie czy koło Wałbrzycha i może w niedługim okresie brakować krajowego węgla kamiennego a uwarunkowania społeczno-ekologiczne budowy nowych kopalń węgla kamiennego są według mnie nie mniejsze niż węgla brunatnego. Uruchomienie wydobycia węgla brunatnego na przykład ze złóż legnickich czy Oczkowic byłoby ważną wartością dodaną dla zabezpieczenia przyszłościowego bezpieczeństwa energetycznego Polski z własnych paliw, a bez poznania prawdy o przyszłości branży węgla kamiennego można podjąć nieoptymalne decyzje. Rozmawiał: Ireneusz Chojnacki

6 Fot. PTWP (Paweł Pawłowski) Materiał z portalu Polskie Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości