PRACE NAUKOWE Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
|
|
- Miłosz Grzelak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE NAUKOWE Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu RESEARCH PAPERS of Wrocław University of Economics Nr 412 Zarządzanie finansami firm teoria i praktyka Redaktorzy naukowi Adam Kopiński Paweł Kowalik Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2015
2 Redakcja wydawnicza: Aleksandra Śliwka Redakcja techniczna: Barbara Łopusiewicz Korekta: Justyna Mroczkowska Łamanie: Beata Mazur Projekt okładki: Beata Dębska Informacje o naborze artykułów i zasadach recenzowania znajdują się na stronach internetowych Publikacja udostępniona na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL) Copyright by Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2015 ISSN e-issn ISBN Wersja pierwotna: publikacja drukowana Zamówienia na opublikowane prace należy składać na adres: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu ul. Komandorska 118/120, Wrocław tel./fax ; econbook@ue.wroc.pl Druk i oprawa: TOTEM
3 Spis treści Wstęp... 9 Andrzej Babiarz: Zorganizowana część przedsiębiorstwa z branży gier komputerowych jako wkład do nowej spółki z udziałem funduszu VC (Organized part of a company from the computer games industry as a contribution to the new venture) Krystyna Brzozowska: Znaczenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego w rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego w Europie (A role of the European Investment Bank in European PPP development) Elżbieta Drogosz-Zabłocka, Agnieszka Kopańska: Partnerstwo publiczno-prywatne analiza korzyści dla interesu publicznego w przypadku wykorzystania w szkolnictwie zawodowym w Polsce (Public Private Partnership value for money in case of vocational education in Poland) Krzysztof Dziadek: Zarządzanie finansami projektów unijnych w świetle badań empirycznych (Financial management of projects co-financed from the EU in the light of empirical research) Anna Feruś: Wykorzystanie nowych modeli kapitalizacji do oceny spłaty kredytu przy równych ratach kapitałowo-odsetkowych na przykładzie Banku Pekao SA (Use of new models of capitalization for the evaluation of the credit equal installments of capital and interest on the example of Bank PEKAO S.A.) Piotr Figura: Zróżnicowanie płynności finansowej w zależności od wielkości przedsiębiorstwa (Diversity of financial liquidity depending on the size of an enterprise) Iwona Gorzeń-Mitka: Gender differences in risk management. Small and medium sized enterprise perspective (Różnice w zarządzaniu ryzykiem ze względu na płeć. Perspektywa małych i średnich przedsiębiorstw) Joanna Hady, Małgorzata Leśniowska-Gontarz: Analiza wydatków na ochronę zdrowia a kondycja zdrowotna polskiego społeczeństwa (Expenditures on healthcare system against health condition of Polish society) Dagmara Hajdys: System wsparcia partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce na tle systemów wybranych państw Unii Europejskiej (Poland s PPP support system as juxtaposed with the systems operating in selected countries) Jacek Kalinowski: The impact of the use of funding sources for targeted research projects on the accounting system of research institutes in Poland
4 6 Spis treści the results and analysis of the survey (Wpływ wykorzystania źródeł finansowania celowych projektów badawczych na system rachunkowości w instytutach badawczych w Polsce wyniki i analiza badań ankietowych). 118 Paweł Kowalik: Kryzys finansowo-gospodarczy a stan finansów publicznych nowych krajów członkowskich UE (Financial and economic crisis vs. the condition of public finances in new Member States of the EU) Paweł Kowalik, Małgorzata Kwiedorowicz-Andrzejewska: Poziome wyrównanie dochodów w Polsce na przykładzie Dolnego Śląska (Model of horizontal equalization in Poland example of Lower Silesian Voivodeship) Justyna Kujawska: Wydatki na opiekę zdrowotną a efekty zdrowotne analiza porównawcza krajów europejskich metodą DEA (Health care expenditures vs. health effects comparative analysis of European countries by DEA method) Agnieszka Kuś, Magdalena Pawlik: Wykorzystanie modelu regresji wielorakiej do określenia czynników kształtujących poziom kapitału obrotowego w przedsiębiorstwach przemysłowych (The application of multiple regression model for determining factors shaping the level of working capital in industrial companies) Jacek Lipiec: Risk of public family firms (Ryzyko giełdowych firm rodzinnych) Katarzyna Lisińska: Determinanty struktury kapitału na poziomie państwa na podstawie przeglądu literatury (Country-specific capital structure determinants. Review of the literature) Tomasz Łukaszewski, Wojciech Głoćko: Wpływ cen energii i systemu wsparcia na efektywność inwestycji wiatrowych w Polsce (Impact of selected instruments of energy market on wind farm efficiency in Poland) Barbara Michalak-Prymon: Zakres stosowania przez podmioty sektora bankowego dokumentu Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych (Implementation of corporate governance principles by the institutions supervised by the financial supervision authority) Ireneusz Miciuła: Methods for providing economic safety in business transactions in the context of currency risk (Metody zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego w transakcjach biznesowych w kontekście ryzyka walutowego) Magdalena Mikołajek-Gocejna: Willingness to disclose information versus investors expectations in companies listed on the Warsaw Stock Exchange (Skłonność spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie do ujawniania informacji a oczekiwania inwestorów) Dorota Starzyńska: Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw a przynależność do sektorów przemysłu wynikająca z różnych poziomów techniki w świetle badań ankietowych (Innovation activities in manufacturing enterprises by technology levels in the light of the survey)
5 Spis treści 7 Wacława Starzyńska, Magdalena Sobocińska: Ocena konkurencyjności rynku zamówień publicznych na przykładzie oprogramowania informatycznego (Evaluation of competitiveness of public procurement market on the example of computer software) Emilia Stola, Artur Stefański: The relation between the share of family enterprises in the credit portfolio and the quality of the entire bank credit portfolio and profitability of selected cooperative banks asset (Zależność między udziałem przedsiębiorstw rodzinnych w portfelu kredytowym a jakością całego portfela kredytowego i rentownością majątku wybranych banków spółdzielczych) Jarosław Szymański: Pozacenowe kryteria wyboru najkorzystniejszej oferty a nowelizacja prawa zamówień publicznych (Non-price criteria for selecting the best offer and amendment of the law on public procurement) Anna Wawryszuk-Misztal: Bezpośrednie koszty emisji akcji w pierwszej ofercie publicznej na GPW w Warszawie (Direct costs of share issuance in IPO on the Warsaw Stock Exchange) Paweł Wnuczak: Skuteczność rekomendacji wydawanych przez analityków giełdowych w okresach stagnacji na rynkach kapitałowych (Effectiveness of recommendations issued by stock market analysts in periods of stagnation on capital markets) Magdalena Załęczna: Przestrzenne rozmieszczenie inicjatyw partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce (Spatial distribution of Public Private Partnership s ideas in Poland) Danuta Zawadzka, Ewa Szafraniec-Siluta, Roman Ardan: Factors influencing the use of debt capital on farms (Czynniki wpływające na wykorzystanie kapitału obcego przez gospodarstwa rolne)
6 Wstęp Działalność gospodarcza, w skali zarówno makroekonomicznej, jak i mikroekonomicznej, składa się z gospodarki realnej wytwarzającej dobra i świadczącej usługi, w której kluczową rolę odgrywa szeroko rozumiana sfera finansów, obejmująca trzy zasadnicze grupy zagadnień: racjonalnego wyboru celów jednostek (organizacji) gospodarczych w aspekcie finansowym, optymalnych źródeł ich finansowania, a także efektywnego wykorzystania zgromadzonych zasobów finansowych. Procesy globalizacyjne, a także kryzysy polityczne i wojskowe, sytuacja gospodarcza w Unii Europejskiej spowodowana falą imigracji, załamanie w gospodarce chińskiej muszą być uwzględniane przy podejmowaniu bieżących i strategicznych decyzji finansowych. Ponadto okoliczności te przyczyniają się do powstawania niekorzystnych warunków gospodarowania przedsiębiorstw w sferze pozyskiwania kapitałów, a w skali makro mogą prowadzić do powiększania deficytu i długu publicznego. Warunki zewnętrzne i wewnętrzne wymuszają jeszcze większą koncentrację teorii i praktyki zarządzania finansami na problemach zarówno finansów publicznych, jak i finansów przedsiębiorstw. Chodzi mianowicie o takie zarządzanie finansami, które powoduje pomnażanie bogactwa właścicieli kapitału i jednocześnie prowadzi do wzrostu dobrobytu całych społeczności. Zagadnieniom tym poświęcone są artykuły opublikowane w niniejszym zeszycie Prac Naukowych. Problematyka poruszana w przedstawionych opracowaniach dotyczy między innymi następujących obszarów zarządzania finansami: pozyskiwania kapitałów przez inicjatywy partnerstwa publiczno-prywatnego, udziału venture capital, zarządzania finansami w jednostkach sektora publicznego, np. w służbie zdrowia, zarządzania ryzykiem w podmiotach gospodarczych, sterowania strukturą kapitału i płynnością finansową przedsiębiorstwa, finansowania działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, oceny efektywności inwestycji w odnawialne źródła energii, finansowych aspektów zamówień publicznych, finansów sektora bankowego oraz efektywności rynku kapitałowego. Artykuły wchodzące w skład niniejszej publikacji są związane z coroczną konferencją Zarządzanie finansami teoria i praktyka, organizowaną przez Katedrę Finansów Przedsiębiorstwa i Zarządzania Wartością oraz Katedrę Finansów Publicznych i Międzynarodowych Wydziału Zarządzania, Informatyki i Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu z udziałem pracowników naukowych z najważniejszych ośrodków akademickich w Polsce, przedstawicieli praktyki gospodarczej i gości zagranicznych. Konferencja ewoluowała od wąskiego niegdyś ujęcia zarządzania finansami firm do ujęcia szerszego, którego istotą jest objęcie różnych sfer działalności gospodarczej, w których zarządzanie finansami ma duże
