Gmina Zielonki 2014/2015

Transkrypt

1 Gmina Zielonki 2014/2015 Statystyczny obraz gminy w 2014/2015 roku Listopad 2015 r.

2 Spis treści Wstęp Ludność Przyrost ludności Podmioty gospodarcze i bezrobocie Bezrobocie Dochody i wydatki budżetowe Gazyfikacja, wodociągi, kanalizacja Gospodarka mieszkaniowa i budownictwo Edukacja Ochrona zdrowia i opieka społeczna Tereny budowlane Kultura Turystyka Ewaluacja wskaźników strategii Podsumowanie Spis tabel

3 1. Wstęp W 2010 roku została opracowana Strategia Rozwoju Gminy Zielonki na lata Dokument ten stanowi koncepcję rozwoju Gminy w długim okresie czasu, pozwala na koordynowania działań niezależnych od siebie podmiotów oraz jest punktem wyjścia do opracowywania planów rzeczowo-finansowych w warunkach ograniczonych zasobów Gminy. Opracowana strategia w swojej idei nie miała charakteru zamkniętego. Zgodnie z założeniami strategii po 5 latach jej obowiązywania zakładała ocenę stopnia realizacji przyjętych scenariuszy i zadań oraz ewentualne dostosowanie założeń do zmieniającego się otoczenia. Niniejsza analiza statystyczna jest z jednej strony elementem ewaluacji strategii Gminy Zielonki na lata , a z drugiej - próbą ustalenia stanu, który wpłynie na aktualizację tejże strategii. Zgodnie z przyjętymi zasadami w ramach każdego z działań przewidzianych w ramach strategii zostały wyznaczone mierzalne wskaźniki pozwalające na ocenę stopnia realizacji danego zadania wraz z oczekiwanym poziomem tych wskaźników w latach tzw. kamieni milowych. Rok 2014 jest pierwszym z założonych tzw. kamieni milowych. W tym kontekście niniejsza analiza jest ewaluacją strategii. Jednocześnie analiza pozwoli na uchwycenie zmian, jakie zaszły w pierwszych pięciu latach obowiązywania Strategii Gminy Zielonki na lata i na ile pokryły się one z predykcjami w niej zawartymi. Rozpoznanie obecnego stanu gminy, identyfikacja zaistniałych zmian stanowić będzie jednocześnie punkt wyjścia do opracowania aktualizacji strategii Gminy Zielonki na okres kolejnych 5 lat. W opracowaniu posłużono się danymi uzyskanymi z roczników statystycznych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie za lata , danych zawartych w Banku Danych Lokalnych GUS oraz informacjami przekazanymi bezpośrednio przez Gminę. Dodatkowo analizę w przypadku niektórych wskaźników uzupełniono o dane za 1998 i 2008 rok, tj. lata obowiązywania poprzedniej strategii rozwoju gminy. Badanie zgromadzonych danych przeprowadzono w oparciu o tzw. analizę porównawczą, w której możemy wyróżnić dwa typy porównań: w czasie - badanie dynamiki zjawisk, benchamarking badanie zjawisk na tle wskaźników średnich dla województwa i powiatu krakowskiego. Zastosowana metodyka analizy obejmuje te same obszary, które poddane były badaniu w trakcie prac nad przygotowaniem strategii gminy na lata Obszary uwzględnione w niniejszej analizie można ująć następująco: rozwój przedsiębiorczości mieszkańców gminy, 3

4 rozbudowa szeroko rozumianej infrastruktury komunalnej, dostęp do usług podstawowej opieki zdrowotnej, doskonalenie szkolnictwa, ochrona środowiska naturalnego i dorobku kulturalnego gminy, poprawa standardu życia mieszkańców poprzez zaspokojenie ich potrzeb rekreacji i dostępu do kultury. Ze względu na zmiany w sposobie ewidencjonowania danych statystycznych przez Główny Urząd Statystyczny, w ramach niniejszego opracowania zrezygnowano z analizy danych dotyczących stanu dróg. Obecnie dane w tym zakresie gromadzone są na poziomie powiatu nie zaś na poziomie gminy jak uprzednio. Podstawowym celem niniejszej analizy było uchwycenie zmian zaistniałych w ostatnich 5 latach oraz weryfikację ich spójności z założeniami strategii rozwoju gminy. Nie stawiano sobie za cel badania pozycji gminy Zielonki w peletonie pozostałych gmin podkrakowskich. W związku z czym (zgodnie ze zleceniem Urzędu Gminy Zielonki) zrezygnowano z analizy porównawczej na tle pozostałych sąsiadujących z Krakowem gmin. Za punkt odniesienia posłużyły natomiast średnie wartości poszczególnych wskaźników w powiecie krakowskim i całym województwie małopolskim. Przeprowadzenie analizy statystycznej według wyżej sformułowanych kryteriów pozwoliło opracować szereg wniosków i uogólnień, które ukazują gminę Zielonki jako jednostkę administracyjną, gdzie dopracowano się wielu osiągnięć o bardzo zróżnicowanym charakterze. Gmina Zielonki jest dynamicznie rozwijającą się strukturą samorządową, która efektywnie wykorzystuje swoje bezpośrednie sąsiedztwo z Krakowem. Intensywna urbanizacja gminy, rozwój gospodarczy oraz postępująca zmiana charakteru gminy z rolniczej na usługową, powoduje wzrost standardu życia mieszkańców oraz dochodów gminy. Szczegółowe efekty porównania zawarto w podsumowaniu niniejszego opracowania. 4

5 2. Ludność Gmina Zielonki w analizowanym okresie ( r.) charakteryzowała się dynamicznym wzrostem liczby ludności. Ludność na terenie gminy nie jest jednak rozłożona równomiernie. Wzrost ten w większym stopniu dotyczył południowych, bezpośrednio graniczących z Krakowem sołectw gminy. Dynamiczny wzrost liczby ludności nie pozostał również bez wpływu na strukturę demograficzną gminy. Analiza statystyczna w zakresie ludności gminy Zielonki została przeprowadzona w oparciu o następujące wskaźniki: a) liczba ludności Liczba ludności w gminie Zielonki w badanym okresie przedstawiała się następująco: w roku , rok , rok , rok a w Dane te zostały zaczerpnięte z bazy Głównego Urzędu Statystycznego i w niewielkim stopniu mogą różnić się od danych gminnych. Z przedstawionych danych wynika, iż liczba ludności w gminie Zielonki w okresie (okres obowiązywania poprzedniej strategii rozwoju) wzrosła o ponad 4,1 tys. osób. W okresie od 2009 do 2014 roku, tj. w pierwszych 5 latach obowiązywania nowej strategii gmin liczba mieszkańców gminy wzrosła o kolejne 3,2 tys. osób są to wzrosty odpowiednio o 33% i 18%. Oznacza to, że tempo wzrostu liczby mieszkańców w gminie utrzymuje się na poziomie wyższym niż w poprzednich latach. Liczba mieszkańców w gminie Zielonki przyrasta w szybszym tempie niż w Małopolsce i powiecie krakowskim gdzie w latach zanotowano odpowiednio wzrosty 2% i 6%. b) gęstość zaludnienia na km 2 Gmina Zielonki charakteryzuje się stosunkowo dużą gęstością zaludnienia. W kolejnych latach gęstość zaludnienia przedstawiała się następująco: w roku , rok , rok a w (GUS). Analogicznie do wzrostu liczby ludności, gęstość zaludnienia cechowała się wysokim tempem wzrostu. Gmina Zielonki charakteryzuje się również zdecydowanie większą gęstością zaludnienia niż cały powiat krakowski. c) przekrój wiekowy ludności czynnej zawodowo Udział procentowy ludności w wieku przedprodukcyjnym w łącznej populacji gminy Zielonki w poszczególnych latach kształtował się następująco: w roku ,43%, rok ,40%, ,51% a w ,43 % (GUS). W latach wartość tego wskaźnika spadła o 23% w kolejnych 5 latach wskaźnik urósł łącznie o 10%. Z danych 5

6 wynika, że procentowy udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w porównaniu do 1998 roku znacząco spadł. Jest to odzwierciedleniem ogólnopolskiej tendencji starzejącego się społeczeństwa. Należy jednocześnie zaznaczyć, że o ile w 1998 roku wskaźnik ten zarówno w gminie Zielonki jak i w województwie małopolskim czy powiecie krakowskim oscylował w okolicy 26% o tyle w 2014 roku udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w gminie Zielonki był zdecydowanie wyższy niż w województwie i powiecie (22,43% vs. ok. 19%). Dodatkowo warto zauważyć, że struktura demograficzna gminy Zielonki również na tle wszystkich gmin w kraju jest stosunkowo młoda - zajmuje 160. miejsce ze względu na odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym. Tezę tą wdaje się potwierdzać Raport z badania jakości usług publicznych i jakości życia w gminach należących do KrOF 1. Z przeprowadzonego pod koniec 2015 roku badania wynika bowiem, że ok. 54% gospodarstw domowych w gminie Zielonki posiada dzieci. Nieznaczny spadek udziału procentowego zanotowano również w grupie ludności w wieku poprodukcyjnym. Wielkość tego udziału w poszczególnych latach badanego okresu przedstawiała się następująco: w roku ,16%, rok ,70%, ,45% a w ,85% (GUS). Oznacza to, iż w przeciągu badanego okresu ( r.) wartość tego wskaźnika spadła o ok. 2%. W pierwszych 10 latach badanego okresu wartość tego wskaźnika spadła o 3%, natomiast w kolejnych latach zaczął on stopniowo rosnąć. Zmniejszenie udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w gminie Zielonki jest tendencją odwrotną do zmian zachodzących w strukturze populacji w powiecie krakowskim oraz całym województwie, gdzie notuje się systematyczny wzrost odpowiednio o 11% i 25% (łącznie w okresie r.). Odsetek ludzi w wieku poprodukcyjnym w województwie małopolskim (18,16%) i w powiecie krakowskim (17,02%) kształtują się zdecydowania na wyższym poziomie niż w samej gminie Zielonki (14,85%), co jest przejawem m.in. zjawiska starzejącego się społeczeństwa. Na terenie gminy Zielonki to zjawisko występuje w mniejszym stopniu. Zwiększeniu uległ natomiast odsetek ludności w wieku produkcyjnym. Łączny przyrost w okresie r. wyniósł około 11%. W kolejnych 5 latach analizy wartość wskaźnika nieznacznie, choć systematycznie spadała osiągając wartość 62,69% w 2014 roku. Udział 1 Raport z badania CATI (Computer Assisted Telephone Interviews) przeprowadzonego wśród mieszkańców pięciu gmin z Krakowskiego Obszaru Funkcjonalnego stanowiło element projektu: Monitorowanie jakości usług publicznych jako element zintegrowanego systemu zarządzania jednostkami samorządu terytorialnego przeprowadzonego przez BBS Obserwator 6

7 ludności w wieku produkcyjnym w gminie Zielonki jest na zbliżonym poziomie do wartości tego wskaźnika w powiecie krakowskim i całym województwie. d) Wskaźnik obciążenia demograficznego Wskaźnik obciążenia demograficznego jest miarą informującą o tym, ile osób w wieku nieprodukcyjnym przypada na każde 100 osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten dla gminy Zielonki w badanym okresie kształtował się następująco: w roku ,2, w roku ,1, ,8 a w roku ,5 (GUS). Wartość tego wskaźnika począwszy od 1998 roku spadała aż do 2009 roku. Wówczas wskaźnik ten kształtował się na zdecydowanie niższym poziomie niż w województwie małopolskim i powiecie krakowskim. W kolejnych latach wskaźnik zaczął rosnąć i na koniec 2014 osiągnął wartość 59,5% tj. na poziomie zbliżonym do wskaźników dla województwa i powiatu. W kontekście tego wskaźnika istotna jest struktura ludności w wieku nieprodukcyjnym. W 2014 roku w gminie Zielonki na każde 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadało około 66 osób w wieku poprodukcyjnym. Wartość tego wskaźnika dla powiatu krakowskiego i całej Małopolski wyniosło odpowiednio (ok. 86 osób i ok. 95 osób). Oznacza to, że pomimo, iż wskaźnik obciążenia demograficznego jest podobny dla każdej z jednostek administracyjnych to struktura tego obciążenia jest różna. Gmina Zielonki charakteryzuje się na tle powiatu krakowskiego i Małopolski młodszą strukturą społeczeństwa i obciążenie demograficzne w mniejszym stopniu jest determinowane przez liczbę osób w wieku poprodukcyjnym. e) Liczba dzieci w przedszkolach Liczba dzieci w przedszkolach począwszy od 2000 roku (roku nie uwzględnionego w tabelach poniżej) wynosiła 111 i dynamicznie rośnie. W okresie pierwszych 5 lat obowiązywania strategii rozwoju gminy Zielonki liczba dzieci w przedszkolach wzrosła o 75% z poziomu 374 w 2008 roku do 654 w 2014 roku. Powyższe dane zaczerpnięto z bazy danych GUS, w których ujęto zarówno przedszkola samorządowe jak również niepubliczne. Statystyka nie obejmuje jednak tzw. punktów przedszkolnych. W tym miejscu można dodać, że gmina Zielonki według danych GUS dysponuje bazą przedszkolną mogącą przyjąć 760 dzieci. Zatem na terenie gminy jest rezerwa miejsc przedszkolnych, licząc łącznie ofertę miejsc w przedszkolach samorządowych i przedszkolach niepublicznych. Warto zauważyć, że na terenie całego powiatu krakowskiego łączna liczba dzieci w przedszkolach w 2014 roku wyniosła przy dostępnych miejsc. Oznacza to, że miejsca były wykorzystane w około 94%. W tym 7

8 samym czasie na terenie Gminy Zielonki wskaźnik wykorzystania miejsc kształtował się na poziomie 86%. W związku z powyższym można wnioskować, że dostępność miejsc w przedszkolach jest wyższa niż w pozostałych gminach powiatu krakowskiego. Temat dostępności przedszkoli zostanie szerzej omówiony w rozdziale edukacja. f) Liczba ludności gminy Zielonki w podziale na sołectwa bezpośrednio graniczące z Krakowem oraz pozostałe sołectwa Dane, w oparciu o które została przeprowadzona analiza rozmieszczenia ludności na terenie gminy Zielonki pochodzą bezpośrednio od gminy, natomiast we wcześniejszych punktach posłużono się danymi GUS. Z racji tego, że dane pochodziły z różnych źródeł mogą występować niewielkie rozbieżności pomiędzy nimi. Ludność na terenie gminy Zielonki koncentruje się głównie w sołectwach bezpośrednio graniczących z Krakowem. Trzy najludniejsze sołectwa w gminie: Zielonki, Bibice oraz Węgrzce znajdują się w południowej części gminy w bezpośrednim sąsiedztwie Krakowa. W 2014 roku ludność tych sołectw wyniosła kolejno: 4705, 3128 oraz 2955 osób. Dwa najliczniejsze sołectwa (Zielonki, Bibice) mają więcej ludności niż łącznie wszystkie sołectwa nie graniczące z Krakowem. Na przestrzeni lat w sołectwach bezpośrednio graniczących z Krakowem przybyło 1808 mieszkańców, a w następnych 6 latach ( ) kolejne 2523 osoby. W tym samym okresie w pozostałych sołectwach gminy przybyło 1541 mieszkańców, czyli prawie trzy razy mniej. Oznacza to, że zdecydowana większość nowoprzybyłej ludności zamieszkała w sołectwach bezpośrednio graniczących z Krakowem. Co więcej - w ostatnich latach ta tendencja jest coraz wyraźniejsza. Najwięcej ludzi w analizowanym okresie napłynęło do sołectw: Zielonki osoby oraz Bibice

9 Tabela 1: Liczba ludności gminy Zielonki w latach r. rok Wyszczególnienie / gmina Dynamika Dynamika 1998 / / Liczba ludnosci Zielonki % 18% MAŁOPOLSKIE % 2% Powiat krakowski % 6% Odsetek ludnosci w wieku przedprodukcyjnym Zielonki 26,43% 20,40% 20,40% 20,51% 21,95% 22,00% 22,21% 22,43% 22% 10% MAŁOPOLSKIE 26,53% 20,40% 20,01% 19,88% 19,60% 19,37% 19,19% 19,03% 77% -5% Powiat krakowski 26,33% 20,53% 20,20% 20,30% 20,11% 20,02% 19,88% 19,78% 78% -2% Odsetek ludnosciw wieku produkcyjnym Zielonki 58,41% 64,90% 65,04% 64,18% 63,96% 63,66% 63,17% 62,69% 11% -4% MAŁOPOLSKIE 59,03% 63,51% 63,65% 63,61% 63,53% 63,35% 63,10% 62,82% 8% -1% Powiat krakowski 58,32% 63,84% 64,09% 64,11% 64,01% 63,82% 63,53% 63,20% 9% -1% Odsetek ludnosciw wieku poprodukcyjnym Zielonki 15,16% 14,70% 14,45% 13,87% 14,04% 14,13% 14,41% 14,85% -3% 3% MAŁOPOLSKIE 14,44% 16,10% 16,34% 16,50% 16,87% 17,27% 17,72% 18,16% 11% 11% Powiat krakowski 15,36% 15,64% 15,70% 15,59% 15,87% 16,16% 16,59% 17,02% 2% 8% Wskaźnik obciążenia demograficznego* Zielonki 71,2 54,1 53,8 55,8 56,4 57,1 58,3 59,5-24% 11% MAŁOPOLSKIE 69,4 57,5 57,1 57,2 57,4 57,8 58,5 59,2-17% 4% Powiat krakowski 71,5 56,6 56,0 56,0 56,2 56,7 57,4 58,2-21% 4% Gęstosc zaludnienia** Zielonki % 18% MAŁOPOLSKIE % 2% Powiat krakowski % 6% Liczba dzieci w przedszkolach Zielonki % 75% MAŁOPOLSKIE % 28% Powiat krakowski % 63% Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS Tabela 2: Liczba ludności gminy Zielonki według sołectw w latach r. rok Sołectwo Sołectwa graniczące z Krakowem Batowice Bibice Dziekanowice Osiedle Łokietka b.d. 125 Pękowice Węgrzce Zielonki Sołectwa graniczące z Krakowem Sołectwa pozostałe Bosutów-Boleń Brzozówka Garlica Duchowna Garlica Murowana Garliczka Grębynice Januszowice Korzkiew Owczary Przybysławice Trojanowice Wola Zachariaszowska Sołectwa pozostałe razem Źródło: Gmina Zielonki Migracja 2000/2008 Migracja 2009 /

10 Wnioski: Podstawowym wnioskiem płynącym z analizy przedstawionych powyżej wskaźników jest fakt systematycznego wzrostu liczby mieszkańców zarówno na terenie powiatu krakowskiego jak również samej gminy Zielonki. Średni wzrost liczby ludności w powiecie krakowskim w latach wyniósł około 6%, podczas gdy w analogicznym okresie liczba ludności na terenie Krakowa praktycznie się nie zmieniła. Wniosek jaki nasuwa się z zestawienia tych danych jest jeden: wzrost liczby ludności w strefie podmiejskiej miasta Krakowa to wynik nie tylko przyrostu naturalnego, ale przede wszystkim migracji ludności. Jednocześnie należy zauważyć, że dynamika wzrostu liczby ludności w gminie Zielonki jest zdecydowanie wyższa niż dla całego powiatu krakowskiego. Oznacza to, że Zielonki są jedną z najpopularniejszych destynacji migracji ludności w rejonie Krakowa. Napływ mieszkańców na tereny gminy Zielonki przyczynił się do zmiany struktury ludności. Z analizy struktury ludności w podziale na grupy: przedprodukcyjną, produkcyjną i poprodukcyjną można wysunąć wniosek, iż napływ dotyczy głównie ludzi młodych, którzy decydują się na założenie rodzin. Świadczy o tym wzrost udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym do ponad 22% (z około 20% w 2009 roku) przy praktycznie nie zmienionym udziale liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. Jest to tendencja odwrotna niż w całym powiecie krakowskim i Małopolsce, gdzie udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w tym okresie zmalał. Potwierdzenia powyższej tezy dostarcza również analiza udziału grup przedprodukcyjnej i poprodukcyjnej oraz wskaźnik obciążenia demograficznego. Rosnący udział liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności spowodował wzrost wartości wskaźnika obciążenia demograficznego do poziomu 59,5 (co oznacza, że na 100 osób pracujących przypada ok. 60 osób niepracujących). Kluczowym jest jednak fakt, iż w większości za wzrost tego wskaźnika odpowiada wzrostu udziału ludzi młodych (w wieku przedprodukcyjnym) w ogólnej liczbie mieszkańców, podczas gdy udział ludzi w wielu poprodukcyjnym rośnie w niewielkim stopniu. Jest to zjawisko odwrotne od ogólnopolskich tendencji gdzie obserwuje się postępujące starzenie się społeczeństwa. Konsekwencją napływu do gminy ludności w wieku produkcyjnym jest znaczny wzrost liczby dzieci w przedszkolach. Na terenie gminy Zielonki wzrost ten w przeciągu ostatnich pięciu lat wyniósł ok. 75%. Populację ludności na terenie gminy Zielonki uznać można za stosunkowo młodą. Wyraźne są pozytywne zmiany zachodzące w strukturze ludności: lokalne społeczeństwo jest coraz młodsze co jest zjawiskiem odwrotnym do ogólnopolskich tendencji. Świadczą o tym niski 10

