Halina Zielińska-Więczkowska 1, Elżbieta Żychlińska 1, Marta Muszalik 2, Kornelia Kędziora-Kornatowska 2 1. Streszczenie. Abstract
|
|
- Władysław Świątek
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 227 GERIATRIA 2015; 9: Akademia Medycyny Ocena jakości życia i wsparcia społecznego pacjentów z chorobą nowotworową w starszym wieku objętych opieką paliatywną Assessment of life quality and social support in older cancer patients receiving palliative care Halina Zielińska-Więczkowska 1, Elżbieta Żychlińska 1, Marta Muszalik 2, Kornelia Kędziora-Kornatowska 2 1 Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej UMK Collegium Medicum w Bydgoszczy 2 Katedra i Klinika Geriatrii UMK Collegium Medicum w Bydgoszczy Streszczenie Wstęp. Medycyna paliatywna oparta na opiece holistycznej dąży do poprawy jakości życia chorych w zaawansowanej fazie nieuleczalnej choroby. Celem badań była próba oceny jakości życia osób starszych z chorobą nowotworową objętych opieką paliatywną stacjonarną i domową na tle udzielanego wsparcia społecznego. Materiał i metody. Badania przeprowadzono w 2014 roku wśród 79 pacjentów z chorobą nowotworową w starszym wieku objętych opieką stacjonarną i domową NZOZ Dom Sue Ryder w Bydgoszczy. Do badania jakości życia zastosowano kwestionariusz WHOQOL Bref w adaptacji L. Wołowickiej i K. Jaracz i Skalę Wsparcia Społecznego autorstwa K. Kmiecik-Baran. Wyniki. Średnie wyniki jakości życia wyniosły odpowiednio: dziedzina fizyczna (33,04), dziedzina psychologiczna (50,77), relacje społeczne (47,94) i dziedzina środowiskowa (59,33). Poziom globalnego wsparcia społecznego był wysoki (średnia 47,88), na granicy przeciętnego. Najwyżej oceniono wsparcie emocjonalne (średnia 8,64) a najniżej wsparcie wartościujące (średnia 14,74). Wyniki wsparcia społecznego wykazywały istotny związek z wynikami dziedziny relacje społeczne (r = 0,399; p = 0,000), środowiskowej (r = 0,322; p = 0,004) i psychologicznej (r = 0,235; p = 0,037), brak związku z dziedziną fizyczną. Jakość życia najwyżej ocenili badani o wysokich wynikach wsparcia społecznego. Wnioski. Uzyskane wyniki powinny mogą być wskazówką dla wielodyscyplinarnego zespołu w planowaniu opieki paliatywnej. Choroba nowotworowa powoduje największe deficyty w dziedzinie fizycznej jakości życia. Geriatria 2015; 9: Słowa kluczowe: jakość życia, choroba nowotworowa, wsparcie społeczne, opieka paliatywna, starszy wiek Abstract Introduction. Palliative medicine based on holistic care aims at improving the quality of life in patients in the advanced stage of an incurable disease. The aim of this study was to assess the quality of life of older cancer patients under palliative care (stationary and home hospice) in light of social support. Material and methods. The study was conducted in 2014 on a group of 79 older cancer patients under palliative care (stationary and home) of Sue Ryder Hospice in Bydgoszcz. WHOQOL Bref questionnaire adapted by L. Wołowicka and K. Jaracz as well as Social Support Scale by K. Kmiecik-Baran were used in the study. Results. Mean quality of life quality scores were as follows: physical domain (33.04), psychological domain (50.77), social relations domain (47.94), and environmental domain (59.33). The level of global social support was high (average 47.88), close to the average. Emotional support was rated the highest (average 8.64), while confidence-building support was rated the lowest (average 14.74). Social support scores showed a significant correlation with scores for social relations (r = 0.399; p = 0.000), environmental (r = 0.322; p = 0.004), and psychological domains (r = 0.235; p = 0.037), while no correlation was found with the physical domain of life quality. Quality of life was assessed best by those who got best scores in social support facet. Conclusions. The results should be a valuable indication for a multidisciplinary team responsible for palliative care planning. Cancer causes the most deficits in the physical domain of life quality. Geriatria 2015; 9: Keywords: quality of life, cancer, social support, palliative care, elderly ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: Zaakceptowano/Accepted:
2 Wstęp Postępujący proces starzenia się współczesnych społeczeństw wiąże się ze wzrostem zachorowań na nowotwory i zwiększonym zapotrzebowaniem na opiekę paliatywną. Według aktualnych doniesień choroba nowotworowa jest drugą przyczyną zgonów w Polsce [1]. Termin paliatywny pochodzi od łac. paliatus okryty płaszczem i w aspekcie medycznym oznacza skrywający, łagodzący przykre symptomy choroby. Natomiast w języku ang. wyraz palliate tłumaczy się jako złagodzić, uśmierzyć [2]. Opieka paliatywna i opieka hospicyjna według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), to pojęcia tożsame. W ujęciu WHO ( 2002 r.) opieka paliatywna jest działaniem, które ma na celu poprawę jakości życia chorych i ich rodzin stających wobec problemów związanych z zagrażającą życiu, postępującą chorobą poprzez zapobieganie i znoszenie cierpienia, dzięki wczesnej identyfikacji, ocenie i leczeniu bólu oraz innych problemów somatycznych, psychologicznych, socjalnych i duchowych [1]. Główną ideą opieki paliatywnej jest troska o jakość życia pacjentów z chorobą nowotworową. Filozofia opieki paliatywnej sprowadza się do uśmierzania choremu bólu i objawów somatycznych, wielowymiarowego wsparcia, otoczenia opieką rodziny i osób bliskich. Opieka paliatywna funkcjonuje w oparciu o zasady: troska o jakość życia, akceptacja nieuchronności cierpienia i śmierci, holistyczny i interdyscyplinarny charakter opieki, otoczenie opieką rodziny chorego, zasada sprawiedliwości (równy dostęp do opieki każdego chorego, wysoka jakość świadczonych usług leczniczo-opiekuńczych) [1]. Opieka paliatywna działa w oparciu o zespół interdyscyplinarny, w skład którego wchodzi lekarz, pielęgniarka, psycholog, pracownik socjalny, fizjoterapeuta, kapelan, wolontariusze, chory i jego rodzina. Dobre funkcjonowanie zespołu interdyscyplinarnego wyznaczają przyjęte w opiece paliatywnej reguły: dobra komunikacja i koordynacja działań, stałe monitorowanie objawów, całodobowy dostęp do opieki, podnoszenie kwalifikacji, wsparcie i opieka nad umierającym pacjentem przy zachowaniu jego godności i autonomii. W opiece paliatywnej bardzo ważna jest kwestia podmiotowości chorego. Deficyty w opiece mogą mieć negatywny wydźwięk w jakości życia chorego, jak i jego rodziny. Zaniedbania w opiece i niewłaściwa komunikacja mogą być dodatkowym źródłem cierpień chorego i jego rodziny [1]. Zaawansowane stadium choroby nowotworowej stanowi zarówno dla chorego, jak i jego bliskich duże źródło stresu. Choroba nowotworowa wiąże się z cierpieniem w