A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XXV (2) SECTIO EE 2007 Katedra Hodowli i Technologii Produkcji Trzody Chlewnej Akademii Rolniczej w Lublinie ul. Akademicka 13, Lublin anna.kasprzyk@ar.lublin.pl ANNA KASPRZYK, MAREK BABICZ Zmiany w uytkowaniu rozpłodowym loch rasy pbz Changes in reproduction performance of PL sows Streszczenie. Oceniono uytkowo rozpłodow 4628 loch rasy pbz na podstawie miotów w dziewiciu laktacjach. Najliczniej reprezentowane były lochy (ponad 42%), które miały cztery mioty. Osiem i dziewi miotów odchowało ok. 26% wszystkich macior utrzymywanych na fermie. Długo cyklu reprodukcyjnego przyjmowała wartoci od ok. 169 dni po trzeciej, czwartej i pitej laktacji do 182 dni po pierwszym wyprosieniu. Stwierdzono istotny wpływ kolejnoci miotu na liczb prosit w miocie w dniu urodzenia i w 21 dniu ycia. Najwysz płodno oraz liczb prosit odchowanych do 21 dnia stwierdzono w czwartym i pitym miocie. Analiza statystyczna masy miotu wykazała istotny wpływ na t cech kolejnego oprosienia. Najwiksz mas miotu zanotowano w trzeciej laktacji, która w porównaniu z pierwsz stanowiła ok. 119% wartoci. Słowa kluczowe: lochy, uytkowo rozpłodowa, kolejny miot WSTP Wartoci cech uytkowoci rozpłodowej kształtowane s przez czynniki dziedziczne i rodowiskowe. Ich popraw w zakresie oddziaływania czynników genetycznych uzyskuje si drog selekcji i doboru. Wpływ warunków rodowiskowych, w tym zwłaszcza ywienia oraz utrzymania, przejawia si w interakcji z genotypem przy zachowaniu w zasadzie kierunkowego charakteru efektu produkcyjnego. Wystpujce zalenoci powoduj, i do czsto nieodpowiednie warunki bytowania i niedobory składników odywczych w znacznym stopniu ograniczaj moliwoci produkcyjnego wykorzystania pełnego potencjału rozrodczego loch. Wyniki dzielnoci rozrodczej s jednym z podstawowych czynników decydujcych o opłacalnoci produkcji trzody chlewnej. Efektywne zwikszenie wielkoci miotu przyczynia si do uzyskania wikszej liczby tuczników, co pozwala na utrzymanie mniejszej liczby loch, a w konsekwencji obnia koszty produkcji.

2 58 A. Kasprzyk, M. Babicz Do istotne znaczenie dla podejmowanych działa, zarówno w pracach hodowlanoselekcyjnych, jak i w produkcji towarowej wi, ma znajomo zwizków, jakie zachodz midzy poszczególnymi cyklami produkcyjnymi tego samego osobnika. Najcenniejszymi zwierztami s te, które wysok produkcyjno s w stanie powtórzy w kilku nastpujcych po sobie cyklach [Buczyski i Gronek 1993]. Zdaniem Głoda i Kaczmarczyka [1982] lochy długowieczne s szczególnie wartociowe z uwagi na moliwo przekazywania swoich cech potomstwu. W hodowli wi mona zaobserwowa szereg niekorzystnych zjawisk, m.in. czste problemy w rozrodzie, du miertelno wród prosit, wystpowanie chorób szczególnie układu oddechowego. Prawdopodobnie ma to zwizek z obnieniem genetycznej odpornoci zwierzt [Jarczyk i in. 2005]. Miar teje odpornoci moe by długo uytkowania loch. Celem przeprowadzonych bada była analiza cech dzielnoci rozpłodowej w kolejnych laktacjach loch rasy pbz. MATERIAŁ I METODY W pracy wykorzystano wyniki uytkowoci rozpłodowej 4628 loch rasy pbz utrzymywanych w ZFTCh w Pukarzowie. Ogółem oceniono miotów. Zgromadzone dane liczbowe grupowano z uwzgldnieniem kolejnoci miotu. W analizie uwzgldniono nastpujce cechy: okres midzymiotu, liczb prosit w miocie w dniu urodzenia i w 21 dniu ycia, mas miotu oraz mas prosicia 21 dnia po urodzeniu, procent upadków w okresie odchowu. Wyniki opracowano statystycznie metod analizy wariancji przy uyciu programu komputerowego Statistica 5.0. Dane scharakteryzowano na podstawie redniej arytmetycznej i odchylenia standardowego. O istotnoci rónic wartoci rednich midzygrupowych wnioskowano na podstawie testu Duncana. WYNIKI Z danych zawartych na rycinie 1 wynika, e brakowanie loch po pierwszym miocie nieznacznie przekraczało 30%. Czwarty miot urodziło ponad 42% samic. Lochy, które odchowały dziewi miotów, stanowiły ok. 9% całej badanej populacji samic utrzymywanych w fermie. Najdłuszy okres midzy kolejnymi oprosieniami (ok. 182 dni) zanotowano u loch po pierwszej laktacji (tab. 1). Najkrótszy cykl reprodukcyjny charakteryzował samice po drugim i siódmym miocie. Wykazano istotny wpływ (P 0,01) kolejnoci miotu na liczb prosit urodzonych i odchowanych do 21 dnia ycia (ryc. 2). Obserwowane zmiany wskazuj, i liczebno miotu wzrasta w pierwszych czterech miotach, osigajc najwiksz warto w czwartym i pitym miocie, po czym stopniowo si zmniejsza. Lochy rasy pbz odchowały rednio do 21 dnia 7,86 prosicia w pierwszym miocie oraz 9,38 prosicia w miocie czwartym. Najlepsze wyniki osignły lochy w trzeciej, czwartej i pitej laktacji. Zblione wartoci tej cechy (ok. 8,8 szt.) uzyskano u loch zarówno w drugim, ósmym, jak i dziewitym miocie. Analiza statystyczna masy miotu w 21 dniu dowiodła, e istotny wpływ (P 0,05) na t cech ma kolejne oprosienie. Najwicej rónic statystycznie istotnych stwierdzono midzy rednimi wartociami mas wszystkich prosit urodzonych w pierwszym, ósmym i dziewitym miocie. Najwiksz mas prosicia w badaniach własnych zanotowano w drugim i trzecim miocie.