11 udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności, relatywnie niski wskaźnik obciążenia demograficznego, jak również wyższy udział ludności w wieku produkcyjnym. Wysokie tempo wzrostu liczby mieszkańców gminy Zielonki nie rozłożyło się równomiernie na wszystkie sołectwa. Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest układ geograficzny gminy, w którym część południowa graniczy bezpośrednio z Krakowem, co powoduje silny napływ ludności. Zgodnie ze wskaźnikami migracji oszacowano, że w analizowanym okresie (w latach ) ponad 70% wzrostu liczby ludności gminy nastąpiło w południowych, bezpośrednio graniczących z Krakowem sołectwach. Zmiana proporcji międzypokoleniowej powoduje przesuwanie się potrzeb społecznych w zakresie konsumpcji zbiorowej społeczności gminy. Coraz większy udział w ludności w wieku przedprodukcyjnym powodować będzie zwiększenie potrzeb w zakresie edukacji i wychowania przedszkolnego a także, w szerszej perspektywie, w obrębie handlu i usług. W kontekście ciągle zwiększającej się liczby dzieci istotną kwestią wydaje się być utrzymanie odpowiedniej ilości miejsc zarówno w przedszkolach jak i szkołach podstawowych. W tym zakresie zaznaczyć należy, że gmina dysponuje bardzo dobrze rozwiniętą bazą przedszkolną, która odpowiada na zgłaszane zapotrzebowanie. W 2014 roku według danych GUS przedszkola na terenie gminy charakteryzowały się około 14% rezerwą miejsc. Biorąc pod uwagę bardzo szybkie tempo wzrostu liczby dzieci w przedszkolach (ok. 7% rocznie) kwestia dostępności przedszkoli powinna być pod kontrolą władz gminy. Jednocześnie należy mieć na uwadze zmiany zachodzące w polskim ustawodawstwie i obniżenie wieku szkolnego, które ma wpływ na liczbę dzieci w przedszkolach. 11

12 3. Przyrost ludności Bliskość Krakowa, a także dobra opinia gminy Zielonki jako miejsca do mieszkania wywołały znaczny napływ ludności zewnętrznej, szczególnie w okresie boomu mieszkaniowego w latach Napływ nowych mieszkańców, głównie ludzi młodych, przyczynił się bezpośrednio do wzrostu liczby ludności na terenie gminy, jak również wpłynął na zmianę przyrostu naturalnego. Analizę przyrostu ludności przeprowadzono wykorzystując dane Głównego Urzędu Statystycznego oraz przy pomocy następujących wskaźników: a) przyrost naturalny Wskaźnik przyrostu naturalnego w analizowanym okresie w gminie Zielonki systematycznie rośnie. W 1998 roku przyjmował on wartości ujemne (-1,1 na 1000 mieszkańców) natomiast w 2014 roku był najwyższy w analizowanym okresie przyjmując wartość 4,3 osoby na 1000 mieszkańców. Napływ znacznej liczby nowych mieszkańców w okresie boomu mieszkaniowego w latach (głównie ludzi młodych) przełożył się również na odwrócenie tendencji w zakresie przyrostu naturalnego. W latach wskaźnik kształtował się na niższym poziomie niż w powiecie krakowskim czy całej Małopolsce. Począwszy od 2010 roku w każdym roku analizowanego okresu wskaźnik ten był wyższy niż w powiecie i województwie. W 2014 roku jego wartość dla powiatu krakowskiego i województwa małopolskiego kształtowały się na identycznym poziomie 1,4. b) migracja stała Wysoka dynamika przyrostu ludności w gminie Zielonki wynika w głównej mierze z poziomu migracji. W latach saldo migracji systematycznie rosło - średnio o około 350 osób rocznie, by ostatecznie w 2009 roku (szczyt boomu mieszkaniowego) osiągnąć rekordowy poziom 612 osób. Kolejne lata przyniosły wyhamowanie wielkości migracji. W czterech kolejnych latach ( ) saldo migracji kształtowało się na poziomie niższym niż w roku poprzednim, by w 2013 roku wynieść 400 osób. W 2014 roku nastąpił ponowny wzrost salda migracji do poziomu 554 osób. Średnioroczne saldo migracji w gminie Zielonki o okresie ostatnich 5 lat utrzymuje się na stosunkowo wysokim poziomie około 550 osób. c) saldo migracji na 1000 mieszkańców 12

13 Istotnym wskaźnikiem obrazującym wielkość zjawiska migracji jest saldo migracji w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Wartość tego wskaźnika od wielu lat utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie. W latach wskaźnik salda migracji na 1000 mieszkańców kształtował się na poziomie około 23 osób/1000 mieszkańców, a w 2009 roku zanotował rekordowy poziom 35 osób/1000 mieszkańców. Po okresie boomu mieszkaniowego kolejne lata przyniosły spadek tego wskaźnika - wyniósł on około 27 osób/1000 mieszkańców. Zauważalny jest jednak w ostatnim roku (2014 r.) ponowny wzrost, co związane jest z ponownym ożywieniem na rynku budownictwa mieszkalnego. Tabela 3: Przyrost liczby ludności w gminie Zielonki w latach r. Wyszczególnienie / gmina Przyrost naturalny na 1000 ludności Zielonki -1,1 0,4 0,7 4,2 2,7 3,9 2,5 4,3 138% 514% MAŁOPOLSKA 2,3 2,2 2,3 2,2 1,7 1,4 1,2 1,4-4% -39% Powiat krakowski 1,3 1,5 1,7 1,5 0,9 1,0 0,9 1,4 15% -18% 2. Saldo migracji Zielonki % -9% MAŁOPOLSKA % -33% Powiat krakowski % -23% 3. Saldo migracji na 1000 mieszkancow Zielonki 20,72 33,27 35,07 32,93 31,09 26,94 19,84 26,83 61% -24% MAŁOPOLSKA 0,45 0,85 1,34 1,32 1,28 1,07 0,84 0,87 89% -35% Powiat krakowski 3,9 7,74 9,79 9,80 9,00 8,51 7,71 7,15 98% -27% źródło danych: GUS / obliczenia własne Rok Dynamika 1998 / 2008 Dynamika 2014/ 2009 Wnioski: Analiza danych o przyroście naturalnym i migracji ludności stanowi uzupełnienie analizy przeprowadzonej w rozdziale poprzednim Ludność. Na jej podstawie możemy potwierdzić wcześniejsze przypuszczenia, iż wzrost liczby ludności w gminie Zielonki to przede wszystkim wynik migracji ludności do gminy. Ze względu na bliskość miasta Krakowa oraz pozytywną opinię na temat gminy, jako dobrego miejsca do mieszkania saldo migracji utrzymuje się od lat na wysokim dodatnim poziomie. Opinia ta znajduje swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w analizie wskaźnika salda migracji na 1000 mieszkańców: wartości tego wskaźnika dla gminy Zielonki kształtują się na dużo wyższym poziomie niż uśredniona wartość dla całego powiatu krakowskiego. Zważywszy na fakt, iż migracja ludności w głównej mierze dotyczy ludności w wieku produkcyjnym naturalną tego konsekwencją jest wzrost udziału tej grupy w ogólnej liczbie ludności. Potwierdzenie tezy o pozytywnym wizerunku gminy jako dobrego miejsca do zamieszkania znajdziemy w przytoczonym wcześniej raporcie. Z Raportu z badania jakości usług publicznych i jakości życia w gminach należących do KrOF wynika bowiem, że około 76% mieszkańców jest zdecydowanie lub raczej zadowolonych z życia w gminie. Odmienne zdanie 13

14 miało około 7% przebadanych respondentów (raczej lub zdecydowanie niezadowolonych). Ponadto wg tego samego raportu, ok. 80% mieszkańców gminy, nie wyprowadziłaby się do Krakowa przy możliwości prowadzenia życia w zbliżonych warunkach ekonomicznych (jedynie 15% było odmiennego zdania). Podobnie jak w przypadku wzrostu liczby ludności, saldo migracji na terenie gminy Zielonki nie rozłożyło się równomiernie. Saldo migracji w sołectwach południowych, bezpośrednio graniczących z Krakowem, wyniosło w analizowanym okresie ( ) 4331 osób, natomiast w pozostałych sołectwach północnych Oznacza to, że ponad 70% migracji napłynęła do południowej, bezpośrednio graniczącej z Krakowem, części gminy. Co więcej w ostatnich latach analizy tendencja ta wydaje się być coraz silniejsza. Tak duży napływ ludności z Krakowa i okolicy wskazuje, że gmina Zielonki jest postrzegana jako atrakcyjne miejsce do zamieszkania. Ludność napływowa poszukuje stabilizacji, posiada też określony dorobek zawodowy lub ekonomiczny, jest więc to grupa mieszkańców o dużym potencjale twórczym i dynamizmie życiowym. 14

15 4. Podmioty gospodarcze i bezrobocie Dynamika rozwoju gospodarczego rozumiana jako przyrost ilości podmiotów gospodarczych w gminie Zielonki w przeciągu ostatnich 5 lat utrzymuje się na wysokim poziomie. Ponadto rozwój ten ma w większości czysty (nieuciążliwy dla środowiska i mieszkańców) charakter. Informują o tym następujące dane zaczerpnięte z bazy GUS i opracowane na ich podstawie wskaźniki: a) ilość podmiotów gospodarczych Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy Zielonki w badanym okresie przedstawiała się następująco: w roku , w , w , w natomiast na koniec 2014 roku Liczba podmiotów zarejestrowanych na terenie Gminy dynamicznie rośnie: w pierwszych latach wzrost ten wyniósł prawie 80%. W kolejnych latach tempo wzrostu nieznacznie spadło i w kolejnych sześciu latach analizy wyniosło prawie 40%. Dynamika wzrostu liczby podmiotów w gminie Zielonki była zdecydowanie wyższa niż w analogicznym okresie dla całego powiatu krakowskiego i Małopolski. W okresie liczba podmiotów w całym powiedzie krakowskim wzrosła o około 23%, natomiast ogólnie w Małopolsce około 14%. Zmieniający się charakter gminy sprawił, że najszybciej rozwijającymi się obszarami gospodarczymi są sektor usług i budownictwo. Rolnictwo natomiast zmienia swój charakter na terenie gminy działają gospodarstwa wyspecjalizowane w produkcji warzywniczo sadowniczej oraz zajmujące się produkcją roślin ozdobnych. Wykres 1 Podmioty gospodarcze nowo zarejestrowane w Gminie Zielonki wg sekcji PKD 2007 Źródło danych: Raport z inwentaryzacji czynnych pieców, kotłowni oraz kominów na paliwo stałe 15

16 b) Liczba podmiotów gospodarki narodowej na 1000 mieszkańców Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców w gminie Zielonki w badanym okresie przedstawiała się następująco: w , w , w , w a w roku Z danych tych wynika, że wzrost liczby podmiotów na terenie Gminy tylko częściowo związany jest z bezpośrednim wzrostem liczby mieszkańców. Częściowo wynika z ogólnorynkowej tendencji wzrostu przedsiębiorczości widocznej również na poziomie powiatu krakowskiego i całej Małopolski (systematyczne wzrosty tego wskaźnika). Należy jednak zauważyć, iż wartość tego wskaźnika dla gminy Zielonki jest zdecydowanie wyższa niż dla całego powiatu i województwa oraz charakteryzuje się większą dynamiką wzrostu (18% w latach ). Wysokie wskaźniki liczby podmiotów na 1000 mieszkańców w Gminie Zielonki świadczą o wysokiej przedsiębiorczości mieszkańców na tle innych gmin powiatu krakowskiego i całego województwa. c) liczba podmiotów gospodarczych według form organizacyjnych Kolejne dwie pozycje tabeli przedstawiają podział podmiotów gospodarczych ze względu na formę organizacyjną, czyli z jednej strony ujęto podmioty działające w formie działalności gospodarczej osób fizycznych, z drugiej strony ujęto działalność gospodarczą w formie spółek prawa handlowego. Jak wynika z załączonych statystyk, w obu przypadkach gmina Zielonki notuje systematyczne wzrosty: liczba podmiotów gospodarczych w formie działalności osób fizycznych w gminie Zielonki w badanym okresie przedstawiała się następująco: rok , w , w , w a w roku Natomiast liczba podmiotów w formie spółek handlowych: rok , w , w , w a w roku Wzrost liczby podmiotów gospodarczych w latach w wyżej wymienionych grupach wyniósł zatem odpowiednio 40% i 70%. Oznacza to, że w strukturze lokalnej gospodarki rośnie liczba podmiotów w formie spółek prawa handlowego tj. podmiotów większych. W latach dynamika wzrostu liczby podmiotów gospodarczych w formie działalności osób fizycznych w gminie Zielonki na tle całego powiatu krakowskiego i województwa była wysoka. Na terenie powiatu krakowskiego liczba podmiotów w roku 2014 w porównaniu z rokiem 2009 wzrosła o ok. 22%, natomiast w Małopolsce dynamika ta wyniosła około 10% (w gminie Zielonki 40%). Nieco odmiennie sytuacja kształtuje się w kontekście podmiotów gospodarczych prowadzonych w formie spółek kapitałowych tu dynamika wzrostu w gminie Zielonki była co prawda wyższa niż dynamika dla całej Małopolski (ok. 54%), ale nieznacznie niższa od dynamiki dla powiatu krakowskiego (ok. 75%). Częściowo Może to być spowodowane nieprzemysłowym charakterem gminy Zielonki oraz faktem, że część gminy leży w obszarze otuliny Ojcowskiego Parku Narodowego (obszar Natura 2000), co automatycznie ogranicza możliwości działalności gospodarczej w niektórych branżach. 16

17 Tabela 4: Podmioty gospodarcze w gminie Zielonki w latach r. Źródło: Bank Danych Lokalnych / GUS Rok Dynamika 1998 / 2008 Dynamika 2014/2009 Wyszczególnienie / gmina podmioty gospodarki narodowej ogółem Zielonki % 40% MAŁOPOLSKA % 14% Powiat krakowski % 23% Podmioty na 1000 mieszkańców Zielonki % 18% MAŁOPOLSKA % 12% Powiat krakowski % 17% Zakłady osób fizycznych / osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Zielonki % 40% MAŁOPOLSKA % 10% Powiat krakowski % 22% spółki prawa handlowego / spółki handlowe Zielonki % 70% MAŁOPOLSKA % 54% Powiat krakowski % 75% Wnioski: Gmina Zielonki jest jedną z najszybciej rozwijających się gmin powiatu krakowskiego. Świadczą o tym silnie rosnąca liczba podmiotów gospodarczych w ujęciu bezwzględnym, jak i w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Dynamika wzrostu liczby podmiotów gospodarczych jest wyższa niż średnia dla powiatu krakowskiego i całego województwa. Z analizy struktury własnościowej podmiotów gospodarczych wynika, iż zdecydowaną większość wśród podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy Zielonki stanowią podmioty prowadzone przez osoby fizyczne. Przypuszczać można zatem, iż w głównej mierze są to nieduże podmioty zajmujące się działalnością usługowo-handlową. Wzrost liczby podmiotów gospodarczych jest w pewnym stopniu konsekwencją dużego napływu ludzi spoza gminy. Ludność napływowa zwiększa bowiem zapotrzebowanie na usługi i stwarza lepsze warunki do rozwoju handlu i usług. Przedstawione powyżej dane wskazują również, że dynamika wzrostu liczby podmiotów gospodarczych prowadzonych w formie spółek prawa handlowego jest wyższa niż podmiotów prowadzonych przez osoby fizyczne. Wnioskować z tego można, że po okresie dynamicznego wzrostu liczby podmiotów małych (głównie usługowo-handlowych), na terenie gminy zaczyna rosnąć liczba większych przedsiębiorstw. Z danych Urzędu Gminy Zielonki wynika, że zaczyna przybywać przedsiębiorstw działających w branży produkcyjnej: na przestrzeni lat ich liczba wzrosła o ok. 22% (z 88 w 2009 roku do 107 w 2014 roku). Wśród przedsiębiorstw produkcyjnych występują podmioty zajmujące się m.in. produkcja jubilerską, produkcją mebli, produkcją stolarki budowlanej, produkcją soków czy produkcją elementów elektronicznych. Poza przedsiębiorstwami produkcyjnymi w latach wzrosła również liczba przedsiębiorstw usługowych (wzrost o ok. 17% z poziomu 1009 w 2009 roku do 1179 w 2014 roku). Ponad 62% przedsiębiorstw działających na terenie gminy to przedsiębiorstwa usługowe. Dane te potwierdzają tezę, iż przedsiębiorczość na terenie gminy Zielonki ma charakter czysty z dominującym udziałem działalności handlowo-usługowej a działalność produkcyjna jest przyjazna środowisku. 17

18 5. Bezrobocie W analizowanym okresie ( r.) w gminie Zielonki liczba zarejestrowanych bezrobotnych wahała się przyjmując średnią wartość około 407 osób. W ostatnim roku analizy 2015 zanotowano wyraźny (około 19% w porównaniu do 2014 roku) spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do poziomu 306 osób. Podobne tendencje spadkowe są widoczne również dla całego województwa (dane za 2014 r.) i powiatu krakowskiego (spadki odpowiednio o 15,5% i 18,9%). Z danych z 2015 roku wynika, że większość bezrobotnych w gminie Zielonki stanowiły kobiety ok. 54%. Struktura ta nie odbiega od średniej dla całego powiatu krakowskiego gdzie bezrobotne kobiety stanowiły około 52%. Najliczniejszą grupą bezrobotnych są osoby z przedziału wiekowego (89 osób tj. ok. 29%) oraz (67 osób tj. ok. 22%). Również w tym kontekście struktura bezrobocia w gminie Zielonki nie odbiega od sytuacji w całym powiecie. Na terenie całego powiatu krakowskiego osoby w wielu stanowią blisko połowę wszystkich bezrobotnych (ok. 47%). Osoby bezrobotne z gminy Zielonki pozostawały bez pracy relatywnie krótko 50% z nich posiadało status bezrobotnego krócej niż pół roku, a 20% z nich od jednego do trzech miesięcy. Większość osób poszukujących pracy w gminie Zielonki to osoby dobrze wykształcone blisko 60% z nich posiada wykształcenie wyższe bądź średnie. Około 25% wszystkich bezrobotnych w gminie Zielonki stanowiły osoby z wykształceniem wyższym a jedynie 18% posiadało wykształcenie gimnazjalne bądź niższe. Struktura ta dla całego powiatu krakowskiego jest nieco odmienna około 14% bezrobotnych to osoby z wyższym wykształceniem a 22% to osoby z wykształceniem gimnazjalnym bądź niższym. Warto również dodać, że osoby bezrobotne w gminie Zielonki posiadały stosunkowo krótki staż pracy ponad 50% bezrobotnych posiadało doświadczenie zawodowe do 5 lat. Największy odsetek wśród bezrobotnych stanowiły osoby ze stażem do 1 roku (90 osób 20%) oraz od 1 do 5 lat (59 osób 19%), zaś najmniejszy odsetek stanowili ludzie, którzy przepracowali ponad 30 lat (17 osób 6%). Z danych na koniec 2014 roku wynika, że bezrobocie na terenie gminy Zielonki nie wydaje się być istotnym problemem. Udział osób bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym w analizowanym okresie kształtował się na średnim poziomie około 3,5%. Na tle powiatu i województwa poziom ten należy uznać za bardzo niski. W analogicznym okresie poziom bezrobocia we wszystkich gminach powiatu krakowskiego był o 2% wyższy. Średnia dla całego województwa małopolskiego wyniosła natomiast około 7%. Wg Raportu z badania jakości usług publicznych i jakości życia w gminach należących do KrOF 45% mieszkańców Zielonek pracuje w Krakowie, zaś ok. 18% na terenie gminy. Pozostały odsetek są to ludzie gdzieś indziej pracujący (ok. 8%) lub niepracujący w ogóle (30%). 18

19 Tabela 5: Bezrobocie w gminie Zielonki w latach r. Wnioski: W całym analizowanym okresie ( r.) poziom bezrobocia na terenie gminy Zielonki kształtował się na znacznie niższym poziomie niż średnie dla powiatu i województwa. W ostatnim roku analizy zanotowano znaczy spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do poziomu 306 osób. Oznacza to, że na 100 osób w wieku produkcyjnym mniej niż 3 osoby pozostawały bez pracy. Bezpośrednie sąsiedztwo tak dużego ośrodka miejskiego jakim jest Kraków powoduje, że kwestia bezrobocia w gminie Zielonki nie stanowi istotnego problemu społecznego. Powyższe dane statystyczne zdają się potwierdzać tę hipotezę. 19

20 6. Dochody i wydatki budżetowe Wielkość dochodów i wydatków budżetowych gminy Zielonki w analizowanym okresie intensywnie rośnie. W strukturze dochodów i wydatków gminy odzwierciedlone zostały zmiany zachodzące na terenie gminy Zielonki, w tym dynamiczny przyrost liczby mieszkańców oraz główne obszary inwestycyjne. Poniższa analiza dochodów i wydatków budżetowych została oparta o dane zaczerpnięte z bazy danych Głównego Urzędu Statystycznego. a) wielkość i struktura dochodów gminy Wielkość dochodów budżetowych gminy w okresie dynamicznie rośnie. W latach wielkość dochodów ogółem gminy Zielonki wrosła ponad dwukrotnie z poziomu 16,6 mln złotych do poziomu 43,9 mln złotych. W kolejnych latach tempo wzrostu dochodów gminy wyhamowało, co w pewnym stopniu związane było z globalnym kryzysem finansowym i zwolnieniem całej gospodarki. W latach wielkość dochodu wahała się z tendencją wzrostową - średnie tempo wzrostu wyniosło około 15% rocznie. W ostatnim roku analizy poziom dochodów gminy Zielonki osiągnął rekordowy poziom 64,7 mln złotych. Jednocześnie należy zauważyć, że w analogicznym okresie tempo wzrostu poziomu dochodów budżetowych gmin w całej Małopolsce wyniosło 9% a w powiecie krakowskim 11%. Oznacza to, że pomimo wahań tempo wzrostu dochodów budżetowych w gminie Zielonki jest wyższe niż średnie dla całego województwa i powiatu. Największy udział w dochodach gminy mają dochody własne gminy, do których zalicza się: wpływy z podatków, opłat, dochody z majątku, dochody z kar pieniężnych i grzywien, odsetki od udzielonych pożyczek, spadki, darowizny i inne. Udział dochodów własnych w strukturze budżetu gminy Zielonki od lat utrzymuje się na wysokim około 60% poziomie. Wyjątkiem był rok 2010, w którym udział dochodów własnych gminy spadł do 51%, co było wywołane jednorazowym wzrostem udziału dochodów majątkowych gminy. W 2014 roku dochody własne stanowiły około 61% dochodów gmin ujętych w zestawieniu. Udział dochodów własnych na poziomie ok. 60% w strukturze dochodów gminy Zielonki należy uznać za poziom relatywnie wysoki. Dochody własne wszystkich gmin powiatu krakowskiego w latach kształtowały się na poziomie około 51% wszystkich dochodów gmin. W analogicznym okresie udział dochodów własnych w strukturze dochodów dla wszystkich gmin województwa małopolskiego wyniósł ok 49%. W ostatnim roku analizy (rok 2014) udział dochodów własnych wszystkich gmin powiatu krakowskiego i całej Małopolski wyniósł odpowiednio 53% i 52% łącznych dochodów budżetowych tj. znacząco mniej niż w gminie Zielonki (61%). Do jednego z najważniejszych dochodów własnych każdej gminy należy podatek od osób fizycznych (PIT). W całym analizowanym okresie wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od osób fizycznych systematycznie rosła. W okresie od 2002 roku do 2008 wielkość 20

