PROTOKÓŁ. z posiedzenia Komitetu Nauk Geologicznych PAN odbytego w Warszawie w dniu roku

Transkrypt

1 PROTOKÓŁ z posiedzenia Komitetu Nauk Geologicznych PAN odbytego w Warszawie w dniu roku Posiedzenie było ósmym spotkaniem członków KNG PAN w bieżącej kadencji W posiedzeniu wzięło udział 17 członków Komitetu (wg załączonej listy) z ogólnej liczby 39 osób uprawnionych do brania udziału w posiedzeniu. Posiedzeniu przewodniczył prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz, Przewodniczący KNG PAN. 1. Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz przywitał wszystkich zebranych, w tym prelegenta pana Pawła Poprawę z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Następnie Przewodniczący zaproponował zmianę porządku obrad KNG PAN. Najpierw miałby być wygłoszony referat, następnie przyjęty protokół z poprzedniego posiedzenia, a na końcu sprawy bieżące, wolne wnioski. Zmieniony porządek obrad został przyjęty bez uwag. 2. Następnie został wygłoszony referat Pawła Poprawy pt. Gaz ziemny i ropa naftowa w łupkach dolnego paleozoiku w basenie bałtycko-podlasko-lubelskim: potencjał złożowy i możliwości komercyjnego zagospodarowania. W trakcie prowadzonych w Polsce poszukiwań złóż gazu łupkowego i ropy łupkowej wykonano dotychczas 63 otwory wiertniczne. Taka statystyka nie prezentuje jednak właściwie obecnego stanu rozpoznania złoża, gdyż w większości są to otwory pionowe, mające ograniczone znaczenie. Najważniejsze dane dla rozumienia natury złoża łupkowego, tj. pomierzone wielkości przypływu węglowodorów, uzyskuje się z otworów poziomych, dla których wykonano testy wielokrotnego szczelinowania. Takich otworów wykonano dotychczas w Polsce zaledwie 10, z czego połowa nie dostarczyła reprezentatywnych danych z powodu znaczących problemów technicznych w czasie wiercenia i/lub szczelinowania. Zatem stwierdzić należy, że łupki dolnego paleozoiku w Polsce pozostają bardzo słabo rozpoznane pod kątem złożowym. 1

2 Niemniej jednak uzyskane dotychczas dane wstępnie dowodzą, że dolnopaleozoiczne łupki w basenie bałtycko-podlasko-lubelskim stanowią średniej lub słabej jakości skałę zbiornikową dla ropy naftowej i gazu ziemnego. Ich charakterystyka geologiczna negatywnie odbiega od charakterystyki klasycznych, północnoamerykańskich łupków gazo- i/lub roponośnych. Dotyczy to zwłaszcza średniej zawartości substancji organicznej, miąższości efektywnej interwału potencjalnie produktywnego, nasycenia gazem, porowatości, czy przepuszczalności szkieletu ziarnowego. Skład mineralny łupków dolnopaleozoicznych jest zmienny, jednakże w wielu przypadkach stosunkowo wysokie zawartości minerałów ilastych utrudniają szczelinowanie. Na przeważającej części basenu brak jest nadciśnień złożowych. Głębokość zalegania łupków nasyconych gazem i/lub ropą jest obocznie zmienna, niekiedy jednak duża, zwłaszcza w strefie gazu suchego, co przekłada się na duże koszty poszukiwań, a potencjalnie również eksploatacji gazu. Wykonane dotychczas prace dokumentują również to, że znaczna część basenu znajduje się w strefie gazu mokrego, gdzie współwystępuje gaz ziemny, gazolina i lekka ropa naftowa. We wschodniej części basenu znajdują się akumulacje łupkowej ropy naftowej. Stopień deformacji tektonicznych również jest obocznie zmienny, najkorzystniejszy w basenie bałtyckim, zaś najwyższy i niekorzystny z punktu widzenia eksploatacji gazu łupkowego w regionie lubelskim. Powyżej omówiona geologiczna charakterystyka dolnopaleozoicznych łupków w basenie bałtycko-podlasko-lubelskim powoduje, że średnie wydobycie gazu osiągane w testach produkcyjnych znajduje się na stosunkowo niskim poziomie. Uzyskiwane dotychczas najlepsze przypływy gazu wynoszące około tys. m 3 /dobę są odległe od wartości, które dowodziły by możliwości komercyjnego wydobywania gazu. Stosowane dotychczas amerykańskie technologie intensyfikacji skał łupkowych, choć dostosowane do specyfiki polskich złóż, nie dają oczekiwanych rezultatów. Znaczące ograniczenie obszarów, które można dzisiaj uznać za perspektywiczne (w oparciu o wiedzę zdobytą w kilku ostatnich latach) powoduje, że projekty łupkowe stają się obecnie nieopłacalne. Koniecznie wydaje się wypracowanie zmodyfikowanych metod stymulacji złożą, optymalnych dla wydobycia w naszych, lokalnych warunkach geologicznych. W ostatnich latach obserwowaliśmy stopniowe wycofywanie się zagranicznych inwestorów naftowych z Polski. W skutek tego procesu w skali całej Polski nastąpiło gwałtownie zmalała ilość koncesji poszukiwawczych. Z pośród około 30 inwestorów, jeszcze kilka lat temu prowadzących poszukiwania na złożach łupkowych w Polsce, dziś pozostaję aktywnych jedynie 9 firm, z czego 1/3 to polskie firmy kontrolowane przez Skarb Państwa. 2

