Co to jest bank mleka kobiecego? Dla kogo przeznaczone jest mleko z banku mleka?

Transkrypt

1 Co to jest bank mleka kobiecego? Dla kogo przeznaczone jest mleko z banku mleka? Banki mleka to profesjonalne laboratoria zajmujące się pozyskiwaniem mleka kobiecego, bezpiecznym przechowywaniem i dostarczaniem go potrzebującym dzieciom, które z przyczyn losowych nie mogą być karmione przez własne mamy. Banki mleka powinny być nieodłącznym elementem systemu opieki nad matką i dzieckiem, szczególnie jeśli noworodek wymaga długotrwałego leczenia lub z innych powodów karmienie piersią przez biologiczną matkę jest utrudnione. Działalność banków mleka trzeba traktować jako stwarzanie równych szans wszystkim dzieciom w dostępie do najlepszego, naturalnego pokarmu. Gromadzenie mleka w banku gwarantuje prawidłowe zagospodarowanie jego nadwyżek z korzyścią dla potrzebujących dzieci, wśród których większość stanowią wcześniaki i noworodki chore. Pozostaje to w zgodzie ze wskazaniami AAP (ang. American Academy of Pediatrics, 2012) oraz wspólną Rezolucją WHO i UNICEF, zgodnie z którą: Mleko kobiece pochodzące z profesjonalnego banku mleka jest drugim po mleku własnej matki pokarmem z wyboru do stosowania u noworodków i niemowląt (WHO & UNICEF Join Statement, 1980) oraz stanowiskiem ESPGHAN ( Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia) z 2014 r Promocja karmienia piersią jest wymagana szczególnie tam, gdzie karmienie to napotyka przeszkody i bariery. Jedną z poważniejszych przyczyn braku możliwości karmienia swojego dziecka jest poród przedwczesny. Noworodki urodzone przed 37 tygodniem ciąży, dla których pokarm mamy ma szczególne znaczenie terapeutyczne, paradoksalnie są w grupie ryzyka dzieci karmionych sztucznie Dlaczego tak ważne jest, aby noworodki, szczególnie przedwcześnie urodzone były karmiony pokarmem naturalnym? Pokarm matki jest idealnie dopasowany do potrzeb żywieniowych noworodka, zawiera wyłącznie gatunkowo specyficzne białka i jest dla niego najlepiej przyswajalnym pożywieniem. Mleko kobiece podawane choremu, szczególnie przedwcześnie urodzonemu dziecku powinno być traktowane jak lek. Zawiera ono tysiące aktywnych składników, które mają wartość pozażywieniową, są unikalne i nie można ich wyprodukować podczas procesu technologicznego. Skąd pomysł reaktywacji banków mleka w Polsce? Pomysł odtworzenia w Polsce dawnych laktariów był oddolną inicjatywą karmiących matek przekonanych o wartości kobiecego mleka. Pomysłodawcą była Pani Magdalena Podczaska, obecnie mama czworga dzieci. Po urodzeniu pierwszego dziecka Pani Magda, po początkowych trudnościach w karmieniu małej Ani, miała nadmiar pokarmu. Ponieważ wiedziała, jak czasem trudno o pierwsze krople mleka po niespodziewanym porodzie (Ania urodziła się miesiąc przed terminem), próbowała oddać pokarm dzieciom, które są pozbawione mleka mamy. Jednak żaden szpital ani inna placówka sprawująca opiekę nad tak małymi dziećmi nie mogły przyjąć mleka bez gwarancji, że zostało ono odciągnięte i przechowywane we właściwych warunkach, jest przebadane i bezpieczne dla niespokrewnionego dziecka. Wspólnie z przyjaciółką Aleksandrą Wesołowską, wtedy doktorantką studiów medycznych, dziś prezesem Fundacji Bank Mleka Kobiecego, założyły Stowarzyszenie na Rzecz Banku Mleka Kobiecego, którego celem było umożliwienie bezpiecznego dzielenia się pokarmem. Gdzie funkcjonują banki mleka w Polsce? Jak nawiązać z nimi współpracę? Pierwszy bank mleka w Polsce został otwarty 28 marca 2012 r. na mocy umowy partnerskiej zawartej między Fundacją Bank Mleka Kobiecego, a Samodzielnym Publicznym Szpitalem Klinicznym im. prof. W. Orłowskiego w Warszawie. W ramach pilotażowego programu