21 dochodów z tego tytułu wzrosła o około 11,6 mln złotych w kolejnych 6 latach o kolejne 9,3 mln złotych. W ostatnim roku analizy (2014 r.) wielkość przychodów z tytułu udziału w podatku od osób fizycznych PIT osiągnęła rekordowy poziom ponad 24 mln złotych. Średnioroczne tempo wzrostu wielkości dochodów z tytułu PIT w gminie Zielonki w latach wyniosło około 14%. Było ono wyższe niż średnioroczne tempo wzrostu w analogicznym okresie w Małopolsce i powiecie krakowskim, które wyniosło odpowiednio około 8% i 13%. Dynamiczny wzrost wielkości dochodów gminy z tytułu podatku od osób fizycznych (PIT) sprawił, że dochody z tego tytułu stawały się coraz bardziej istotnym źródłem finansowania zadań Gminy. W latach przeciętny udział tej grupy dochodów w budżecie dochodów Gminy Zielonki wyniósł średnio 37%, co stanowiło aż 63% dochodów własnych gminy. Jest to poziom znacznie wyższy niż w latach poprzedzających: w roku 2008 dochody z tytuły PIT stanowiły około 34% dochodów gminy a w 2002 tylko około 20% (co stanowiło odpowiednio 51% i 38% dochodów własnych gminy). Udział dochodów z tytułu podatku od osób fizycznych (PIT) w strukturze dochodów Gminy Zielonki należy uznać za wysoki. Dla porównania w latach wpływy z tego tytułu w strukturze budżetu wszystkich gmin województwa Małopolskiego stanowiły około 19% wszystkich dochodów, natomiast w gminach powiatu krakowskiego około 22%. Wysoki i stale rosnący udział dochodów z tytułu podatku PIT jest wynikiem realizowanej przez ostatnie 15 lat strategii, w której nakierowano działania gminy na ludność a nie na rozwój dużych firm i przemysłu. Duże znaczenie w strukturze dochodów własnych gminy Zielonki mają również wpływy z tytułu podatku od nieruchomości. Wielkość przychodów z tego tytułu w analizowanym okresie rośnie. W latach ich wpływów do budżetu gminy z tego tytułu wzrosła o 31% z poziomu około 2,5 mln złotych do poziomu 3,2 mln złotych. W kolejnych sześciu latach wpływy z tego tytułu rosły w jeszcze szybszym tempie. W 2014 roku wypływy z tytułu podatku od nieruchomości osiągnęły rekordowy poziom około 5,4 mln złotych co stanowi wzrost o około 72% w porównaniu do wielkości wpływów z tego tytułu w 2009 roku 3,1 mln złotych. Tempo wzrostu wielkości wpływów z tytułu podatku od nieruchomości jest wyższe niż średnie dla wszystkich gmin Małopolski. O ile w okresie wpływy z tytułu podatku od nieruchomości w Małopolsce i gminie Zielonki wzrosły o niemal identyczny poziom (proporcjonalnie) o tyle w kolejnych latach wzrost w gminie Zielonki był zdecydowanie wyższy o ok. 72% (37% w Małopolsce). Również średnie tempo wzrostu dla wszystkich gmin powiatu krakowskiego było niższe niż dla gminy Zielonki w ostatnich 5 latach ( ) wpływy z tytułu podatku od nieruchomości w gminach powiatu krakowskiego wzrosły o 55%. Szybkie tempo wzrostu wielkości wpływów z tytuł podatku od nieruchomości jest wynikiem strategicznych działań gminy budujących obraz gminy jako dobrego miejsca do zamieszkania. Dynamiczny wzrost wysokości wpływów z tytułu podatku od nieruchomości zbiegł się z procesem oddawania kolejnych obiektów mieszkalnych tuż po zakończeniu boomu mieszkaniowego. Utrzymująca się pozytywna opinia o gminie jako dobrego miejsca 21

22 do mieszkania sprawia, że w kolejnych latach tempo wzrostu utrzymywało się również na wysokim poziomie. Poza dochodami własnymi gminy znaczny udział w dochodach jednostek samorządowych mają subwencje, w tym subwencja oświatowa, stanowiąca ich zdecydowaną większość. Udział subwencji w strukturze budżetów gmin jest z roku na rok coraz mniejszy, ale ciągle stanowi istotną pozycję w budżetach gmin. W 2014 roku przeciętny udział subwencji w budżetach gmin Małopolski wyniósł około 30% wszystkich dochodów (w samym powiecie krakowskim 28%). Udział subwencji w dochodach gminy Zielonki był jednak znacznie mniejszy, co jest spowodowane wysokimi dochodami własnymi gminy. W 2014 roku subwencja oświatowa w gminie Zielonki wyniosła 15,3 mln złotych, co było najwyższą wartością w analizowanym okresie i stanowiło około 24% wszystkich dochodów budżetowych gminy. Z racji tego, że zdecydowaną większość subwencji stanowi subwencja oświatowa, kluczowa może być analiza jej wielkości w odniesieniu do liczby uczniów. Taka analiza zostanie przeprowadzona w dalszej części tego opracowania. b) środki z budżetu Unii Europejskiej Po akcesji Polski do Unii Europejskiej część wpływów do budżetów gmin stanowią środki z programów europejskich. Udział tych środków w budżetach stanowi o aktywności inwestycyjnej gmin oraz sprawności w pozyskiwaniu funduszy. Wartość środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej ma bardzo chwiejny charakter i zależy od ilości przeprowadzanych inwestycji w danym okresie na terenie gminy. W latach wielkość środków pozyskanych z tego źródła w gminie Zielonki kształtowała się na średnim poziomie około 4,5 mln złotych rocznie i stanowiła około 9% średniorocznych łącznych wpływów budżetowych. W tym kontekście warto zauważyć, że średnioroczny udział środków z funduszy europejskich w kształtowaniu budżetów gmin w całym województwie małopolskim wyniósł około 4%. Uznać zatem można, że gmina Zielonki w sposób efektywny koncentruje swoje działania w celu pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania działalności inwestycyjnej. c) wielkość i struktura wydatków gminy Wraz z systematycznym wzrostem wpływów do budżetu gmina Zielonki może w coraz szerszym zakresie realizować swoje zadania i podejmować nowe zadania inwestycyjne. Działaniom tym towarzyszy coraz większy poziom wydatków budżetowych gminy. W latach wydatki budżetowe ogółem gminy Zielonki wzrosły trzykrotnie z poziomu 16,5 mln złotych do poziomu 50,1 mln złotych. W kolejnych 6 latach analizy wydatki rosły w wolniejszym tempie: w 2009 rok wydatki budżetowe ogółem wyniosły 56,1 mln złotych natomiast w 2014 roku 62,0 mln złotych, co oznacza wzrost o około 11%. 22

23 Jedną z ważniejszych grup wydatków w kontekście rozwoju gminy są nakłady inwestycyjne i wydatki z tym związane. Największe wydatki inwestycyjne w gminie Zielonki ponoszono w latach 2008 i 2009, było to aż 23,9 mln złotych i 24,8 mln złotych. W kolejnych latach wielkość wydatków inwestycyjnych nie przekraczała 20 mln złotych. W latach średni poziom wydatków inwestycyjnych wyniósł około 16,3 mln złotych i stanowił 29% ogółu wydatków budżetowych gminy. Poziom wydatków inwestycyjnych na terenie gminy był relatywnie wysoki. W analogicznym zakresie wydatki inwestycyjne wszystkich gmin w Małopolsce stanowiły jedynie 19% wszystkich wydatków budżetowych, natomiast wśród gmin powiatu krakowskiego było to 24%. d) wydatki na oświatę i wychowanie Z analizy struktury wydatków budżetowych gminy wynika, że największy udział w budżecie stanowią wydatki na oświatę i wychowanie. W analizowanym okresie poziom wydatków na ten cel systematycznie rośnie: w rok 2002 wydatki wyniosły 6,0 mln zł, w ,6 mln zł, w ,2 mln zł, w ,3 mln zł a w roku 2014 rekordowe 22,7 mln zł. Powyższe wydatki obejmują zarówno wydatki o charakterze majątkowym/inwestycyjnym jak i bieżącym. W latach 2008 i 2009 gmina poniosła znaczne wydatki inwestycyjne w zakresie oświaty i wychowania. W roku 2008 poziom wydatków inwestycyjnych na ten cel wyniósł 5,2 mln złotych, a w 2009 roku aż 7,3 mln złotych. W kolejnych latach poziom nakładów inwestycyjnych był mniejszy i wyniósł średnio około 400 tys. złotych rocznie. Wydatki związane z oświatą i wychowaniem stanowią jeden z najważniejszych obszarów wydatkowych każdej gminy. W gminie Zielonki w okresie średnioroczny poziom wydatków na ten cel wyniósł około 19,7 mln złotych, co stanowiło 35% wszystkich wydatków budżetowych gminy. Udział ten nie odbiegał od średniego poziomu całej Małopolski, gdzie w analogicznym okresie udział wydatków na oświatę i wychowanie w budżetach gmin Małopolski wyniósł również 35%. Warto jednak zauważyć, że dane dla Małopolski obejmują również większe ośrodki miejskie, w których nakłady na oświatę obejmują również wydatki na szkoły średnie i wyższe. W strukturze wydatków gmin z powiatu krakowskiego wydatki na oświatę mają nieco większy udział około 39%. Nieco odmienne wnioski płyną z analizy poziomu wydatków na oświatę i wychowanie w przeliczeniu na jednego mieszkańca. W okresie średnioroczny poziom wydatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniósł około złotych. Poziom ten był nieco niższy niż średnia dla całej Małopolski i powiatu krakowskiego. W województwie małopolskim średnioroczny poziom wydatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniósł złotych natomiast w powiecie krakowskim złote. Dodatkowo analizie poddano dane dotyczące wielkości wydatków na oświatę dla Małopolski z wyłączeniem największych miast (miast na prawach powiatu). Z danych tych wynika, że średnio poziom wydatków na oświatę w przeliczeniu na jednego mieszkańca dla Małopolski, z wyłączeniem miast na prawach powiatu wynosi złotych czyli jest na poziomie bardzo zbliżonym do poziomu powiatu krakowskiego. 23

24 Wydaje się, że zdecydowanie większe znaczenie poznawcze ma analiza wydatków na oświatę i wychowanie w przeliczeniu na jednego ucznia. Taka też analiza zostanie przeprowadzona w późniejszej części opracowania (rozdział edukacja). Analizie poddana zostanie nie tylko strona wydatkowa, ale również źródło pochodzenia środków przeznaczanych na ten cel czyli subwencja oświatowa. e) wydatki na transport i łączność W strukturze wydatków gminy Zielonki istotną pozycję stanowią wydatki na transport i łączność. W latach poziom wydatków w ramach tej kategorii wahał się pomiędzy 4,3 mln złotych w 2010 roku a rekordowym 11,5 mln w 2013 roku. Obserwowana jest jednak wyraźna tendencja wzrostowa wydatków na transport i łączność. Średni poziom wydatków w analizowanym okresie wyniósł około 6,9 mln złotych rocznie. Główna przyczyną wahań jest różny poziom wydatków inwestycyjnych w poszczególnych latach zależny o zakresu prowadzonych inwestycji na terenie gminy. Maksymalny poziom wydatków inwestycyjnych odnotowano w 2013 roku: około 7,7 mln złotych, minimalny natomiast w 2010 roku: około 1,8 mln złotych. Średni poziom wydatków inwestycyjnych w badanym okresie wyniósł około 3,9 mln złotych co stanowiło 56% łącznych wydatków na transport i łączności. Poziom wydatków bieżących w analizowanym okresie systematycznie rósł do poziomu 3,6 mln złotych w 2014 roku. Spośród wydatków na transport i łączność zdecydowana większość to wydatki na utrzymanie, modernizację i budowę dróg publicznych (łącznie wydatki inwestycyjne i bieżące). W analizowanym okresie poziom wydatków wahał się w zależności od nasilenia działalności inwestycyjnej gminy. Maksymalny poziom wydatków na drogi publiczne przypadł na 2013 rok, kiedy łączne wydatki inwestycyjne i bieżące wyniosły 9,3 mln złotych. Rok 2013 był jednocześnie rokiem skumulowania działań inwestycyjnych gminy w obszarze transportu i łączności ogółem. Średni poziom wydatków w okresie kształtował się na poziomie około 5,3 mln złotych, co oznacza, że wydatki na drogi publiczne stanowiły aż 76% wszystkich wydatków na transport i łączność. W analizowanym okresie średni udział wydatków na transport i łączność stanowił około 12% wszystkich wydatków budżetowych gminy Zielonki. Poziom ten nie odbiegał od średnich dla całego województwa małopolskiego i powiatu krakowskiego. W analogicznym okresie gminy małopolski na transport i łączność wydawały około 14% swoich budżetów, natomiast gminy powiatu krakowskiego około 12%. f) dochody i wydatki budżetu gminy na 1 mieszkańca Analizę uzupełniono również o kalkulację wybranych kategorii dochodów i wydatków budżetu gminy Zielonki w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Kalkulacja ta daje możliwość na porównanie tych wielkości z analogicznymi wskaźnikami dla całego województwa Małopolskiego i powiatu krakowskiego. W ramach uzupełnienia analizę wskaźników 24

25 w przeliczeniu na jednego mieszkańca wzbogacono o dane dla całego województwa małopolskiego z wyłączeniem miast na prawach powiatu. Wielkość dochodów ogółem w przeliczeniu na jednego mieszkańca w gminie Zielonki systematycznie rósł w analizowanym okresie: , , W całym okresie średnia wartość tego wskaźnika wyniosła 2826 złotych na osobę. Wartość ta była niższa niż średnia przypadająca dla całego województwa małopolskiego, która wyniosła 3374 złotych na mieszkańca. Po wyłączeniu z analizy największych miast województwa (bez miast na prawach powiatu) średni wskaźnik dochodu ogółem na mieszkańca nie odbiegał od tego wskaźnika dla gminy Zielonki. Wartość tego wskaźnika wyniosła bowiem złotych na osobę tj. tylko nieznacznie wyżej niż w gminie Zielonki. Wartość tego wskaźnika dla całego powiatu krakowskiego była niższa i wyniosła 2781 złotych na mieszkańca. Należy zwrócić uwagę, że Gmina Zielonki ma zdecydowanie większy poziom dochodów własnych przypadających na mieszkańca, a wśród nich dochody podatkowe PIT. Wartość dochodów własnych na mieszkańca w okresie wyniosła średnio złote na osobę, a wartość pochodów podatkowych złote. W analogicznym okresie wartość tych wskaźników dla całej Małopolski wyniosła odpowiednio złote i 626 złotych. Wysokość dochodów własnych i dochodów podatkowych PIT w przeliczeniu na jednego mieszkańca dla województwa małopolskiego bez gmin na prawach powiatu oraz dla powiatu krakowskiego była jeszcze niższa: dla Małopolski (bez gmin na prawach powiatu) wyniosła złotych i 426 złotych a dla powiatu krakowskiego złotych i 601 złotych. Poziom wydatków ogółem w przeliczeniu na jednego mieszkańca bezpośrednio zależą od wielkości dochodów poszczególnych gmin oraz poziomu ich zadłużenia. Wartości wydatków budżetowych na jednego mieszkańca kształtowały się zatem analogicznie do poziomu dochodów: średni poziom wydatków na jednego mieszkańca w gminie Zielonki jest nieco niższy niż średnia dla Małopolski i jednocześnie nieco wyższy niż w gminach powiatu krakowskiego. W analizowanym okresie średni poziom wydatków ogółem na jednego mieszkańca kształtował się następująco: w gminie Zielonki 2.949, w Małopolsce 3.477, w Małopolsce bez uwzględnienia miast na prawach powiatu 3.001, w gminach powiatu krakowskiego W analizie wielkości wydatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca uwzględniono również wydatki na oświatę i wychowanie. W okresie wielkość wydatków na oświatę i wychowanie w przeliczeniu na jednego mieszkańca w gminie Zielonki był niższy zarówno od średniej dla całego województwa, jak również dla powiatu krakowskiego. Wartość tego wskaźnika w tym okresie wyniosła: w gminie Zielonki zł, w Małopolsce zł, w Małopolsce bez gmin na prawach powiatu zł, w powiecie krakowskim zł. Niższy poziom wydatków na oświatę i wychowanie w gminie Zielonki wynika przede wszystkim z niższego poziomu wydatków inwestycyjnych w tej grupie wydatków w analizowanym okresie ostatnie większe wydatki inwestycyjne gmina poniosła w 2009 roku. 25

26 Tabela 6: Dochody budżetowe gminy Zielonki w latach r. Źródło: Bank Danych Lokalnych/ GUS 26

27 Tabela 7: Wydatki budżetowe gminy Zielonki w latach r. Źródło: Bank Danych Lokalnych/ GUS 27

28 Tabela 8: Wskaźniki budżetowe gminy Zielonki w latach r. Źródło: Bank Danych Lokalnych/ GUS 28

29 Wnioski: Wielkość dochodów budżetowych gminy w analizowanym okresie dynamicznie rosła. W latach wielkość dochodów ogółem gminy Zielonki wrosła ponad dwukrotnie. W kolejnych latach tempo wzrostu dochodów gminy wyhamowało, co w pewnym stopniu związane było z globalnym kryzysem finansowym i zwolnieniem całej gospodarki. W latach wielkość dochodu wahała się z tendencją wzrostową - średnie tempo wzrostu wyniosło około 15% rocznie. Największe znaczenie w strukturze dochodów gminy Zielonki mają dochody własne gminy (około 60%), szczególnie udział w podatku od osób fizycznych. Dochody podatkowe z tytułu PIT stanowią 37% ogółu dochodów gminy. Udział podatku dochodowego PIT w dochodach gminy jest zdecydowanie większy niż średnia dla wszystkich gmin Małopolskie (19%) i powiatu krakowskiego (22%). Wpływy do budżetu gminy z tytułu udziału w podatku od osób fizycznych w 2014 roku wyniosły rekordowe 24,3 mln złotych, co stanowiło złote na każdego mieszkańca. Jest to wysoki poziom biorąc pod uwagę analogiczne wartości tego wskaźnika dla Małopolski (720 złotych) i powiatu krakowskiego (716 złotych). Duże znaczenie dla budżetu gminy mają również subwencje (24%), a w szczególności subwencja oświatowa. Na tle innych gmin powiatu krakowskiego i województwa małopolskiego subwencje (w tym oświatowa) nie stanowią aż tak istotnego źródła dochodu: w gminach powiatu krakowskiego stanowią one bowiem aż 30% dochodów, a w województwie małopolskim (32%). Należy jednocześnie zaznaczyć, że w przeliczeniu na jednego mieszkańca wartość subwencji (w tym subwencji oświatowej) w gminie Zielonki jest relatywnie niska. W 2014 roku w gminie Zielonki było to 743 złotych, podczas gdy średnia dla powiatu krakowskiego wyniosła 893 złote a na terenie całej Małopolski złotych. Ze względu na charakter subwencji oświatowej zasadnicze znaczenie może mieć analiza jej wielkości w odniesieniu do liczby uczniów. Taka analiza zostanie przeprowadzona w dalszej części tego opracowania. Należy jednak zauważyć, że subwencja oświatowa ma charakter celowy i jej wysokość nie zależy od gminy. W tym kontekście to pozostała część budżetu gminy, a w niej dochody własne, decydują o potencjale rozwojowym. Poza wskazanymi powyżej dochodami własnymi gminy oraz dochodami z tytułu subwencji w budżecie gminy Zielonki stosunkowo wysoki udział mają dotacje z programów finansowanych ze środków Unii Europejskiej. W latach wartość wpływów z tego tytułu wyniosła średnio 4,6 mln złotych, co stanowiło około 9% całego budżetu gminy. Udział środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej we wszystkich gminach województwa małopolskiego w tym okresie kształtował się na poziomie 4%, a w gminach powiatu krakowskiego nie przekroczył 6%. Uznać zatem można, że gmina Zielonki w sposób efektywny działa w celu pozyskania zewnętrznych źródłem finansowania działalności inwestycyjnej. Warto odnotować, że w budżecie gminy Zielonki maleje znaczenie wpływów z tytułu podatku rolnego. Udział podatku rolnego w dochodach własnych gminy Zielonki w 2014 roku wyniósł 2,1% podczas gdy w roku 2009 wynosił on około 3,0%. Co więcej w roku 2002 podatek rolny stanowił około 4,5%. Począwszy od 2010 wyraźnie tempo spadku udziału wyhamowało i ukształtowało się na średnim poziomie około 2,0%. Dla porównania warto dodać, że udział podatku rolnego w dochodach 29