sferze fizycznej, psychicznej, duchowej i społecznej [1]. Towarzyszą jej negatywne emocje. U chorego pojawia się poczucie beznadziejności, bezradności, rozpacz [3]. Podkreśla się też znaczenie posiadania i wykorzystywania zasobów psychicznych, takich jak nadzieja i poczucie skuteczności w samokontroli i skutecznym stosowaniu strategii radzenia sobie z bólem oraz dla zachowania dobrej współpracy z zespołem leczniczo-opiekuńczym [4]. Prowadzenie badań nad jakością życia pacjentów cierpiących na różne dokuczliwe w skutkach schorzenia pozwala poznać i lepiej zrozumieć skomplikowaną istotę choroby w odniesieniu do danej grupy chorych. Pojęcie jakości życia związane ze stanem zdrowia (health-related quality of life HRQOL) zostało użyte po raz pierwszy przez Schippera i wsp. i zdefiniowane jako funkcjonalny efekt choroby i jej leczenia odbierany (przeżywany) przez pacjenta [2,5]. Poprawę jakości życia w opiece paliatywnej można co najmniej częściowo osiągnąć nie tylko przez łagodzenie dokuczliwych objawów i skutków choroby, ale także dzięki okazywanemu choremu i jego bliskim wsparciu społecznemu. Krystyna Kmiecik-Baran autorka zastosowanej w prezentowanych badaniach Skali Wsparcia Społecznego wyróżnia cztery rodzaje wsparcia społecznego: emocjonalne (komunikaty np. jesteś kochany itp.), informacyjne (dostarczanie choremu ważnych informacji), instrumentalne (świadczenie konkretnej pomocy np. pieniężnej) i wartościujące (podkreślanie znaczenia chorego) [6]. Z niektórych doniesień na dużej grupie badawczej (n = 572) wynika, że pod względem psychologicznym gorzej funkcjonują kobiety. Częściej niż mężczyźni przejawiają negatywne emocje, takie jak lęk czy depresja [7].W celu wypracowania skutecznych strategii radzenia sobie ze stresem związanym z chorobą zaleca się psychoedukację [7,8]. Badania oczekiwań pacjentów onkologicznych na formy pomocy psychologicznej dowodzą, że chorzy wysoko cenią różne formy psychoedukacji [8]. Psychoedukacja prowadzi do zmiany poglądów na samą chorobę i urealnienia percepcji różnych form leczenia onkologicznego [8]. Interwencja psychoedukacyjna sprowadza się do przekazania realnej wiedzy o chorobie, kształtowania aktywnej postawy wobec choroby i leczenia, pomocy w osiąganiu umiejętności rozpoznawania objawów, przekonywania o koniecz- 228
3 ności leczenia i przestrzegania zaleceń lekarskich, wypracowywania konstruktywnych sposobów radzenia sobie z chorobą. Najbardziej niepożądaną strategią w aspekcie jakości życia jest bezradność- poczucie braku wpływu na dane zdarzenie. Psychoedukacja to nie tylko wsparcie informacyjne, ale również częściowo wsparcie instrumentalne, które sprowadza się do praktycznego instruktażu w zakresie sposobów postępowania w określonej sytuacji trudnej. Z kolei wsparcie duchowe dla osób wierzących oznacza zrozumienie i wzmocnienie sił związanych z religią. Osoby wierzące szukają wsparcia w rytuałach religijnych (modlitwa, medytacja). Wsparcie jest wówczas skuteczne, jeżeli jest dostosowane indywidualnie do danej osoby [8]. Celem pracy było określenie deficytów jakości życia na tle otrzymywanego wsparcia społecznego osób starszych z chorobą nowotworową w opiece paliatywnej stacjonarnej i domowej. Badano wpływ czynników socjo- -demograficznych, czasu trwania choroby, miejsca świadczenia opieki oraz schorzeń współistniejących. Materiał i metoda badawcza Badania przeprowadzono w grupie 79 pacjentów w wieku podeszłym ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową. Badania były prowadzone w oddziale opieki paliatywnej oraz w środowisku domowym w ramach Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej (NZOZ) Dom Sue Ryder w Bydgoszczy, w 2014 roku. Kryteriami włączenia osób do badań były: choroba nowotworowa, objęcie opieką paliatywną stacjonarną i domową w ramach w/w NZOZ, wiek 60+, zachowany logiczny kontakt z chorym oraz uzyskanie świadomej zgody na udział w badaniu. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej UMK Collegium Medicum w Bydgoszczy (KB 33/2014). W badaniach zastosowano polską wersję WHOQOL Bref wg adaptacji na polskie warunki Laury Wołowickiej i Krystyny Jaracz [5] i skalę wsparcia społecznego autorstwa Krystyny Kmiecik-Baran [6]. Kwestionariusz WHOQOL-Bref zawiera 26 pytań i jest skróconą wersją kwestionariusza WHOQOL-100. Jest międzynarodowym narzędziem ogólnym do badania jakości życia, często stosowanym u pacjentów w różnych schorzeniach. Umożliwia ocenę jakości życia w czterech dziedzinach fizycznej, psychologicznej, relacji społecznych i środowiskowej oraz dwóch pytań analizowanych oddzielnie (pyt. 1. dotyczące ogólnej percepcji jakości życia i pyt. 2. dotyczące ogólnej percepcji własnego zdrowia). Stosowana w nim punktacja ma kierunek pozytywny, co oznacza, że uzyskanie większej liczby punktów świadczy o wyższej jakości życia. Punktację dla dziedzin ustala się poprzez wyliczenie średniej arytmetycznej z pozycji wchodzących w skład poszczególnych dziedzin. Wyliczone średnie mnoży się przez 4, tak aby uzyskać postać wyników porównywalnych z kwestionariuszem WHOQOL 100. Pierwsza transformacja umożliwia takie przekształcenie wyników, aby zawsze były zawarte w zakresie 4-20, co sprawia, że są porównywalne z wynikami uzyskanymi za pomocą WHOQOL 100. Druga transformacja przekształca wyniki dziedzin do skali Obie transformacje mogą być stosowane alternatywnie [5]. Skala Wsparcia Społecznego (SWS) autorstwa Krystyny Kmiecik-Baran dotyczy czterech rodzajów wsparcia społecznego: informacyjnego, instrumentalnego, wartościującego i emocjonalnego. Zakres możliwych do uzyskania punktów Uzyskanie przez chorego większej liczby punktów oznacza niższe udzielane choremu wsparcie. Wynik najniższy (24 punkty) świadczy o dużym wsparciu społecznym, natomiast najwyższy (120 punkty) oznacza zupełny brak wsparcia. Zakres punktów ogólnego wyniku wsparcia społecznego oznacza wynik wysoki, wynik przeciętny a powyżej 72 punktów uznaje się za wynik niski. Natomiast wyniki wsparcia społecznego odnoszące się do poszczególnych jego podskal przedstawiają się następująco: wyniki wysokie (6-12 punktów), wyniki przeciętne (13-18 punktów) i wyniki niskie powyżej 18 punktów [6]. Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel i pakietu statystycznego Statistica Przyjęto poziom istotności p 0,05. W analizie opisowej otrzymanych wyników zastosowano tabele, w których przedstawiono liczebność i procent. Obliczono również średnią i odchylenie standardowe. Współzależność pomiędzy dwiema zmiennymi, obliczono za pomocą współczynnik korelacji R Spearmana. Natomiast do oceny różnic jednej cechy pomiędzy dwoma populacjami/grupami zastosowano nieparametryczny Test U Manna-Whitneya. Przedstawione tu wyniki badań stanowią jedynie wycinek uzyskanych wyników realizacji szerszego projektu dotyczącego jakości życia osób starszych z chorobą nowotworową objętych opieką paliatywną. 229