3 Proces wycofywania się zagranicznych inwestorów z Polski częściowo motywowany był pierwszymi, niezadawalającymi wynikami prac poszukiwawczych. Jednakże równie istotną przyczyną zniechęcenia się międzynarodowych firm naftowych do poszukiwań w Polsce były kontrowersyjne zmiany prawno-regulacyjne, a także wyjątkowo uciążliwe bariery biurokratyczne. Przykładowo, wg danych OPPPW, czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku koncesyjnego wynosi w Polsce aż 8 miesięcy. Tyle samo wynosi średni czas rozpatrywania wniosku o zmiany w koncesji. Średni czas konieczny dla rozpatrzenia decyzji środowiskowej jest również bardzo długi i wynosi 11,5 miesiąca. Około 8 miesięcy wynosi też czas uzyskania pozwolenia na wiercenie otworu poszukiwawczego. Dla porównania w Pensylwanii jest to 45 dni. Złoża gazu ziemnego, kondensatu i ropy naftowej w łupkach dolnopaleozoicznych w basenie bałtycko-podlasko-lubelskim okazały się być trudniejsze w eksploatacji niż pierwotnie zakładano. Niewątpliwie zasoby złóż łupkowych w Polsce są mniejsze niż sugerowały to najbardziej optymistyczne, często cytowane raporty. Jednakże z pewnością nie można stwierdzić, że przeprowadzone poszukiwania przyniosły rozstrzygający, negatywny wynik. Istnieją strefy w basenie, gdzie lokalnie lepsze warunki geologicznie decydują o występowaniu podwyższonego potencjału złożowego. Wiele stref w obrębie basenu pozostaje nie do eksplorowanych. Jest to szczególnie dobrze widoczne w przypadku strefy występowania gazu suchego. * * * Po referacie prof. Janusz Kotlarczyk podkreślił wagę wykonanych badań, których wyniki przynoszą niestety minorowe wieści. Ze smutkiem przyznał, że jest za mała ilość otworów, co może mocno zaburzać prawidłowość oceny rozprzestrzenienia potencjalnych złóż. Prof. Kotlarczyk podkreślił, jak negatywny wpływ na proces poszukiwań złóż może mieć działanie. Podał jako przykład złoża diatomitów w Karpatach. Gdy zgłosiła się firma deklarująca chęć poszukiwań Ministerstwo zablokowało możliwość przeprowadzenia wydobycia w obszarze całego złoża a zaproponowało małe obszary, które uniemożliwiały osiągniecie sukcesu ekonomicznego. Spowodowało to wycofanie się firmy australijskiej z dalszych działań. Prof. Kotlarczyk spytał również o szanse wykorzystania złóż łupków z obszaru krakowskiego i śląskiego. Mgr Paweł Poprawa najpierw odniósł się do problemu łupków występujących w obrębie bloku małopolskiego i stwierdził, że występują one w formie niewielkich płatów i mają one znikome zawartości substancji organicznej. Obszar ten jest zbyt trudny do podjęcia badań i eksploatacji. Mgr Paweł Poprawa podał dwa przykłady, gdy firma wiercąc dwa otwory musiała je 3