2 Mamy mleko dla wcześniaka realizowanego w SPSK im. Orłowskiego, bezpieczny pokarm kobiecy mogą otrzymywać najmłodsi, urodzeni przedwcześnie pacjenci tego szpitala, których mamy nie mogą samodzielnie karmić. W tym banku mleka także dawczynie pokarmu są pacjentkami szpitala. W maju 2013 r. otwarto w Toruniu pierwszy w Polsce regionalny bank mleka kobiecego. Placówka sfinansowana z funduszy Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego i z powodzeniem funkcjonująca w Wojewódzkim Szpitalu Zespolony im. L. Rydygiera w Toruniu współpracuje z matkami-dawczyniami pokarmu z różnych części województwa i zapewnia dostęp do przebadanego pokarmu dla pacjentów szpitali z całego regionu. W styczniu 2014 r. pod patronatem Fundacji Bank Mleka Kobiecego rozpoczyna pracę kolejna regionalna placówka w Polsce, tym razem dla województwa mazowieckiego w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny przy ul. Madalińskiego w Warszawie. Od połowy 2012 r. istnieje też bank mleka w Rudzie Śląskiej, ale nie jest on objęty patronatem Fundacji Bank Mleka Kobiecego. Czy będą powstawały kolejne placówki banku mleka kobiecego w Polsce, czy nadal jest taka potrzeba? Wyniki z dotychczasowej działalności banków mleka w Polsce jednoznacznie pokazały, że model żywienia wcześniaków wyłącznie mlekiem kobiecym jest optymalny. Zaobserwowano korzyści kliniczne, organizacyjne i finansowe. Dzięki wprowadzeniu procedury banku mleka wcześniaki mogą być żywione wyłącznie mlekiem już od pierwszych chwil życia skutkuje to zarówno spadkiem zachorowalności na takie groźne choroby jak martwicze zapalenie jelit, jak również maleje częstość zakażeń a tym samym zużycie antybiotyków. Otwarcie nowych placówek banku mleka może polepszyć wyniki zdrowotności liczniejszej grupy dzieci, ale powinno odbywać się we współpracy z instytucjami rządowymi, władzami lokalnymi i pozarządowymi, tak aby reaktywacja banków mleka przebiegała w sposób skoordynowany. Największy sens ma regionalizacja placówek banków mleka oraz powiązanie ich z instytucjami prowadzącymi badania naukowe tak aby móc zweryfikować osiągane wyniki kliniczne. Wkrótce nastąpi otwarcie banku mleka w Krakowie i Opolu. Jak to wygląda na świecie? Czy banki mleka są czymś powszechnym? Pierwszy bank mleka w Europie powstał w Wiedniu w 1909 r. Otwarty 10 lat później bank mleka w Bostonie stał się modelową placówką dla powstających później w Chicago, Nowym Jorku i Los Angeles. W 1939 r. powstał pierwszy bank mleka w Wielkiej Brytanii. W 1943 r. powstały pierwsze wytyczne regulujące działalność banków mleka, opracowane przez Amerykańskie Towarzystwo Pediatryczne. Odkrycie wirusa HIV w 1980 r. i związane z tym ryzyko przenoszenia choroby przez mleko kobiece znacznie ograniczyło praktykę dzielenia się naturalnym pokarmem i do czasu rozwinięcia technik pasteryzacji pokarmu kobiecego uniemożliwiło rozwój banków mleka. Pięć lat później powstało jednak Zrzeszenie Banków Mleka Ameryki Północnej, które opracowało wytyczne regulujące działalność banków mleka, a w 1997 r. powstało Zrzeszenie Banków Mleka w Wielkiej Brytanii, które skupia dziś ponad 17 placówek. Rozwój technik przetwarzania mleka kobiecego i standardów epidemiologicznych eliminuje ryzyko zakażenia poprzez pasteryzowane mleko kobiece oraz umożliwia stosowanie w profesjonalnych bankach systemu monitorowania bezpieczeństwa żywności (ang. HACCP). We Francji funkcjonuje 19 laktariów spełniających zadania banków mleka kobiecego, w Niemczech jest 10 takich instytucji, we Włoszech 24, w Norwegii 13, w Szwecji 25, w Szwajcarii 6, w Grecji działają 2 banki, w Hiszpanii jest tylko jedna 25 taka placówka. Brakuje danych na temat licznych banków mleka istniejących w Finlandii i Danii.