4 Wyniki Charakterystyka badanej grupy Badaniami objęto 45 mężczyzn i 34 kobiety w wieku 60 lat i powyżej. Najwięcej chorych było w przedziale wiekowym lat (26,6%) i w przedziale lat (25,3%), nieco mniej (22,8%) w wieku 81 lat i powyżej, 19,0% w zakresie wiekowym lat a najmniej (6,3%) w przedziale lat. Nieznacznie przeważały osoby zamężne (51,9%) i owdowiałe (41,8%), natomiast pozostałe 6,3% były stanu wolnego. W badanej grupie najwięcej było osób z wykształceniem zawodowym (38,0%) i podstawowym (32,9%) oraz średnim (22,8%) a najmniej (6,3%) z wyższym. Blisko połowa chorych (48,1%) deklarowała przeciętną sytuację socjalno-bytową, 38,0% zadowalającą a 7,6% bardzo dobrą, natomiast 6,3% złą. Przeważająca większość chorych zamieszkiwała z rodziną (89,9%), pozostali badani (10,1%) mieszkali samotnie. Większość chorych (70,9%) to mieszkańcy miasta a 29,1% zamieszkiwało na wsi. Blisko ¾ badanych (74,7%) to chorzy otrzymujący opiekę w ramach hospicjum domowego, pozostali (25,3%) byli pacjentami oddziału opieki paliatywnej. Badaną grupę chorych stanowiły osoby ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową. Wśród schorzeń współistniejących najczęściej zgłaszanym było nadciśnienie tętnicze (30,6%), cukrzyca (13,0%), zmiany zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa (10,2%), niewydolność układu krążenia (5,5%), POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) (3,7%) i inne pojedyncze schorzenia. Średni czas chorowania to ponad 2,5 roku, minimalny od postawienia diagnozy -1 miesiąc a maksymalny u kobiet 29 lat, u mężczyzn 13 lat. Średnia ocen jakości życia wyniosła 2,70 i jest to wynik przeciętny. Natomiast zdecydowanie niższy średni wynik (1,84) osiągnęli badani w zakresie zadowolenia z własnego zdrowia, który oznaczał wynik negatywny. Największą grupę (48,1%) stanowili badani, którzy na poziomie niskim ocenili jakość życia w dziedzinie fizycznej. W pozostałych trzech dziedzinach dominowały oceny przeciętne: dziedzina psychologiczna (45,6%), relacje społeczne (53,2%) i dziedzina środowiskowa (58,2%). Średnie wyniki dla poszczególnych obszarów jakości życia wyniosły odpowiednio: dziedzina fizyczna (33,04 ± 16,465), psychologiczna (50,77 ± 17,212), relacje społeczne (47,94 ± 15,685) i domena środowiskowa (59,33 ± 13,249). Najwyżej została oceniona dziedzina środowiskowa a najniżej domena fizyczna. W dziedzinie fizycznej największe deficyty wykazano w zakresie czynności życia codziennego ze średnią 2,04 i zdolności do pracy (1,44), najwyżej oceniono wypoczynek i sen (2,94). Wysoki średni wynik zaobserwowano na podskali ból i dyskomfort (2,84). W dziedzinie psychologicznej największy deficyt występował w zakresie pozytywnych uczuć ze średnią (2,67). W dziedzinie relacji społecznych najniżej oceniono aktywność seksualną ze średnią 1,19 a najwyżej wsparcie społeczne (3,80). Z kolei w domenie środowiskowej najniżej uplasował się średni wynik w zakresie możliwości uczestnictwa w rekreacji i wypoczynku (1,85), najwyżej zaś środowisko domowe i fizyczne (3,81). Następnie wnikliwej analizie poddano wpływ czynników socjodemograficznych na jakość życia badanych. W dziedzinie fizycznej wykazano istotną statystycznie różnicę pomiędzy grupą mężczyzn i kobiet (średnia 3,21 vs. 2,73) na podskali wypoczynek i sen (p < 0,05). Zaobserwowano istotne zależności jakości życia z grupami wiekowymi w odniesieniu do niektórych podskal analizowanych dziedzin. Istotną statystycznie korelację o średnim nasileniu wykazano w dziedzinie środowiskowej w zakresie możliwości uczestnictwa w rekreacji (r = - 0,379; p = 0,001). Odnotowano istotną statystycznie niską korelację grup wiekowych w następujących zakresach: energia i zmęczenie (r = - 0,228; p = 0,044), czynności życia codziennego (r = - 0,247; p = 0,028), myślenie, uczenie się, pamięć, koncentracja (r = - 0,231; p = 0,041), wsparcie społeczne (r = - 0,244; p = 0,030), aktywność seksualna (r = - 0,246; p = 0,029). Jakość życia i zadowolenie ze zdrowia osób uczestniczących w badaniu nie pozostawały w istotnej statystycznie (p > 0,05) zależności z wykształceniem oraz stanem cywilnym. Ze względu na poziom istotności (p < 0,05) odnotowano istotne statystycznie zróżnicowanie mieszkańców miast i wsi w dziedzinie fizycznej na podskali zależność od leków i leczenia ze średnią (odpowiednio: 2,05 i 2,48) oraz w dziedzinie psychologicznej na podskali myślenie, uczenie się, pamięć, koncentracja (odpowiednio: 3,52 i 3,91). Wyżej jakość życia oraz zadowolenie ze zdrowia ocenili mieszkańcy wsi. Ze względu na miejsce świadczenia opieki, badani, którymi opiekowano się w środowisku domowym wyżej ocenili dziedzinę środowiskową i socjalną, jednak w zakresie globalnych wyników poszczególnych dziedzin istotnej różnicy nie zaobserwowano. Z kolei 230
5 wykazano istotne różnice, na korzyść chorych objętych opieką domową, tylko na niektórych podskalach jakości życia, w tym zależność od leków i leczenia (p = 0,014), środowisko domowe (p = 0,048), aktywność seksualna (p = 0,000). Natomiast na podskali zasoby finansowe wyższy średni wynik zaobserwowano u chorych objętych opieką w oddziale opieki paliatywnej (p = 0,048). Sytuacja socjalno-bytowa wywierała istotny wpływ tylko na dziedzinę środowiskową na podskalach: zasoby finansowe (r = - 0,461; p = 0,000) i możliwości zdobywania nowych informacji i umiejętności (r = - 0,267; p = 0,017). Najwyższe wyniki jakości życia w tych zakresach osiągnęły osoby o zadowalającej sytuacji socjalno-bytowej. Jakość życia we wszystkich dziedzinach oraz zadowolenie ze zdrowia wyżej ocenili badani, u których występowały schorzenia współistniejące. Istotne zależności w tym zakresie zaobserwowano na podskalach: ból i dyskomfort (p = 0,009), zależność od leków i leczenia (p = 0,020), mobilność (p = 0,036), duchowość/ religia/ osobista wiara (p = 0,030). W odniesieniu do dziedzin: psychologicznej, relacji społecznych i środowiskowej wyniki obu grup uplasowały się na poziomie przeciętnym, natomiast w obszarach dziedziny fizycznej pozostawały na poziomie niskim. Wyższą jakość życia we wszystkich dziedzinach i zadowolenie ze zdrowia wykazywali badani chorujący ponad rok. Istotne zależności zaobserwowano na podskalach: energia i zmęczenie (r = 0,232; p = 0,040), myślenie/uczenie się/pamięć/koncentracja (r = 0,260; p = 0,021), możliwości zdobywania nowych informacji i umiejętności (r = 0,222; p = 0,049) i na podskali zdrowie i opieka zdrowotna dostępność i jakość (r = 0,238; p = 0,035). Średni wynik wsparcia społecznego ukształtował się na poziomie 47,88 ± 7,72. Dla poszczególnych