7 10 Wstęp znaczenie. Dotyczy to finansów międzynarodowych, w tym finansów Unii Europejskiej, finansów centralnych (rządowych), finansów lokalnych (w tym jednostek samorządowych), finansów służb publicznych, jak również finansów wielu innych podmiotów gospodarczych. Jako redaktorzy naukowi książki w imieniu autorów i własnym wyrażamy głęboką wdzięczność recenzentom Paniom Profesor: Agacie Adamskiej, Aurelii Bielawskiej, Krystynie Brzozowskiej, Teresie Famulskiej, Małgorzacie M. Hybkiej, Wacławie Starzyńskiej, Paulinie Ucieklak-Jeż, oraz Panom Profesorom: Jerzemu Kitowskiemu, Jakubowi Marszałkowi i Jerzemu Różańskiemu za wnikliwe recenzje i cenne uwagi, które przyczyniły się do powstania publikacji na odpowiednio wysokim poziomie naukowym. Mamy nadzieję, że niniejsza lektura będzie inspiracją nie tylko do dalszych badań na ukowych, ale również do wdrażania innowacyjnych rozwiązań w zakresie finansów zarówno w sektorze przedsię biorstw, jak i w sektorze publicznym. Adam Kopiński, Paweł Kowalik
8 PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr Zarządzanie finansami firm teoria i praktyka ISSN e-issn Tomasz Łukaszewski Uniwersytet Szczeciński tomasz.lukaszewski@wneiz.pl Wojciech Głoćko EPA WIND spółka z o.o. w.glocko@epawind.pl WPŁYW CEN ENERGII I SYSTEMU WSPARCIA NA EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI WIATROWYCH W POLSCE IMPACT OF SELECTED INSTRUMENTS OF ENERGY MARKET ON WIND FARM EFFICIENCY IN POLAND DOI: /pn Streszczenie: Rynek energetyki wiatrowej w ostatnim dziesięcioleciu rozwijał się w Polsce bardzo dynamicznie, co w znacznym stopniu wynikało z polityki państwa wspierającej inwestycje w odnawialne źródła energii. W artykule podjęto kwestię wpływu wybranych instrumentów rynku energetycznego na efektywność ekonomiczną farm wiatrowych. Celem artykułu jest identyfikacja głównych czynników determinujących efektywność inwestycji wiatrowych oraz charakterystyka tych spośród nich, które kształtowane są przez państwo. Przedstawiony problem ma istotne znaczenie w kontekście przygotowywanych zmian systemu wsparcia dla OZE. Słowa kluczowe: ocena efektywności, farmy wiatrowe, rynek energii. Summary: The construction of a wind farm in Poland is a investment project assessed in terms of economic apprisal. The paper discusses the impact of selected instruments of energy policy on the economic efficiency of wind farms. The purpose of the paper is to identify the main factors determining the profitability of wind farms, and to present thier characteristics. Presented issue has significant value in the context of the prepared changes in support system for renewable energy. Keywords: efficiency assessment, wind farms, energy market. 1. Wstęp Farma wiatrowa jest jednostką lub zespołem jednostek wytwórczych (elektrowni) wykorzystujących siłę wiatru do wytwarzania energii elektrycznej, przyłączonych do sieci w jednym miejscu przyłączenia. Z ekonomicznego punktu widzenia budowa
9 Wpływ cen energii i systemu wsparcia na efektywność inwestycji wiatrowych w Polsce 217 elektrowni wiatrowej stanowi inwestycję rzeczową, której opłacalność powinna podlegać ocenie zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania. Na rentowność inwestycji wpływa szereg czynników, wśród których istotną rolę odgrywają instrumenty polityki energetycznej państwa. W artykule podjęto problem wpływu wybranych narzędzi rynku energetycznego na efektywność farm wiatrowych w Polsce. Dla nakreślenia szerszego tła artykuł rozpoczęto od przedstawienia uwarunkowań dokonywania oceny farm wiatrowych. Spośród opisanych problemów metodycznych do analizy wybrano zagadnienie szacowania przepływów pieniężnych generowanych przez farmę. Skoncentrowano się zwłaszcza na identyfikacji czynników wpływających na wielkość przepływów z inwestycji. Wśród nich szczególną rolę odgrywają cena energii elektrycznej i system wsparcia dla źródeł odnawialnych (OZE). Czynniki te są jednocześnie instrumentami, za pomocą których państwo oddziałuje na energetykę. W dalszej części artykułu opisano działanie rynku energetycznego i przedstawiono charakterystykę wpływu powyższych czynników na efektywność inwestycji wiatrowych. 2. Uwarunkowania oceny efektywności inwestycji wiatrowych Budowa farmy wiatrowej, podobnie jak każdy projekt inwestycyjny, powinna być poprzedzona oceną efektywności ekonomicznej. Polega ona na oszacowaniu wartości składników inwestycji, wyborze najwłaściwszej metody kalkulacji, przeprowadzaniu obliczeń efektywności i ryzyka oraz podjęciu decyzji inwestycyjnej. Poprawność metodyczna oceny wymaga udzielenia odpowiedzi na następujące pytania: Kto dokonuje oceny? Co jest oceniane? Kiedy ocena jest dokonywana? W jakim celu ocena jest dokonywana? W jaki sposób ocena jest dokonywana? Uzyskanie odpowiedzi na powyższe pytania pozwala określić przedmiot oceny, podmiot oceniający, czas i cel dokonywania oceny, mierniki stanowiące kryteria oceny oraz metody, za pomocą których ocena zostanie dokonana. Przy czym dobór kryteriów i metod oceny zależy od jej celu, przedmiotu, podmiotu i czasu dokonywania [Cypryjański 2008]. Podmiotami przeprowadzającymi ocenę efektywności farm wiatrowych są deweloperzy, banki oraz inwestorzy. Wynika to ze sposobu finansowania inwestycji wiatrowych w Polsce: proces realizacyjny farmy wiatrowej składa się z oddzielnych etapów, wykonywanych i finansowanych przez różne podmioty gospodarcze. Inwestycja inicjowana jest przez firmę deweloperską, która wykonuje prace o charakterze projektowym związane z uzyskaniem pozwolenia na budowę. Zazwyczaj tworzona jest do tego spółka celowa, której aktywami stają się dokumenty, pozwolenia, umowy oraz projekty techniczne wymagane do wybudowania i uruchomienia farmy wiatrowej. Następnie spółka-projekt jest sprzedawana inwestorowi docelowemu, prze-
10 218 Tomasz Łukaszewski, Wojciech Głoćko ważnie koncernowi energetycznemu, który wykonuje lub zleca wykonanie prac budowlanych i wykonawczych. Ponieważ koszt inwestycji sięga kilku mln zł za 1 MW mocy farmy, dlatego stroną transakcji są również banki kredytujące to przedsięwzięcie. Po zakończeniu prac budowlanych inwestor wybiera operatora odpowiedzialnego za zarządzanie farmą. Następuje rozruch farmy i rozpoczyna się etap operacyjny polegający na produkcji i sprzedaży energii elektrycznej. Etap operacyjny planowany jest zazwyczaj na 20 lat, podczas gdy okres kredytowania inwestycji wynosi do 10 lat. Ze względu na cel ocenę efektywności można podzielić na bezwzględną oraz względną. Ocena bezwzględna służy do określenia, czy nakłady poniesione na realizację projektu są ekonomicznie uzasadnione. Ocena względna, określana również jako relatywna, polega na porównywaniu efektywności różnych projektów lub ich wariantów i wiąże się z podejmowaniem decyzji dotyczących wyboru najlepszego z nich. Podmioty dokonujące oceny efektywności farm kierują się różnymi przesłankami. Deweloperzy oceniają efektywność projektów przed wyborem danej lokalizacji. Dokonują także oceny projektów, ich wariantów lub wyodrębnionych części na potrzeby zarządzania procesem realizacyjnym. Bankom ocena efektywności służy do określenia warunków kredytowania przedsięwzięcia. Inwestorzy oceniają efektywność projektu farmy wiatrowej przed podjęciem decyzji o jego zakupie. Czas dokonywania oceny stanowi kryterium jej podziału na retrospektywną (ex post) i prospektywną (ex ante). W przypadku inwestycji wiatrowych pomiędzy przedmiotem i czasem dokonywania oceny inwestycji wiatrowych zachodzi szczególny związek. W zależności od stopnia zaawansowania procesu inwestycyjnego przedmiotem oceny są albo funkcjonujące elektrownie, albo dokumenty i prawa, na podstawie których farmy mają być dopiero zbudowane. Ocena dokonywana na etapie operacyjnym poprzedza każdą transakcję sprzedaży farmy, nawet w przypadku gdy realizowana jest w ramach spółek powiązanych kapitałowo ze sprzedającym. W okresie eksploatacji również występują przesłanki do szacowania wartości farmy. Banki mogą żądać aktualizacji wyceny wybudowanej elektrowni stanowiącej podstawowe zabezpieczenie udzielonego kredytu. W przypadku gdy farma wiatrowa stanie się przedmiotem obrotu rynkowego, strony transakcji mogą zlecać oszacowanie wartości przedmiotu sprzedaży, aby mieć podstawię do negocjacji i ustalenia wartości [Bęben, Chmielewski 2012, s. 5-22]. Ocena farmy znajdującej się na etapie projektowym i mającej postać spółki SPV dokonywana jest na potrzeby transakcji kupna-sprzedaży zawieranej pomiędzy deweloperem a inwestorem, z udziałem banku. Ta sytuacja jest szczególnie trudna z punktu widzenia oceny, ponieważ projekt farmy jako taki nie generuje przychodów. Rodzi to potrzebę opracowania sposobów oraz metod służących do szacowania efektywności inwestycji na etapie projektowym. Aktywami stanowiącymi przedmiot transakcji handlowej są wszelkie prawa do umów dzierżaw nieruchomości, prawa do umowy umożliwiającej przyłączenie elektrowni do krajowej sieci elektroenergetycznej, wyniki badań wietrzności oraz pozwolenia i zgody wydawane przez