4 pogłębić, żeby osiągnąć planowane cele. Ministerstwo Środowiska nakazało złożenie poprawionego wniosku. Firma wykonała to w błyskawicznym tempie, gdyż trzymano w gotowości rozłożone wiertnie. Ministerstwo bardzo zwlekało z wydaniem pozwolenia i firma wycofała się z tych wierceń, przez co poniosła bardzo duże straty. Jako drugi niekorzystny element mgr Poprawa podał spadające ceny ropy na rynkach światowych, co zmniejsza ilość nakładów na poszukiwania. Tym można tłumaczyć wyjście Conoco Phillips z Polski. Paweł Poprawa podkreślił, że powinny być skopiowane regulacje prawne z Danii, Norwegii czy Kanady. Mgr Paweł Poprawa stwierdził, że można odnieść sukces, ale wymaga to zupełnie innego podejścia. Prof. Jan Dowgiałło podał kolejny przykład negatywnych zachowań urzędników. Opisał planowane wiercenie w celach ciepłowniczych, niedaleko Warszawy. Projektant zapomniał dopisać w dokumentacji +/- 10 %, przez co projekt został odrzucony, a w międzyczasie inwestor splajtował. Prof. Maciej Kotarba nawiązał do podobnych problemów w latach 90-tych, które dotyczyły gazów w pokładach węgla. Była jedna ekspertyza amerykańska, która stwierdzała że do głębokości 1500 m w Zagłębiu Górnośląskim jest 3 bln m 3 gazu. Weszło parę firm zachodnich, w tym Amoco i niestety brak uregulowań prawnych spowodował że nie uzyskały pozwoleń, przez co się szybko wycofały. Profesor Kotarba podkreślił, że po 20-tu paru latach nie ma do tej pory określonych wielkości złóż w tym rejonie ani w Zagłębiach Lubelskim i Dolnośląskim. W tej chwili scenariusz się powtarza. Profesor Kotarba przypomniał dyskusję sprzed 2 lat na forum Komitetu, na której był minister Woźniak. Minister poprosił profesora o przygotowanie projektu oceny zasobów gazu z formacji łupkowych. Profesor zadeklarował, że po 2 latach będą wstępne informacje a po 3 najbardziej wiarygodne. Minister stwierdził, że to niemożliwe bo on musi za 3 miesiące mieć pewne dane na naradę Rządu. Stąd zostały użyte dane podane przez USGS, które były danymi bardzo ogólnymi. Profesor podkreślił, że dane te zrobiły dużo krzywdy poprzez rozpowszechnienie nazbyt optymistycznych prognoz. Profesor Kotarba przyznał również, że błędem jest zupełny brak odpowiedzialności urzędników udzielających wszelkich zezwoleń. Problem tkwi również w tym, że od dłuższego czasu Głównym Geologiem kraju nie są geolodzy. Mgr Paweł Poprawa odniósł się do łamania prawa przez urzędników poprzez wymuszanie nanoszenia kolejnych poprawek w projektach, co w końcu uniemożliwia podjęcia jakikolwiek działań. Paweł Poprawa podkreślił również niechętne nastawienie społeczeństwa do poszukiwawczych firm zachodnich. 4