rodzajów wsparcia społecznego średnie wyniki uplasowały się następująco: wsparcie emocjonalne (8,64 ± 2,51), informacyjne (11,56 ± 2,55), instrumentalne (12,94 ± 2,64), wartościujące (14,74 ± 2,57). Najwyżej oceniono wsparcie emocjonalne a najniżej wsparcie wartościujące. Wsparcie społeczne najwięcej badanych oceniło na poziomie wysokim (58,2%) i przeciętnym (40,5%), natomiast na niskim poziomie deklarowała jedna osoba. Najwięcej wsparcia na poziomie wysokim wykazano w zakresie wsparcia emocjonalnego (93,7%) i informacyjnego (59,5%). W zakresie wsparcia wartościującego i instrumentalnego dominowały wyniki przeciętne (odpowiednio: 73,4% i 55,7%). Z kolei najwięcej wyników niskich wykazano w zakresie wsparcia wartościującego (10,1%). Generalnie poziom globalnego wsparcia społecznego był wysoki. Spośród różnych analizowanych źródeł wsparcia społecznego najlepiej oceniono wsparcie od współmałżonka ze średnią (43,13) i personelu medycznego (45,86), w dalszej kolejności od rodziny (48,71), przyjaciół (51,37) i najniżej od kapelana (55,71). Wyższe wsparcie informacyjne, instrumentalne, wartościujące oraz emocjonalne otrzymywali mężczyźni (p < 0,05). Wiek badanych pozostawał w istotnej statystycznie, niskiej korelacji z wynikami wsparcia społecznego (r = - 0,235; p = 0,037) i wartościującego (r = - 0,298; p = 0.008). Najniższe wsparcie społeczne otrzymywali badani po 80. roku życia. Wyższe wsparcie społeczne otrzymywali chorzy pozostający w związkach małżeńskich (p = 0,007) (rycina 1). Wykształcenie nie pozostawało w istotnej statystycznie korelacji z wynikami wsparcia społecznego (p > 0,05). Zaobserwowano jedynie wyższe wyniki wśród osób z wyższym wykształceniem na skali wsparcia wartościującego (p = 0,054). Wyższym wsparciem społecznym byli otoczeni chorzy zamieszkujący na wsi (p < 0,05) oraz objęci opieką w środowisku domowym (p < 0,05). Natomiast sytuacja socjalno- -bytowa, schorzenia współistniejące i czas chorowania nie pozostawał w istotnej korelacji z wynikami wsparcia społecznego (p > 0,05). Wyniki wsparcia społecznego pozostawały w istotnej statystycznie średniej korelacji z wynikami dziedziny relacji społecznych (r = 0,399; p = 0,000) i środowiskowej (r = 0,322; p = 004) a w korelacji niskiej z wynikami dziedziny psychologicznej (r = 0,235; p = 0,037). Korelacje wsparcia informacyjnego i jakości życia prezentuje tabela I. Wyniki wsparcia informacyjnego pozostawały w istotnej statystycznie, średniej korelacji z wynikami dziedziny środowiskowej oraz w korelacji niskiej z wynikami ogólnej percepcji jakości życia, dziedziny fizycznej i psychologicznej (p < 0,05). Korelacje wsparcia wartościującego i jakości życia zamieszcza tabela II. Wyniki wsparcia wartościującego pozostawały w istotnej statystycznie średniej korelacji z wynikami dziedziny relacje społeczne oraz w korelacji niskiej z wynikami ogólnej percepcji jakości życia, dziedziny fizycznej, psychologicznej i środowiskowej (p < 0,05). Natomiast wyniki wsparcia instrumentalnego i emocjonalnego nie pozostawały w istotnej statystycznie korelacji z wynikami jakości życia kwestionariusza WHOQOL- Bref (p > 0,05). 231
6 3,4 3,2 3,0 wsparcie społeczne 2,8 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 zamężna/y stan cywilny wdowa/ wdowiec Średnia Średnia±Błąd std Średnia±Odch.std Rycina 1. Rozkład wyników wsparcia społecznego w grupach stanu cywilnego Figure 1. Distribution of results of social support groups marital status Tabela I. Korelacje wsparcia informacyjnego i jakości życia Table I. Correlations between information support and quality of life Pozycja N R t (N-2) poziom istotności p Ogólna percepcja jakości życia 79 0,276 2,519 0,014 Ogólna percepcja własnego zdrowia 79 0,161 1,428 0,157 Dziedzina fizyczna 79 0,297 2,733 0,008 Dziedzina psychologiczna 79 0,293 2,690 0,009 Relacje społeczne 79 0,178 1,584 0,117 Dziedzina środowiskowa 79 0,305 2,812 0,006 Tabela II. Korelacje wsparcia wartościującego i jakości życia Table II. Correlations between evaluative support and quality of life Pozycja N R t (N-2) poziom istotności p Ogólna percepcja jakości życia 79 0,268 2,444 0,017 Ogólna percepcja własnego zdrowia 79 0,071 0,623 0,535 Dziedzina fizyczna 79 0,291 2,673 0,009 Dziedzina psychologiczna 79 0,232 2,093 0,040 Relacje społeczne 79 0,387 3,688 0,000 Dziedzina środowiskowa 79 0,293 2,686 0,009 Omówienie i dyskusja Wyniki przeprowadzonych badań dowodzą, że pacjenci z chorobą nowotworową w opiece paliatywnej najgorzej funkcjonują w dziedzinie fizycznej. W pozostałych obszarach jakości życia przeważały oceny przeciętne. Własne zdrowie ocenili źle. Chorzy objęci opieką paliatywną mają poważne problemy w zakresie wykonywania codziennych czynności życiowych, 232
7 co bardzo pogarsza ich fizyczne funkcjonowanie. Potwierdzają to badania Modlińskiej i wsp. [9]. Dużym problemem pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową są dolegliwości bólowe i odczuwane zmęczenie [3,10-13], co w większości koresponduje z prezentowanymi tu wynikami badań. Występowanie zmęczenia w grupie pacjentów z chorobą nowotworową szacuje się na około 70% [10]. Zmęczenie odczuwa również opiekująca się chorym rodzina. Przemęczenie spowodowane jest potęgującym doświadczaniem lęku o chorego. Oznaki zmęczenia u rodziny negatywnie wpływają na dobrostan psychiczny chorego W medycynie paliatywnej głównym celem zespołu opiekującego się chorym jest łagodzenie dokuczliwych objawów choroby i maksymalne minimalizowanie bólu. Mniejsze nasilenie bólu nowotworowego i objawów somatycznych, jak dowiodły badania innych Autorów [10], wyznacza lepsze całościowe funkcjonowanie chorych. Zespołowi opieki paliatywnej jak wynika z doniesień Jasińskiej i wsp. [14] udaje się, ale tylko częściowo, zredukować niektóre objawy somatyczne, jak zaparcia i bezsenność powodujące znaczny dyskomfort chorego. Autorzy Ci ponadto dowiedli, że ogólna, jakość życia pozostaje w związku z typem nowotworu pierwotnego. W badaniach tych Autorów, najgorzej ocenili ją pacjenci z rakiem płuca a najwyżej z rakiem prostaty [14]. Jak wynika z badań własnych, jakość życia wyżej ocenili pacjenci chorujący ponad rok, z innymi współistniejącymi schorzeniami. Może to wynikać z częściowego przystosowania się już do choroby nowotworowej i samego faktu chorowania. Zapewne wielką traumą dla pacjentów dotkniętych tą chorobą jest sam moment postawienia diagnozy, kiedy to pojawia się niedowierzanie, bunt, rozpacz, niekiedy izolacja, czy też inne negatywne reakcje organizmu. Taka lękowa reakcja na chorobę nowotworową zdaniem niektórych Autorów, ma bardziej negatywny wydźwięk w jakości życia u osób poniżej 65. roku życia [9]. Znajduje to odbicie szczególnie w sferze emocjonalnej, co potwierdzają