11 Wpływ cen energii i systemu wsparcia na efektywność inwestycji wiatrowych w Polsce 219 organy administracyjne, w tym pozwolenie na budowę farmy. Wartość tych aktywów zależy od wielkości przepływów pieniężnych, jakie może wygenerować farma wiatrowa zbudowana na ich podstawie. Oznacza to, że warunkiem dokonania oceny efektywności farmy na etapie projektowym jest identyfikacja i wartościowe oszacowanie czynników wpływających na wartość farmy na etapie operacyjnym. Zagadnienie to zostanie opisane w kolejnym punkcie. 3. Czynniki wpływające na efektywność farmy wiatrowej Energetyka wiatrowa opiera się na wykorzystaniu siły wiatru do produkcji energii elektrycznej. Wiatr jest zjawiskiem atmosferycznym polegającym na ruchu cząstek powietrza wywołanym nierównomiernym nagrzewaniem powierzchni Ziemi przez promieniowanie słoneczne. Ogrzane powietrze unosi się ku górze i jego miejsce zajmowane jest przez masy chłodnego powietrza. Na proces cyrkulacji powietrza wypływają takie czynniki, jak ruch wirowy Ziemi, nierównomierne rozmieszczenie lądów i wody na powierzchni kuli ziemskiej, nierówne naświetlenie różnych terenów, ukształtowanie terenu oraz inne. Wszystkie one sprawiają, że wiatr wieje z różnym natężeniem oraz z różnych kierunków na różnych terenach, a dodatkowo parametry te zmieniają się w czasie. Wykorzystanie wiatru jako siły napędowej polega na przejęciu części niesionej energii przez śmigło silnika turbiny. Wiatr przepływając przez obszar śmigła, wprawia je w ruch obrotowy, powodując, że energia kinetyczna zamieniana jest na mechaniczną, a ta przekształcana dalej w generatorze na elektryczną. Wielkość przepływów pieniężnych farmy wiatrowej zależy od: wielkości energii wytworzonej przez farmę, cen energii, systemu wsparcia dla energii odnawialnej, poziomu kosztów operacyjnych, wielkości nakładów inwestycyjnych. Diagram przedstawiający wpływ poszczególnych czynników na efektywności farmy wiatrowej mierzoną metodą NPV pokazano na rys. 1. Wielkość energii wyprodukowanej przez farmę wiatrową jest zdeterminowana prędkością wiatru oraz produktywnością zainstalowanych turbin. Prędkość wiatru stanowiąca główny czynnik wpływający na wielkość produkcji energii zależy od warunków geograficznych, a także od wysokości nad poziomem gruntu (rośnie wraz z wysokością) oraz tzw. szorstkości terenu. Z kolei na produktywność farmy wiatrowej wpływa LICZBA i moc zainstalowanych turbin. To zaś zależy od wielkości obszaru farmy, a także parametrów technicznych zastosowanych urządzeń, takich jak wysokości wieży czy średnica wirnika. Wybór lokalizacji zdeterminowany jest dostępnością gruntów, które mogą być przeznaczone pod energetykę wiatrową, uwarunkowaniami przyrodniczymi i społecznymi oraz technicznymi możliwościami przyłączenia farmy do sieci elek-
12 220 Tomasz Łukaszewski, Wojciech Głoćko Prognozy wiatru Charakterystyka turbin wiatrowych Historyczne dane dot. cen energii Miesięczna produkcja energii Prognoza cen energii Dopłaty z systemu wsparcia Przychody ze sprzedaży energii Koszty operacyjne Koszty inwestycyjne Przepływy pieniężne Wartość bieżąca netto NPV Rys. 1. Czynniki wpływające na efektywność inwestycji wiatrowej Źródło: opracowanie własne. troenergetycznej. W Polsce rozłożenie geograficzne elektrowni pokrywa się z występowaniem najkorzystniejszych warunków wietrznych. Najwięcej elektrowni wiatrowych znajduje się w województwie zachodniopomorskim (1154 MW), pomorskim (460 MW) i kujawsko-pomorskim (454 MW) [TPA Horwath, PAIiIZ, kancelaria prawna BSJP, 2012]. Można stwierdzić, że zasadniczy wpływ na wielkość produkcji energii mają lokalizacja farmy, panujące tam długookresowe warunki wietrzne oraz liczba, moc i rodzaj zastosowanych turbin. Inwestor, oceniając projekt przed podjęciem decyzji inwestycyjnej, jest w stanie, na podstawie dostępnych danych, oszacować produktywność farmy. Wielkość przepływów pieniężnych zależy w takim wypadku od długookresowych prognoz dotyczących ceny energii oraz zasad funkcjonowania systemu wsparcia dla OZE. Oba te elementy, regulowane przez państwo w ramach rynku energetycznego, stanowią istotny czynnik ryzyka inwestycyjnego. Opis ich wpływu na efektywność farmy przedstawiony zostanie w kolejnych punktach.
13 Wpływ cen energii i systemu wsparcia na efektywność inwestycji wiatrowych w Polsce Wpływ instrumentów rynku energii na efektywność inwestycji wiatrowych 4.1. Funkcjonowanie rynku energii odnawialnej w Polsce Obrót energią elektryczną w Polsce jest realizowany za pośrednictwem zorganizowanego rynku energii, stanowiącego zbiór mechanizmów oraz zasad regulujących zawieranie transakcji kupna i sprzedaży energii elektrycznej przez uczestniczące podmioty. Zadaniem rynku jest zapewnienie racjonalnych cen, niezawodnych dostaw energii o wysokich parametrach jakościowych oraz zagwarantowanie rynkowych rentowności podmiotów funkcjonujących w elektroenergetyce [Szczygieł 2003]. Ramy prawne dla funkcjonowania rynku energii w Polsce określa ustawa Prawo energetyczne oraz towarzyszące jej akty wykonawcze Ministra Gospodarki i Ministra Środowiska. Rynek energii elektrycznej w Polsce funkcjonuje na dwóch zasadniczych poziomach: hurtowym i detalicznym. Na rynku hurtowym występują producenci oraz odbiorcy hurtowi, na rynku detalicznym producenci energii oferują odbiorcom dostawę energii, konkurując ze sobą ceną, warunkami dostawy oraz usługami dodatkowymi. Każdy z tych rynków składa się z dwóch obszarów: konkurencyjnego i regulowanego. W obszarze konkurencyjnym występuje obrót energią elektryczną na warunkach konkurencyjnych, natomiast w jego obszarze regulowanym świadczenie regulacyjnych usług systemowych i generacja wymuszona normowane są odpowiednimi instrukcjami i regulaminami, a dostarczanie i sprzedaż energii elektrycznej odbywa się zgodnie z taryfami zatwierdzonymi przez prezesa URE [Szczygieł 2003]. Rynkowy obrót energią elektryczną odbywa się za pomocą transakcji zakupu (sprzedaży) energii elektrycznej obejmujących różne okresy. W transakcjach określona jest ilość energii, miejsce i czas jej dostarczania oraz cena. Ze względu na formy handlu rynek energii podzielony jest na trzy segmenty: kontraktowy, giełdowy bilansujący. Handel energią na rynku kontraktowym odbywa się na podstawie dwustronnych umów sprzedaży energii zawieranych bezpośrednio pomiędzy wytwórcami energii a firmami handlującymi energią oraz klientami finalnymi. Warunki handlowe (m.in. ceny sprzedaży/kupna energii elektrycznej, ilość, terminy dostaw) zależą od wyniku negocjacji między stronami kontraktu. Giełdowy handel energią w Polsce realizowany jest za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii (TGE). Obejmuje on zarówno transakcje bieżące, i jak kontrakty terminowe. Transakcje bieżące realizowane na Rynku Dnia Następnego (RDN) dotyczą dnia przed dobą, w której następuje fizyczna dostawa energii. Uczestnicy RDN wysyłają zlecenia kupna lub sprzedaży dla poszczególnych godzin, na podstawie których tworzone są krzywe podaży oraz popytu umożliwiające wyznaczenie cen
14 222 Tomasz Łukaszewski, Wojciech Głoćko transakcyjnych (cen równowagi) 1. Na TGE funkcjonuje również Rynek Terminowy Towarowy Energii Elektrycznej, na którym notowane są kontrakty terminowe na dostawę energii elektrycznej. Transakcje zawierane są na rok, miesiąc, kwartał, a czasem tydzień przed terminem dostawy. Rynek kontraktów terminowych dotyczy kontraktów standardowych (np. futures) oraz kontraktów indywidualnych uzgodnionych między stronami. Ponadto TGE prowadzi obrót prawami majątkowymi wynikającymi ze świadectw pochodzenia energii (RPM) oraz uprawnieniami do emisji C02 (RUE) 2. Rynek bilansujący jest specyficznym obszarem rynku energii, na którym następuje bilansowanie różnic pomiędzy transakcjami zawartymi między poszczególnymi uczestnikami rynku a rzeczywistym zapotrzebowaniem na energię elektryczną Cena sprzedaży energii elektrycznej W aktualnych warunkach gospodarczych produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w Polsce jest nieopłacalna finansowo i wymaga dotowania. Dla przykładu wytworzenie jednostki mocy w elektrowniach wiatrowych jest ok. trzykrotnie droższe niż w elektrowniach węglowych. Wsparcie dla energetyki opartej na OZE jest uzasadniane przede wszystkim potrzebami wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrony środowiska naturalnego. Systemowe wsparcie dla OZE wynika również z przyjętych przez Polskę zobowiązań do prowadzenia polityki spójnej ze strategią Unii Europejskiej, zakładającą stały wzrost udziału energii produkowanej ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego 2009/28/WE udział OZE w produkcji energii w Polsce do roku 2020 powinien wynosić co najmniej 15%. Wymaga to ustanowienia odpowiednich mechanizmów wsparcia. Aktualnie 3 obowiązuje system oparty na obowiązkowym zakupie energii elektrycznej wytworzonej w OZE przez sprzedawcę z urzędu oraz świadectwach pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej w źródle odnawialnym. Przepisy ustawy Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. z późniejszymi zmianami stanowią, że operator, na obszarze działania którego nastąpiło przyłączenie jednostki OZE do sieci, jest zobowiązany do zakupu całości zaoferowanej energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii po średniej cenie sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym w poprzednim roku kalendarzowym. Cena ta ustalana jest na podstawie zapisów ustawy Prawo energetyczne przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i corocznie publikowana. Algorytm obliczania średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym oparty jest na wolumenie oraz wartości energii sprzedanej przez wytwórców i spółki 1 html z dnia 2011/1/24. 2 Tamże. 3 Od 1 października 2005 roku.