30 własnych wszystkich gmin powiatu krakowskiego wyniósł w 2014 roku około 4,0%. Malejące znaczenie podatku rolnego może świadczyć o zmianie charakteru gminy Zielonki z gminy rolniczej w gminę miejską. Największe znaczenie w wydatkach budżetów gmin mają wydatki na oświatę i wychowanie. W latach poziom wydatków na oświatę i wychowanie w gminie Zielonki wahał się na poziomie około 19,7 mln złotych, co stanowiło około 35% wszystkich wydatków gminy. Wysokość wydatków w poszczególnych latach zależała przede wszystkim od zakresu podejmowanych działań inwestycyjnych. W 2009 roku gmina Zielonki na działania inwestycyjne w tym obszarze przeznaczyła prawie 7,3 mln złotych. W kolejnych latach poziom ten był niższy i wynosił średnio około 400 tys. złotych rocznie. Poziom bieżących wydatków związanych z utrzymaniem placówek oświatowo-wychowawczych na terenie gminy Zielonki systematycznie rósł: z poziomu około 13,8 mln złotych w 2019 roku do poziomu 22,2 mln złotych w Oznacza to średnioroczny wzrost o około 10% w skali roku. Poziom wydatków na oświatę w gminie Zielonki w przeliczeniu na jednego mieszkańca w porównaniu do wartości tego wskaźnika dla Małopolski nie należy do wysokich. W analizowanym okresie ( r.) wysokość wydatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy Zielonki wyniosła złote, podczas gdy w całej Małopolsce złotych, a w Małopolsce, bez uwzględniania miast na prawach powiatu złotych. Również poziom wydatków we wszystkich gminach powiatu krakowskiego był wyższy i wyniósł złote. Niższy poziom wydatków na oświatę i wychowanie w przeliczeniu na jednego mieszkańca na terenie gminy Zielonki wynika przede wszystkim z relatywnie niskiego poziomu subwencji oświatowej oraz z niższego poziomu nakładów inwestycyjnych w ostatnich latach analizy. Ostatnie większe działania inwestycyjne w tym zakresie zostały przeprowadzone w 2009 roku. W perspektywie rozwoju gminy, poprawy warunków życia mieszkańców, największe znaczenie mają wydatki o charakterze majątkowym, a szczególnie wydatki inwestycyjne. Udział wydatków inwestycyjnych na terenie gminy Zielonki w badanym okresie był wysoki i wynosił średnio 29%. W roku 2009 roku kumulacji działań inwestycyjnych gminy - wydatki inwestycyjne stanowiły aż 44% ogółu wydatków gminy. W kolejnych latach poziom wydatków inwestycyjnych kształtował się na niższym poziomie od 12% do 36%. W analogicznym okresie poziom wydatków inwestycyjnych we wszystkich gminach województwa małopolskiego był zdecydowanie niższy i wyniósł około 19%. Niższy udział wydatków inwestycyjnych odnotowano również we wszystkich gminach powiatu krakowskiego wyniósł on średnio 24%. W porównaniu do innych gmin województwa małopolskiego i powiatu krakowskiego, gmina Zielonki uzyskuje wysokie dochody z tytułu udziału w podatku od osób fizycznych. W 2014 roku wpływy do budżetu z tego tytułu wyniosły rekordowe 24,3 mln zł. Wartość tych wpływów w przeliczeniu na jednego mieszkańca była zdecydowania większa niż dla całej Małopolski czy powiatu krakowskiego i wyniosła zł. Znaczącym źródłem wpływów budżetowych gminy Zielonki są subwencje (24%) a także środki pozyskane z funduszy Unii Europejskiej (9%). Udział dotacji z funduszy strukturalnych w budżecie dochodów gminy Zielonki jest wyższy niż ich średni udział w budżetach wszystkich gmin województwa i powiatu. Gmina zatem skutecznie pozyskuje dofinansowanie na realizowane przedsięwzięcia inwestycyjne. 30

31 Z powyższej analizy wynika również, że głównym źródłem wpływów budżetowych gminy Zielonki są dochody własne gminy, a w nich udział w dochodach z tytułu podatku dochodowego oraz podatek od nieruchomości. Jak w przypadku każdej gminy duże znaczenie mają również subwencje. Warto zaznaczyć, ze coraz mniejsze znaczenie w strukturze dochodów gminy ma podatek rolny, co może świadczyć o zmieniającym się charakterze gminy. Istotnym źródłem równoważenia budżetu gminy są środki pozyskane z funduszy europejskich na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych. Zdecydowana większość dochodów uzyskiwanych przez gminę jest przeznaczana na inwestycje realizowane na terenie gminy. Można zatem przypuszczać, iż w wyniku tych inwestycji gmina stanie się jeszcze bardziej atrakcyjna dla obecnych i potencjalnych mieszkańców. 31

32 7. Gazyfikacja, wodociągi, kanalizacja Gmina Zielonki charakteryzuje się dobrze rozbudowaną siecią infrastruktury komunalnej. Większość porównywanych charakterystyk jest na wyższym lub zbliżonym poziomie do średnich dla całego województwa małopolskiego i powiatu krakowskiego. O dobrze rozwiniętej sieci infrastruktury komunalnej świadczą wskaźniki usystematyzowane w kilku obszarach (wszystkie dane wykorzystane w poniższej analizie zostały zaczerpnięte z bazy danych Głównego Urzędu Statystycznego): a) sieć wodociągowa Długość czynnej sieci wodociągowej na terenie gminy Zielonki kształtowała się w badanym okresie następująco: ,5 km, ,7km, ,9 km, ,2 km, ,1 km. W latach długość czynnej sieci wodociągowej wzrosła o ponad 30 km tj. około 26%. W kolejnych latach tempo rozbudowy sieci wodociągowej nieco spadło - w kolejnych pięciu latach długość sieci rosła w średnim tempie około 2% rocznie. Ostatecznie długość sieci wodociągowej w 2014 roku było o ponad 10% dłuższa niż w 2009 roku. W jeszcze większym tempie rośnie liczba przyłączonych do sieci budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania: w latach liczba włączonych do sieci budynków mieszkalnych wzrosła o ponad 73%, a w kolejnych pięciu latach o około 28%. Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gminy Zielonki spowodowała wzrost zagęszczenia sieci wodociągowej. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego za 2014 wynika gęstość sieci wodociągowej kształtowała się na poziomie 341,9 km/100 km2. W porównaniu do wszystkich gmin powiatu krakowskiego i województwa Małopolskiego gmina Zielonki cechowała się zdecydowanie największym zagęszczeniem sieci wodociągowej. Gęstość sieci wodociągowej we wszystkich gminach powiatu krakowskiego kształtowała się na średnim poziomie około 212,0 km/100 km2. Jeszcze niższym wskaźnikiem zagęszczenia charakteryzowała się cała Małopolska 125,2 km/100 km2. Warto również zauważyć, że tempo rozbudowy sieci na terenie Gminy Zielonki jest większe niż średni tempo dla wszystkich gmin powiatu krakowskiego i województwa małopolskiego. W latach zagęszczenie sieci wodociągowej w gminie Zielonki wzrosło o około 10,8%. W tym samym okresie tempo wzrostu w województwie małopolskim wyniosło 9,7% natomiast w powiecie krakowskim 8,7%. Efektem prowadzonych działań inwestycyjnych w zakresie rozbudowy sieci wodociągowej był systematyczny wzrost liczby ludności korzystających z sieci. W roku 2009 liczba osób korzystających z sieci wodociągowej na terenie gminy Zielonki kształtowała się na poziomie około 14,4 tys. osób, natomiast w roku 2014 było to już około 18,6 tys. osób. Oznacza to, że w okresie tym liczba osób korzystających z sieci wodociągowej wzrosła o ponad 28%. 32

33 Wraz z rozbudową sieci wodociągowej i rosnącej liczby podłączonych do sieci budynków mieszkalnych rośnie procent ludności przyłączonych do sieci. Z danych GUS wynika, ze w 2014 roku 89,9% mieszkańców gminy Zielonki korzystało z sieci wodociągowej. W tym samym czasie w całym województwie małopolskim z sieci wodociągowej korzystało około 80,5% a w powiecie krakowskim 92,3%. Warto jednocześnie zauważyć, że w 2002 roku, wskaźnik osób korzystających z sieci wodociągowej w gminie Zielonki był aż o 3% niższy niż średnia dla całego powiatu krakowskiego. Dzięki podjętym działaniom inwestycyjnym stratę tę udało się zmniejszyć. O dobrze rozwiniętej sieci wodociągowej w gminy Zielonki świadczą również wyniki przeprowadzonej ankietyzacji mieszkańców. Zgodnie z przywoływanym wcześniej Raportem z badania jakości usług publicznych i jakości życia w gminach należących do KrOF około 95,6% mieszkańców jest zadowolona z dostępności sieci wodociągowej. b) sieć kanalizacyjna Na przestrzeni badanego okresu sieć kanalizacyjna na terenie gminy Zielonki podlegała intensywnej rozbudowie. W latach długość czynnej sieci kanalizacyjnej w gminie wzrosła z poziomu 94 km do 174,4 km, co oznacza wzrost o 85%. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej pozwoliła na systematyczne podłączanie nowych budynków mieszkalnych. Liczba budynków przyłączonych do sieci w analizowanych latach rosła średniorocznie o około 9% i ostatecznie w 2014 roku wyniosła budynków (tj. wzrost o 56% w porównaniu do 2009 roku). Rozbudowa sieci i podłączanie do niej nowych budynków przełożyło się na systematyczny wzrost liczby ludności korzystających z sieci. Liczba ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej kształtowała się następująco: ,9 tys. os., ,8 tys. os., ,2 tys. os., ,3 tys. os., ,7 tys. os., ,1 tys. osób. Oznacza to, ze liczba osób korzystających z sieci kanalizacyjnej w okresie wzrosła o 53%. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego za 2014 rok wynika, że gmina Zielonki charakteryzuje się stosunkowo wysokim zagęszczeniem sieci kanalizacyjnej. Gęstość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy w 2014 roku wyniosła 359,0 km/100 km2 powierzchni gminy. Oznacza to, że gmina Zielonki była znacznie lepiej skanalizowana niż przeciętna gmina w województwie i powiecie krakowskim (odpowiednio 89,0 km/100 m2 i 134,5 km/100 km2). Ponadto należy zauważyć, iż poza najlepszym wskaźnikiem zagęszczenia sieci kanalizacyjnej gmina Zielonki charakteryzowała się również największym tempem przyrostu sieci. Zagęszczenie sieci kanalizacyjnej 2014 roku w porównaniu do 2009 wzrosło o 85% podczas gdy w województwie małopolskim zaledwie 42% a powiecie krakowskim 75%. W porównaniu do średnich danych dla całego województwa małopolskiego i powiatu krakowskiego gmina Zielonki charakteryzuje się wysokim procentem ludzi korzystających z sieci. W 2009 roku około 45% mieszkańców gminy miało dostęp do sieci kanalizacyjnej. W kolejnych pięciu latach liczba ludności korzystających z sieci systematycznie rosła. Ostatecznie w 2014 roku prawie 60% mieszkańców gminy miało dostęp do sieci kanalizacyjnej. 33

34 Zestawiając te dane z średnimi dla całego województwa i powiatu małopolskiego można wysunąć wniosek o dobrze rozwiniętej sieci kanalizacyjnej na tle pozostałych gmin. Na terenie całego województwa małopolskiego około 60% ludności miało dostęp do sieci kanalizacyjnej. Należy jednak podkreślić, iż wysoka wartość tego wskaźnika dla Małopolski jest wynikiem dużego udziału ludności zamieszkałej w miastach, gdzie dostępność kanalizacji jest dużo wyższa. Wskaźnik dostępności sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Zielonki był dużo wyższy niż przeciętny dla wszystkich gmin powiatu krakowskiego (ok. 49%). Podobnie jak w przypadku sieci wodociągowej, o zadowalającym poziomie rozwinięcia sieci kanalizacyjnej świadczą wyniki ankietyzacji mieszkańców. Zgodnie z przywoływanym wcześniej Raportem z badania jakości usług publicznych i jakości życia w gminach należących do KrOF 84,1% mieszkańców jest zadowolona z dostępności sieci kanalizacyjnej. c) sieć gazowa Gmina Zielonki charakteryzuje się bardzo dobrze rozwinięta siecią gazową. Zagęszczenie sieci gazowej na terenie gminy w 2014 roku wyniosło 326 km/100 km2. Wskaźnik zagęszczenia był dużo wyższy niż przeciętna wartość tego wskaźnika dla województwa małopolskiego i powiatu krakowskiego. Zagęszczenie sieci gazowej w Małopolsce w 2014 roku wyniosło 140 km/100 km2 w powiecie krakowskim 216 km/100 km2. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego za lata wynika, że liczba ludności korzystająca z sieci gazowej wzrosła w tym okresie z poziomu 14,4 tys. os. w 2009 roku do poziomu 19,1 tys. os w 2014 roku. Oznacza to, że w okresie 5 lat liczba ludności korzystająca z sieci gazowej wzrosła o około 33%. W 2014 roku 92,6% mieszkańców gminy Zielonki posiadało dostęp do sieci gazowej. W tym samym okresie wartość tego wskaźnika dla całego województwa małopolskiego i powiatu krakowskiego wyniosła odpowiednio 62,5% i 72,1%. Oznacza to, że na tle gmin województwa i powiatu gmina Zielonki jest bardzo dobrze zgazyfikowana. Tabela 9: Długość sieci infrastruktury komunalnej w gminie Zielonki w latach r. Źródło danych: Bank Danych Lokalnych / GUS 34

35 Tabela 10: Zagęszczenie sieci infrastruktury komunalnej w gminie Zielonki oraz gminach Małopolski i powiatu krakowskiego w latach r. Tabela 11: Liczba ludności korzystająca sieci infrastruktury komunalnej w gminie Zielonki w latach r. Źródło danych: Bank Danych Lokalnych / GUS Tabela 12: Procent ludności korzystających z sieci infrastruktury komunalnej w gminie Zielonki oraz gminach Małopolski i powiatu krakowskiego w latach r. Źródło danych: Bank Danych Lokalnych / GUS Wnioski: Analizując powyższe dane statystyczne dotyczące stanu infrastruktury komunalnej należy stwierdzić, iż gmina Zielonki posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę komunalną na tle gmin województwa małopolskiego i powiatu krakowskiego. Praktycznie każdy z analizowanych wskaźników dla gminy Zielonki przyjmował wartości lepsze niż analogiczne wskaźniki dla całej Małopolski i powiatu krakowskiego. Warto zwrócić uwagę, że w przeciągu 5 lat ( ) odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na terenie gminy Zielonki znacząco wzrósł. Podobna sytuacja dotyczy 35

36 sieci gazowej w perspektywie ostatniego roku. Tak szybki wzrost ludności z dostępem do infrastruktury komunalnej jest wynikiem przeprowadzanych na terenie gminy licznych inwestycji w tym zakresie. W ostatnich 5 latach długość sieci wodociągowej wzrosła o ponad 10%, a sieci kanalizacyjnej o 85%. Dostęp do infrastruktury komunalnej, czyli zasilanie mieszkań w wodę, gaz oraz odprowadzanie ścieków zwiększa standard życia w gminie. Przeprowadzone inwestycje mające na celu zwiększenie dostępności do infrastruktury komunalnej poprawiają atrakcyjność gminy w oczach potencjalnych inwestorów, jak również potencjalnych mieszkańców. Wzrost dostępności do sieci kanalizacyjnej, wodociągowej oraz gazowej świadczy o zmieniającym się charakterze gminy Zielonki, która ma coraz bardziej miejski charakter. 36

37 8. Gospodarka mieszkaniowa i budownictwo Bliskość miasta Krakowa oraz pozytywna opinia o gminie Zielonki, jako o dobrym miejscu do mieszkania przyczyniają się do systematycznego rozwoju budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy. O dynamicznym wzroście w dziedzinie gospodarki mieszkaniowej i budownictwa na terenie gminy Zielonki świadczą dane pozyskane z Głównego Urzędu Statystycznego i opracowane na ich podstawie wskaźniki: a) ogólna liczba mieszkań Począwszy od 1998 roku liczba mieszkań na terenie gminy systematycznie rośnie. Po okresie boomu mieszkaniowego 2008/2009 tempo wzrostu liczby mieszkań zostało wyhamowane jednak ciągle utrzymuje się na wysokim poziomie około 2% rocznie. W okresie boomu mieszkaniowego na terenie gminy Zielonki oddawano do użytkowania ponad 400 mieszkań rocznie (472 w roku 2008 i 419 w 2009). W kolejnych latach liczba oddawanych mieszkań była niższa i kształtowała się na średnim poziomie około 170 mieszkań rocznie. Ostatecznie w analizowanym okresie liczba mieszkań na terenie gminy Zielonki wzrosła z poziomu w 2009 roku do poziomu w 2014 r, co oznacza wzrost o ponad 10%. W analogicznym okresie tempo wzrostu zasobów mieszkaniowych na terenie całej Małopolski (w tym dużych miast) wyniosło 5%, powiatu krakowskiego około 4%. Ciekawe dane dotyczące wieku bazy mieszkaniowej na terenie gminy Zielonki można odnaleźć w Raporcie z inwentaryzacji czynnych pieców, kotłowni oraz kominków na paliwo stałe. Wynika z niego, że największą grupę budynków mieszkalnych w gminie stanowią budynki z lat i jest to aż 29,95% ogółu. Udział budynków z lat wynosi 13,73%, a z lat ,06%. Budynki z lat stanowią 13,87% ogółu, a budynki z lat ,96%. Budynki wybudowane przed 1918 rokiem stanowią najmniej liczną grupę 3,42% wszystkich budynków, a budynki z lat ,06%. Budynki wybudowane w latach i nowsze stanowią ok. 6,96% całości. b) Przeciętna powierzchnia mieszkania W analizowanym okresie przeciętna powierzchnia mieszkania systematycznie wzrastała. Powierzchnia przeciętnego mieszkania na terenie gminy Zielonki w 2008 roku wyniosła 118 m2 a w roku ,6 m2. Oznacza to, że średnia powierzchnia mieszkania na terenie gminy Zielonki w ciągu ostatnich 5 lat wzrosła o około 3%. Systematyczny wzrost powierzchni mieszkań jest wynikiem dynamicznego rozwoju sektora budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy Zielonki. Warto zauważyć, że oddawane do użytkowania mieszkania charakteryzują się zdecydowanie większą powierzchnią niż te z dotychczasowej bazy mieszkaniowej. W okresie oddano łącznie do użytkowania nowe mieszkania o łącznej powierzchni ponad 190 tys. m2. Oznacza to, że średnia powierzchnia nowo oddawanych mieszkań kształtuje się na poziomie około 150 m2. 37

38 W porównaniu do wielkości przeciętnego mieszkania na terenie całej Małopolski i powiatu krakowskiego, mieszkania na terenie gminy Zielonki są relatywnie duże. W 2014 roku przeciętne mieszkanie w gminie Zielonki liczyło około 121,6 m2 podczas, gdy w całej Małopolsce było to około 77,6m2 a w powiecie krakowskim 97,2 m2. Należy zaznaczyć, iż dane dla Małopolski dotyczą również dużych aglomeracji miejskich na terenie województwa, gdzie dominuje zabudowa wielomieszkaniowa o relatywnie małych mieszkaniach. c) przeciętna powierzchnia użytkowa na 1 mieszkańca Wraz ze wzrostem zasobów mieszkaniowych na terenie gminy Zielonki poprawie ulega również standard mieszkaniowy. W latach zauważalny był dynamiczny wzrost powierzchni mieszkaniowej przypadających na jedną osobę: z poziomu 21,8 m2/os. w 1998 roku do 39,5m2/os. w 2008 roku. W kolejnych latach wartość tego wskaźnika nieznacznie się wahała na średnim poziomie około 39,5m2/os. Standard mieszkaniowy rozumiany jako powierzchnia przypadająca na osobę w gminie Zielonki był zdecydowanie wyższy niż średnia dla całej Małopolski i powiatu krakowskiego. W 2014 roku każdy mieszkaniec gminy Zielonki miał do dyspozycji około 39,5 m2 mieszkania. W tym samym okresie na przeciętnego mieszkańca Małopolski przypadało zaledwie 26,1m2. Sytuacja mieszkaniowa w gminie Zielonki jest również lepsza niż w średnia dla powiatu krakowskiego, gdzie na jednego mieszkańca przypadało około 29,9 m2. Wskaźniki z tego porównania lokują gminę Zielonki na pierwszym miejscu wśród gmin sąsiednich. W każdym roku badanego okresu metraż mieszkania przypadający na jednego mieszkańca w gminie Zielonki był najwyższy. Kształtował się on następująco: ,82 m2, ,07 m2, ,61 m2, ,53 m2. Warto zauważyć, iż w kolejnych latach powierzchnia użytkowa przypadająca na jednego mieszkańca była coraz większa. W przeciągu ostatnich 10 lat ( ) jej przeciętna wartość wzrosła o 81,15% i był to największy wzrost spośród wszystkich gmin biorących udział w porównaniu. Ponadto warto dodać, iż w ostatnim roku wysokie tempo wzrostu zostało utrzymane i wyniosło 8,0%, co było najwyższym wynikiem wśród badanych gmin. Warto zaznaczyć, iż wartość tego wskaźnika dla gminy Zielonki znacząco przewyższa standardy w Małopolsce (24,1m2/os) jak i w powiecie krakowskim (27,9m2/os) 38

39 Tabela 13: Wybrane charakterystyki sektora gospodarki mieszkaniowej i budownictwa w gminie Zielonki oraz gminach Małopolski i powiatu krakowskiego w latach r. Wnioski: Po przeanalizowaniu powyższych danych nasuwa się wniosek, iż gmina Zielonki jest dynamicznie rozwijającym się ośrodkiem mieszkaniowym. Nawet po zakończeniu okresu boomu mieszkaniowego ( ), kiedy na terenie gminy oddawano do użytkowania ponad 400 nowych, tempo rozwoju sektora mieszkaniowego należy uznać za wysokie. W latach na terenie gminy zielonki oddawano od użytkowania około 170 mieszkań rocznie, co stanowi około 2-3% bazy mieszkaniowej. Tempo rozwoju sektora mieszkaniowego na terenie gminy jest zdecydowane wyższe niż Małopolsce i powiecie krakowskim. W analizowanym okresie liczba mieszkań na terenie gminy wzrosła o ponad 10% podczas gdy na ternie całej Małopolski przybyło nieco ponad 5% mieszkań, a w powiecie krakowskim niecałe 4%. Wraz ze wzrostem bazy mieszkaniowej na terenie gminy Zielonki rośnie również standard samych mieszkań. Powierzchnia nowo-oddawanych mieszkań na terenie gminy Zielonki jest wyższa niż przeciętna powierzchni dotychczasowych mieszkań. Oznacz to, że systematycznie rośnie powierzchnia przeciętnego mieszkania. W analizowanym okresie przeciętna powierzchnia mieszkania wzrosła z poziomu 118 m2 w 2009 roku do poziomu 121,6 m2 w Oznacza to, że przeciętna powierzchnia mieszkania w gminie Zielonki była zdecydowanie wyższa niż standardy dla całego województwa i powiatu krakowskiego. O dobrej sytuacji mieszkaniowej na terenie gminy Zielonki świadczy również wysoki poziom wskaźnika powierzchni przypadającej na jednego mieszkańca. W analizowanym okresie średni poziom powierzchni przypadającej na jedną osobę kształtował się na poziomie około 39,5m2. Był to wskaźnik wyraźnie wyższy niż całym województwie i powiecie. W tym samym okresie przeciętna powierzchnia mieszkania przypadająca na jednego mieszkańca całej Małopolski wyniosła 25,2 m2 a powiatu krakowskiego 29 m2. Warto jednak zauważyć, iż dane dla województwa obejmują również duże aglomeracja miejskie, gdzie dominuje zabudowa wielomieszkaniowa o relatywnie małych mieszkaniach. 39