wcześniej prowadzone badania [15]. Diagnoza rak dla wielu osób brzmi jak wyrok śmierci i stanowi duże źródło stresu. Pacjenci w większości przypadków reagują na wiadomość o chorobie przerażeniem. Choroba ta budzi skojarzenia ze śmiercią, cierpieniem, beznadziejnością czy oczekiwaną porażką [8]. W trosce o jakość życia tych chorych i w celu zminimalizowania poziomu stresu, konieczna jest pomoc psychologiczna i wielowymiarowe wsparcie [1,3,7,8]. Wsparcie daje choremu większe poczucie bezpieczeństwa i siły do walki z ciężką nieuleczalną chorobą. Z prezentowanych tu wyników badań wynika, że wyższe wsparcie społeczne otrzymywali mężczyźni, osoby zamieszkałe na wsi, w fazie wczesnej starości oraz chorzy objęci opieką w środowisku domowym. Jak dowiodły badania własne, to właśnie najbliższa rodzina (współmałżonek) stanowi główne źródło wsparcia, zwłaszcza emocjonalnego, co wydaje się być zbieżne z doniesieniami innych Autorów [16]. Prawidłowo funkcjonująca rodzina daje choremu poczucie bezpieczeństwa. Czynnikiem, który nie wywierał istotnego wpływu zarówno na jakość życia, zadowolenie ze zdrowia, jak i na wsparcie społeczne osób starszych z chorobą nowotworową objętych opieką paliatywną stacjonarną i domową, okazało się wykształcenie. Wyższe wyniki wsparcia wartościującego zaobserwowano jednak u osób z wyższym wykształceniem. W chorobie nowotworowej szczególnie ważne jest wsparcie emocjonalne i wartościujące, które to sprzyjają zachowaniu poczucia własnej wartości oraz dodają otuchy do konstruktywnego radzenia sobie z chorobą [17]. Doniesienia badawcze potwierdzają, że stan emocjonalny jest ważnym predykatorem jakości życia chorych na nowotwory [18]. W zaawansowanym stadium choroby nowotworowej dominuje nastawienie emocjonalne, związane z podejmowaniem próby zminimalizowania przykrych doznań [8]. Przeprowadzone badania wyraźnie dowiodły, jak istotne dla jakości życia w opiece paliatywnej jest udzielane chorym wielowymiarowe wsparcie. Globalne wsparcie społeczne korelowało z większością obszarów jakości życia, z wyjątkiem dziedziny fizycznej. Domena fizyczna wykazywała natomiast istotny związek ze wsparciem informacyjnym i wartościującym. Z kolei wsparcie wartościujące wykazywało istotny związek ze wszystkimi dziedzinami jakości życia i w tym zakresie wsparcia zaobserwowano w badaniach największe deficyty, istotnie pogłębiające się wraz z postępującym wiekiem chorego. To potwierdza istotę tego typu wsparcia u pacjentów z chorobą nowotworową. Generalnie wsparcie społeczne w aspekcie globalnym wraz z wiekiem również wykazywało tendencję malejącą. Osoby po 80. roku życia otrzymywały istotnie niższe wsparcie niż osoby młodsze wiekiem. Kurowska i Bystryk na podstawie swoich badań także wskazują na istotny spadek wraz z wiekiem wsparcia wartościującego [19]. Na zakończenie warto jeszcze przytoczyć wyniki dużych zagranicznych badań (n = 533), z których to 233
8 wynika, że głównymi wyznacznikami jakości życia osób starszych cierpiących na nowotwory w opiece hospicyjnej domowej są: niepokój, depresja, stan funkcjonalny oraz liczba objawów [20]. Jest to cenne doniesienie dla zespołu opieki paliatywnej. Ogólną percepcję jakości życia a także w zakresie wszystkich jej dziedzin najwyżej ocenili badani o wysokich wynikach wsparcia społecznego. Wnioski Prowadzenie badań nad jakością życia osób starszych z chorobą nowotworową powinno przyczynić się do lepszego zaplanowania opieki paliatywnej i zmniejszenia, na ile to tylko możliwe, zauważalnych deficytów. Najniższe wyniki zanotowano dla dziedziny fizycznej jakości życia i wsparcia wartościującego oraz najstarszej grupy wiekowej. Konflikt interesów / Conflict of interest Brak/None Praca finansowana ze źródeł własnych. Adres do korespondencji +Halina Zielińska-Więczkowska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej UMK Collegium Medicum ul. Świętojańska 20, Bydgoszcz : wieczkowska@cm.umk.pl ( (+48 52) Piśmiennictwo 1. de Walden- Gałuszko K, Ciałkowska-Rysz A (red.). Medycyna paliatywna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; de Walden-Gałuszko K (red.). Podstawy opieki paliatywnej. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2004/ 2005/ Roth AJ, Weinberger MI, Nelson CJ. Prostate Cancer: Quality of Life, Psychosocial Implications and Treatment Choices. Future Onkol 2008;4 (4): Pietrzyk A, Lizińczyk S. Nadzieja podstawowa pacjentów z nawrotem choroby nowotworowej oraz ich własna skuteczność kontroli bólu i radzenie sobie z nim. Psychoonkologia 2015;1: Wołowicka L, Jaracz K. Polska wersja WHOQOL 100 i WHOQOL Bref. W: Jakość życia w naukach medycznych. Wołowicka L (red). Poznań: Wydawnictwo Uczelniane AM w Poznaniu; 2001.str Kmiecik-Baran K. Skala wsparcia społecznego. Teoria i właściwości psychometryczne. Przegl Psychol 1995;38(1/2): Ziętalewicz U, Kulpa M, Stypuła-Ciuba B i wsp. Funkcjonowanie psychologiczne u kobiet i mężczyzn z choroba nowotworową. Med Paliat 2014;6(3): de Walden-Gałuszko K. Psychoonkologia w praktyce klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Modlińska A, Buss T, Krakowiak P. Ocena jakości życia osób w wieku podeszłym w terminalnym okresie choroby nowotworowej. Przegl Lek 2009;66: Kulpa M, Stypuła-Ciuba B. Ból nowotworowy i uciążliwość objawów somatycznych a jakość życia u pacjentów z chorobami nowotworowymi. Med Paliat 2013;5(4): Zielińska-Więczkowska H, Betłakowski J. Jakość życia pacjentów z chorobą nowotworową poddanych chemioterapii. Współ Onkol 2010;16(3): Milaniak I, Marczewska E. Ocena wpływu zmęczenia na jakość życia chorych na raka płuca w zależności od cyklu chemioterapii. Probl Pielęg 2014;22(3): Mess E, Szmyd K, Wójcik D i wsp. Jakość życia pacjentów w terminalnej fazie choroby nowotworowej. Onkol Pol 2005;8(3): Jasińska M, Tracz M, Kurczewska U i wsp. Assessment of change of quality of life in hospitalized terminally ill cancer patients. Współ Onkol 2010;14(5): Zielińska-Więczkowska H, Betłakowski J. Pomiar i ocena wsparcia społecznego u pacjentów hospitalizowanych poddanych chemioterapii. Współ Onkol 2010;14(3): Pacian A, Kulik TB, Skórzyńska H i wsp. Rola wsparcia w bólu nowotworowym. Medycyna Paliatywna 2014; 6(2): Fopka-Kowalczuk M. Wsparcie społeczne w chorobie nowotworowej. Psychoonkologia 2013;4: Smorąg L, Florkowski A, Zboralski K i wsp. Jakość życia i depresyjność u pacjentek z rozpoznaniem raka trzonu macicy. Pol Merk Lekarski 2014;XXXVII(220): Kurowska K, Bystryk R. Rola wsparcia i przekonań dotyczących zdrowia w zmaganiu się z problemami wieku geriatrycznego. Geriatria 2013;7: Garrison CM, Overcash J, McMillan SC. Predictors of Quality of Life in Elderly Hospice Patients with Cancer. J Hosp Paliat Nurs 2011;13(5):
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