5 Następnie głos zabrał prof. Paweł Aleksandrowski, który odniósł się do jednego z zagadnień poruszonych przez prof. Kotarbę a dotyczącego ewentualnej możliwości występowania gazu karbonie na monoklinie przedsudeckiej. Podkreślił, że górotwór ten nie jest tak mocno zdeformowany jak to opisał prof. Kotarba, bo główne deformacje są przywiązane do stref uskokowych. Profesor Kotarba podkreślił, że należy dobrze rozpoznać jeden, główny basen a nie skupiać się na wielu mniejszych. Profesor Jerzy Małecki odniósł się do stwierdzenia Pawła Poprawy, że granicą ekologicznego oddziaływania jest 750 m. Spytał o podstawy tak wydzielanej granicy, przeszacowanej w jego odczuciu, o stopień wykorzystania badań geomechanicznych. Mgr Paweł Poprawa stwierdził, że przyjął taki obszar oddziaływania arbitralnie przez analogię ze Stanów Zjednoczonych, gdzie użyto takich danych podczas jednego z procesów sadowych. Dane te wskazują na średni zasięg szczelinowania w obrębie piaskowców na ok. 70 w poziomie i ok. 30 w pionie. Odnośnie badań geomechanicznych nie przedstawił żadnych danych. Profesor Stanisław Skompski zapytał na co liczą firmy naftowe, które jeszcze zostały na koncesjach poszukiwawczych? I jak wygląda ta sytuacja np. na Litwie, gdzie są lepsze warunki geologiczne? Mgr Paweł Poprawa stwierdził, że firmy wciąż chcą inwestować. Wiele projektów, również w USA było bardzo trudnych. Obecne przepływy gazu były rzędu m 3 /dobę gazu i 150 baryłek ropy/doby. Granicą sukcesu jest ok m 3 /dobę. To byłby sygnał, że należy podjąć dalsze działania. Obecnie liczone wypływy są dla różnych formacji i już zsumowanie powoduje podwyższenie tych wielkości. Mgr Paweł Poprawa podkreślił, że zmiana technologii podczas szczelinowania w USA, polegająca jedynie na stosowaniu wody z rozcieńczaczem zwiększyła tam znacznie wydobycie. Czyli jeden prosty genialny pomysł zmienić obecny stan. Czyli trzeba nadal prowadzić badania w celu zwiększenia produktywności. Mgr Paweł Poprawa stwierdził, że pojawia się projekt konkurencyjny dla gazu z formacji łupkowych a mianowicie gaz zamknięty na monoklinie przedsudeckiej i gaz z mułowców w zapadlisku przedkarpackim. W otworze Pniewy 4 otrzymano przepływ na poziomie

6 m3/dobę tylko przy małym, pionowym szczelinowaniu. Może to spowodować przesunięcie środków w PGNiG na takie poszukiwania. Profesor Maciej Kotarba stwierdził, że na Litwie są zaangażowani nasi operatorzy, ale problemem jest miejscowa administacja. Prof. Szczepan Porębski zadał pytanie o rolę czystej nauki w dalszych poszukiwaniach gazu z formacji łupkowych. Mgr Paweł Poprawa potwierdził, że jest konieczność poprawienia technologii szczelinowania. Profesor Andrzej Żelaźniewicz zapytał o ilość wykonanych wierceń poziomych przez operatorów i dlaczego tak późno w USA nastąpiła hossa na gaz, mimo że wiedziano o tym o wiele wcześniej. Mgr Paweł Poprawa odpowiedział, że mniej więcej w połowie wykonanych wierceń zastosowano taką technologię. Maksymalnie uzyskano sumując gaz i ropę około 30 % wartości, przy której określa się sukces komercyjny (przepływy rzędu m 3 /dobę). Mgr Paweł Poprawa podkreślił, że w USA sukces odniósł dopiero John Mitchell na początku XXI wieku, mimo, że o gazie w łupkach wiedziano co najmniej 40 lat. Dopiero jego determinacja, w tym zastosowanie wiercenia poziomego, spowodowała, że ten projekt odniósł sukces. Prof. Grzegorz Racki odniósł się do spotkania KN PAN sprzed dwóch lat kiedy to nastroje były bardziej optymistyczne. Podkreślił, że postęp technologiczny pozwala jednak patrzeć lepiej na zaistniałą sytuację. Mgr Paweł Poprawa zgodził się z profesorem Rackim. Prof. Janusz Kotlarczyk stwierdził, że są obszary gdzie zawartość TOC jest nawet 4% a gdzieindziej 2 %. Oznacza to, że nie mamy pełnej wiedzy. Należy wspierać potrzebę dalszych wierceń, bo na razie jest zbyt mała ilość danych i stąd uśrednienie może być obarczone dużym błędem. Mgr Paweł Poprawa odpowiedział, że też widzi taką potrzebę i widzi dalsze możliwości badań dzięki nowym technologiom jak badanie zawartości TOC z sejsmiki. To jednak na razie dotyczy obszarów z wysoką zawartością TOC, rzędu 10%. 6