15 Wpływ cen energii i systemu wsparcia na efektywność inwestycji wiatrowych w Polsce 223 obrotu w konkurencyjnych segmentach krajowego hurtowego rynku energii elektrycznej, tj. do spółek obrotu w ramach kontraktów dwustronnych oraz na giełdę energii 4. Procedura wyznaczania ceny nie uwzględnia sprzedaży energii elektrycznej na rynku bilansującym ze względu na techniczny charakter tego segmentu rynku 5. Tabela 1 zawiera zestawienie średnich cen sprzedaży energii na rynku konkurencyjnym w latach , opublikowanych przez prezesa URE, oraz ich zmian. Tabela 1. Zestawienie cen sprzedaży energii na rynku konkurencyjnym Rok Cena zł/mwh 119,70 128,80 155,44 197,21 195,32 198,90 201,36 181,55 163,58 Zmiana % 7,60% 20,68% 26,87% -0,96% 1,83% 1,24% -9,84% -9,90% Źródło: opracowanie własne. Jak wynika z zestawienia, w latach cena energii dynamicznie rosła, przez następne trzy kolejne lata utrzymywała się mniej więcej na stałym poziomie, a w ostatnich dwóch latach obserwujemy jej spadek. Obecnie obowiązująca cena została ogłoszona w komunikacie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 30 marca 2014 r., zgodnie z którym średnia cena na rynku konkurencyjnym w 2014 r. wyniosła 163,58 zł MWh System wsparcia OZE w Polsce Do czasu uchwalenia nowej ustawy wsparcie dla OZE realizowane jest za pomocą dotychczasowego systemu świadectw pochodzenia dotyczących różnych rodzajów energii i noszących umowne nazwy certyfikatów. Dla usystematyzowania wprowadzono dla nich kolory, każdemu przyporządkowując inne źródło energii. Pozwala to odróżnić pochodzenie wyprodukowanej i sprzedawanej energii elektrycznej. Mechanizm dopłat do energetyki wiatrowej realizowany jest za pomocą zielonych certyfikatów. Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną i sprzedające ją odbiorcom końcowym zobowiązane są wykazać, że określony procentowy udział energii elektrycznej pochodzi ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z rozporządzeniem ministra gospodarki wysokość tego udziału ma w 2015 roku wynieść 11,9%, w ,4%, a w ,9% 6. Przedsiębiorstwa energetyczne, które nie są w stanie wyprodukować we własnym zakresie odpowied- 4 Informacja (nr 10/2012) w sprawie średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym, 5 Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, 2013, Informacja nr 8/2013 w sprawie średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym za rok Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. o świadectwach pochodzenia OZE (Dz.U nr 156, poz. 969).
16 224 Tomasz Łukaszewski, Wojciech Głoćko niej ilości zielonej energii, zobowiązane są przedstawić prezesowi URE do umorzenia świadectwa pochodzenia zakupione za pośrednictwem TGE lub wnieść opłatę zastępczą w formie pieniężnej z przeznaczeniem dla Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w wysokości określonej przez prezesa URE. W tabeli 2 przedstawiono kształtowanie się wysokości opłaty zastępczej w latach Zgodnie z zapisami nowej ustawy o OZE wysokość opłaty zastępczej zostanie w najbliższych latach zamrożona. Tabela 2. Wysokość opłaty zastępczej w latach Rok Kwota opłaty PLN/MWh 248,46 258,89 267,95 274,92 286,74 297,4 300,03 300,03 Źródło: opracowanie własne. Certyfikaty pochodzą od producentów OZE, którzy otrzymują je za każdą wytworzoną jednostkę czystej energii. Wydawane są na wniosek wytwórców OZE przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, za pośrednictwem operatora energetycznego. Ze świadectw pochodzenia wynikają prawa majątkowe, które mogą być sprzedawane i kupowane za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii (TGE). Prawa majątkowe nie mają formy materialnej, są wyłącznie zapisem elektronicznym na koncie ewidencyjnym producenta w Rejestrze Świadectw Pochodzenia (RŚP) prowadzonym przez Towarową Giełdę Energii. Liczba praw majątkowych otrzymanych przez producenta OZE odpowiada ilości energii wykazanej w danym świadectwie pochodzenia, przy czym jedno prawo majątkowe odpowiada 1 kwh energii elektrycznej. Przeniesienie praw majątkowych następuje z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu w rejestrze świadectw pochodzenia. Do obrotu prawami majątkowymi dopuszczone są podmioty będące członkami RŚP oraz domy maklerskie mające stosowne uprawnienia do handlu nimi. Wyróżniamy dwa rodzaje praw majątkowych do świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w OZE: PMOZE dla energii, której produkcja rozpoczęła się przed 1 marca 2009 r. PMOZE_A dla energii, której produkcja rozpoczęła się po 1 marca 2009 r. Prawa majątkowe notowane są dwa razy w tygodniu, w systemie kursu jednolitego oraz notowań ciągłych. Dla transakcji, których przedmiotem są prawa majątkowe PMOZE oraz PMOZE_A, Towarowa Giełda Energii prowadzi następujące indeksy: OZEX dla transakcji sesyjnych, których przedmiotem są prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w OZE przed 1 marca 2009 roku; OZEX_A dla transakcji sesyjnych, których przedmiotem są prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w OZE po 1 marca 2009 roku;
17 Wpływ cen energii i systemu wsparcia na efektywność inwestycji wiatrowych w Polsce 225 OZEX_TP dla transakcji pozasesyjnych, których przedmiotem są prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w OZE przed 1 marca 2009 roku; OZEX_A_TP dla transakcji pozaposesyjnych, których przedmiotem są prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w OZE po 1 marca 2009 roku; OZEX_POLPX łączący dane z obrotu sesyjnego i pozasesyjnego; OZEX_A_POLPX łączący dane z obrotu sesyjnego i pozasesyjnego. Wartości indeksów obliczane są w postaci ceny średniej ważonej wolumenem ze wszystkich transakcji kontraktem na sesji giełdowej (lub pozagiełdowej). Ceny praw majątkowych kształtowe są poprzez równoważenie popytu i podaży za pośrednictwem TGE, ale pośrednio ich wartość zdeterminowana jest przez wysokość opłaty zastępczej, corocznie waloryzowanej wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanym przez GUS. Wartości praw majątkowych dla instrumentu PMOZE_A w latach wyrażone za pomocą indeksów OZEX_A oraz OZEX_A_TP przedstawiono na rys Rys. 2. Czynniki wpływające na efektywność inwestycji wiatrowej Źródło: opracowanie własne. Przez większość okresu, w którym funkcjonowało wsparcie dla OZE, cena zielonych certyfikatów była zbliżona do wartości opłaty zastępczej. Na przykład wysokość opłaty zastępczej na rok 2012 została ustalona na poziomie 286,74 zł/mwh, natomiast średnia cena praw majątkowych do świadectw pochodzenia w pierwszym półroczu 2012 roku kształtowała się na poziomie 271,43 zł/mwh. Jednakże w 2013 roku nastąpiło załamanie na rynku certyfikatów, które doprowadziło do dużego spadku ich giełdowej wartości. W lipcu 2015 cena praw majątkowych w notowaniach sesyj- 7 W analizowanym okresie na TGE nie zanotowano transakcji instrumentem OZEX.
18 226 Tomasz Łukaszewski, Wojciech Głoćko nych (indeks OZEX_A) spadła do 106,51 zł/mwh. Jednocześnie wartość opłaty zastępczej na ten rok wynosi 300,03 zł/mwh, zatem jest blisko trzykrotnie wyższa. Przyczynę problemu stanowi nadpodaż zielonych certyfikatów. Towarowa Giełda Energii podała, że na koniec I kwartału 2015 zgromadziła świadectwa odpowiadające produkcji 17 TWh zielonej energii, z czego świadectwa na 5,9 TWh oczekiwały na decyzję URE o umorzeniu, a odliczając świadectwa za produkcję w 2015 roku, należy stwierdzić, że nadwyżka świadectw za 2014 r. wyniosła na koniec marca br. 9,6 TWh 8. Aktualny system dotowania wymaga rekonstrukcji, ponieważ regulujące go przepisy prawa energetycznego nie uwzględniają w pełni wymogów nałożonych dyrektywą 2009/28/WE. Prace legislacyjne nad opracowaniem nowej ustawy o odnawialnych źródłach energii trwają od początku 2011 roku. Po kilkukrotnych zmianach zapisów projekt ustawy został skierowany pod obrady Sejmu 8 lipca 2014 roku. Zgłoszony projekt ustawy OZE zakłada przejście z systemu zbywalnych świadectw pochodzenia do systemu aukcyjnego. Zgodnie z nim wsparcie ma być przyznawane w wyniku elektronicznych aukcji zarządzanych przez Prezesa URE co najmniej raz w roku oddzielnie dla energii elektrycznej wytworzonej w instalacjach odnawialnego źródła energii o mocy do 1 MW i powyżej 1 MW. Przedmiotem aukcji będzie cena wytwarzania 1 MWh energii elektrycznej przez 15 lat. Producent, który złoży ofertę o najniższej cenie, wygrywa aukcję i będzie zobowiązany do produkcji energii elektrycznej w ilości określonej w aukcji. Ilość energii, jaka zostanie sprzedana w drodze aukcji, będzie każdorazowo określana przez Radę Ministrów. Ceny referencyjne będą ustalane oddzielnie dla poszczególnych źródeł i mocy instalacji przez Ministra Gospodarki. Łączny okres wsparcia dla instalacji objętych systemem aukcyjnym będzie wynosił 15 lat, nie dłużej niż do 31 grudnia 2035 roku, z wyjątkiem elektrowni wiatrowych na morzu, które mogą sprzedawać energię w drodze aukcji do 31 grudnia 2040 roku. Po tym okresie planowana jest kolejna zmiana systemu wsparcia [Czuryszkiewicz, Dolatowski 2015]. W chwili pisania artykułu nie jest znana data wejścia w życie ustawy. Nowym mechanizmem wsparcia mają zostać objęci wszyscy wytwórcy rozpoczynający produkcję po wejściu w życie ustawy OZE. Instalacje działające przed wejściem w życie nowych zasad oraz instalacje zmodernizowane po tej dacie będą miały możliwość pozostania przy systemie opartym na świadectwach pochodzenia lub przystąpienia do mechanizmu aukcyjnego. Dla wytwórców energii, którzy pozostaną przy dotychczasowym systemie, określono, że obowiązek ilościowy energii OZE wynikającej ze świadectw pochodzenia będzie wynosił 20% i może być obniżony w drodze rozporządzenia. Jednocześnie wysokość jednostkowej opłaty zastępczej została zamrożona na poziomie 300,03 zł za 1 MWh. Zaproponowano również mechanizm mający na celu zapobieganie nadpodaży świadectw pochodzenia [TPA Horwath, PAIiIZ, kancelaria prawna BSJP, 2014]. 8 html z dnia 2011/1/24.