3 Banki mleka nie funkcjonują na Słowacji, w Portugalii i Holandii oraz najprawdopodobniej w Rosji. W Polsce ostatnie laktarium działało na użytek Centrum Matki Polki w Łodzi, zostało zamknięte w latach 90. XX w. Europejskie Stowarzyszenie Banków Mleka (ang. EMBA) ma w swoim rejestrze ponad 200 placówek, z których kilka jest w fazie organizacji. Fundacja Bank Mleka Kobiecego jest członkiem EMBA i z jego ramienia koordynatorem standaryzacji tych placówek w Polsce. Dlaczego instytucja banku mleka powinna pośredniczyć w dzieleniu się pokarmem? Karmienie dziecka mlekiem innej kobiety wiąże się z pewnym ryzykiem. Jego wyeliminowanie nie jest możliwe bez badań pokarmu oraz kontroli statusu serologicznego dawczyń. Mleko z banku mleka jest badane pod kątem czystości mikrobiologicznej i pasteryzowane. Potencjalne dawczynie mleka udzielają wywiadu epidemiologicznego na temat przebytych chorób i trybu życia oraz są kierowane na badania krwi. Nieformalne dzielenia się mlekiem kobiecym ułatwia internet. Oferty kupna/sprzedaży można znaleźć w serwisach ogłoszeniowych i na forach społecznościowych. Europejskie Stowarzyszenie Banków Mleka (ang. EMBA) stoi na stanowisku, że wszelkie formy pośredniczenia między dawczyniami a biorcami, które uwzględniają odpłatność dawczyniom za pozyskane mleko, są uznane za nieetyczne i powinny zostać zabronione. Nieformalne dzielenie się mlekiem stanowi zagrożenie dla rosnącego wsparcia banków mleka na całym świece i podważa zaufanie do tych profesjonalnych instytucji, co w rezultacie może doprowadzić do zwiększenia udziału sztucznych mieszanek w żywieniu niemowląt. Czy o mleko mogą starać się mamy, które nie mogą z przyczyn zdrowotnych karmić piersią a dziecko nie ma wskazań chorobowych (nie jest wcześniakiem), aby takie mleko otrzymać? W każdej placówce banku mleka kobiecego zostały określone priorytety udostępniania mleka dla potrzebujących dzieci. Na pierwszych miejscach są noworodki urodzone przedwcześnie, chore, którym brakuje mleka od biologicznej mamy. Być może w przyszłości, w miarę rozwoju banku mleka i pozyskiwania dużych ilości pokarmu, pojawią się możliwości dokarmiania mlekiem od przebadanych dawczyń dzieci z innymi wskazaniami. Czy jest możliwość aby matki, których dzieci nie mają wskazań medycznych do otrzymywania pokarmu naturalnego, a one same nie mogą karmić, mogą odpłatnie otrzymać takie mleko? Placówki banku mleka kobiecego działające pod patronatem Fundacji Bank Mleka Kobiecego, mają na celu stworzenie możliwości żywienia mlekiem kobiecym najbardziej go potrzebujących noworodków, a więc ciężko chorych, urodzonych przedwcześnie. Dla tych dzieci mleko ludzkie jest nie tylko pożywieniem, ale wręcz lekiem, od którego może zależeć ich życie. Potrzeby tych dzieci są realizowane w pierwszej kolejności. Zdrowe noworodki mogłyby korzystać dopiero z nadwyżek mleka, ale dotychczasowe doświadczenia wskazują, że przynajmniej w pierwszym okresie pracy banku, nie będzie takich możliwości. Czy bank mleka kobiecego będzie płacił matkom za oddany pokarm (czy planuje jakiekolwiek gratyfikacje?) Założeniem funkcjonowania naszego Banku Mleka jest nieodpłatne (na zasadzie wolontariatu) oddawanie mleka przez matki-dawczynie. Nie przewidujemy więc gratyfikacji pieniężnych. Natomiast te mamy i ich dzieci będą objęte bezpłatnym poradnictwem laktacyjnym, edukacją prozdrowotną, otrzymają także wszelkie akcesoria niezbędne do odciągania i przechowywania pokarmu. Rekompensaty rzeczowe nie są wykluczone, ale będą