40 Duża liczba nowo-oddawanych mieszkań i budynków świadczy o wysokiej atrakcyjności gminy pod względem gospodarki mieszkaniowej. Dogodne położenie gminy, rozwój infrastruktury jak również stworzone przez miejscowy samorząd warunki do inwestowania w budownictwo sprawiają, że gmina Zielonki jest niezwykle atrakcyjnym miejscem do inwestycji budowlanych. 40

41 9. Edukacja Ocena gminy Zielonki w obszarze edukacji obejmuje trzy stopnie kształcenia dzieci i młodzieży: poziom wychowania przedszkolnego, poziom nauczania podstawowego oraz gimnazjalnego. W przypadku oceny na poziomie przedszkolnym analiza skupia się na dostępności tego typu usług na terenie gminy. Natomiast w przypadku szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego największy nacisk został położony na efektywność nauczania mierzoną wynikami uczniów uzyskiwanych na egzaminach i testach kończących poszczególne etapy nauczania. Ocena została uzupełniona o analizę wpływów i wydatków na edukację. W ramach każdego poziomu nauczania dokonano jego oceny w oparciu o poszczególne wskaźniki. Dane, które posłużyły do oceny pochodzą z Głównego Urzędu Statystycznego oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie (wyniki na egzaminach i testach). I. Wychowanie przedszkolne a) Liczba miejsc w przedszkolach (publicznych i niepublicznych) Na terenie gminy Zielonki łączna liczba dostępnych miejsc w przedszkolach dynamicznie rosła: , , , a w 2014 roku już 760 miejsc (według danych z Banku Danych Lokalnych GUS i licząc łącznie ofertę miejsc w przedszkolach samorządowych i przedszkolach niepublicznych). Oznacza to, że średnioroczne tempo wzrostu liczby dostępnych miejsc w przedszkolach w latach wyniosło aż 13%. Liczba miejsc w przedszkolach samorządowych od 2011 roku pozostaje na stałym poziomie 375 miejsc. Dynamiczny wzrost liczby miejsc w przedszkolach jest wynikiem przede wszystkim wzrostu liczby niepublicznych przedszkoli. Poniżej w tabeli przedstawiono liczbę miejsc w przedszkolach w podziale na przedszkola publiczne i niepubliczne. Tabela 14: Liczba miejsc w przedszkolach publicznych i niepublicznych w latach r. Źródło danych: Bank Danych Lokalnych/GUS Warto zwrócić uwagę, że w analogicznym okresie liczba miejsc dostępnych w przedszkolach w całej Małopolsce i powiecie krakowskim rosła w zasadniczo wolniejszym tempie. W latach średnioroczne tempo wzrostu liczby miejsc w przedszkolach w Małopolsce wyniosło około 6,6% natomiast w powiecie krakowskim około 10%. Istotnym wskaźnikiem dającym możliwość porównania poziomu dostępności miejsc na terenie województwa, powiatu i gminy Zielonki jest wskaźnik liczby dostępnych miejsc na 1000 mieszkańców. Z analizy tego wskaźnika wynika, że dostępność miejsc w przedszkolach 41

42 na terenie gminy Zielonki systematycznie rosła. Z przedstawionych w tabelach poniżej danych wynika, że jeszcze w 2008 roku wskaźnik dostępność miejsc był niższy niż średnia dla całego województwa (19,1 vs 19,9). Kolejne lata to okres wyraźnej poprawy dostępności miejsc. Z danych za 2014 rok wynika, że w gminie Zielonki na 1000 mieszkańców przypadało ponad 36 dostępnych miejsc przedszkolnych, natomiast w województwie małopolskim wskaźnik ten kształtował się na poziomie około 28 miejsc, a w powiecie krakowskim 25 miejsc. Zwiększona dostępność miejsc w przedszkolach jest odpowiedzią na wnioski płynące z analizy demograficznej w zakresie dużego udział ludzi młodych w strukturze ludności gminy Zielonki. b) Rezerwa miejsc w przedszkolach Kwestia dostępności miejsc w placówkach wychowania przedszkolnego, to nie tylko liczba miejsc w tych placówkach ale także poziom ich obłożenia. Z danych za lata wynika, że na terenie gminy Zielonki utrzymywany jest bezpieczny poziom rezerwy miejsc na poziomie około 9-10%. W analizowanym okresie poziom obłożenia miejsc w całym województwie małopolskim kształtował się na poziomie około 97%, a powiecie krakowskim 96%. Należy jednak zaznaczyć, że analizowanym okresie obłożenie przedszkoli samorządowych w gminie Zielonki kształtowało się na poziomie około 100% (2010 r. 97,7%, ,5%, ,5%, ,2%, %). Rezerwa miejsc w przedszkolach dotyczyła zatem przedszkoli niepublicznych. Poziom obłożenia miejsc w tego typu placówkach kształtował się kolejno: 2010 r. 100%, ,6%, ,2%, ,2%, ,5%). Ze względu na różny poziom opłat w obu typach placówek trudno jednoznacznie ocenić poziom dostępności usług przedszkolnych w gminie Zielonki. Należy jednak podkreślić, że władze gminy pośrednio partycypują w kosztach utrzymania placówek niepublicznych - przedszkola niepubliczne zlokalizowane na terenie gminy otrzymują dotację na każde dziecko z budżetu gminy na poziomie 75 % kosztów. Warto zauważyć, że w roku 2014 nastąpił istotny spadek poziomu obłożenia miejsc w przedszkolach w każdym z poziomów analizy. Zapewne ma to związek z przeprowadzoną reformą szkolnictwa i obniżeniem wieku szkolnego do 6 lat. Trend ten może ulec jednak zmianie w związku z zapowiedziami przedstawicieli ministerstwa edukacji o powrocie do obowiązku szkolnego od lat 7. Warto również nadmienić, że przedszkola na terenie gminy Zielonki cieszą się dużą popularnością nie tylko wśród mieszkańców samej gminy. Coraz częściej obserwowaną praktyką jest tymczasowe meldowanie dzieci pochodzących z Krakowa celem uzyskania prawa do miejsca w przedszkolu na terenie gminy Zielonki. II. Szkolnictwo podstawowe 42

43 c) wyniki uczniów 6-tej klasy szkoły podstawowej na sprawdzianie końcowym Z danych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie wynika, że w każdym roku analizowanego okresu wyniki osiągane przez szóstoklasistów z gminy Zielonki były wyższe niż średnie wyniki w powiecie krakowskim, Małopolsce, jak również w całym kraju. W poszczególnych latach badanego okresu przeciętny uczeń 6 klasy uzyskał następujące wyniki: w 2010 roku 28,42 pkt, w ,53 pkt, w ,40 pkt ,90 pkt, ,70 pkt. Wyniki osiągane przez 6-klasistów należy uznać za bardzo dobre. W każdym roku analizowanego okresu wyniki uczniów z gminy Zielonki było średnio o 2 punkty lepsze niż średnie dla całego powiatu krakowskiego oraz 2,7 punktu od średniej dla Małopolski. d) liczba uczniów w szkołach podstawowych publicznych i niepublicznych Wraz z napływem do gminy nowych mieszkańców i wzrostem ludności na terenie gminy rośnie również liczba uczniów w szkołach podstawowych. W analizowanym okresie liczba dzieci w szkołach podstawowych wzrosła z poziomu 991 w 2009 roku do poziomu uczniów w 2014 roku. Oznacza to, ze przeciągu ostatnich 5 lat liczba uczniów w szkołach wzrosła o 48%. Wzrost ten był więcej niż proporcjonalny w stosunku do wzrostu ogólnej liczby ludności w tym okresie. W latach liczba ludności w gminie Zielonki wzrosła o około 18%. Wzrost dotyczył głównie szkół publicznych gdzie liczba uczniów w tym okresie wzrosła o 423 i w 2014 roku wyniosła 1414 uczniów. Poza szkołami publicznymi na terenie gminy swoją działalność prowadziła szkoła niepubliczna, w której zgodnie z danymi GUS w 2014 uczyło się 53 dzieci. Ten dynamiczny wzrost liczby uczniów w szkołach podstawowych jest jeszcze bardziej wyraźny, gdy analizie poddamy dane dla całego powiatu i województwa. W analogicznym okresie (lata ) na terenie całego województwa małopolskiego liczba dzieci w szkołach podstawowych wzrosła zaledwie o 0,8%. Na terenie całego powiatu krakowskiego wzrost ten wyniósł natomiast około 7%. Warto jednocześnie w tym miejscu zauważyć, że w 2014 miała miejsce reforma edukacji, w wyniku której do szkół podstawowych poszły również 6-latki. Zapewne znaczna część 19% wzrostu liczby uczniów jaki nastąpił pomiędzy 2013 a 2014 rokiem jest wynikiem tej właśnie reformy. e) liczba uczniów szkół podstawowych w oddziałach szkolnych (klasach) Znaczny wzrost liczby dzieci w szkołach podstawowych na terenie gminy Zielonki spowodował, że dość systematycznie rośnie liczebność klas. W 2009 roku przeciętna liczebność klasy w szkole podstawowej w gminie Zielonki wynosiła 20,2, w 2014 roku było to już 21,3 (z czego w szkołach publicznych wskaźnik ten wyniósł 21,8 zaś w niepublicznych 13,3). Co więcej przeciętna liczebność klasy na terenie gminy Zielonki jest wyższa zarówno od średniej w województwie małopolskim i powiecie krakowskim odpowiednio 17,8 i 16,8 w 2014 roku. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że w 2013 roku przeciętna liczebność klas w 43

44 gminie Zielonki, po raz pierwszy w analizowanym okresie, przekroczyła średnią liczebność klas w Krakowie. Wyłaniający się z tej analizy obraz dużego zagęszczenia w szkołach podstawowych na terenie gminy Zielonki może być nieco mylący. Należy zwrócić uwagę, że wzrost liczby uczniów w szkołach podstawowych w gminie Zielonki był znaczący szczególnie na tle zmian na poziomie województwa i powiatu. Kluczowe w tym kontekście wydaje się być określenie standardu edukacyjnego w zakresie liczebności klas. Z najnowszego raportu OECE Edukacja w zarysie wynika, że przeciętna liczebność klasy w szkole podstawowej w krajach zrzeszonych w ramach OECD wynosi około 21,3 (na podstawie danych za 2012 rok). Jednocześnie raport ten wskazuje, że średnia dla 21 krajów zrzeszonych w unii europejskiej w tym samym okresie wynosiła około 20 uczniów na klasę. Można zatem stwierdzić, że liczebność klas szkoły podstawowej na terenie gminy Zielonki nie odbiega zasadniczo od światowych i europejskich standardów. Należy jednak zauważyć, że liczebność klas jest regulowana przez odpowiednie przepisy oświatowe. Zgodnie z nimi od 2015 roku zajęcia edukacyjne w klasach I III szkoły podstawowej są prowadzone w oddziałach liczących nie więcej niż 25 uczniów (licząc na dzień rozpoczęcia roku szkolnego). f) współczynnik skolaryzacji netto dla szkoły podstawowej Współczynnik skolaryzacji jest miarą powszechności nauczania. Współczynnik skolaryzacji netto jest to relacja liczby osób (w danej grupie wieku) uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia do liczby ludności (stan w dniu 31 XII badanego roku) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania. W przypadku gminy Zielonki wskaźnik ten świadczy w dużej mierze o tym, ile uczniów na danym poziomie nauczania korzysta ze szkół na ternie Gminy, a ile wybiera naukę poza Gminą. Wartość współczynnika skolaryzacji dla gminy Zielonki w szkołach podstawowych wyniósł 80,5%, co było wskaźnikiem najniższym w całym analizowanym okresie. Nisk wartości wskaźników skolaryzacji w gminie Zielonki wynika w głównej mierze z bliskości Krakowa. W przypadku bezpośredniego sąsiedztwa tak dużego ośrodka nauki jak Kraków, część rodziców decyduje się na wysłanie swoich dzieci do szkół właśnie na terenie Krakowa. Potwierdzeniem tej hipotezy jest wskaźnik skolaryzacji dla miasta Krakowa przekraczający 100%. III. Szkolnictwo gimnazjalne g) wyniki gimnazjalistów na teście gimnazjalnym Uczniowie szkół gimnazjalnych z terenów gminy Zielonki mogą pochwalić się jeszcze lepszymi wynikami niż ich młodsi koledzy ze szkół podstawowych. W każdym roku analizowanego 2 Education at a Glance 2014: OECD Indicators, 44

45 okresu wyniki osiągane przez gimnazjalistów z gminy Zielonki były wyższe niż średnie w powiecie krakowskim, Małopolsce, jak również w całym kraju. Wyniki osiągane na testach gimnazjalnych przez uczniów z gminy Zielonki należy uznać za bardzo dobre. W latach wyniki gimnazjalistów z gminy Zielonki były średnio o około 7 punktów lepsze od wyniku przeciętnego gimnazjalisty w Małopolsce i powiecie krakowskim. Porównując wyniki do średniej w całym kraju były one jeszcze lepsze uczniowie z gminy Zielonki uzyskiwały średnio ok. 10 punktów więcej. h) liczba uczniów w szkołach gimnazjalnych Liczba uczniów szkół gimnazjalnych, po początkowych spadkach ustabilizowała się. W kolejnych latach analizy ich liczba kształtowała się następująco: , , , , , Oznacza to, że w przeciągu 3 lat ( ) liczba uczniów uczęszczających do szkół gimnazjalnych na terenie gminy Zielonki spadła o około 10%. W kolejnych latach ( ) liczba ta nieznacznie wzrosła (0,7%). Spadek liczby gimnazjalistów w w gminie Zielonki jest w dużym stopniu wynikiem struktury demograficznej i przypadającego na te właśnie roczniki niżu demograficznego. Potwierdzają to spadki na każdym poziomie analizy: w całej Małopolsce liczba uczniów gimnazjów spadła o prawie 14%, a w powiecie krakowskim o ok. 12% (dla ). Niemniej jednak w kontekście bardzo dynamicznie rosnącej liczby mieszkańców i liczby uczniów szkół podstawowych, spadek liczby gimnazjalistów może nieco dziwić. Należy jednak wziąć pod uwagę, że bliskość Krakowa w połączeniu z większą mobilnością starszych uczniów powodować będzie, że część gimnazjalistów decydować się będzie na dojazdy do szkół na terenie Krakowa. Analiza danych dotyczących poziomu skolaryzacji na poziomie szkół gimnazjalnych powinna przynieść dodatkowo informacje na temat takiego stanu rzeczy. i) liczba uczniów szkół gimnazjalnych przypadających na jeden oddział (klasę) Średnia liczba uczniów w klasie w szkołach gimnazjalnych na terenie gminy Zielonki kształtowała się w kolejnych latach na następującym poziomie; w roku 2010 na jedną klasę przypadało 22,03 uczniów; ,23; ,2; ,21; ,33. Oznacza to, że średnia liczebność klasy w gimnazjów w tym okresie wyniosła 23,4. W każdym roku badanego okresu była to wyższa wartość niż średnia dla wszystkich szkół gimnazjalnych w Małopolsce (średnio 21,9). Również szkoły gimnazjalne w powiecie krakowski i samym Krakowie charakteryzują się niższą liczebnością klas. Średnia liczebność klasy w dla przeciętnego krakowskiego gimnazjum wyniosła w analogicznym okresie 21,8 a w powiecie krakowskim 22,3. W kontekście zmniejszającej się liczby gimnazjalistów, przyczyn wzrostu liczebności klas w szkołach gimnazjalnych należy szukać w malejącej liczbie oddziałów. W 2009 roku w szkołach gimnazjalnych na terenie gminy Zielonki funkcjonowało 28 oddziałów. W kolejnym roku było to już 29. Lata to systematyczny spadek liczby oddziałów do 45

46 poziomu 24 oddziałów w 2014 roku. Należy jednocześnie zwrócić uwagę, że ograniczanie liczby oddziałów w szkołach gimnazjalnych jest trendem ogólnopolskim. Na każdym poziomie analizy tj. w województwie, powiecie i w samym mieście Krakowie liczba oddziałów w gimnazjach spadała. Ograniczanie liczby oddziałów w szkołach gimnazjalnych na terenie gminy Zielonki następuje w szybszym tempie niż sam spadek liczby uczniów, co skutkuje wzrostem liczebności klas. Podobnie jak w przypadku szkół podstawowych istotne w kontekście liczebności szkół gimnazjalnych wydaje się być określenie standardu edukacyjnego w tym zakresie. Z przytaczanego już wcześniej raportu OECD wynika, że przeciętna liczebność klasy w szkołach gimnazjalnych w krajach zrzeszonych w ramach OECD wynosi około 23,5 (na podstawie danych za 2012 rok) w 21 krajach UE około 21,2 uczniów na klasę. W tym kontekście liczebność średniej klasy gimnazjalnej w gminie Zielonki (23,2 w 2012 roku) pozostaje w normie europejskiej. j) współczynnik skolaryzacji netto w gimnazjach Współczynnik skolaryzacji jest miarą powszechności nauczania. Współczynnik skolaryzacji netto jest to relacja liczby osób (w danej grupie wieku) uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia do liczby ludności (stan w dniu 31 XII badanego roku) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania. W przypadku gminy Zielonki wskaźnik ten świadczy w dużej mierze o tym, ilu uczniów na danym poziomie nauczania korzysta ze szkół na ternie Gminy, a ile wybiera naukę poza Gminą. W 2014 roku w gminie Zielonki współczynnik skolaryzacji w szkołach gimnazjalnych wyniósł 81,0%, co było najniższym wynikiem w całym analizowanym okresie. Wskaźnik ten był niższy niż współczynnik skolaryzacji na terenie miasta Krakowa. Tendencja spadkowa współczynnika skolaryzacji na terenie gminy Zielonki w pewnym stopniu potwierdza postawioną powyżej hipotezę o rosnącym wśród uczniów trendzie wybierania Krakowa jako miejsca kontunuowania nauki na poziomie gimnazjum. Hipoteza ta dodatkowo zyskuje na znaczeniu szczególnie w kontekście rosnącego wskaźnika skolaryzacji netto na terenie Krakowa. IV. Pozostałe wskaźniki w obszarze szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego k) liczba uczniów przypadających na pomieszczenie szkolne. Dane udostępnione przez Główny Urząd Statystyczny dotyczące liczby uczniów przypadających na pomieszczenie szkolne obejmują wyłącznie lata Z danych tych wynika, że w szkołach podstawowych na terenie gminy Zielonki rośnie liczba uczniów przypadająca na pomieszczenie szkolne. Jest to zrozumiałe w kontekście dynamicznie rosnącej liczby mieszkańców i samych uczniów szkół podstawowych. Z kolei liczba uczniów w szkołach gimnazjalnych przypadających na pomieszczenie szkolne systematycznie maleje. Biorąc pod uwagę fakt, że jednoczenie rośnie liczebność klas można wysnuć hipotezę, że 46

47 ograniczanie liczby oddziałów nie wynika bezpośrednio z ograniczoności zasobów (małej liczby pomieszczeń), a z racjonalizacji sieci szkolnej. l) komputeryzacja Liczba komputerów udostępnionych do użytku uczniom zarówno w szkołach podstawowych jak i gimnazjach systematycznie rośnie. Z danych GUS wynika, ze na koniec 2012 roku w szkołach podstawowych na terenie gminy Zielonki do dyspozycji uczniów pozostawało 74 komputery natomiast w gimnazjach 47 komputerów. W zestawieniu ujęto jedynie komputery będące do dyspozycji uczniów i mające dostęp do Internetu. Oznacza to, że w 2012 roku na jeden komputer w szkołach gminy Zielonki przypadało około 16 uczniów szkół podstawowych i 12 gimnazjalistów. Przeciętna dostępność komputerów w szkołach na terenie całego województwa była wyższa: tj. około 10 uczniów szkół podstawowych przypadało na jeden komputer i prawie tyle samo gimnazjalistów. Również w samych Krakowie dostępność sprzętu komputerowego w szkołach wydaje się być większa niż w Zielonkach. W 2012 roku na każdy komputer w szkołach podstawowych w Krakowie przypadało około 12 uczniów, a w gimnazjach około 10. Jednocześnie należy wnioskować, że w szkołach gminy Zielonki liczba oddziałów wyposażonych w komputery jest na poziomie analogicznym do szkół powiatu krakowskiego i Małopolski, jednakże na każdy z tych oddziałów przypada większa liczba uczniów. Nie przeszkadza to we właściwej realizacji podstawy programowej opartej na pracy dzieci z komputerem. m) kadra nauczycielska Uzupełnieniem powyższych wskaźników w zakresie szkolnictwa na terenie gminy jest również wskaźnik dotyczący kadry nauczycielskiej w szkołach. Ze względu na brak danych dotyczących kadry nauczycielskiej na terenie powiatu i całego województwa wskaźnik ten został przeanalizowany wyłącznie na poziomie gminy. W latach na terenie gminy Zielonki znacznie wzrosła liczba pełnozatrudnionych nauczycieli, zarówno w szkołach podstawowych (wzrost z 83 do 161, czyli wzrost o 94%) jak i w gimnazjach (wzrost z 52 do 67, tj. o 29%). Ogólna liczba nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełno wymiarze czasu w analizowanym okresie wzrosła o 43% (ze 166 do 237). Tak istotny wzrost jest wynikiem przede wszystkim dynamicznego wzrostu liczby uczniów. Należy jednak zauważyć że, pomimo wzrostu liczby uczniów nie zwiększył się poziom obciążenia nauczycieli. W 2014 r. na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela przypadało ok. 11,5 uczniów w szkołach podstawowych (w 2009 r. było to 11,9) oraz ok. 9,6 uczniów w gimnazjach (12,6 w 2009 r.). Oznacza to, że działania podjęte przez gminę sprawiają, że dostępność nauczycieli dla uczniów uległa poprawie, co powinno mieć swoje odzwierciedlenie w jakości nauczania na terenie gminy. 47