7 Profesor Andrzej Żelaźniewicz podkreślił potrzebę lobbowania, wskazywać na potrzebę prowadzenia dalszych wierceń, tym bardziej że wymiernym zyskiem jest postęp w rozpoznaniu geologicznym kolejnych obszarów. Prof. Paweł Aleksandrowski zauważył, że środowisko geologiczne powinno naciskać na rządowe kręgi, żeby ułatwić dalsze prowadzenie poszukiwań. Prof. Adam Gasiński stwierdził że Ministerstwo Nauki wskazywało na obowiązek współpracy naukowców z przemysłem. Prof. Jacek Matyszkiewicz podziękował prelegentowi za znakomite wystąpienie. 3. Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz w kolejnym punkcie zapytał czy zgromadzeni, po uwzględnieniu uwag prof. Jerzego Małeckiego i jego własnych, akceptują protokół z poprzedniego posiedzenia KNG PAN? Prof. Jan Dowgiałło stwierdził, że nie została w protokole uwzględniona jego wypowiedź, w której on osobiście wsparł potrzebę wygłoszenia podczas posiedzenia Komitetu referatu dotyczącego problematyki geotermicznej w Polsce. Według prof. Dowgiałły wniosek dotyczący geotermii został na poprzednim posiedzeniu rozwinięty przez prof. Jacka Matyszkiewicza, ale nie uwzględniono w protokole jego propozycji. Wyjaśnił, że obecnie w związku z zagadnieniami geotermicznymi w Polsce jest wiele problemów, stąd pilna potrzeba zajęcia stanowiska w tej sprawie. Środowisko zajmujące się geotermią jest głównie skupione w ośrodkach krakowskich. Do nich należy m.in. prof. Górecki z AGH czy prof. Beata Kępińska. Prof. Jacek Matyszkiewicz potwierdził, że ta poprawka zostanie wprowadzona i wtedy protokół zostanie przekazany do zatwierdzenia. 4. W komunikatach, wolnych wnioskach prof. Jacek Matyszkiewicz przeczytał list od pana Wojciecha Posy, który dziękował komitetowi za stanowisko w sprawie ocieplenia klimatu. W dalszym punkcie prof. Jacek Matyszkiewicz przypomniał sprawę pana Tibora Petrysa. Przewodniczący omówił list, który otrzymał , gdzie pan Petrys wskazał jako organizatora międzynarodowej konferencji dotyczącej sekwestracji dwutlenku węgla KNG PAN. Na tę konferencję m.in. byliby zaproszeni Szef Komisji EU Jean-Claude Juncker, Prezydent RP Bronisław Komorowski, Przewodniczący Rady EU Donald Tusk. Prof. Jacek Matyszkiewicz krytycznie odniósł się do tej inicjatywy i zalecił ostrożność w popieraniu takich przedsięwzięć. 7