4 zależały od współpracy z instytucjami chętnymi do promowania dzielenia się mlekiem. Doświadczenia innych krajów pokazują, że taką rekompensatą może być możliwość bezpłatnego korzystania z zajęć rekreacyjnych dla rodziny, czy drobny upominek dla mamydawczyni lub jej dziecka. Czy inne placówki w województwie będą otrzymywały mleko odpłatnie? Funkcjonowanie Banku Mleka wiąże się z określonymi kosztami (badania matek, badanie mleka, proces bezpiecznego przechowywania pokarmu, praca personelu itp.). Nie jest to obecnie świadczenie finansowane przez NFZ. Dlatego jego nieodpłatne przekazywanie lub obniżanie kosztów jego przechowywania jest możliwe o ile uda się pozyskiwać dodatkowe środki na działalność Banku (programy naukowe, zdrowotne). Dołożymy wszelkich starań, aby tak właśnie było. Realne koszty funkcjonowania Banku, a zatem ceny mleka, będą znane dopiero po kilku miesiącach. Pacjentom przebywającym w szpitalu im Św. Rodziny będzie podawane bezpłatne. Natomiast, przekazywanie go innym placówkom nastąpi na podstawie zawartych umów. W tej chwili nie możemy więc dokładnie podać kwoty, ale wiemy, że w całej Europie 100 ml mleka kosztuje zł. Z pewnością u nas będzie podobnie. Jednocześnie liczymy też na możliwie szybkie ogólnokrajowe uregulowania zasad żywienia noworodków mlekiem od dawczyń i włączenie tej procedury do finansowania przez NFZ. Na jakich zasadach będą przebadane kobiety chcące oddać mleko, jeśli nie są położnicami szpitala (badania odpłatne, czy na koszt szpitala)? Dawczynie nie będą płaciły za badania krwi czy mleka. Koszty poniesione na badania przez Szpital Św Rodziny są składową kosztów uzyskania pasteryzowanego mleka, w których partycypował będzie także Szpital chętny do współpracy z bankiem mleka zgodnie z podpisaną umową. Czy bank mleka kobiecego w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny w Warszawie wyróżnia się na tle innych placówek w Polsce? Bank mleka w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny przy ul. Madalińskiego w Warszawie będzie placówką o zasięgu regionalnym. To znaczy, że zarówno dawczyni pokarmu, jak i mały pacjent potrzebujący naturalnego pokarmu nie musi być pacjentem Szpitala przy ul. Madalińskiego. To druga tego typu placówka w Polsce (pierwszy regionalny bank mleka kobiecego otwarto w Toruniu w 2013 r.). Koszty funkcjonowania banku będą zależały od zakresu jego pracy: tzn. im więcej placówek z terenu Mazowsza przystąpi do współpracy z bankiem, im więcej mleka uda się pozyskać i rozdysponować, tym koszt przygotowania 1 litra mleka od dawczyni będzie mniejszy. Na tym właśnie polega przewaga jednego banku regionalnego nad rozwiązaniem 1 szpital 1 bank. Doświadczenia związane z funkcjonowaniem pierwszego banku mleka w Warszawie działającego na potrzeby Szpitala im. W. Orłowskiego oraz Regionalnego Banku Mleka Kobiecego w Toruniu, pokazały że w Polsce powinna powstać sieć banków mleka, bo tylko w ten sposób można uzyskać znaczącą poprawę zdrowia hospitalizowanych