48 V. Subwencja oświatowa i gminne nakłady na edukację Subwencja oświatowa i nakłady na edukację stanowią jedną z najistotniejszych pozycji budżetu każdej gminy zarówno po stronie wpływów jak i wydatków. W dużej mierze to wysokość subwencji oświatowej wpływającej do gminy decyduje o gminnym poziomie wydatków na ten cel. Wysokość subwencji oświatowej w gminie Zielonki w latach systematycznie rosła z poziomu około 10,5 mln złotych w 2009 roku do poziomu 15,3 mln złotych w 2014 roku. Oznacza to, ze wpływy do budżetu gminy z tytułu subwencji oświatowej wzrosły o 46%. W tym samym czasie wysokość subwencji oświatowej we wszystkich gminach województwa małopolskiego wzrosła o około 20% a w powiecie krakowskim 27%. Wysokość subwencji bezpośrednio uzależniona jest od liczby uczniów w szkołach na terenie danej gminy w związku z czym znaczny wzrost subwencji w gminie Zielonki jest w pełni zrozumiały (wzrost liczby uczniów w szkołach podstawowych o około 48%). Systematycznie rośnie również wysokość subwencji oświatowej przypadającej na jednego ucznia (łącznie uczniów szkół podstawowych i gimnazjów). Wyjątek stanowi ostatni rok analizy 2014, w którym zanotowano spadek wysokości subwencji przypadającej na jednego ucznia. Zapewne ma to związek z przeprowadzoną w 2014 roku reformą oświatową, która obniżyła wiek uczniów pierwszych klas szkół podstawowych do 6 lat, co automatycznie zwiększyło liczbę dzieci w szkołach. Spadek wysokości subwencji oświatowej w przeliczeniu na jednego ucznia na poziomie województwa i powiatu małopolskiego był jednak nieco niższy niż w przypadku gminy Zielonki. Średnia wysokość subwencji oświatowej przypadającej na jednego ucznia w gminie Zielonki wyniosła w okresie złotych. W analogicznym okresie średnia wysokość subwencji we wszystkich gminach powiatu krakowskiego wynosiła natomiast złotych na ucznia. Oznacza to, że wysokość subwencji w gminie Zielonki była relatywnie niższa. Należy jednak wziąć pod uwagę, że kalkulację dokonano w przeliczeniu na liczbę uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. W przypadku niektórych gmin subwencja oświatowa może dotyczyć również uczniów szkół średnich. Warto w tym miejscu przypomnieć wnioski płynące z analizy budżetu gminy, z których wynika m.in., że poziom wpływów budżetowych z tytułu subwencji przypadających na jednego mieszkańca w gminie Zielonki jest zdecydowanie niższy niż średnia dla Małopolski i powiatu krakowskiego (gmina Zielonki 743 zł/mieszkańca, powiat krakowski 893 zł/mieszkańca). Wydatki związane z oświatą i wychowaniem stanowią jeden z najważniejszych obszarów wydatkowych każdej gminy. W gminie Zielonki w okresie średnioroczny poziom wydatków na ten cel wyniósł około 19,7 mln złotych, co stanowiło 35% wszystkich wydatków budżetowych gminy. Jak wskazano powyżej w analizie struktury gminnych budżetów, poziom ten nie odbiegał od standardowych poziomów w Małopolsce. 48

49 Z perspektywy rozwoju szkolnictwa oraz poprawy warunków nauczania największe znaczenie mają wydatki o charakterze majątkowym, w tym inwestycyjne. W latach 2008 i 2009 znaczna część wydatków na edukację w budżecie gminy Zielonki stanowiły nakłady inwestycyjne. W roku 2008 wydatki inwestycyjne na oświatę i wychowanie wyniosły 5,2 mln złotych, a w 2009 roku aż 7,3 mln złotych. W kolejnych latach poziom nakładów inwestycyjnych był mniejszy i wyniósł średnio około 400 tys. złotych rocznie. W analizowanym okresie średni poziom wydatków inwestycyjnych gminy Zielonki na w obszarze edukacji wyniósł około 1,5 mln złotych, co w przeliczeniu na jednego ucznia dawało około 925 złotych. W tym samym okresie przeciętne wydatki inwestycyjne wszystkich gmin powiatu krakowskiego w przeliczeniu na jednego ucznia kształtowały się na poziomie około 835 złotych. Gminne wydatki na szkoły podstawowe ogółem (łącznie z inwestycyjnymi) w przeliczeniu na jednego ucznia na terenie gminy Zielonki wahały się. W 2009 roku, czyli w roku największych inwestycji wyniosły one, aż złote na ucznia. W kolejnych latach poziom wydatków na szkoły podstawowe był znacznie niższy i kształtował się na poziomie od do złotych. Ostatecznie w całym analizowanym okresie średni poziom wydatków związanych ze szkolnictwem podstawowym w gminie Zielonki w przeliczeniu na jednego ucznia wyniósł złote. Poziom ten był jednak niższy niż średnia dla województwa i powiatu krakowskiego, gdzie średnio poziom wydatków na szkolnictwo podstawowe w przeliczeniu na jednego ucznia kształtowało się na poziomie odpowiednio złotych i złotych. Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku wydatków ogółem w przeliczeniu na jednego gimnazjalistę. W każdym z analizowanych okresów poziom wydatków w przeliczeniu na jednego ucznia był niższy niż średnia dla całej Małopolski i powiatu krakowskiego. Ostatecznie średni poziom wydatków na edukację w przeliczeniu na jednego gimnazjalistę w latach w gminie Zielonki wyniósł około złotych. Tymczasem wskaźnik ten dla województwa małopolskiego wyniósł zł, a dla powiatu krakowskiego złotych. Zważywszy na fakt, że wydatki inwestycyjne ze względu na swój jednorazowy charakter w pewnym sensie zniekształcają obraz przeprowadzanej analizy, dodatkowo zbadano wartość bieżących wydatków na oświatę. Analizie poddano wartość wydatków bieżących (obliczonych jako wydatki na oświatę ogółem pomniejszone o majątkowe wydatki inwestycyjne) w przeliczeniu na jednego ucznia oraz wartość subwencji otrzymanej przez gminę z budżetu państwa. Z analizy wynika, że również poziom wydatków bieżących w przeliczeniu na jednego ucznia w gminie Zielonki jest niższy niż średnia dla całego województwa i powiatu krakowskiego. W analizowanym okresie średni poziom wydatków bieżących w przeliczaniu na jednego ucznia w gminie Zielonki wyniósł około złotych, podczas gdy w Małopolsce było to złote, a w powiecie krakowskim złote. Relatywnie niższy poziom wydatków na jednego ucznia w gminie Zielonki wynika wprost z niższego poziomu subwencji oświatowej, jaką gmina uzyskuje z budżetu państwa. Jak wskazano powyżej średnia subwencja w gminie Zielonki wyniosła zł/ucznia a w powiecie krakowskim zł/ucznia. 49

50 Jak widać z przytoczonych powyżej danych, gminy powiatu krakowskiego i Małopolski przeznaczają więcej środków na bieżące finansowanie edukacji niż otrzymane z budżetu państwa w ramach subwencji oświatowej. Deficyty te zostały przedstawione w ostatnich wierszach tabeli poniżej. Z danych tych wynika, że gmina Zielonki do każdego ucznia dopłaca najmniej. W latach było to średnio około złotych na ucznia. Średnia wielkość tego deficytu dla powiatu krakowskiego w analogicznym okresie była znacznie wyższa i wyniosła złotych. Należy przypuszczać, że niski poziom deficytu w przypadku gminy Zielonki jest rezultatem dobrego zarządzania bazą edukacyjną na terenie gminy, efektywnego wydatkowania środków i optymalizacji kosztowej. Tabela 15: Szkolnictwo w gminie Zielonki w latach r. 50

51 Tabela 16: Współczynnik skolaryzacji szkół podstawowych i gimnazjalnych w gminie Zielonki w latach r. Wyszczególnienie / gmina SZKOLNICTWO PODSTAWOWE Zielonki 80,7 81,4 82,3 84,1 81,7 81,8 80,5 b.d. -2,2% Kraków 99,0 98,7 98,4 100,7 101,0 100,4 100,6 b.d. 2,2% MAŁOPOLSKA 96,4 96,7 96,8 95,8 95,7 95,2 94,9 b.d. -1,9% powiat krakowski 91,6 91,1 91,4 89,8 89,0 88,7 88,5 b.d. -3,2% SZKOLNICTWO GIMNAZJALNE Zielonki 87,9 88,8 88,6 90,9 89,7 86,5 81,0 b.d. -8,6% Kraków 98,3 98,8 98,2 98,6 98,3 98,6 99,2 b.d. 1,0% MAŁOPOLSKA 95,7 95,9 95,5 95,0 94,5 94,3 94,0 b.d. -1,6% powiat krakowski 90,0 89,0 87,4 87,7 86,7 85,7 84,7 b.d. -3,1% źródło danych: GUS rok Dynamika 2013/ 2009 Tabela 17: Wyniki uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych z gminy Zielonki w latach r. Tabela 18:Komputeryzacja szkół w gminie Zielonki w latach r. 51

52 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych/GUS Tabela 19:Kadra nauczycielska w szkołach podstawowych i gimnazjach w gminie Zielonki w latach Źródło danych: dane Urzędu Gminy Zielonki Tabela 20:Wydatki budżetowe i subwencja oświatowa w gminie Zielonki w latach r. 52

53 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych/GUS Wnioski: Jakość szkolnictwa na terenie gminy Zielonki stoi na dobrym poziomie. Pozytywny wpływ na ocenę szkolnictwa mają przede wszystkim, jako końcowy efekt nauczania, wyniki uczniów uzyskiwane na zewnętrznych sprawdzianach i testach. Uczniowie szkół z gminy Zielonki uzyskują bardzo dobre wyniki w nauce. Świadczą o tym wyniki uzyskiwane przez 6-klasistów na sprawdzianach końcowych oraz gimnazjalistów na testach gimnazjalnych. W każdym roku analizowanego okresu wyniki zarówno szóstoklasistów jak i gimnazjalistów były lepsze niż średnie zarówno dla Małopolski jak i powiatu krakowskiego, a także całego kraju. W analizowanym okresie uczniowie szkół podstawowych uzyskali średnio o około 2 punkty więcej na egzaminie końcowym niż średnia dla całego powiatu i o ponad 3 punkty więcej niż średnia ogólnopolska. Jeszcze lepiej wypadając gimnazjaliści: zdobywają średnio o 7 punktów więcej niż średnia dla powiatu i o aż 10 punktów więcej niż średnia ogólnopolska. 53

54 Oddziały klasowe w szkołach na terenie gminy Zielonki w porównaniu do średnich dla powiatu i całego województwa charakteryzują się stosunkowo dużą liczebnością. W przypadku szkół podstawowych średnia liczebność oddziału zrównała się ze średnią liczebnością oddziałów w szkołach podstawowych na terenie Krakowa. Rosnąca liczebność klas w szkołach podstawowych jest wynikiem dynamicznego przyrostu liczby uczniów aż 48% w przeciągu ostatnich 5 lat. W analogicznym okresie w szkołach całego powiatu krakowskiego przybyło zaledwie 7% uczniów. Wzrost ten jest bardziej proporcjonalny niż wzrost ogólnej liczby ludności na terenie gminy. Jeszcze większą liczebnością charakteryzują się klasy w szkołach gimnazjalnych. Na koniec 2014 roku przeciętny odział w gimnazjum liczył nieco ponad 24 uczniów i znacznie przekraczał poziom średniej dla Krakowa, powiatu krakowskiego i Małopolski, gdzie wskaźnik ten kształtował się na poziomie około uczniów. O ile wyższe współczynniki zagęszczenia w gminie Zielonki w przypadku szkół podstawowych są bezpośrednio wynikiem ciągłego wzrostu liczby uczniów na terenie gminy, o tyle w przypadku gimnazjów zwiększone zagęszczenie wynika z ograniczonej liczby oddziałów. Istotne z punktu widzenia oceny stopnia zagęszczenia oddziałów szkolnych wydaje się ustalenia standardów w tym zakresie. Z danych za 2012 rok przedstawionych w najnowszym raporcie OECD Edukacja w zarysie wynika, że przeciętna liczebność klas w szkołach podstawowych kształtuje się na poziomie uczniów a w szkołach gimnazjalnych uczniów. W tym kontekście można stwierdzić, że liczebność klas szkoły podstawowej na terenie gminy Zielonki (21,3) oraz liczebność średniej klasy gimnazjalnej (23,2) nie odbiega zasadniczo od światowych i europejskich standardów. W odpowiedzi na dynamicznie rosnącą liczbę uczniów w szkołach władze gminy Zielonki podjęły działania zmierzające do utrzymania jakości nauczania na zadowalającym poziomie. W analizowanym okresie wraz ze wzrostem liczby uczniów istotnie wzrosła liczba nauczycieli. W latach liczba nauczycieli pełnozatrudnionych w szkołach podstawowych wzrosła z 83 do 161, natomiast w gimnazjach z 52 na 67. Większa liczba nauczycieli spowodował poprawę wskaźnika liczby uczniów przypadającą na pełnozatrudnionego nauczyciela (dla szkół podstawowych spadek z 11,9 w 2009 r. na 11,5 w 2014 r. zaś dla gimnazjów spadek z 12,6 na 9,6), co świadczyć powinno o wzroście poziomu i jakości nauczania. Poziom gminnych wydatków na szkolnictwo jest bezpośrednio związany z poziomem subwencji oświatowej z budżetu państwa. Wysokość tej subwencji w analizowanym okresie w gminie Zielonki systematycznie rosła (wraz ze wzrostem liczby uczniów na terenie gminy). Jednocześnie notowano wzrost wysokości subwencji oświatowej przypadającej na jednego ucznia. Wyjątek w tym zakresie stanowił jednak ostatni rok analizy, w którym zanotowano spadek wysokości subwencji przypadającej na jednego ucznia. Zapewne ma to związek z przeprowadzoną w 2014 roku reformą oświatową, która obniżyła wiek uczniów pierwszych klas szkół podstawowych do 6 lat, co automatycznie zwiększyło liczbę dzieci w szkołach. 3 Education at a Glance 2014: OECD Indicators, 54

55 Należy jednak zwrócić uwagę, że poziom subwencji oświatowej z budżetu skarbu Państwa w przeliczeniu na jednego ucznia z gminy Zielonki jest niższy niż średnia dla powiatu krakowskiego. W 2014 roku subwencja oświatowa przypadająca na jednego ucznia w gminie Zielonki kształtowała się na poziomie około złotych tymczasem wskaźnik ten dla całego powiatu wyniósł złotych/ucznia. Co prawda kalkulacja została sporządzona wyłącznie w oparciu o liczbę uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, i nie uwzględnia szkół ponadgimnazjalnych, jednak również wskaźnik w przeliczaniu na jednego mieszkańca gminy Zielonki kształtuje się na niższym poziomie (Gmina Zielonki 743 zł/mieszkańca, powiat krakowski 893 zł/mieszkańca). Średnioroczny poziom wydatków na edukację w gminie Zielonki w okresie wyniósł około 19,7 mln złotych co stanowiło 35% wszystkich wydatków budżetowych gminy. Jak wskazano powyżej w analizie struktury gminnych budżetów, poziom ten nie odbiegał od standardowych poziomów w Małopolsce. Z perspektywy rozwoju szkolnictwa oraz poprawy warunków nauczania największe znaczenie mają wydatki o charakterze majątkowym, w tym inwestycyjne. W latach 2008 i 2009 znaczna część wydatków na edukację w budżecie gminy Zielonki stanowiły właśnie nakłady inwestycyjne (2008-5,2 mln zł złotych, ,3 mln złotych). W kolejnych latach poziom nakładów inwestycyjnych był jednak zdecydowanie mniejszy (około 400 tys. złotych rocznie). Wydatki inwestycyjne ze względu na swój jednorazowy charakter w pewnym sensie zniekształcają obraz analizy wydatków. Analizując wyłącznie wydatki bieżące gminy na edukację, dochodzimy do wniosku, że gmina wydatkowała relatywnie najmniej. Średnia wartość wydatków bieżących w przeliczeniu na jednego ucznia w analizowanym okresie w gminie Zielonki wyniosła złotych. W analogicznym okresie przeciętny poziom wydatków w przeliczeniu na jednego ucznia w powiecie krakowskim kształtował się na poziomie złotych. Relatywnie niższy poziom wydatków na jednego ucznia w gminie Zielonki wynika wprost z niższego poziomu subwencji oświatowej jaką gmina uzyskuje z budżetu państwa. Jak wskazano powyżej średnia subwencja w gminie Zielonki wyniosła zł/ucznia a w powiecie krakowskim zł/ucznia. Poziom subwencji oświatowej z budżetu państwa nie wystarcza na pokrycie bieżących wydatków gmin na oświatę i wychowanie. Z analizy deficytów (różnicy pomiędzy bieżącymi wydatkami w przeliczeniu na ucznia a wpływami z subwencji oświatowej na jednego ucznia) wynika, że gmina Zielonki w analizowanym okresie do każdego ucznia dopłacała średniorocznie około złotych. Poziom deficytu był znacznie niższy niż średni dla wszystkich gmin powiatu krakowskiego. W analogicznym okresie średnioroczny deficyt w gmina powiatu krakowskiego wyniósł złotych na ucznia. Niski poziom deficytu jest prawdopodobnie wynikiem optymalizacji kosztowej wydatków w zarządzaniu bazą oświatową w tym m.in. utrzymywaniem zwiększonej liczebności klas. Bardzo pozytywnie na ocenę szkolnictwa na terenie gminy wpływa baza przedszkolna. Gmina dysponuje bardzo dobrze rozbudowaną bazą przedszkolną. W 2014 roku przedszkola na terenie gminy Zielonki mogły przyjąć około 760 dzieci. Oznacza to, że na 1000 mieszkańców gminy przypadało ponad 36 miejsc przedszkolnych. W analogicznym okresie wartość tego wskaźnika dla całego powiatu krakowskiego kształtowała się na poziomie 25,3 miejsca a w całej Małopolsce 28,3 miejsca. Należy podkreślić znaczący postęp w rozbudowie bazy przedszkolnej w gminie Zielonki na 55

56 przestrzeni ostatnich 15 lat w 2000 roku gmina borykała się z problemem przepełnienia przedszkoli. Znacząco do poprawy w tym zakresie przyczyniły się powstające na terenie gminy przedszkola niepubliczne. Liczba miejsc udostępnionych przez te placówki w okresie ostatnich 5 lat wzrosła dwukrotnie. Dobrze rozwinięta baza przedszkolna na terenie gminy pozwala na utrzymanie bezpiecznej rezerwy miejsc na poziomie około 14% (w 2014 roku). Średni poziom rezerwy w gminach powiatu krakowskiego i województwie małopolskim utrzymywał się na znacznie niższym poziomie: odpowiednio ok 6% miejsc i 7% miejsc. Utrzymywanie bezpiecznej rezerwy miejsc w przedszkolach powinno być jednym z ważniejszych obszarów zainteresowania gminy szczególnie w kontekście relatywnie młodej struktury demograficznej gminy Zielonki. Wskaźnikiem uzupełniającym analizę bazy edukacyjnej jest wskaźnik skomputeryzowania szkół. Wskaźnik ten w obecnych czasach relatywnie traci na znaczeniu ze względu na powszechność komputerów w gospodarstwach domowych. Z danych GUS wynika, że pomimo dynamicznego wzrostu liczby uczniów w szkołach na terenie gminy Zielonki wskaźnik skomputeryzowania się poprawia. W 2007 roku na każdy komputer przeznaczony do użytku uczniów w szkole podstawowej przypadało ponad 17 uczniów a w gimnazjach ponad 19. W 2012 wskaźnik ten wyniósł odpowiednio 16 i 12 uczniów. Poprawa wskaźnika w tym zakresie wynika z sukcesywnego wzrostu liczby komputerów w szkołach na terenie gminy. W odniesieniu do wskaźnika skomputeryzowania na terenie powiatu krakowskiego i całej Małopolski wskaźnik w gminie Zielonki jest relatywnie wysoki. Warto jednak podkreślić, iż postępująca komputeryzacja społeczeństwa, spowodowała że komputery są powszechnie dostępne w większości gospodarstw domowych i wskaźnik skomputeryzowania szkół, nie jest obecnie aż tak istotnym wskaźnikiem jak chociażby 10 lat temu. Jednocześnie należy zaznaczyć, że na terenie gminy w uruchomionym w 2009 roku Centrum Integracji Społecznej funkcjonuje Biblioteka Publiczna wyposażona w ogólnodostępne komputery. Jej uruchomienie wraz z wyposażonymi w komputery filiami w Węgrzcach i Przybysławicach poprawia sytuację na terenie gminy w kwestii dostępności uczniów do komputerów. Niski stopień skomputeryzowania szkół na terenie gminy Zielonki nie oznacza, iż uczniowie nie mają możliwości skorzystania z ogólnodostępnych komputerów. Ostateczną oceną jakości szkolnictwa na terenie gminy jest opinia jej mieszkańców w tym zakresie. Z Raportu z badania jakości usług publicznych i jakości życia w gminach należących do KrOF płynie pozytywna ocena mieszkańców w tym zakresie. Z przeprowadzonego pod koniec 2015 roku badania wynika, że 93,8% mieszkańców jest zadowolonych z jakości edukacji dzieci i młodzieży w gminie. W zakresie infrastruktury edukacyjnej Gmina Zielonki mierzyć się musi nie tylko z modernizacją istniejących zasobów, lecz musi również sprostać dynamicznie wzrastającej liczbie uczniów. Stale rosnąca liczba uczniów sprawia, że wskaźniki edukacyjne nie odzwierciedlają wprost wydatków gminy na edukację, których poziom jest ograniczany przez relatywnie niski poziom subwencji oświatowej z budżetu państwa. Jakości edukacji na terenie gminy jest istotną kwestią w oczach jej władz czego odzwierciedleniem jest przeprowadzona na początku 2016 r. ankiety edukacyjna. Z analizy jej wyników ankietyzacji mieszkańców płyną interesujące wnioski. Mieszkańcy Gminy dostrzegają potrzebę inwestycji w istniejącą bazy oświatowej (około 85% respondentów) i są pozytywnie nastawieni do rozbudowy 56