8 Prof. Jacek Matyszkiewicz w następnym punkcie omówił publikację o społecznym ruchu naukowym w Polsce, sygnowaną przez PAN i Radę Towarzystw Naukowych. W publikacji tej niestety zabrakło Polskiego Towarzystwa Geologicznego, jednego z najstarszych towarzystw naukowych w Polsce, co jest ogromnym błędem. Prof. Jacek Matyszkiewicz zawnioskował, żeby prof. Adam Gasiński jako Przewodniczący PTG przygotował pismo wskazujące na rażące błędy we wspomnianej publikacji. Po dyskusji zaproponowano że pismo takie przygotują prof. Jacek Matyszkiewicz i prof. Andrzej Gasiński. Wniosek ten został zaakceptowany jednogłośnie. Prof. Jacek Matyszkiewicz w dalszym punkcie przedstawił pismo, które otrzymał od Dziekana Wydziału III pana prof. Micnasa w sprawie powołania w ciągu 2 dni komisji eksperckich do oceny czasopism. Przedmiotem oceny mają być pisma krajowe z listy B. Prof. Jacek Matyszkiewicz zaproponował żeby do komisji weszli oprócz niego dr Witold Szczuciński i dr Michał Zatoń. Prof. Stanisław Skompski zaproponował żeby stworzyć ranking poprzez rozesłanie ankiety do członków Komitetu. Prof. Jacek Matyszkiewicz potwierdził słuszność takiego podejścia. Po otrzymaniu listy z MNiSW zostanie rozesłana do wszystkich członków. Członkowie KNG PAN zgodzili się z takim sposobem i przegłosowali jednogłośnie ten punkt. W następnym punkcie prof. Jacek Matyszkiewicz omówił przyszłe plany Komitetu. Podczas następnego posiedzenia zostanie omówiona problematyka geotermii. Problemy te przedstawi pani prof. Beata Kępińska. Prof. Jan Dowgiałło wsparł kandydaturę pani profesor. Dodatkowo powinny być omówione prace KEJN przez pana prof. Alfreda Uchmana. Prof. Jacek Matyszkiewicz zaproponował przeprowadzenie zatwierdzenia protokołu w drodze mailowej. Zgromadzeni wyrazili zgodę. Następnie głos zabrał prof. Andrzej Żelaźniewicz pytając czy Komitet zajmie stanowisko w sprawie obecnej sytuacji poszukiwań gazu z formacji łupkowych. Prof. Jacek Matyszkiewicz poparł tę propozycję i poprosił prof. Andrzeja Żelaźniewicza, prof. Macieja Kotarbę oraz prof. Szczepana Porębskiego, we wsparciu Pawła Poprawy o przygotowanie takiego stanowiska. 5. Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz zakończył obrady KNG PAN. Sekretarz Naukowy Komitetu Nauk Geologicznych PAN dr hab. Andrzej Konon, prof. UW Przewodniczący Komitetu Nauk Geologicznych PAN prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz 8

9 Lista obecności członków KOMITETU NAUK GEOLOGICZNYCH Polskiej Akademii Nauk w dniu 29 maja 2015 r. Imię i nazwisko Instytucja 1 prof. dr hab. Paweł Aleksandrowski Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy Oddział Dolnośląski 2 prof. dr hab. Jan Dowgiałło Instytut Nauk Geologicznych PAN 3 prof. dr hab. Marian Adam Gasiński Prezes PTG, Uniwersytet Jagielloński Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Instytut Nauk Geologicznych 4 prof. dr hab. Krzysztof Jaworowski Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Przewodniczący Rady Naukowej Muzeum Ziemi PAN 5 dr hab. Andrzej Konon prof. UW 9 Uniwersytet Warszawski Wydział Geologii 6 prof. dr hab. inż. Maciej Kotarba Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska 7 prof. dr hab. Janusz Kotlarczyk członek rzeczywisty PAN, emerytowany profesor Akademii Górniczo-Hutniczej im. St. Staszica, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska 8 prof. dr hab. Ryszard Kryza Uniwersytet Wrocławski Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska Instytut Nauk Geologicznych, członek Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów 9 prof. dr hab. Jerzy J. Małecki Uniwersytet Warszawski Wydział Geologii 10 prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, członek Centralnej Komisji ds. Stopni i

10 Tytułów 11 prof. dr hab. Teresa Oberc-Dziedzic emerytowany profesor Wydziału Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego 12 prof. dr hab. Szczepan Porębski Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska 13 prof. dr hab. Grzegorz Racki Uniwersytet Śląski Wydział Nauk o Ziemi 14 prof. dr hab. inż. Jacek Rajchel Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska 15 prof. dr hab. Stanisław Skompski Uniwersytet Warszawski Wydział Geologii 16 dr Witold Szczuciński Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych Instytut Geologii 17 prof. dr hab. Andrzej Żelaźniewicz członek korespondent PAN Instytut Nauk Geologicznych PAN Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych Instytut Geologii 10