19 Wpływ cen energii i systemu wsparcia na efektywność inwestycji wiatrowych w Polsce Zakończenie Istotnym czynnikiem wpływającym na powstawanie i funkcjonowanie elektrowni wiatrowych są uwarunkowania ekonomiczne, kształtowane przez państwo za pomocą narzędzi polityki energetycznej. W latach obserwowano w Polsce dynamiczny rozwój rynku energetyki odnawialnej. W podanym okresie moc zainstalowanych urządzeń wzrosła z 83 do 3833 MW. Według danych Urzędu Regulacji Energetyki na koniec 2014 roku w Polsce znajdowały się 902 instalacje wiatrowe, które w 2013 roku wyprodukowały 6004 GWh energii, co stanowi 3,7% całkowitej energii elektrycznej wyprodukowanej w kraju. Taki stan rzeczy wynikał z dwóch zasadniczych powodów. Po pierwsze, rynek energetyki wiatrowej w Polsce nie był wcześniej eksploatowany, nie istniały istotne bariery wejścia, a wybór miejsc dostępnych pod inwestycje był szeroki. Inwestor mógł zatem wybrać lokalizację zapewniającą optymalne warunki wietrzne, co gwarantowało wysoką produktywność farmy. Po drugie, ze względu na konieczność spełnienia w określonym czasie norm unijnych dotyczących udziału produkcji energii odnawialnej, inwestorzy korzystali z systemu wsparcia finansowego ze strony państwa. Polegało ono na gwarancjach zakupu całej wyprodukowanej w farmach energii po ustalonej cenie oraz możliwości uzyskania dodatkowych przychodów ze sprzedaży świadectw pochodzenia. Dzięki takiej polityce inwestycje w energetyce odnawialnej w Polsce przynosiły wysoką stopę zwrotu, przez co stanowiły atrakcyjną formę alokacji kapitału dla koncernów energetycznych. W artykule podjęty został temat oddziaływania państwa na efektywność ekonomiczną farm wiatrowych w Polsce za pośrednictwem wybranych instrumentów rynku energetycznego: ceny energii oraz systemu zielonych certyfikatów. Każdy z tych mechanizmów wpływa na opłacalność farm wiatrowych w inny sposób. Cena, po której producenci sprzedają energię pochodzącą ze źródeł odnawialnych, określana jest dla danego roku na podstawie cen energii z rynku konkurencyjnego z roku poprzedniego. W latach wahała się ona między 119,70 zł a 201,36 zł za MWh. Za pomocą tego instrumentu państwo bezpośrednio wpływa na inwestora, gwarantując mu jednocześnie odkupienie całej wyprodukowanej energii. Natomiast system wsparcia oparty na świadectwach pochodzenia stanowi instrument pozwalający jedynie pośrednio wpływać na opłacalność inwestycji. Zgodnie z konstrukcją tego mechanizmu operator farmy wiatrowej za każdą jednostkę wyprodukowanej energii otrzymuje certyfikat, stanowiący prawo majątkowe podlegające obrotowi giełdowemu realizowanemu za pośrednictwem TGE. Ceny certyfikatów kształtowane są przez wielkości podaży i popytu, ale ogranicza je wysokość opłaty zastępczej określanej przez URE. Przedsiębiorstwa energetyczne, na których ciąży obowiązek wytworzenia określonej ilości czystej energii, mają wybór: mogą kupić i umorzyć certyfikaty lub wnieść opłatę zastępczą. Teoretycznie więc państwo za pomocą wysokości opłaty zastępczej określa jedynie maksymalną, nie zaś minimalną cenę praw majątkowych. Ten system, jak się okazało, nie zapobiegł nadpodaży certyfikatów,
20 228 Tomasz Łukaszewski, Wojciech Głoćko która w połowie 2015 roku doprowadziła do spadku ceny praw majątkowych do jednej trzeciej wysokości opłaty zastępczej. Aktualnie prowadzone są prace legislacyjne nad wprowadzeniem nowych zasad finansowania energetyki odnawialnej. Jednocześnie tempo oddawania nowych elektrowni wiatrowych wyhamowało, co należy wiązać z niepewnością dotyczącą ostatecznego kształtu, jaki przybierze nowy systemu wsparcia. Literatura Bęben R., Chmielewski M., 2012, Elektrownie wiatrowe jako przedmiot wyceny na rynku odnawialnych źródeł energii w Polsce, Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego nr 4/1, s Cypryjański J., 2008, Metodyczne podstawy ekonomicznej oceny inwestycji informatycznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin. Czuryszkiewicz K., Dolatowski M., Projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE), z dnia 2015/08/01. z dnia 2011/1/24. Pesta R., 2009, Analiza opłacalności budowy farmy wiatrowej o mocy 40 MW, Rynek Energii, nr 1. Raport: Energetyka wiatrowa w Polsce, 201, TPA Horwath, PAIiIZ, kancelaria prawna BSJP. Stanisz K., 2007, Wpływ wybranych czynników na inwestycje w energetyce wiatrowej, Czysta Energia, listopad. Szczygieł L., 2003, Model rynku energii elektrycznej, Biblioteka Regulatora, Urząd Regulacji Energetyki, Warszawa.
Spis treści. Wstęp... 9
Spis treści Wstęp... 9 Andrzej Babiarz: Zorganizowana część przedsiębiorstwa z branży gier komputerowych jako wkład do nowej spółki z udziałem funduszu VC (Organized part of a company from the computer
Rejestr świadectw pochodzenia i rynek praw majątkowych
Rejestr świadectw pochodzenia i rynek praw ątkowych Jacek Brandt Towarowa Giełda Energii S.A. Forum Czystej Energii, Targi POLEKO Poznań, 24-26 listopad 2009 Rejestr świadectw pochodzenia i obrót prawami
Rynek energii. Podmioty rynku energii elektrycznej w Polsce
4 Rynek energii Podmioty rynku energii elektrycznej w Polsce Energia elektryczna jako towar Jak każdy inny towar, energia elektryczna jest wytwarzana przez jej wytwórców, kupowana przez pośredników, a
Przewrotny rynek zielonych certyfikatów
Przewrotny rynek zielonych certyfikatów Autor: Maciej Flakowicz, Agencja Rynku Energii, Warszawa ( Czysta Energia nr 4/2013) Niestabilne ceny praw majątkowych do świadectw pochodzenia OZE dowodzą, że polski
Koncepcja notowania białych certyfikatów
Koncepcja notowania białych certyfikatów Grzegorz Onichimowski Prezes Zarządu Towarowa Giełda Energii SA Warszawa, 05 kwietnia 2006 www.polpx.pl polpx@polpx.pl Debata BIAŁE CERTYFIKATY wysoka efektywność
Rynek zielonych certyfikatów stan na początku 2019 roku
Rynek zielonych certyfikatów stan na początku 2019 roku Tomasz Surma Marta Pruszyńska 13 marca 2019 r. Ceny certyfikatów na TGE, 2010-2019 Nadpodaż od zawsze istniała na rynku certyfikatów. Ważna jednak
Podsumowanie roku 2012 na Towarowej Giełdzie Energii
Warszawa, 22 stycznia 2013 r. Podsumowanie roku 2012 na Towarowej Giełdzie Energii Informacja prasowa Obrót na wszystkich rynkach, dedykowanych energii elektrycznej, na Towarowej Giełdzie Energii, wyniósł
Rynek energii elektrycznej w Polsce w 2009 roku i latach następnych
Rynek energii elektrycznej w Polsce w 2009 roku i latach następnych VI Targi Energii Marek Kulesa dyrektor biura TOE Jachranka, 22.10.2009 r. 1. Wprowadzenie 2. Uwarunkowania handlu energią elektryczną
OCENA EFEKTYWNOŚCI PROJEKTU FARMY WIATROWEJ PRZY POMOCY MODELU DWUMIANOWEGO. dr Tomasz Łukaszewski mgr Wojciech Głoćko
OCENA EFEKTYWNOŚCI PROJEKTU FARMY WIATROWEJ PRZY POMOCY MODELU DWUMIANOWEGO dr Tomasz Łukaszewski mgr Wojciech Głoćko Agenda Projekt budowy farmy wiatrowej w Polsce Ocena efektywności projektu metodą NPV
Dlaczego nie jest możliwe podbicie benchmarku ustawowego średniej ceny energii
Dlaczego nie jest możliwe podbicie benchmarku ustawowego średniej ceny energii Katarzyna Balla Warszawa, 10.12.2015 r. 1 Benchmark cenowy ustawa o OZE Tryb sprzedaży energii elektrycznej po wygraniu aukcji
Koszty funkcjonowania farm wiatrowych a projekt nowelizacji ustawy o OZE Opracowanie na bazie danych ARE S.A.