57 trzech obiektów oświatowych w Bibicach, Zielonkach i Przybysławicach. W opinii mieszkańców gminy temat rozbudowy istniejącej bazy oświatowej jest na tyle istotny, że są oni skłoni zgodzić się na ograniczenie wydatków o pozostałych obszarach takich jak budowa dróg, kanalizacji, terenów rekreacyjnych, obiektów kubaturowych (ok. 56% respondentów). Jednocześnie mieszkańcy gminy wyrazi zrozumienie dla konieczności zwiększenie zadłużenia Gminy w związku z rozważaną inwestycją o około 15 mln złotych. 57

58 10. Ochrona zdrowia i opieka społeczna Z danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego wyłania się pozytywny obraz gminy Zielonki w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej. Jakość ochrony zdrowia i opieki społecznej na terenie gminy została oceniona w oparciu o następujące wskaźniki: a) liczba przychodni na 10 tys. mieszkańców Liczba przychodni przypadająca na 10 tys. mieszkańców na terenie gminy Zielonki wahała się z tendencja spadkową. W analizowanym okresie ( ) średnia wartość tego wskaźnika kształtowała się na poziomie około 6. Z danych za 2014 roku wynika, że w gminie Zielonki na każde 10 tys. mieszkańców przypada średnio 5,8 przychodni lekarskich. Należy zauważyć, że pomimo tendencji spadkowej wskaźnik ten jest wyższy niż średni wskaźnik w Małopolsce i w powiecie krakowskim. Oznacza to, ze dostęp do opieki medycznej na terenie gminy Zielonki jest na bardzo dobrym poziomie. b) liczba ludności przypadająca na jedną aptekę Liczba ludności przypadająca na jedną aptekę jest wskaźnikiem wyrażającym dostęp ludności do usług farmaceutycznych. Na terenie gminy Zielonki w badanym okresie na jedną aptekę przypadało średnio około mieszkańców. Wartość tego wskaźnika jest wyższa niż w przypadku średniej dla całej Małopolski i powiatu krakowskiego. W kontekście oceny dostępności usług farmaceutycznych należy wziąć pod uwagę bezpośrednio sąsiedztwo Krakowa oraz fakt, że jest on dla zdecydowanej większość mieszkańców gminy Zielonki miejscem pracy i codziennych wyjazdów. W związku z czym część mieszkańców dokonuje zakupów farmaceutycznych właśnie na terenie Krakowa przy okazji codziennych dojazdów do miejsca pracy. c) liczba ludności przypadająca na jedną placówkę opieki ambulatoryjnej W odróżnieniu od dostępności usług farmaceutycznych opieka ambulatoryjna ze względu na swój charakter powinna być dostępna bez konieczności dalekich dojazdów. Z danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że dostępność usług ambulatoryjnych na terenie gminy Zielonki jest na dobrym poziomie, o czym świadczy niski poziom ludności przypadający na placówkę opieki ambulatoryjnej. W analizowanym okresie ( ) liczba osób przypadających na jedną placówkę ambulatoryjną na terenie gminy Zielonki systematycznie rosła. Wzrost wskaźnika wynikał bezpośrednio z dynamicznie rosnącej liczby mieszkańców na terenie gminy. Średnio w całym badanym okresie na jedną placówkę ambulatoryjną przypadało średnio osoby. W 2014 roku wskaźnik ten wyniósł i pomimo utrzymującej się tendencji wzrostowej był dużo niższy niż średnia dla całej Małopolski (1.932 osoby) i powiatu krakowskiego (2.397 osób). 58

59 d) Dostępność lekarzy i zakładów niepublicznych z kontraktem NFZ Liczba lekarzy rodzinnych pracujących w gminie Zielonki na przestrzeni lat r., kształtowała się na stałym poziomie 6ciu lekarzy. W wyniku wzrostu liczby mieszkańców, wzrosła jednocześnie liczba mieszkańców przypadających na jednego lekarza z ok. 2,8 tys. w 2008 r., do 3,4 tys. w roku Liczba stomatologów w gminie do 2013 r. wynosiła 2 natomiast w 2014 r. wzrosła do 3. Spowodowało to zwiększenie dostępności przez mieszkańców do tego rodzaju świadczeń. W 2008 r., ok. 8,4 tys. mieszkańców przypadało na 1 stomatologa, w 2012 ok. 10,1 tys. natomiast po zwiększeniu dostępności usług stomatologicznych, tj. w 2014 r. 6,9 tys. Na terenie obecnie funkcjonuje 7 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej mających podpisany kontrakt z NFZ. Do 2013 r., takich zakładów było 8. Tabela 21:Liczba lekarzy, stomatologów oraz niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej z kontraktem NFZ w gminie Zielonki w latach r. Źródło danych: Bank Danych Lokalnych/GUS oraz dane z Gminy e) dostępność żłobków Usługi świadczone przez żłobki i kluby dziecięce są usługami z pogranicza opieki medycznej i opieki nad dziećmi. Dostępność tego typu usług pozwala na szybszy powrót na rynek pracy kobietom po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Począwszy od 2012 roku Główny Urząd Statystyczny monitoruje dostępność tego typu usług. Z danych za 2014 rok wynika, ze na terenie gminy Zielonki na 10 tys. mieszkańców przypadało 26 miejsc w żłobkach i klubach dziecięcych. W tym samym okresie przeciętna dostępność miejsc w żłobkach i klubach dziecięcych w całej Małopolsce wynosiła około 18 miejsc, a w powiecie krakowskim 8 miejsc. Z danych GUS wynika, że na terenie gminy Zielonki około 5,8% (w 2014 roku) dzieci w wieku do 3 lat korzysta z usług świadczonych przez żłobki i kluby dziecięce. W tym samym okresie wskaźnik dla całej Małopolski wyniósł 5,2% a dla powiatu krakowskiego 2,3%. Warto dodać, że dane dla całej Małopolski obejmują również duże aglomeracje miejskie, gdyby uwzględnić w analizie wyłącznie obszary wiejskie wartość tego wskaźnika spada do poziomu około 0,7%. 59

60 Z powyższych danych wynika, że dostępność do żłobka na terenie gminy Zielonki jest na wysokim poziomie, a same usługi cieszą się relatywnie dużą popularnością. Należy jednak podkreślić, że żłobki działające na terenie gminy Zielonki to placówki niepubliczne. W związku z czym ocena stopnia dostępności żłobków może być niejednoznaczna ze względu na różny poziom opłat w placówkach publicznych i niepublicznych. Wysokość opłat w niepublicznych placówkach tego typu może potencjalnie stanowić pewną barierę dla osób mniej zamożnych. Dla porównania w Małopolsce co drugi żłobek jest publiczny, zaś w powiecie krakowskim co trzeci. Należy jednak podkreślić, że w przeprowadzonej w 2016 roku ankiecie mieszkańcy gminy opowiedzieli się przeciwko gminnym dotacją na pobyt dzieci w niepublicznych żłobkach (prawie 60% respondentów było niechętnych tej inicjatywie). Oznaczać to może, że dostępność żłobków na terenie gminy dla większości mieszkańców gminy nie stanowi problemu. f) stacjonarne placówki pomocy społecznej Na terenie gminy Zielonki działają dwa powiatowe domy pomocy społecznej, które dysponują łącznie 236 miejscami (dane za 2014 rok). Oznacza to, że na każde 1000 mieszkańców gminy Zielonki przypadało około 11 miejsc w domach pomocy społecznej. W tym samym czasie wartość tego wskaźnika dla województwa i powiatu krakowskiego kształtowała się na poziomie około 3 miejsc. Ze względu na ponadgminny zasięg domów pomocy społecznej trudno jednoznacznie wskazać, że dostępność opieki świadczonej przez te placówki jest w gminie Zielonki wyższa niż w pozostałych gminach powiatu krakowskiego czy Małopolski. Można jednak przypuszczać, że jest ona nie gorsza niż w pozostałych gminach powiatu krakowskiego. Tabela 22:Ochrona zdrowia i opieka społeczna w gminie Zielonki w latach r. 60

61 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych/GUS Wnioski: Standard podstawowej opieki zdrowotnej jaki gmina Zielonki oferuje swoim mieszkańcom należy uznać za bardzo dobry. Mieszkańcy gminy mają dobry dostęp do usług medycznych, żłobkowej opieki nad dziećmi, usług farmaceutycznych, jak również w razie potrzeby do podstawowej opieki ambulatoryjnej, lekarzy rodzinnych, stomatologów. Na terenie gminy działa 12 przychodni oferujących usługi medyczne, co oznacza, że na każde 10 tys. mieszkańców przypada ponad 5 tego typu placówek. Dostępność usług medycznych rozumianych jako dostępność przychodni lekarskich jest na wyższym poziomie niż średnia dla całego województwa i powiatu krakowskiego. Mieszkańcy Gminy mogą skorzystać z usług 6 lekarzy rodzinnych oraz 3 stomatologów. Na terenie gminy działa ponadto 7 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej posiadających podpisane kontrakty z NFZ. Wysoką dostępnością i relatywnie dużą popularnością cieszą się usługi świadczone przez żłobki i klubu dziecięce. Na każde 10 tys. mieszkańców gmina Zielonki dysponuje 26 miejscami w żłobkach i klubach dziecięcych, podczas gdy w całej Małopolsce (włącznie z dużymi miastami) wskaźnik ten wynosi około 18 miejsc. Należy jednak podkreślić, że żłobki działające na terenie gminy Zielonki to żłobki niepubliczne, co potencjalnie może stanowić pewne ograniczenie w dostępności tego typu usług. Z przeprowadzonej w 2016 roku ankiety wśród mieszkańców wynika, że ponad 60% mieszkańców była przeciwko wprowadzeniu gminnych dotacji na pobyt dzieci w żłobkach niepublicznych. Oznaczać to może, że kwestia dostępności tych obiektów na terenie gminy nie stanowi istotnego problemu. Z danych przedstawionych powyżej wynika stosunkowo niski poziom liczby aptek: na każdą aptekę w gminie Zielonki przypadało ponad 5tys. podczas gdy średnia dla całej Małopolski wynosiła niecałe 3 tys. osób. Wynika to zapewne z faktu, że coraz więcej ludności, szczególnie tej napływowej, 61

62 w związku z wykonywaną przez siebie pracą na terenie miasta Krakowa właśnie tam korzysta z usług farmaceutycznych i medycznych. Potwierdzeniem tezy o dobrej dostępności usług medycznych na terenie gminy są wyniki ankietyzacji mieszkańców. Według Raportu z badania jakości usług publicznych i jakości życia w gminach należących do KrOF 78,3% mieszkańców jest zadowolonych z dostępności i jakości usług medycznych. 62

63 11. Tereny budowlane Z informacji uzyskanych od Gminy Zielonki wynika, że powierzchnia terenów budowlanych na przestrzeni badanego okresu ( ) nie uległa zmianie. Z danych przedstawionych prze gminę wynika, że tereny budowlane w gminie Zielonki zajmują ha, czyli około 33% powierzchni gminy. Zauważalna jest koncentracja terenów budowlanych w sołectwach zlokalizowanych najbliżej Krakowa. Na terenie siedmiu sołectw bezpośrednio graniczących z Krakowem łączna powierzchnia terenów budowlanych wynosi 955 ha, co stawni około 60% wszystkich terenów budowlanych na terenie gminy. Co więcej na terenie trzech największych sołectw gminy zlokalizowanych bezpośrednio przy granicy z Krakowem (Zielonki, Bibice, Węgrzce) znajduje się prawie połowa wszystkich terenów budowlanych (około 48%). Poza danymi dotyczącymi terenów budowlanych w ramach analizy statystycznej przeanalizowano również dane dotyczące planów zagospodarowania przestrzennego i sposobu zagospodarowania powierzchni gminy. Szczególny nacisk położono na analizę udziału powierzchni mieszkaniowej i przemysłowej w całej powierzchni gminy. a) Powierzchnia objęta planami zagospodarowanie przestrzennego Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że na terenie gminy Zielonki obowiązuje 40 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obejmujących swoim zasięgiem powierzchnię ha. Oznacza to, że ponad 95% powierzchni gminy Zielonki objęte jest planem zagospodarowanie przestrzennego. Wynik ten należy uznać za bardzo dobry. We wszystkich gminach powiatu krakowskiego około 85% powierzchni gruntów objętych jest miejscowymi planami zagospodarowania natomiast w całej Małopolsce wskaźnik ten wynosi 66%. b) Powierzchnia terenów mieszkaniowych i przemysłowych Z danych za lata w gminie Zielonki rośnie udział powierzchni wykorzystywanej na cele mieszkaniowe. W 2012 roku udział ten wyniósł 7,45% a w roku 7,76%. Udział terenów mieszkaniowych w wszystkich gruntach całej gminy jest relatywnie duży. Udział terenów mieszkaniowych w całym powiecie krakowskim wyniósł 1,32%. Jednoczenie należy zauważyć, że na trenie gminy Zielonki utrzymuje się stały niski poziom terenów wykorzystywanych na cele przemysłowe ok. 0,06% wszystkich gruntów. Przeciętny udział w powiecie krakowskim jest cztery razy większy i wynosi 0,25%. Wskaźnik dla całej Małopolski jest jeszcze wyższy i kształtuje się na poziomie około 0,50%. 63

64 Tabela 23:Tereny budowlane w poszczególnych sołectwach gminy Zielonki w 2014 r. Sołectwo Powierzchnia [ha] Powierzchnia razem [ha] Tereny budowlane [ha] % Batowice 147,60 33,26 23% Bibice 744,03 315,51 42% Bosutów + Boleń 339,01 94,45 28% Brzozówka 214,77 47,32 22% Dziekanowice 251,48 56,07 22% Garlica Duchowna 98,92 20,00 20% Garlica Murowana 192,63 36,78 19% Garliczka 129,43 32,72 25% Grębynice 223,79 53,16 24% Januszowice 140,21 29,15 21% Korzkiew 133,32 20,86 16% Owczary 407,57 110,46 27% Pękowice 135,17 85,06 63% Przybysławice 222,14 66,88 30% Trojanowice 211,40 52,14 25% Węgrzce 462,80 215,10 46% Wola Zachariaszowska 183,44 78,87 43% Zielonki 601,49 233,78 39% Osiedle Łokietka 18,08 16,47 91% RAZEM 4 857, ,04 33% Sołectwa graniczące 2 360,65 955,25 40% Pozostałe sołectwa 2 496,63 642,79 26% Źródło danych: dane z Gminy Zielonki Tabela 24:Zagospodarowanie przestrzenne i wykorzystanie terenu w gminie Zielonki w latach r. Wyszczególnienie / gmina Źródło danych: Bank Danych Lokalnych/GUS Powierzchni objętej miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego [%] Zielonki 95,30 95,30 95,30 95,30 95,30 95,30 0% MAŁOPOLSKIE 60,00 61,80 64,50 65,50 66,10 66,30 11% Powiat krakowski 88,10 85,40 85,40 85,20 85,80 85,80-3% Tereny mieszkaniowe Zielonki ,45% 7,58% 7,76% - MAŁOPOLSKIE 1,02% 1,12% 1,23% 1,30% 1,38% 1,47% 44% Powiat krakowski ,04% 1,25% 1,32% - Tereny przemysłowe Zielonki ,06% 0,06% 0,06% - MAŁOPOLSKIE 0,46% 0,48% 0,49% 0,48% 0,50% 0,50% 10% Powiat krakowski ,21% 0,23% 0,25% - Rok Dynamika 2014/2009 Wnioski: Powierzchnia terenów budowlanych na terenie gminy Zielonki pozostaje stałą od kilku lat i wynosi około ha czyli około 33% powierzchni gminy. Obserwowalna jest wyraźna koncentracja terenów budowlanych w sołectwach bezpośrednio graniczących z Krakowem. W Zielonkach, 64

65 Węgrzcach i Bibicach zlokalizowanych jest około 48% wszystkich terenów budowlanych na terenie gminy. Istotnym aspektem z punktu widzenia potencjalnych inwestorów jest stopień objęcia gminy miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Ponad 95% całkowitej powierzchni gminy Zielonki objęte jest planem zagospodarowanie przestrzennego. Jest to wynik bardzo dobry w powiecie krakowskim miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego objętych jest około 85% gruntów. Dane dotyczące sposobu wykorzystania gruntów potwierdzają tezę o Zielonkach, jako o miejscu dogodnym do mieszkania. Ponad 7% powierzchni gruntów wykorzystywanych jest bowiem na cele mieszkaniowe. W całym powiecie krakowskim wskaźnik ten kształtuje się na poziomie około 1,3%. Jednocześnie brak na terenie gminy Zielonki uciążliwego dla mieszkańców przemysłu zaledwie 0,06% powierzchni gminy stanowią tereny przemysłowe. Bezpośrednie sąsiedztwo Krakowa, a szczególnie bliskość centrum miasta sprawia, że tereny budowlane w gminie Zielonki są niezwykle atrakcyjne. Posiadanie tak dużych i atrakcyjnych terenów budowlanych jest atutem gminy. Gmina Zielonki jest swoistym eksporterem terenów budowlanych dla mieszkańców Krakowa. Brak uciążliwych terenów przemysłowych ugruntowuje opinię o gminie jako o dobrym miejscu do mieszkania. 65

66 12. Kultura Ocenę dostępu mieszkańców poszczególnych gmin do szeroko rozumianej kultury przeprowadzono w oparciu o następujące wskaźniki dotyczące infrastruktury i aktywności instytucji bibliotek gminnych i domów kultury. a) działalności bibliotek W obliczu zachodzących zmian technologicznych w szczególności w rosnącym dostępie ludności do Internetu znaczenie bibliotek w klasycznym ujęciu maleje. Coraz częściej biblioteki stają się miejscem korzystania z bezpłatnego dostępu do Internetu, czy miejscem spotkań i imprez tematycznych niż punktem wypożyczania książek. Niemniej jednak w ramach niniejszej analizy porównano wskaźniki dotyczące infrastruktury i aktywności tego typu instytucji na tle średniej powiatowej i wojewódzkiej. Dostęp do usług bibliotecznych na terenie gminy można wyrazić poprzez liczbę osób przypadającą na jedną placówkę biblioteczną. W analizowanym okresie ( ) na terenie gminy Zielonki działały 3 biblioteki (1 macierzysta w Zielonkach i 2 jej filie w: Węgrzcach i Przybysławicach). Na każdą z nich przypadało średnio 6,4 tys. mieszkańców. Wskaźnik ten na tle danych powiatu krakowskiego i województwa był relatywnie wysoki (powiat krakowski 3,5 tys. os., Małopolska 4,2 tys. os.). Biblioteki na terenie gminy Zielonki nie dysponowały jednocześnie zbyt pokaźnym księgozbiorem. Średnia liczba książek przypadająca na tysiąc mieszkańców w analizowanym okresie wyniosła podczas gdy w całym powiecie krakowskim było to a w Małopolsce Należy jednak zwrócić uwagę, że wartość wskaźnika dla całego województwa jest obarczona wysokimi wskaźnikami dużych ośrodków miejskich, w tym również akademickich gdzie ten księgozbiór jest zdecydowanie większy. Uzupełnieniu danych dotyczących infrastruktury bibliotecznej dodatkowo przedstawiono dane dotyczące aktywności mieszkańców w tym zakresie. W latach na terenie gminy Zielonki obserwowano wzrost popularności tej instytucji kultury: w 2009 roku około 9,9% mieszkańców gminy Zielonki chociaż raz skorzystało z usług bibliotecznych natomiast w 2014 było to już 15%. W tym okresie czytelnicy bibliotek wypożyczyli średnio około 10 książek. Wzrostową tendencję można zaobserwować również na poziomie powiatu krakowskiego. W 2009 roku około 11,8% mieszkańców skorzystało z usług bibliotek publicznych natomiast w 2014 roku było już około 12,9%. Przeciętnie czytelnik biblioteki z powiatu krakowskiego wypożyczył średniorocznie około 17 książek. Poza klasyczną rolą biblioteki jaką jest udostępnianie księgozbiorów, mieszkańcy gminy mogą skorzystać z ogólnodostępnych komputerów i internetu. Jest to odpowiedź na zachodzące zmiany technologiczne i społeczne, w wyniku których biblioteki coraz częściej stają się miejscem 66

67 korzystania z bezpłatnego dostępu do Internetu, a także miejscem spotkań i imprez tematycznych. d) aktywność domów kultury Począwszy od 2007 roku Główny Urząd Statystyczny bada aktywność domów kultury. Z danych udostępnionych przez GUS wynika, że na terenie gminy Zielonki w 2014 roku działało 15 zespołów artystycznych: 6 muzyczno instrumentalnych; 2 wokalne i chóry; 3 folklorystyczne (ludowe, pieśni i tańca, kapele); 4 taneczne. Działały także 22 koła/kluby: 1 plastyczny; 6 turystycznych i sportowo rekreacyjnych; 2 seniora 13 niesklasyfikowanych konkretnie przez GUS. Dla uzyskania porównywalności oferty kulturalnej na różnych poziomach skalkulowano liczbę zespołów artystycznych i kół na każde 10 tys. mieszkańców. Z analizy tego wskaźnika wynika, że oferta kulturalna na terenie gminy Zielonki była relatywnie szeroka. Na każde 10 tys. mieszkańców przypadało bowiem około 18 różnych zespołów artystycznych i kół, z których oferty mogą skorzystać mieszkańcy. Wartość tego wskaźnika dla powiatu krakowskiego i województwa małopolskiego kształtowała się na niższym poziomie: odpowiednio 12,1 i 10,2. e) infrastruktura sal widowiskowych O zakresie potencjalnej oferty kulturalnej jaką może zostać zaproponowana mieszkańcom gminy w dużej mierze decyduje dostępność sal widowiskowych. Na terenie gminy Zielonki funkcjonuje sala widowiskowa mogąca pomieścić jednorazowo 242 osoby. Oznacza to, że na każde miejsce w sali widowiskowej na terenie gminy Zielonki przypadało około 85 mieszkańców. Dla porównania w tym samym okresie w Małopolsce wskaźnik ten wyniósł około 96 osób a powiecie krakowskim 187 osób. Z niniejszych danych wynika, że gmina Zielonki dysonuje infrastrukturą na dobrym poziomie. 67