dzieci chorych i przedwcześnie urodzonych przy stosunkowo niedużych nakładach finansowych. Jaki jest budżet inwestycji oraz organizacja funkcjonowania banku mleka w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny w Warszawie? Inwestycja została sfinansowana ze środków M. St Warszawy. Środki te zostały wydane przede wszystkim na zakup niezbędnego sprzętu specjalistycznego, w tym nowoczesnego pasteryzatora, aparatu do badania składu pokarmu oraz urządzeń chłodniczych do bezpiecznego przechowywania mleka. Na potrzeby banku zostały też przystosowana

5 pomieszczenia: w jednym z nich jest pokój laktacyjny, gdzie mamy mogą na miejscu odciągać pokarm i od razu pozostawić go w banku, drugim jest nowoczesna pracownia laboratoryjna. W celu realizacji Programu Szpital zatrudnił pracownika o kwalifikacjach umożliwiających pracę laboratoryjną oraz rekrutacje dawczyń i wsparcie laktacyjne matek po porodzie przedwczesnym. Dotychczasowe doświadczenia placówek w Warszawie i Toruniu wyraźnie wskazują, że zmiana systemu żywienia tych noworodków przez udostępnienie im dokarmiania mlekiem ludzkim zmniejszą się wydatki na ich leczenie. Oznacza to, że nakłady poniesione na organizację i pracę banku mogą się zwrócić. Jest to ważny argument dla szybkiego uregulowania w Polsce żywienia noworodków mlekiem od przebadanych dawczyń i włączenia tej procedury do refundowanych przez NFZ. Jak zorganizowany jest bank mleka w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny w Warszawie? Bank Mleka mieści się w obrębie Przychodni Przyszpitalnej części neonatologicznej w skład której wchodzi Poradnia Neonatologiczna z gabinetem zabiegowym i Poradnią Laktacyjną. Bank Mleka składa się z pomieszczeń : biurowo dokumentacyjnego, pomieszczenia ze sprzętem laboratoryjnym i pomieszczenia do odciągania pokarmu. Bank Mleka powstał dzięki wsparciu Biura Polityki Zdrowotnej i dotacji z Urzędu Miasta St. Warszawy i współpracuje w zakresie merytorycznym z Fundacją Bank Mleka Kobiecego. Koordynatorem pracy Banku Mleka będzie położna z tytułem magistra, posiadająca certyfikat doradcy laktacyjnego. W pracę Banku będą zaangażowane pozostałe położne z Zespołu Doradców Laktacyjnych, posiadające certyfikat Międzynarodowych Doradców Laktacyjnych, w tym jedna z tytułem doktora nauk o zdrowiu. Nadzór merytoryczny będzie sprawowała Ordynator Oddziału Neonatologicznego, lekarz pediatra, specjalista neonatologii z tytułem doktora nauk medycznych. Nowoczesne laboratorium banku mleka kobiecego w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny możne stanowić bazę dla prowadzenia pracy naukowo-badawczej, a więc popularyzacji również na polu naukowym tej ciągle niedocenianej w naszym kraju dziedziny, jaką jest badanie i prowadzenie leczenia żywieniowego mlekiem ludzkim. Współpraca zarówno z ośrodkami badawczymi, jak i przemysłowymi dotycząca wdrażania nowoczesnych technologii związanych z laktacją jest także jedną z możliwości pozyskiwania dodatkowych środków finansowych na funkcjonowanie banku mleka. Bank Mleka będzie działał non-profit i w początkowym okresie finansowany będzie ze środków własnych Szpitala. Trwają poszukiwania finansowania zewnętrznego i sponsorów chętnych do działań prozdrowotnych i prospołecznych.