Koszty funkcjonowania farm wiatrowych a projekt nowelizacji ustawy o OZE Opracowanie na bazie danych ARE S.A. Albania I Austria I Bułgaria I Chorwacja I Czechy I Polska I Rumunia I Serbia I Słowacja I
Odnawialne źródła energii wyzwania stojące przed przedsiębiorstwami wodociągowo kanalizacyjnymi po 1 stycznia 2016 roku
dr inż. Tadeusz Żaba DYREKTOR PRODUKCJI Odnawialne źródła energii wyzwania stojące przed przedsiębiorstwami wodociągowo kanalizacyjnymi po 1 stycznia 2016 roku Przedsiębiorstwa sektora komunalnego jako
PRACE NAUKOWE Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
PRACE NAUKOWE Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu RESEARCH PAPERS of Wrocław University of Economics Nr 412 Zarządzanie finansami firm teoria i praktyka Redaktorzy naukowi Adam Kopiński Paweł Kowalik
Nowe zadania i nowe wyzwania w warunkach deficytu mocy i niedoboru uprawnień do emisji CO2 Jan Noworyta Doradca Zarządu
Rola giełdy na rynku energii elektrycznej. Nowe zadania i nowe wyzwania w warunkach deficytu mocy i niedoboru uprawnień do emisji CO2 Jan Noworyta Doradca Zarządu Warszawa, 25 kwietnia 2008 Międzynarodowa
System wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce-planowane zmiany. Jerzy Pietrewicz, Sekretarz Stanu
System wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce-planowane zmiany Jerzy Pietrewicz, Sekretarz Stanu Miejsce OZE w bilansie energetycznym Zastosowanie OZE ma na celu: wykorzystanie lokalnie dostępnych zasobów
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim
Analiza rentowności MEW w aspekcie likwidacji sytemu wsparcia
Analiza rentowności MEW w aspekcie likwidacji sytemu wsparcia Radosław Koropis Warszawa 16 październik 2013 r. DOTYCHCZASOWE WARUNKI SYSTEMU WSPARCIA ANALIZA RENTOWNOŚCI MEW ILE KOSZTUJE ZANIECHANIE SYSTEMU
RYNEK ENERGII. Jak optymalizować cenę energii elektrycznej?
RYNEK ENERGII. Jak optymalizować cenę energii elektrycznej? Marek Kulesa dyrektor biura TOE Bełchatów, 2.09.2009 r. Uwarunkowania handlu energią elektryczną Źródło: Platts, 2007 XI Sympozjum Naukowo -Techniczne,
RYNEK FIN ANS OWY. instytucje strategie instrumenty. Pod redakcją Piotra Karpusia i Jerzego Węcławskiego
RYNEK FIN ANS OWY instytucje strategie instrumenty Pod redakcją Piotra Karpusia i Jerzego Węcławskiego Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Lublin 2003 Spis treści Wprowadzenie 9 CZĘŚĆ I FINANSOWE
Rynek energii. Rynek świadectw pochodzenia energii
10 Rynek energii Rynek świadectw pochodzenia energii CO TAKIEGO PAKIET ENERGETYCZNO- KLIMATYCZNY UE? 3x20 do 2020 Cele pakietu do 2020 r. Obniżenie emisji gazów cieplarnianych, w tym CO 2 o co najmniej
OCENA EFEKTYWNOŚCI FUNKCJONOWANIA ENERGETYKI WIATROWEJ W POLSCE
MGR MAGDALENA SUSKA-SZCZERBICKA OCENA EFEKTYWNOŚCI FUNKCJONOWANIA ENERGETYKI WIATROWEJ W POLSCE PROMOTOR: PROF. ZW. DR HAB. EDWARD URBAŃCZYK RECENZENCI: dr hab. prof. US Barbara Kryk dr hab. prof. nadzw.
5 sierpnia 2013 r. Szanowni Państwo,
Szanowni Państwo, W związku z licznymi pytaniami dot. świadectw pochodzenia i opartych na nich prawa majątkowych, które otrzymaliśmy po publikacji wyników za II kw. 2013 r., prezentujemy rozszerzony materiał
Zmiany na rynku energii elektrycznej w Polsce 2013/2014
Zmiany na rynku energii elektrycznej w Polsce 2013/2014 Coroczne spotkanie przedstawicieli Towarzystwa Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych Marek Kulesa dyrektor biura TOE Ślesin, 29 listopada 2013 r. Zakres
Wpływ spadku cen zielonych certyfikatów na rozwój rynku peletów w Polsce. Marek Cecerko
POLSKA IZBA BIOMASY Wpływ spadku cen zielonych certyfikatów na rozwój rynku peletów w Polsce 1 Marek Cecerko Plan prezentacji Informacja o prelegencie Definicje System i rynek zielonych certyfikatów Rynek
System wsparcia OZE i rola TGE
System wsparcia OZE i rola TGE Marek Szałas Dyrektor Rejestru Świadectw Pochodzenia Towarowa Giełda Energii S.A rejestr@tge.pl Główne założenia systemu świadectw pochodzenia Gdzie sprzedać samą energię
PAKIET INFORMACYJNY. System wsparcia w projekcie ustawy o OZE 6.2 z dnia 4.02.2014r.
PAKIET INFORMACYJNY System wsparcia w projekcie ustawy o OZE 6.2 z dnia 4.02.2014r. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII OCHRONA ŚRODOWISKA EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA Co składa się na wartość pomocy publicznej? Na
TGE kończy rok 2015 z najwyższymi w historii wolumenami na rynkach spot energii elektrycznej i gazu
Warszawa, 11.01.2016 r. TGE kończy rok 2015 z najwyższymi w historii wolumenami na rynkach spot energii elektrycznej i gazu Informacja prasowa Wolumen na rynku spot energii elektrycznej osiągnięty w 2015
NGL LEGAL. Projekt zmian ustawy o OZE
NGL LEGAL Projekt zmian ustawy o OZE 1 3. 0 3. 2 0 1 9 1 Cel wprowadzenia zmian Realizacja dodatkowych działań zmierzających do osiągnięcia celu 15% udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu
Analiza inwestycji i zarządzanie portfelem SPIS TREŚCI
Analiza inwestycji i zarządzanie portfelem Frank K. Reilly, Keith C. Brown SPIS TREŚCI TOM I Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa do wydania amerykańskiego O autorach Ramy książki CZĘŚĆ I. INWESTYCJE
Ponad 50% wzrost obrotów na Towarowej Giełdzie Energii w 2011 r.
VII-XII 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 Informacja prasowa Warszawa, 18 stycznia212 Ponad 5% wzrost obrotów na Towarowej Giełdzie Energii w 211 r. Obrót na wszystkich rynkach, dedykowanych energii
Wsparcie Odnawialnych Źródeł Energii
Wsparcie Odnawialnych Źródeł Energii mgr inż. Robert Niewadzik główny specjalista Północno Zachodniego Oddziału Terenowego Urzędu Regulacji Energetyki w Szczecinie Szczecin, 2012 2020 = 3 x 20% Podstawowe
Funkcjonowanie Rynku Forward na Prawa Majątkowe OZE. www.tge.pl
Funkcjonowanie Rynku Forward na Prawa Majątkowe OZE www.tge.pl Rynek forward na prawa majątkowe OZE 1. Przedmiot obrotu: kontrakty terminowe typu forward na prawa majątkowe z OZE (PMOZE_A) 2. Nominał kontraktu:
USTAWA z dnia 29 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz ustawy Prawo energetyczne 1
Zmiana ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz ustawy - Prawo energetyczne. Dz.U.2015.2365 z dnia 2015.12.31 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 31 grudnia 2015 r. Wejście w życie: 31 grudnia 2015
Najbliższe perspektywy prawno-ekonomiczne dla biogazowni
Najbliższe perspektywy prawno-ekonomiczne dla biogazowni Arnold Rabiega dla Bio Power Sp. z o.o. Warszawa 2014 1.0 Wsparcie dla przedsiębiorstw wytwarzających energię elektryczną w odnawialnych źródłach
Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu. z dnia 22 grudnia 2015 r.
Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu USTAWA z dnia 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz ustawy Prawo energetyczne 1) Art. 1. W ustawie
Rynek PRaw Majątkowych
Rynek Praw Majątkowych 3 Rynek Praw Majątkowych 4 Jak powstał system wsparcia OZE i kogeneracji w Polsce? System wsparcia producentów energii elektrycznej w źródłach odnawialnych (OZE) i kogeneracyjnych
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 31 grudnia 2015 r. Poz. 2365 USTAWA z dnia 29 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz ustawy Prawo energetyczne 1)
Czerwiec i pierwsze półrocze 2016 r. na TGE wzrosty cen na rynkach energii elektrycznej i gazu ziemnego
Warszawa, 06.07.2016 r. Czerwiec i pierwsze półrocze 2016 r. na TGE wzrosty cen na rynkach energii elektrycznej i gazu ziemnego Energia elektryczna Informacja prasowa Całkowity wolumen wszystkich transakcji
Wstęp 11 CZĘŚĆ I. RYNKI FINANSOWE NOWE TRENDY, ZJAWISKA, INNOWACJE
SPIS TREŚCI Wstęp 11 CZĘŚĆ I. RYNKI FINANSOWE NOWE TRENDY, ZJAWISKA, INNOWACJE Miłosz Stanisławski: ROZWÓJ I ZMIANA STRUKTURY ŚWIATOWYCH RYNKÓW FINANSOWYCH 15 Summary 26 Joanna Żabińska: ROLA I MIEJSCE
RE Giełda Energii. Wykład 4
RE Giełda Energii Wykład 4 Rynek konkurencyjny i regulowany Trzy możliwości sprzedaży (rynek hurtowy) Kontrakt dwustronny Giełda Energii Rynek Bilansujący Giełda Energii Giełda Rynek Dnia Następnego System
Energia wiatrowa w twojej gminie 24 czerwca 2010, hotel Mercure, Wrocław. Energetyka wiatrowa w Polsce Stan aktualny i perspektywy rozwoju
Energetyka wiatrowa w Polsce Stan aktualny i perspektywy rozwoju Dr. Markus Reichel, Friedrich Czambor Wrocław, 24.06.2010 KRÓTKO O DREBERIS 1998 Założenie firmy w Zittau/Niemcy i we Wrocławiu 1999 Przeniesienie
Grzegorz Skarżyński Wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej 9 października 2014 r., Szczecin
Rozwój Polskiego Sektora Energetyki Wiatrowej Grzegorz Skarżyński Wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej 9 października 2014 r., Szczecin Podstawowe informacje o PSEW 2 Agenda Stan obecny
POLISH ENERGY PARTNERS S.A. INWESTYCJA W ENERGETYKĘ ODNAWIALNĄ. Warszawa, Listopad 2005
POLISH ENERGY PARTNERS S.A. INWESTYCJA W ENERGETYKĘ ODNAWIALNĄ Warszawa, Listopad 2005 Agenda Wizja i strategia Perspektywy wzrostu Wyniki finansowe za III kwartał 2005 r. Prognozy krótkookresowe 2 Wycena
CZYSTE ENERGIE na NewConnect Co to są Czyste Energie? 2 Co to są Czyste Energie? Co to są Czyste Energie? Co to są Czyste Energie? Co to są Czyste Energie? Co to są Czyste Energie? Światowe Inwestycje
Spis treści: Wstęp. ROZDZIAŁ 1. Istota i funkcje systemu finansowego Adam Dmowski
Rynki finansowe., Książka stanowi kontynuację rozważań nad problematyką zawartą we wcześniejszych publikacjach autorów: Podstawy finansów i bankowości oraz Finanse i bankowość wydanych odpowiednio w 2005
KONSEKWENCJA ZMIAN W POLSKIM PRAWODAWSTWIE, SPOJRZENIE PODMIOTU ZOBLIGOWANEGO
KONSEKWENCJA ZMIAN W POLSKIM PRAWODAWSTWIE, SPOJRZENIE PODMIOTU ZOBLIGOWANEGO Konferencja: ZRÓWNOWAŻONA ENERGIA NOWYM SPOJRZENIEM NA STRATEGIĘ ENERGETYKI Marek Kulesa dyrektor biura TOE Sesja IV - KOGENERACJA
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Janusz Pilitowski, Departament Energii Odnawialnej
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii Janusz Pilitowski, Departament Energii Odnawialnej Marzec 2015 2 Ustawa OZE Cel uchwalenia ustawy o odnawialnych źródłach energii 1. Celem
PRACE NAUKOWE Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
PRACE NAUKOWE Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu RESEARCH PAPERS of Wrocław University of Economics Nr 412 Zarządzanie finansami firm teoria i praktyka Redaktorzy naukowi Adam Kopiński Paweł Kowalik
Rola i zadania TGE na rynku białych certyfikatów. Jacek Brandt Towarowa Giełda Energii SA
Rola i zadania TGE na rynku białych certyfikatów Jacek Brandt Towarowa Giełda Energii SA Rynek Białych Certyfikatów Targi Energii 2008 Paź 2008 2 Dlaczego dodatkowy kolor? Musimy optymalizować koszty związane
POLSKI SYSTEM WSPRACIA OZE
POLSKI SYSTEM WSPRACIA OZE MARLENA BALLAK DOKTORANTKA NA WYDZIALE PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO SZCZECIN, 28 MARCA 2014 ROK SYSTEM WSPARCIA OZE W OBECNYCH REGULACJACH ODNAWIALNE ŹRÓDŁA
Świadectwa i gwarancje pochodzenia w świetle nowej ustawy o OZE. Marek Szałas Dyrektor Biura Rejestrów TGE
Świadectwa i gwarancje pochodzenia w świetle nowej ustawy o OZE Marek Szałas Dyrektor Biura Rejestrów TGE VIII FORUM OBROTU Lidzbark Warmiński, 810 czerwca 2015 Spis treści 1. Ustawa o OZE informacje podstawowe
Pierwsze półrocze 2015 r. na Towarowej Giełdzie Energii - rynki energii elektrycznej i praw majątkowych Informacja prasowa
Warszawa, 24 lipca 2015 r. Pierwsze półrocze 2015 r. na Towarowej Giełdzie Energii - rynki energii elektrycznej i praw majątkowych Informacja prasowa W pierwszym półroczu 2015 roku łączny wolumen obrotu
Rola TGE w organizacji Rynku Praw Majątkowych
Rola TGE w organizacji Rynku Praw Majątkowych Rynki prowadzone przez TGE, nowe produkty Leszek Prachniak Dyrektor Departamentu Notowao Towarowa Giełda Energii S.A. Leszek.prachniak@polpx.pl TGE prowadzone
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim
Edmund Wach. Bałtycka Agencja Poszanowania Energii
ROZWÓJ J ENERGETYKI WIATROWEJ W POLSCE Brodnica 29 maja 2009 Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii Plan prezentacji: 1.Stan aktualny w Polsce i UE 2. Akty prawne w Polsce 3. Procesy planistyczne
WPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Andrzej Patrycy* WPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH 1. Węgiel
Handout ustawy o odnawialnych źródłach energii (wersja przyjęta przez Sejm)
Handout ustawy o odnawialnych źródłach energii (wersja przyjęta przez Sejm) Art. 3. Podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii
Podsumowanie pierwszego półrocza 2013 r. na Towarowej Giełdzie Energii
Podsumowanie pierwszego półrocza 2013 r. na Towarowej Giełdzie Energii Warszawa, 5 lipca 2013 r. Łączny obrót energią elektryczną ze wszystkich transakcji w I półroczu 2013 r. wyniósł 72,310 TWh, co oznacza
Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11
Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie
OGŁOSZENIE Z DNIA 23 GRUDNIA 2015 r. O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO
OGŁOSZENIE Z DNIA 23 GRUDNIA 2015 r. O ZMIANIE STATUTU UNIFUNDUSZE SPECJALISTYCZNEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO OTWARTEGO Niniejszym, Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza o zmianie
Możliwości odbioru energii z projektów OZE ukierunkowanych na aukcje lub wybierających rozwiązania oparte o rynek energii w Polsce.
Możliwości odbioru energii z projektów OZE ukierunkowanych na aukcje lub wybierających rozwiązania oparte o rynek energii w Polsce. 9 maja 2019, Paweł Wierzbicki Szwajcarskie pochodzenie, działalność w
OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIOBLIGACJE HIGH YIELD FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO ZAMKNIĘTEGO Z DNIA 23 CZERWCA 2016 R.
OGŁOSZENIE O ZMIANIE STATUTU UNIOBLIGACJE HIGH YIELD FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO ZAMKNIĘTEGO Z DNIA 23 CZERWCA 2016 R. Niniejszym, Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. ogłasza o zmianie
Nadzieje związane z nowym obszarem rynku energii Ustawa o efektywności energetycznej
Nadzieje związane z nowym obszarem rynku energii Ustawa o efektywności energetycznej Roman Warchoł, TAURON Sprzedaż Forum Polska Efektywna Energetycznie, Gdańsk, 6 marca 2012r. Unijne cele 3x20% Unia Europejska
Studia II stopnia (magisterskie) stacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Finanse i Rachunkowość
Studia II stopnia (magisterskie) stacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Finanse i Rachunkowość prof. zw. dr hab. Ewa Bogacka-Kisiel systemy bankowe usługi
CENY ENERGII ELEKTRYCZNEJ w II półroczu 2009 roku
CENY ENERGII ELEKTRYCZNEJ w II półroczu 2009 roku KONFERENCJA PRASOWA SEP Marek Kulesa dyrektor biura TOE Warszawa, PAP 08.06.2009 r. Uwarunkowania handlu energią elektryczną Źródło: Platts, 2007 < 2 >
Zasady funkcjonowania rynku gazu na TGE
Zasady funkcjonowania rynku gazu na TGE Leszek Prachniak Dyrektor Działu Notowań leszek.prachniak@tge.pl Warszawa 26.06.2013 Rynek giełdowy - rynkiem konkurencyjnym www.tge.pl Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
Konferencja Naukowa Ochrona konkurencji i konsumentów w prawie sektorów infrastrukturalnych Kraków, r. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW
Konferencja Naukowa Ochrona konkurencji i konsumentów w prawie sektorów infrastrukturalnych Kraków, 14.04.2012 r. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW Probierz Probierz 1. miernik służący za podstawę oceny
Rynek energii elektrycznej podsumowanie trzeciego kwartału 2013 r. - rekordowe wzrosty na Towarowej Giełdzie Energii
Warszawa, 11 października 2013 r. Rynek energii elektrycznej podsumowanie trzeciego kwartału 2013 r. - rekordowe wzrosty na Towarowej Giełdzie Energii Łączny obrót energią elektryczną w transakcjach spot
Przychody z produkcji energii w instalacji PV w świetle nowego prawa
Przychody z produkcji energii w instalacji PV w świetle nowego prawa Autor: Henryk Klein - wiceprezes Zarządu OPA-LABOR, Siemianowice Śląskie ( Czysta Energia nr 2/2012) Sukces lub porażka koncepcji rozwoju
Rynek PRaw Majątkowych
Rynek Praw Majątkowych 3 Rynek Praw Majątkowych 4 Jak powstał system wsparcia OZE i kogeneracji w Polsce? System wsparcia producentów energii elektrycznej w źródłach odnawialnych (OZE) i kogeneracyjnych
Warszawa, 3 stycznia 2017 r. KL/3/1/2749/DK/2017. Pan Krzysztof Tchórzewski Minister Energii. Szanowny Panie Ministrze,
Warszawa, 3 stycznia 2017 r. KL/3/1/2749/DK/2017 Pan Krzysztof Tchórzewski Minister Energii Szanowny Panie Ministrze, W odpowiedzi na pismo nr DE-II-41011-2/4/16 z 1 grudnia 2016 r. i w uzupełnieniu do
ANALIZA STRATEGII OBROTU ŚWIADECTWAMI POCHODZENIA ENERGII ODNAWIALNEJ PODCZAS NOTOWAŃ SESYJNYCH RYNKU PRAW MAJĄTKOWYCH
Jerzy ANDRUSZKIEWICZ, Kamil HOPPE Politechnika Poznańska ANALIZA STRATEGII OBROTU ŚWIADECTWAMI POCHODZENIA ENERGII ODNAWIALNEJ PODCZAS NOTOWAŃ SESYJNYCH RYNKU PRAW MAJĄTKOWYCH Świadectwa pochodzenia, potwierdzające
Analiza wpływu proponowanych zmian w systemie wsparcia na energetykę wiatrową w Polsce
www.pwc.pl/ Analiza wpływu proponowanych zmian w systemie wsparcia na energetykę wiatrową w Polsce Październik 2012 Spis treści Wstęp... 3 Podsumowanie... 4 System wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce...12
Opis funduszy OF/ULS2/2/2016
Opis funduszy OF/ULS2/2/2016 Spis treści Opis funduszy OF/ULS2/2/2016 Rozdział 1. Postanowienia ogólne... 3 Rozdział 2. Polityka inwestycyjna i opis ryzyka UFK portfel Dłużny... 3 Rozdział 3. Polityka
Warszawa, dnia 6 września 2010 r. Nr 6
DZIENNIK URZĘDOWY KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO Warszawa, dnia 6 września 2010 r. Nr 6 TREŚĆ: Poz.: KOMUNIKATY KOMISJI EGZAMINACYJNEJ DLA AGENTÓW FIRM INWESTYCYJNYCH: 27 Komunikat Nr 20 Komisji Egzaminacyjnej
Kogeneracja w Polsce: obecny stan i perspektywy rozwoju
Kogeneracja w Polsce: obecny stan i perspektywy rozwoju Wytwarzanie energii w elektrowni systemowej strata 0.3 tony K kocioł. T turbina. G - generator Węgiel 2 tony K rzeczywiste wykorzystanie T G 0.8
Koncepcja European Energy Trading Platform (EETP) czy to jest możliwe?