68 Tabela 25:Dostępności i oferta kulturalna w gminie Zielonki w latach r. Wyszczególnienie / gmina Ludność na 1 placówkę biblioteczną Zielonki ,74% 18,34% MAŁOPOLSKA ,50% 9,70% powiat krakowski ,94% -6,08% Księgozbiór bibliotek na 1000 ludności Zielonki ,79% -12,65% MAŁOPOLSKA ,46% -0,88% powiat krakowski ,10% -2,28% Użytkownicy bibliotek (na 1000 mieszkańców) Zielonki ,58% 51,52% MAŁOPOLSKA ,09% -3,94% powiat krakowski ,89% 9,32% Aktywność czytelników * Zielonki 15,1 12,5 11,0 10,4 8,3 8,3 9,9 11,8 12,3 10,4-30,94% 25,30% MAŁOPOLSKA 20,5 19,5 17,4 17,1 16,8 16,2 16,2 16,1 15,6 15,6-16,75% -7,14% powiat krakowski 19,7 18,6 18,6 18,5 18,2 18,4 17,9 17,1 15,8 15,7-5,85% -13,74% Liczba zespołów artystycznych i kół działających prze domach kultury na 10 tys. mieszkańców Zielonki - - 3,7-3,4-3,2 8,6 14,4 17,9-421,11% MAŁOPOLSKA ,2-11,1-9,2 10,2 10,0 10,2 - -7,86% powiat krakowski - - 7,1-7,3-5,2 7,9 11,0 12,1-64,35% Liczba mieszkańców przypadających na jedno miejsce w sali widowiskowej Zielonki ,3 83,3 85,3 - - MAŁOPOLSKA ,0 101,0 95,9 - - powiat krakowski ,4 185,3 186,6 - - źródło danych: GUS / obliczenia własne * - przeciętna liczba wypożyczonych przez czytelnika książek w ciągu roku Rok Dynamika 1998 / 2008 Dynamika 2014/2008 Wnioski: Gmina zapewnia dostęp do szeroko rozumianej kultury na zadowalającym poziomie. Oferta kulturalna skierowana do mieszkańców gminy rozumiana jako liczba zespołów artystycznych i kół jest szeroka. Ponadto infrastruktura kulturalna gminy Zielonki w postaci sali widowiskowej stoi na stosunkowo dobrym poziomie. Co prawda Gmina dysponuje relatywnie małą liczbą bibliotek w przeliczeniu na 1000 mieszkańców i stosunkowo małym księgozbiorem, niemniej jednak w obliczu zachodzących zmian technologicznych znaczenie klasycznych wskaźników bibliotecznych traci na znaczeniu. Coraz częściej biblioteki stają się miejscem korzystania z bezpłatnego dostępu do Internetu, czy miejscem spotkań i imprez tematycznych niż punktem wypożyczania książek. Również z przeprowadzonej pod koniec 2015 roku ankietyzacji mieszkańców wynika, że ich ocena w tym zakresie jest pozytywna. Zgodnie z Raportem z badania jakości usług publicznych i jakości życia w gminach należących do KrOF, 74,8% mieszkańców gminy Zielonki jest zadowolona z możliwości uczestnictwa w ofercie kulturalnej i rozrywkowej. Na terenie gminy działa Centrum Integracji Społecznej, którego oferta jest szersza niż klasycznie rozumianej biblioteki. W Centrum Integracji Społecznej mieszkańcy gminy mogą również poza ofertą biblioteki korzystać z pracowni komputerowej z dostępem do Internetu, uczestniczyć w ogólnodostępnych zajęciach jogi, fitness, tanecznych i innych organizowanych przez Centrum Kultury, Promocji i Rekreacji. Ogólnie w gminie działa 37 różnych kół i zespołów artystycznych, co w zestawieniu z liczbą mieszkańców jest relatywnie szeroką ofertę kulturalną. Ponadto gmina dysponuje dobrze rozwiniętą infrastrukturą kulturalną w postaci sali widowiskowej. 68

69 13. Turystyka Baza turystyczna w gminie Zielonki w analizowanym okresie ( ) dysponowała średnio około 250 miejscami noclegowymi. Liczba dostępnych miejsc noclegowych w poszczególnych latach podlegała znacznym wahaniom: w 2013 roku baza turystyczna w gminie Zielonki oferowała 286 miejsc noclegowych natomiast w 2014 było to już 247 miejsc. Na tle pozostałych gmin powiatu krakowskiego wydaje się, że gmina dysponuje stosunkowo dobrze rozwiniętą bazą turystyczną. Wynika to przede wszystkim z wyższej liczby dostępnych miejsc noclegowych na 1000 mieszkańców (gmina Zielonki ok. 12 miejsc noclegowych/1000 mieszkańców, powiat krakowski ponad 5 miejsc/1000 mieszkańców). Należy zauważyć, że na tle całego województwa poziom dostępności miejsc jest relatywnie niski (Małopolska ponad 25 miejsc na 1000 mieszkańców). Oznacza to, że turystyka nie należy do wiodących gałęzi gospodarki w gminie Zielonki i powiecie krakowskim. W analizowanym okresie liczba udzielonych noclegów na terenie gminy Zielonki wahała się z tendencją spadkową. Pomiędzy 2009 roku a 2014 liczba udzielonych noclegów spadła ponad połowę. W tym samym czasie liczba noclegów udzielonych w całej Małopolsce wzrosła o ponad 37%. Dane te potwierdzają tezę o malejącym znaczeniu branży turystycznej w lokalnej gospodarce gminy Zielonki. Tabela 26:Turystyka w gminie Zielonki w latach r. Wnioski: Branża turystyczna nie należy do najważniejszych sektorów gospodarki gminy Zielonki. Co prawda gmina dysponuje stosunkowo dobrą bazą turystyczną na tle całego powiatu, ale w odniesieniu do całego województwa poziom dostępności miejsc noclegowych jest relatywnie niski. Turystyka na terenie gminy ma charakter jednodniowy i związana jest w większości z podróżami krakowian w kierunku Ojcowskiego Parku Narodowego. W okresie weekendowym, a także w słoneczne popołudnia trasa ta notuje znaczne obciążenie. W związku z tym zauważalny jest wzrost zapotrzebowania na infrastrukturę typu ścieżki rowerowe, place i punkty spoczynkowe, siłownie i inne urządzenia rekreacyjne, które służyły by zarówno mieszkańcom gminy jak i turystom podróżującym z Krakowa. 69

70 14. Ewaluacja wskaźników strategii W strategii rozwoju gminy Zielonki na lata władze gminy postawiły sobie za cel: zrównoważony rozwój ekonomiczny i cywilizacyjny gminy Zielonki. Poprawa jakości życia mieszkańców oraz budowanie wspólnoty i więzi między nimi (rozwój cywilizacyjny), a także utrwalenie i stabilizowanie podstawowych źródeł generowania przychodów (rozwój ekonomiczny) stały się podstawą do pogłębienia celu nadrzędnego w scenariuszach. Dla realizacji określonego wyżej celu nadrzędnego przewidziano trzy scenariusze, z których pierwsze dwa zakładały spełnienie postulatu rozwoju cywilizacyjnego, natomiast trzeci rozwoju ekonomicznego: Scenariusz I. Zapewnienie atrakcyjności gminy jako miejsca do mieszkania, osiedlania się, pracy i wypoczynku Scenariusz II. Zbudowanie więzi i wspólnoty między mieszkańcami gminy dla wykorzystania ich aktywności i potencjału Scenariusz III. Rozwój nieuciążliwej dla środowiska naturalnego oraz społeczności lokalnej przedsiębiorczości mieszkańców w celu zapewnienia stabilności i niezależności ekonomicznej gminy, nowych źródeł dochodu oraz miejsc pracy Scenariusze podzielone zostały na zadania, w ramach których zdefiniowano konkretne działania, które miały przyczynić się do zapewniania celu podstawowego. W ramach opracowanej strategii określone zostały zasady jej ewaluacji i monitoringu. Do każdego ze zdefiniowanych w ramach scenariuszy zadań zostały przypisane wskaźniki mające na celu ocenę stopnia ich realizacji. Dodatkowo zostały określone tzw. kamienie milowe czyli oczekiwane wartości poszczególnych wskaźników w latach 2014, 2018 i 2022 r. W ramach niniejszego opracowania dokonano również oceny stopnia realizacji zadań zdefiniowanych w ramach strategii r. Analizę przeprowadzono przede wszystkim w oparciu o Informację dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku Dane przedstawione w opracowaniu przekazanym przez Gminę nie podlegały weryfikacji pod kątem prawidłowości obliczeń ani przyjętej metodologii. Dodatkowo analiza została również uzupełniona o wybrane wskaźniki statystyczne za 2014 (przedstawione powyżej). Ocena stopnia realizacji strategii stanowi uzupełnienie przedstawionej powyżej analizy statystycznej. Ocena realizacji strategii rozwoju gminy została podzielona na rozdziały, analogicznie do skonstruowanych w poprzedniej strategii scenariuszy rozwoju. Scenariusz I. Zapewnienie atrakcyjności gminy jako miejsca do mieszkania, osiedlania się, pracy i wypoczynku W ramach pierwszego scenariusza zostało zdefiniowanych siedem głównych zadań, dla których wydzielone zostały zadania szczegółowe. Do głównych zadań w ramach tego scenariusz należą: Zadanie 1.1. Rozbudowa infrastruktury drogowej i komunikacji publicznej 70

71 Zadanie 1.2. Zadanie 1.3. Zadanie 1.4. Zadanie 1.5. Zadanie 1.6. Zadanie 1.7. Stała rozbudowa i modernizacja infrastruktury sieciowej Poprawa porządku i bezpieczeństwa publicznego Rozwój oferty reakcyjnej i turystycznej dla mieszkańców gminy i miasta Krakowa Poprawa estetyki gminy i rewitalizacja walorów kultury materialnej Tworzenie warunków do zaspokojenia wzrastających potrzeb mieszkańców Pomoc społeczna i rozwój podmiotów ekonomii społecznej Poniżej w tabelach przedstawiono wskaźniki przypisane do poszczególnych zadań oraz ich wartości w poszczególnych latach. Dodatkowo na podstawie danych dostępnych w bazach Głównego Urzędu Statystycznego uzupełniono część wskaźników dla 2014 roku. Dane te mogą w niektórych przypadkach odbiegać od wskaźników przedstawionych przez Urząd Gminy Zielonki. W tabelach poniżej znalazła się również informacja o kamieniach milowych tzn. oczekiwany wartościach poszczególnych wskaźników w 2014 roku. Tabela 27 Wartości bazowe i docelowe wskaźników Zadania 1.1 Rozbudowa infrastruktury drogowej i komunikacji publicznej Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki 71

72 Tabela 28 Wartości bazowe i docelowe wskaźników Zadania 1.2 Stała rozbudowa i modernizacja infrastruktury sieciowej Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki Tabela 29 Wartości bazowe i docelowe wskaźników Zadania 1.3 Poprawa porządku i bezpieczeństwa Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki 72

73 Tabela 30 Wartości bazowe i docelowe wskaźników Zadania 1.4 Rozwój oferty rekreacyjnej i turystycznej dla mieszkańców gminy i miasta Krakowa Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki Tabela 31 Wartości bazowe i docelowe wskaźników Zadania 1.5 Poprawa estetyki gminy i rewitalizacja walorów kultury materialnej Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki 73

74 Tabela 32 Wartości bazowe i docelowe wskaźników Zadania 1.6 Tworzenie warunków do zaspokojenia wzrastających potrzeb mieszkańców Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki Tabela 33 Wartości bazowe i docelowe wskaźników Zadania 1.7 Pomoc społeczna i rozwój podmiotów ekonomii społecznej Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki Z przedstawionych powyżej danych wynika, że większość zadań przewidzianych w ramach Scenariusza I udaje się Gminie realizować zgodnie z zakładanym w strategii planem. W szczególności Gmina zgodnie z założeniami realizuje takie zadania jak: rozbudowa i modernizacja dróg, poprawa bezpieczeństwa pieszych na drogach, 74

75 rozwój komunikacji publicznej z Krakowem, rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i wodociągowej, działania na rzecz modernizacji sieci energetycznej, tworzenie systemu odwodnieni, poprawa porządku i bezpieczeństwa, likwidacja dzikich wysypisk śmieci, tworzenie warunków do zaspokojenia potrzeb mieszkańców w zakresie działalności kulturalnej, rozwój oferty wolnego czasu, pomoc społeczna. O pozytywnych rezultatach podjętych przez Gminę działań w ramach ww. obszarów świadczy poprawa wartości wskaźników oraz osiągnięcie ich zakładanych poziomów. W szczególności dotyczy to następujących wskaźników: długość budowanych i zmodernizowanych dróg i chodników, liczba wybudowanych zatok i peronów i nowych punktów oświetlenia, liczba zrealizowanych wozokilometrów komunikacji publicznej a także liczba linii, przystanków i kursów komunikacji publicznej, długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz odsetek ludności korzystającej z tej infrastruktury, udział zmodernizowanej sieci elektrycznej i liczba nowych transformatorów, liczba odwodnień, liczba przeprowadzonych kontroli oraz spadająca liczba wykroczeń (innych niż drogowe), poziom wydatków na funkcjonowanie Ochotniczej Straży Pożarnej, procent odpadów zbieranych selektywnie oraz procent gospodarstw podpiętych do sieci kanalizacyjnej, poziom segregacji odpadów, ilość zebranych odpadów komunalnych oraz likwidacja dzikich wysypisk śmieci, rosnąca liczba imprez kulturalnych i ich uczestników (pomimo chwilowego spadku w liczbie imprez w2014 r., wg danych za 2015 r., liczba imprez wzrosła) liczba zajęć i grup zajęciowych strefy wolnego czasu. Należy zauważyć, że część wskaźników służących do ewaluacji strategii to wskaźniki ankietowe. Ankiety w tym zakresie nie zostały jeszcze przeprowadzone, w związku z czym brakuje niektórych niezbędnych wskaźników. Na 2016 rok planowane jest badanie ankietowe, wówczas dane te zostaną uzupełnione, a analiza stopnia realizacji strategii zaktualizowana. Część zadań nałożonych na Gminę w ramach opracowanej strategii jest realizowanych w wolniejszym tempie, albo nie przynoszą zakładanych rezultatów. Do takiego zadania należy m.in. rozbudowa infrastruktury edukacyjnej. Poziom bieżących nakładów remontowo-odtworzeniowych na infrastrukturę edukacyjną jest wyższy niż pierwotnie zakładano, jednak nie udało się uniknąć wzrostu liczebności klas w szkołach gimnazjalnych. Jak wykazano w analizie statystycznej problem rosnącej 75

76 liczebności klas w szkołach na terenie gminy Zielonki wynika z bardzo dynamicznego wzrostu liczby uczniów w szkołach na terenie gminy. W ramach strategii na lata zostały sformułowane dwa zadania w zakresie ochrony środowiska: Ekologia, dbałość o środowisko i edukacja w tym zakresie oraz Likwidacja dzikich wysypisk śmieci. W trakcie obowiązywania strategii znacznie zmieniły się uwarunkowania i zadania gminy w zakresie ochrony środowiska. Wprowadzone uregulowania prawne nałożyły na gminy dodatkowe obowiązki w tym zakresie. Zdefiniowane w ramach strategii wskaźniki i oczekiwane ich wartości straciły na aktualności. Niemniej jednak należy podkreślić, że praktycznie wszystkie zdefiniowane wskaźniki w tym zakresie zostały zrealizowane, w szczególności poziom segregacji odpadów czy liczba gospodarstw podpiętych do kanalizacji. Zadanie 1.4. Rozwój oferty rekreacyjnej j turystycznej dla mieszkańców gminy i miasta Krakowa nie jest możliwe do weryfikacji ze względu na brak danych statystycznych. Z informacji przedstawionych przez gminę wynika, że nie została formalnie powołana komórka odpowiedzialna za rozwój turystyki i rekreacji. Scenariusz II. Zbudowanie więzi i wspólnoty między mieszkańcami gminy dla wykorzystania ich aktywności i potencjału. Drugi scenariusz zdefiniowany w strategii rozwoju gminy Zielonki na lata przewiduje realizację trzech podstawowych zadań: Zadanie 2.1. Zadanie 2.2. Zadanie 2.3. Internet jako narzędzie komunikacji oraz budowa modułu internetowego zarządzania strategią, Budowanie więzi i wspólnoty między mieszkańcami gminy Poprawa komunikacji na linii Urząd Gminy - mieszkańcy W tabeli poniżej przedstawiono wskaźniki przypisane do poszczególnych zadań oraz ich wartości w poszczególnych latach. Dodatkowo na podstawie danych dostępnych w bazach Głównego Urzędu Statystycznego uzupełniono część wskaźników dla 2014 roku. W tabelach poniżej znalazła się również informacja o kamieniach milowych tzn. oczekiwany wartościach poszczególnych wskaźników w 2014 roku. 76

77 Tabela 34 Wartości bazowe i docelowe wskaźników z Zadania 2.1, Zadania 2.2 i Zadania 2.3 scenariusza II Zbudowanie więzi i wspólnoty między mieszkańcami gminy dla wykorzystania ich aktywności i potencjału. Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki Z danych przedstawionych w tabeli powyżej wynika, że podejmowane przez Gminę działania nie przynoszą poprawy wskaźników w zakładanym tempie. Co prawda wielkość bazy zebrana przez Gminę i liczba wejść na stronę internetowa osiągnęły zakładane w strategii poziomy, ale liczba osób korzystających z elektronicznej formy komunikacji jest mniejsza niż przewidywano w strategii (w 2015 udało się osiągnąć zakładany poziom). Ponadto nie wykonano także budowy modułu do zarządzania strategią. Wydaje się jednak, że internet nie stał się podstawową forma komunikacji z Urzędem Gminy jak przewidywano w strategii. We wrześniu 2012 i lipcu 2013 roku została przeprowadzona ankieta wśród mieszkańców gminy z której wynika, że tylko około 40% lokalnej społeczności chce załatwiać sprawy gminne przez internet. Oznacza to, że prawdopodobieństwo osiągnięcia wskaźnika na zakładanym poziomie 50% jest mało prawdopodobne. Należy jednak zauważyć, że Gmina udostępnia mieszkańcom możliwość załatwienia spraw przez internet liczba wniosków i spraw załatwianych tą drogą znacząco przekroczyła zakładany poziom. Wskaźniki realizacji zadań w zakresie budowania więzi i wspólnoty między mieszkańcami oraz poprawy ich komunikacji z Urzędem Gminy osiągnęły zakładane poziomy. Liczba osób biorących udział w imprezach gminnych zdecydowanie przekroczyła zakładany w strategii poziom. Również liczba aktywnych użytkowników systemu komunikacji jest wyższa niż wcześniej zakładano. Scenariusz III. Rozwój nieuciążliwej dla środowiska naturalnego oraz społeczności lokalnej przedsiębiorczości mieszkańców w celu zapewnienia stabilności i niezależności ekonomicznej gminny, nowych źródeł dochodu oraz miejsc pracy. 77

78 W ramach trzeciego scenariusza zdefiniowanego w strategii rozwoju gminy Zielonki na lata przewidziana została realizacja czterech podstawowych zadań: Zadanie 3.1. Zadanie 3.2. Zadanie 3.3. Zadanie 3.4. Kontynuacja działań na rzecz mikro i małej przedsiębiorczości Utrzymanie niskiej stopy bezrobocia Stymulowanie rozwoju punktów- handlowych (markety, centra handlowe) Rozwój turystyki Analogicznie jak w przypadku dwóch poprzednich scenariuszy w tabeli poniżej przedstawiono wskaźniki przypisane do poszczególnych zadań oraz ich wartości w poszczególnych latach. W tabelach poniżej znalazła się również informacja o kamieniach milowych tzn. oczekiwany wartościach poszczególnych wskaźników w 2014 roku. Tabela 35 Wartości bazowe i docelowe wskaźników z Zadania 3.1, Zadania 3.2, Zadania 3.3, Zadania 3.4 scenariusza III Rozwój nieuciążliwej dla środowiska naturalnego oraz społeczności lokalnej przedsiębiorczości mieszkańców w celu zapewnienia stabilności i niezależności ekonomicznej gminny, nowych źródeł dochodu oraz miejsc pracy. Źródło danych: Informacja dla wójta o stanie realizacji wskaźników Strategii Rozwoju Gminy Zielonki na lata w roku 2014, dane UG Zielonki Podejmowane przez Gminę działania w zakresie kontynuacji działań na rzecz mikro i małej przedsiębiorczości zdają się przynosić oczekiwane efekty. Liczba zarejestrowanych przedsiębiorstw utrzymują się na wyższym poziomie niż założono w strategii. Z danych przedstawionych przez Urząd Gminy wynika, że stopy bezrobocia utrzymuje się na niskim około 4-5% poziomie. Należy zauważyć, że pomiędzy danymi przedstawionymi przez Urząd Gminy a GUS jest pewna rozbieżność według GUS stopa bezrobocia w 2014 roku w gminie była o 2,9 p.p. niższa. Bezrobocie nie stanowi istotnego problemu społecznego na terenie gminy. W kwestii rozwoju turystyki urosła liczba tras spacerowych, jednak poziom tras rowerowych jest ciągle na niższym poziomie niż zakładany w kamieniu milowym. Gmina nie dysponuje danymi dotyczącymi liczby turystów, ale warto przytoczyć w tymi miejscu dane dotyczące liczby udzielonych 78