opieka paliatywno-hospicyjna
Wspieramy w ciężkiej chorobie, aby cieszyć się każdą chwilą PORADNIK opieka paliatywno-hospicyjna Stowarzyszenie Przyjaciół Chorych Hospicjum im. Jana Pawła II w Żorach L i p i e c 2 0 1 6 1 Wstęp Stowarzyszenie
Akceptacja choroby nowotworowej i jej związek z jakością życia osób starszych objętych opieką paliatywną stacjonarną i domową
PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Borgis Med Rodz 2015; 4(18): 151-156 Halina Zielińska-Więczkowska, Elżbieta Żychlińska Akceptacja choroby nowotworowej i jej związek z jakością życia osób starszych objętych
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 386 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 386 SECTIO D 2005 Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział Kraków; Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa
WSPARCIE A JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB Z PRZEWLEKŁĄ OBTURACYJNĄ CHOROBĄ PŁUC
Nowiny Lekarskie 2010, 79, 6, 438 444 KRYSTYNA KUROWSKA, MONIKA BROJAKOWSKA WSPARCIE A JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB Z PRZEWLEKŁĄ OBTURACYJNĄ CHOROBĄ PŁUC SUPPORT AND QUALITY OF LIFE IN PEOPLE WITH CHRONIC OBSTRUCTIVE
Opieka i medycyna paliatywna
Lek. med. Katarzyna Scholz Opieka i medycyna paliatywna Informator dla chorych i ich rodzin Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Drodzy Pacjenci, Rodziny.
JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora
lat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym.
I. STRESZCZENIE Głównym celem pracy była analiza porównawcza jakości życia i stanu fizycznego pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów z grupą chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Badania przeprowadzono
Kto i kiedy powinien być objęty opieką paliatywną? Dr n. med. Aleksandra Ciałkowska-Rysz
Kto i kiedy powinien być objęty opieką paliatywną? Dr n. med. Aleksandra Ciałkowska-Rysz Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej Pracownia Medycyny Paliatywnej Katedra Onkologii Uniwersytet Medyczny w
Wpływ wsparcia na jakość życia mieszkańców Domu Pomocy Społecznej Overview of non-pharmacological interventions for depression in the elderly
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2013;10(1):33-40 artykuł przeglądowy review article Wpływ wsparcia na jakość życia mieszkańców Domu Pomocy Społecznej Overview of non-pharmacological interventions for depression
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Karta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne. Prawo do opieki paliatywnej
Karta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne Prawo do opieki paliatywnej Dostęp do opieki paliatywnej stanowi prawny obowiązek, potwierdzony przez konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 22 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 22 SECTIO D 2004 Zakład Organizacji Pracy Pielęgniarskiej Wydziału Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej
Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica
Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak
ćwiczeń i zajęć praktycznych z przedmiotu. Praktyka powinna być realizowana w oddziałach opieki paliatywnej lub hospicjach.
Program praktyki z Opieki paliatywnej w Karkonoskiej Państwowej Szkole Wyższej w Jeleniej Górze dla studentów studiów stacjonarnych III roku - 6 semestr Kierunek: pielęgniarstwo I. Założenia programowo
Wsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada
Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 23 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 23 SECTIO D 2004 Zakład Organizacji Pracy Pielęgniarskiej Wydziału Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej
Bariery w realizacji zadań interdyscyplinarnego zespołu opieki paliatywnej. Mgr Katarzyna Mucha
Bariery w realizacji zadań interdyscyplinarnego zespołu opieki paliatywnej. Mgr Katarzyna Mucha Zespół interdyscyplinarny Grupa profesjonalistów, reprezentantów różnych dziedzin, którzy mogą i chcą podejmować
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
Streszczenie Wstęp: Cel pracy:
Streszczenie Wstęp: Ocena bólu, który jest zjawiskiem bardzo złożonym z klinicznego punktu widzenia, stanowi jedno z istotnych wyzwań współczesnej medycyny. Rzetelne oszacowanie bólu ma podstawowe znaczenie
Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Program praktyki w Kolegium Karkonoskim w Jeleniej Górze dla studentów studiów niestacjonarnych - pomostowych Kierunek: pielęgniarstwo
Program praktyki w Kolegium Karkonoskim w Jeleniej Górze dla studentów studiów niestacjonarnych - pomostowych Kierunek: pielęgniarstwo I. ZałoŜenia programowo organizacyjne praktyk Praktyka z zakresu przedmiotu:
PLAN ZAJĘĆ DLA KURSU KWALIFIKACYJNEGO OPIEKA PALIATYWNA DLA PIELĘGNIAREK
dzień miesiąc dzień tygodnia ilość godzin od-do moduł wykładowca 14 luty sobota 13 9.00-19.30 MODUŁ I- SPECJALISTYCZNY Założenia i podstawy opieki paliatywnej Prekursorzy opieki paliatywnej. Główne ośrodki
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
WYDZIAŁ NAUKI O ZDROWIU FACULTY OF HEALTH SCIENCES
Warszawa, 2017-05-28 RECENZJA rozprawy na stopień doktora nauk o zdrowiu mgr Ewy Mazur pt Jakość życia kobiet poddanych chemioterapii z powodu raka piersi, jelita grubego i jajnika. Przedstawiona mi do
Związek akceptacji choroby oraz lęku i depresji z oceną jakości życia pacjentek z chorobą nowotworową gruczołu piersiowego
Artykuł oryginalny Paulina Kozieł 1, 2, Katarzyna Lomper 1, 3, 4, Bartosz Uchmanowicz 1, 3, 4, Jacek Polański 5 1 Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu 2 Studenckie Koło Naukowe Pielęgniarstwa
Akceptacja choroby i jej związek z jakością życia pacjentów z łuszczycą
PRACE POGLĄDOWE ORYGINALNE ORIGINAL REVIEW PAPERS PAPERS Borgis Med Rodz 2018; 21(1): 3-9 DOI: https://doi.org/10.25121/mr.2018.21.1.3 Halina Zielińska-Więczkowska, Natalia Pietrzak Akceptacja choroby
Orientacja życiowa i poziom wsparcia wyznacznikiem zapotrzebowania rodzin na domową opieką hospicyjną
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 10 (455 460) Celem badań było określenie poziomu poczucia koherencji (ang. sense of coherence SOC) oraz zakresu otrzymywanego wsparcia przez rodziny pacjentów będących
WPŁYW STANU ODŻYWIENIA NA JAKOŚĆ ŻYCIA PACJENTÓW Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY
Martyna Korpys Absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Collegium Medicum w Bydgoszczy DOI: 10.19251/pwod/2017.1(3) http://dx.medra.org/10.19251/pwod/2017.1(3) WPŁYW STANU ODŻYWIENIA NA JAKOŚĆ ŻYCIA
DEFINICJE. OPIEKA DŁUGOTERMINOWA Opieka długoterminowa w Polsce jest realizowana w dwóch obszarach: pomocy społecznej i służby zdrowia.