3 ZMIANY W UYTKOWANIU ROZPŁODOWYM LOCH RASY PBZ 59 Stwierdzone w niniejszej pracy straty prosit do 21 dnia wynosiły rednio 3,51%. Najwicej upadków zanotowano w siódmej laktacji. % Ryc. 1. Procentowy udział loch w kolejnych miotach Fig. 1. Proportion of sows in successive litter Kolejny miot Successive litter Mean Tabela 1. Okres midzymiotu loch Table 1. Period between farrowings of sows Okres midzymiotu (dni) Period between farrowing (days) mean SD 182,15 a 172,61 169,67 b 168,84 b 169,79 b 170,99 171,55 175,35 a 27,19 21,6 18,31 17,14 18,07 19,96 20,30 23,47 172,61 22,35 a, b rónice statystycznie istotne przy P 0,05 a, b differences statistically significant at P 0.05

4 60 A. Kasprzyk, M. Babicz Kolejny miot Successive litter Liczba prosit No. of piglets Liczba prosit w 21 dniu ycia, No. of piglets on in the 21st day Liczba prosit w dniu urodzenia, No. of piglets alive-born Liczba prosit w 21 dniu No. of piglets on the 21st day Liczba prosit urodzonych No. of piglets alive-born P 0,01 Ryc. 2. Dynamika zmian liczby prosit urodzonych i odchowanych do 21 dnia ycia Fig. 2. Dynamic of changes of number of born alive piglets, weaned to the 21 st day