Koncepcja European Energy Trading Platform (EETP) czy to jest możliwe? Grzegorz Onichimowski Prezes Zarządu Towarowa Giełda Energii S.A. POWER RING 2007 w stronę europejskiej energetycznej platformy handlowej
Podsumowanie września 2015 r. i Q3 na TGE - rynki energii elektrycznej i praw majątkowych
Warszawa, 12.10.2015 r. Podsumowanie września 2015 r. i Q3 na TGE - rynki energii elektrycznej i praw majątkowych Informacja prasowa W trzecim kwartale 2015 r. łączny wolumen obrotu energią elektryczną
Rynek energii elektrycznej w lutym 2013 r. kolejne rekordy na Towarowej Giełdzie Energii
Rynek energii elektrycznej w lutym 2013 r. kolejne rekordy na Towarowej Giełdzie Energii Informacja prasowa Łączny obrót energią elektryczną: 13,789 TWh wzrost o 257 proc. r/r Warszawa, 11 marca 2013 r.
Opis funduszy OF/ULS2/1/2017
Opis funduszy OF/ULS2/1/2017 Spis treści Opis funduszy OF/ULS2/1/2017 Rozdział 1. Postanowienia ogólne... 3 Rozdział 2. Polityka inwestycyjna i opis ryzyka UFK Portfel Oszczędnościowy... 3 Rozdział 3.
Rządowy program wsparcia energetyki wiatrowej w Polsce. Energetyka wiatrowa (onshore) w Polsce i w Niemczech 18.06.2013 r.
Rządowy program wsparcia energetyki wiatrowej w Polsce Energetyka wiatrowa (onshore) w Polsce i w Niemczech 18.06.2013 r. Warszawa 2 Rządowy program wsparcia energetyki wiatrowej w Polsce Rozwój OZE w
15 maja 2014 r. Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin S.A. Wyniki za I kw r.
15 maja 2014 r. Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin S.A. Wyniki za I kw. 2014 r. Istotne zdarzenia w I kwartale 2014 roku Spadek cen energii elektrycznej o 11,8%. Uwzględnienie w kosztach operacyjnych
Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej
Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej Najbardziej ogólna klasyfikacja kategorii ryzyka EFEKT Całkowite ryzyko dzieli się ze względu na kształtujące je czynniki na: Ryzyko systematyczne Ryzyko
Ustawa o odnawialnych źródłach energii (OZE) nadzieje i oczekiwania
Ustawa o odnawialnych źródłach energii (OZE) nadzieje i oczekiwania Małgorzata Niedźwiecka Główny Specjalista Północno-Zachodni Oddział Terenowy Urzędu Regulacji Energetyki Szczecin, 2013 energia fal
EUROPEJSKIE SŁONECZNE DNI ENERGIA SŁOŃCA FOTOWOLTAIKA TECHNOLOGIE, OPŁACALNOSĆ, REALIZACJE Olsztyn 9 MAJA 2013 R,
EUROPEJSKIE SŁONECZNE DNI ENERGIA SŁOŃCA FOTOWOLTAIKA TECHNOLOGIE, OPŁACALNOSĆ, REALIZACJE Olsztyn 9 MAJA 2013 R, Fotowoltaika w projekcie ustawy o OZE Michał Ćwil Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej
Sytuacja na rynku energii elektrycznej. Możliwe przyczyny. Warszawa, grudzień 2018 r.
Sytuacja na rynku energii elektrycznej Możliwe przyczyny Warszawa, grudzień 2018 r. Struktura ceny energii elektrycznej i stawki dystrybucyjnej (bez VAT) Cena energii 240,0 Akcyza Zielone certyfikaty Niebieskie
Komisja Nadzoru Finansowego. Raport bieżący nr 10/2009
NORDEA BANK POLSKA S.A. Komisja Nadzoru Finansowego Raport bieżący nr 10/2009 Data sporządzenia: 2009-04-07 Temat: Opinia Rady Nadzorczej na temat sytuacji spółki Podstawa prawna: Art. 56 ust. 1 pkt. 2
Ustawa o odnawialnych źródłach energii. Igor Muszyński Partner
Ustawa o odnawialnych źródłach energii Igor Muszyński Partner Zakres Wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie odnawialnych źródeł energii. System wsparcia dla OZE. Tworzenie krajowego planu działania
OPIS FUNDUSZY OF/ULS2/1/2014
OPIS FUNDUSZY OF/ULS2/1/2014 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. POSTANOWIENIA OGÓLNE 3 ROZDZIAŁ 2. POLITYKA INWESTYCYJNA I OPIS RYZYKA UFK PORTFEL DŁUŻNY 3 ROZDZIAŁ 3. POLITYKA INWESTYCYJNA I OPIS RYZYKA UFK PORTFEL
Opis funduszy OF/ULS2/3/2017
Opis funduszy OF/ULS2/3/2017 Spis treści Opis funduszy OF/ULS2/3/2017 Rozdział 1. Postanowienia ogólne... 3 Rozdział 2. Polityka inwestycyjna i opis ryzyka UFK Portfel Oszczędnościowy... 3 Rozdział 3.
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii PROSUMENT PRZYSZŁOŚĆ ENERGETYCZNA SPOŁECZNOŚCI LOKALANYCH Maciej Kapalski, Departament Energii Odnawialnej Słupsk - sierpień 2015 2 Ustawa
Dlaczego system wsparcia małych elektrowni wodnych konieczny jest do utrzymania w długoterminowej perspektywie? RADOSŁAW KOROPIS
Dlaczego system wsparcia małych elektrowni wodnych konieczny jest do utrzymania w długoterminowej perspektywie? RADOSŁAW KOROPIS DOTYCHCZASOWE WARUNKI SYSTEMU WSPARCIA ANALIZA RENTOWNOŚCI MEW ILE KOSZTUJE
Ćwiczenia 1 Wstępne wiadomości
Ćwiczenia 1 Wstępne wiadomości 1.Wyszukaj i uzupełnij brakujące definicje: rynek finansowy (financial market) instrument finansowy (financial instrument) papier wartościowy (security) 2. Na potrzeby analizy
Perspektywy rozwoju energetyki wodnej w Polsce. Konferencja STREAM MAP, Warszawa, 27 października 2011 r.
Perspektywy rozwoju energetyki wodnej w Polsce Konferencja STREAM MAP, Warszawa, 27 października 2011 r. 2 Polityka Rządu w zakresie OZE Odnawialne źródła energii w Polsce (dane historyczne) 8 7 6 5 4
Warszawa, dnia 5 grudnia 2016 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII 1) z dnia 1 grudnia 2016 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 5 grudnia 2016 r. Poz. 1962 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII 1) z dnia 1 grudnia 2016 r. w sprawie obliczania wartości pomocy publicznej dla wytwórców
Towarowa Giełda Energii osiągnęła w 2014 r. rekordowe obroty na rynkach energii elektrycznej i gazu
Warszawa, 5 lutego 2015 r. Towarowa Giełda Energii osiągnęła w 2014 r. rekordowe obroty na rynkach energii elektrycznej i gazu Informacja prasowa Całkowity wolumen transakcji zawartych w 2014 roku, na
31 sierpnia Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin S.A. Wyniki za 6M 2015
31 sierpnia 2015 Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin S.A. Wyniki za 6M 2015 Podsumowanie 6M 2015 Otoczenie: Niższa cena energii elektrycznej na rynku giełdowym (spadek średniej ważonej IRDN z 174,15
Grupa G.C.E. PROFITIA Management Consultants. Możliwości współpracy zwiększanie efektywności energetycznej
Grupa G.C.E. PROFITIA Management Consultants Możliwości współpracy zwiększanie efektywności energetycznej Agenda Prezentacja GCE jako partnera w zakresie efektywności energetycznej Potrzeba zwiększania
Wydział Nauk Ekonomicznych (rok akademicki 2013/2014) Wybór promotorów prac licencjackich i magisterskich na kierunku Finanse i rachunkowość
Wydział Nauk Ekonomicznych (rok akademicki 2013/2014) Wybór promotorów prac licencjackich i magisterskich na kierunku Finanse i rachunkowość Katedry zasilające tzw. minimum kadrowe dla kierunku Finanse