PROJECT - TRAINING FOR HOMECARE WORKERS IN THE FRAME OF LOCAL HEALTH CARE INITIATIVES PILOT TRAINING IN INOWROCŁAW, POLAND 22-23.02.2014 DEFINICJE W Polsce w ramach świadczeń poza szpitalnych wyróżniamy
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Aleksandra Andysz andysz@imp.lodz.pl Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Jubileusz 40-lecia Wydziału
XI Konferencja Czasopisma Palliative Medicine in Practice
XI Konferencja Czasopisma Palliative Medicine in Practice PIĄTEK, 8 CZERWCA 2018 ROKU 09.00 09.10 Otwarcie konf erencji 09.10 10.4 5 Sesja 1. Klasyf ikacja i leczenie bólu u chorych na nowotwory Session
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45
Poczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u pacjentów po przebytym ostrym zespole wieńcowym
PRACA ORYGINALNA Folia Cardiologica Excerpta 2012, tom 7, nr 2, 78 83 Copyright 2012 Via Medica ISSN 1896 2475 Poczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u pacjentów po przebytym ostrym
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO. 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego
ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego Analiza opracowana na podstawie publikacji GUS, Departamentu Badań Demograficznych
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
REGULAMIN HOSPICJUM DOMOWEGO DLA DZIECI im. ks. E. Dutkiewicza SAC
REGULAMIN HOSPICJUM DOMOWEGO DLA DZIECI im. ks. E. Dutkiewicza SAC Regulamin Hospicjum Domowego dla Dzieci im. ks. E Dutkiewicza SAC określa organizację i porządek procesu udzielania świadczeń zdrowotnych
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ PROFESJONALIZM I EMPATIA PIELĘGNIAREK A SATYSFAKCJA PACJENTÓW Z OPIEKI W ODDZIAŁACH NEUROCHIRURGICZNYCH Streszczenie rozprawy na stopień
Poczucie koherencji a wsparcie społeczne otrzymywane przez rodziny pacjentów w terminalnej fazie choroby. nowotworowej.
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 8 (388 394) Pojawienie się choroby nowotworowej jest trudną sytuacją dla wszystkich członków rodziny, zarówno dla chorego, jak i jego opiekunów. Celem badań było określenie
ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ
ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ Raport z Programu Edukacyjno-Badawczego Październik 2017 Założenia programu Małe zaangażowanie w przebieg
KARTA PRZEDMIOTU CECHA PRZEDMIOTU INFORMACJE OGÓLNE O PRZEDMIOCIE Jednostka realizująca Instytut Nauk o Zdrowiu Kierunek
KARTA PRZEDMIOTU CECHA PRZEDMIOTU OPIS INFORMACJE OGÓLNE O PRZEDMIOCIE Jednostka realizująca Instytut Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil kształcenia Praktyczny Poziom realizacji Studia pierwszego
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
Rola wsparcia, a przystosowanie się do życia z zespołami bólowymi kręgosłupa The role of support and adaptation to life with spine pain syndromes
55 FARMACJA WSPÓŁ CZESNA 2016; 9: 55-60 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.11.2015 Zaakceptowano/Accepted: 11.06.2016 Rola wsparcia, a przystosowanie się do życia
EPP ehealth. Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń
EPP ehealth Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń Upodmiotowienie pacjentów Światowa Organizacja Zdrowia definiuje upodmiotowienie pacjentów jako proces,
SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN
RAPORT Z BADAŃ SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN Lider projektu: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Partner projektu: Uniwersytet Techniczny w Dreźnie Projekt:
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej*
Orientacja życiowa a style radzenia sobie ze stresem w rodzinach pacjentów. w terminalnej fazie choroby nowotworowej.
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 6 (283 289) Śmierć bliskiej osoby stanowi traumatyczne przeżycie, a świadomość zbliżającej się śmierci jest związana z odczuwaniem silnego stresu zarówno przez osobę
(11) Efekty kształcenia
(1) Nazwa przedmiotu Opieka paliatywna w ginekologii (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Katedra: Położnictwa (3) Kod przedmiotu - (4) Studia Kierunek
STRESZCZENIE BIANKA MISIAK. Ocena zasobów zdrowotnych personelu pielęgniarskiego po 40 roku życia z województwa podlaskiego
BIANKA MISIAK Ocena zasobów zdrowotnych personelu pielęgniarskiego po 40 roku życia z województwa podlaskiego STRESZCZENIE Pielęgnowanie jest tym rodzajem działalności, który przez swój szeroki zakres
Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta
Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Copyright All rights reserved 211 AMEDS Centrum 2 PACJENCI W badaniu wzięła udział grupa 47 pacjentów ze Stwardnieniem Rozsianym
Standardy Grupy ds. Zdrowia. Spotkanie ogólnopolskie partnerów projektu Standardy w Pomocy Warszawa, 27 września 2011
Standardy Grupy ds. Zdrowia Spotkanie ogólnopolskie partnerów projektu Standardy w Pomocy Warszawa, 27 września 2011 Cel główny Cel główny: optymalny stan zdrowia osób bezdomnych (świadczeniobiorców) utrzymanie
Rok akademicki 2015/2016
Rok akademicki 2015/2016 (1) Nazwa przedmiotu Opieka paliatywna w ginekologii (2) Nazwa jednostki prowadzącej Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego przedmiot Katedra: Położnictwa (3) Kod przedmiotu
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej
Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, Recenzja. pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t.
Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, 10.11.2017 Klinika Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Recenzja pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t. "Gotowość
Streszczenie. Summary
110 FARMACJA WSPÓŁ CZESNA 2016; 9: 110-116 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 05.04.2016 Zaakceptowano/Accepted: 11.06.2016 Analiza jakości życia pacjentów z nadwagą
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 88/2014 z dnia 5 maja 2014 r. o projekcie programu Opieka długoterminowa oraz paliatywnohospicyjna nad pacjentem
OPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE
OPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE Zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy i opiekuńczo-leczniczy Zadaniem zakładu opiekuńczego jest okresowe objęcie całodobową pielęgnacją oraz kontynuacją leczenia świadczeniobiorców
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii
Małgorzata Kołpak-Kowalczuk. Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach
Małgorzata Kołpak-Kowalczuk Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach 2007-2012 Streszczenie Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia
Wiesław Fidecki Starzenie się społeczeństwa wyzwaniem dla opieki pielęgniarskiej. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28,
Wiesław Fidecki Starzenie się społeczeństwa wyzwaniem dla opieki pielęgniarskiej Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28, 167-170 2007 Starzenie Się Społeczeństwa Wyzwaniem Dla Opieki Pielęgniarskiej
oczucie koherencji (SOC) a wsparcie społeczne u osób z rozpoznaniem raka jajnika i jądra
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Edyta Kowalczyk Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Szkolenie
Szkolenie 01.11.2010. Zapraszamy na szkolenie: psychologów, terapeutów, rehabilitantów, osoby dotknięte chorobą nowotworową lub mające bliskich chorych na raka oraz wszystkich zainteresowanych tematyką
Wpływ zachowań zdrowotnych na jakość życia osób z niewydolnością serca
PRACA ORYGINALNA Folia Cardiologica Excerpta 2013, tom 8, nr 1, 1 8 Copyright 2013 Via Medica ISSN 1896 2475 Wpływ zachowań zdrowotnych na jakość życia osób z niewydolnością serca Krystyna Kurowska, Alicja
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność
Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy Opiekun: prof. dr hab. Gabriela Chojnacka-Szawłowska Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie
Poczucie koherencji a depresyjność u osób z chorobą nowotworową Sense of coherence and depression in patients with neoplastic disease
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(3):91-98 artykuł oryginalny original article Poczucie koherencji a depresyjność u osób z chorobą nowotworową Sense of coherence and depression in patients with neoplastic
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Wydział Nauk o Zdrowiu CM UMK Katedra Pielęgniarstwa Zabiegowego Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Leczenia
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE. Wydział Nauk o Zdrowiu. Mariola Kicia
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Mariola Kicia OCENA POZIOMU LĘKU I STRESU W GRUPIE KOBIET HOSPITALIZOWANYCH Z POWODU PORONIENIA Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
1. Metryczka. Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia. II Wydział Lekarski, I Wydział Lekarski, WNoZ
1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program : Rok akademicki: 2018/2019 Nazwa modułu/ przedmiotu: Kod przedmiotu: II Wydział Lekarski, I Wydział Lekarski, WNoZ 5 i 6 rok jednolite studia magisterskie: Lekarski
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Ankieta badająca opinię respondentów na temat inicjatywy utworzenia hospicjum stacjonarnego w powiecie lęborskim
Lębork, dnia 31 października 2016r. Analiza wyników ankiety badającej opinię respondentów na temat inicjatywy dotyczącej podjęcia działań zawiązanych z utworzeniem hospicjum stacjonarnego w powiecie lęborskim.
Hospicjum - czym jest, jak i komu pomaga?
Hospicjum - czym jest, jak i komu pomaga? Hospicjum - czym jest, jak i komu pomaga? Hospicjum jest instytucją, której celem jest objęcie opieką medyczną, psychologiczną, duchową i społeczną osób znajdujących
Onkologia - opis przedmiotu
Onkologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Onkologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-On Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów jednolite
DEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U PACJENTÓW ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI KRĘGOSŁUPA
Nowiny Lekarskie 2011, 80, 6, 441 446 KRYSTYNA KUROWSKA, ALICJA ŻBIKOWSKA DEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U PACJENTÓW ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI KRĘGOSŁUPA DEPRESSION AND SENSE OF COHERENCE IN PATIENTS
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Środowisko zawodowe, w jakim przebywa pracownik, jest bardzo ważnym elementem, który może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne oraz funkcjonowanie społeczne. Pielęgniarki
MIEJSKIE CENTRUM OPIEKI DLA OSÓB STARSZYCH, PRZEWLEKLE NIEPEŁNOSPRAWNYCH ORAZ NIESAMODZIELNYCH W KRAKOWIE UL. WIELICKA 267. Wrzesień 2018 r.
MIEJSKIE CENTRUM OPIEKI DLA OSÓB STARSZYCH, PRZEWLEKLE NIEPEŁNOSPRAWNYCH ORAZ NIESAMODZIELNYCH W KRAKOWIE UL. WIELICKA 267 Wrzesień 2018 r. MIEJSKIE CENTRUM OPIEKI DLA OSÓB STARSZYCH, PRZEWLEKLE NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Ocena ryzyka rozwoju odleżyn na podstawie wybranych czynników ryzyka i skali D.Norton Aleksandra Popow, Maria T. Szewczyk, Katarzyna Cierzniakowska, Elżbieta Kozłowska Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego,
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Beata Krzesińska-Żach
Beata Krzesińska-Żach Opieka paliatywna nad dzieckiem terminalnie chorym wybrane zagadnienia Podejmując problematykę opieki paliatywnej nad dzieckiem terminalnie chorym, wskazuję na eutanatopedagogikę,
EBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
SYLABUS na studiach podyplomowych. Nazwa studiów podyplomowych. Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna
SYLABUS na studiach podyplomowych Nazwa studiów podyplomowych Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna Nazwa jednostki prowadzącej studia podyplomowe Nazwa przedmiotu Rodzaj przedmiotu Cel Treści programowe
Ocena akceptacji choroby u chorych na raka jelita grubego
Ocena akceptacji choroby u chorych na raka jelita grubego Cierzniakowska Katarzyna 1,2 Szewczyk Maria 1,3 Kozłowska Elżbieta 1,2 PopowAleksandra 1,2 1 Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego Collegium Medicumim.
Jakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia.
Jakość życia w chorobie nowotworowej Krzysztof G. Jeziorski Warszawa Definicja jakości życia WHO (1993) Poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym
4.1. Charakterystyka porównawcza obu badanych grup
IV. Wyniki Badana populacja pacjentów (57 osób) składała się z dwóch grup grupy 1 (G1) i grupy 2 (G2). W obu grupach u wszystkich chorych po zabiegu artroskopowej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 256/2014 z dnia 14 listopada 2014 r. o projekcie programu Działania wspierające - pielęgnacyjne dla osób objętych
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.
KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII
KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII Maria Wujtewicz Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii GUMed II Konferencja Naukowa Czasopisma Anestezjologia Intensywna Terapia Sopot 2014 KONFLIKT INTERESÓW
S T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Słowa kluczowe: intensywna terapia, umiejscowienie kontroli zdrowia, wpływ wizji śmierci na rodzinę
289 Anestezjologia i Ratownictwo 2013; 7: 289-296 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.03.2013 Poprawiono/Corrected: 20.06.2013 Zaakceptowano/Accepted:22.06.2013 Akademia Medycyny
Wsparcie psychospołeczne podopiecznych Łódzkiego Hospicjum dla Dzieci i Dorosłych
Forum Przedstawicieli Opieki Paliatywno-Hospicyjnej w Regionie Łódzkim Łódź, 14 maja 2016 r. Wsparcie psychospołeczne podopiecznych Łódzkiego Hospicjum dla Dzieci i Dorosłych Jarosław J. Maćkiewicz Fundraiser
JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE
JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE A. Zielińska 1, M. Bielecki 2, F. Pierowski 3, U. Coupland 4, A.Bryńska 1, T. Wolańczyk 1, M. Marczyńska 4 (1) Klinika Psychiatrii
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie
Nawroty w uzależnieniach - zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii
Sabina Nikodemska Rok: 1998 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 6 (68) Celem niniejszego opracowania jest próba przyjrzenia się populacji tych pacjentów, którzy zgłaszają się do ambulatoryjnych placówek