5 ZMIANY W UYTKOWANIU ROZPŁODOWYM LOCH RASY PBZ 61 Tabela 2 Charakterystyka statystyczna masy miotu i prosit w 21 dniu ycia oraz upadki prosit Table 2. Statistical characteristics of litter weight and number of piglets in the 21 st day the and percentage of falls Kolejny miot Successive litter Masa miotu w 21 dniu ycia Litter weight on the 21 st day SD mean Masa prosicia w 21 dniu ycia Litter piglet on the 21 st day SD mean Straty w odchowie (%) Falls in rearing (%) mean 1 a 46,18 b, c, d, e, f, g, h 17,00 5,88 b, d, e, f, g, h, i 0,35 3,79 b, d 2 b 52,42 a, c, g, h, i 19,29 5,97 a, d, e, f, g, h, i 0,42 2,55 a, f, g, h, i 3 c 54,77 a, b, f, g, h, i 20,58 5,90 a, d, e, f, g, h, i 0,50 2,93 g, h, i 4 d 53,76 a, g, h, i 21,49 5,73 a, b, c, f, g, h, i 0,43 3,20 5 e 53,25 a, g, h, i 21,84 5,70 a, b, c, g, h, i 0,53 3,51 6 f 51,50 a, c, h, i 21,57 5,62 a, b, c, g, h, i 0,41 3,78 7 g 48,98 a, b, c, d, e, i 23,16 5,39 a, b, c, d, e, f 0,54 4,11 b, c 8 h 47,28 b, c, d, e, f 22,84 5,31 a, b, c, d, e, f, h, i 0,47 3,99 9 i 45,14 b, c, d, e, f, g 27,72 5,23 a, b, c, d, e, f, g 0,78 3,84 b,d Razem Total 50,36 20,22 5,63 0,49 3,51 a, b, c rónice midzy miotami w obrbie cechy s statystycznie istotne przy P 0,05 a, b, c differences they between litters in trait are statistically significant at P 0.05 DYSKUSJA Istotne znaczenie w hodowli trzody chlewnej ma stopie brakowania loch. Z ryciny 1 wynika, i czwarty miot urodziło ponad 42% samic. Buczyski i in. [1996], analizujc wyniki uytkowoci rozpłodowej loch rasy złotnickiej pstrej, podaj, e najliczniej reprezentowane były te lochy, od których odchowano tylko dwa mioty. Z bada własnych wynika, e okres midzymiotu (tab. 1) pozwalał na uzyskanie wysokiej czstotliwoci oprosie, wahajcej si w przedziale od 2,0 do 2,17. Zblione wartoci do tych podaje Orzechowska [1994] w odniesieniu do loch rasy pbz utrzymywanych w kraju w 1993 r. Liczebno miotu wzrastała w pierwszych czterech miotach, osigajc najwiksz warto w czwartym i pitym miocie, po czym obserwowano stopniowe zmniejszanie si iloci prosit w miocie. Podobn tendencj zaobserwowali Duniec i Róycki [1971]. Z kolei Buczyski i in. [1996], analizujc płodno loch rasy złotnickiej pstrej, stwierdzili, i od czwartego do dziewitego miotu liczba prosit urodzonych utrzymywała si na zblionym poziomie. Najwiksz mas miotu w 21 dniu zanotowano u loch w trzeciej, czwartej i pitej laktacji, co zgodne jest z wynikami przedstawionymi w pracy Kondrackiego i Karpiskiej [2003]. Wykazana miertelno prosit jest niska i wynosi rednio ok. 3,5%. Zbiene wyniki odnonie upadków w okresie odchowu dla loch rasy wbp uzyskali Skrzypczak i in. [2006]. W badaniach własnych najwysz miertelno prosit zanotowano w siódmej, ósmej, dziewitej i pierwszej laktacji. Zdaniem Łyczyskiego i Sobczaka [1996] wyszy na ogół poziom upadków obserwowano w przypadku liczniejszych miotów.

6 62 A. Kasprzyk, M. Babicz WNIOSKI 1. Z wybranych na remont stada loch 30% wybrakowano po pierwszym miocie. Około 26% macior uwzgldnionych w niniejszych badaniach urodziło osiem i dziewi miotów. 2. Długo cyklu reprodukcyjnego była zadowalajca, pozwalała na uzyskanie wysokiej czstotliwoci oprosie, mieszczcej si w przedziale od 2,00 do 2,17 na rok. Najdłuszy okres charakteryzował lochy po pierwszej laktacji, z kolei najkrótszy zanotowano u macior po trzeciej do ósmej laktacji włcznie. 3. Najwiksz płodno loch stwierdzono w czwartym i pitym miocie. 4. Najwiksz mas miotu zanotowano w trzeciej laktacji loch, która w porównaniu z pierwsz stanowiła ok. 119%. Najwiksz mas ciała prosit stwierdzono w drugim i trzecim miocie. PIMIENNICTWO Buczyski J., Gronek P Zwizki midzy niektórymi cechami uytkowoci rozpłodowej loch w kolejnych laktacjach. Zesz. Nauk. PTZ, 9, Buczyski J., Zaborowski T., Szlandrowicz S., Gronek P Warto rozpłodowa loch rasy złotnickiej pstrej przy rónej długoci ich uytkowania. Rocz. AR w Poznaniu CCLXXXIX, cz. II, Duniec H., Róycki M Moliwoci poprawy drog selekcji cech uytkowoci rozpłodowej loch. Instytut Zootechniki, Kraków, 267, Głód W., Karczmarczyk J Rozród i unasiennianie trzody chlewnej. PWRiL, Warszawa. Jarczyk A., Karpiesiuk K., Nogaj J Wyniki uytkowoci rozpłodowej knurów pochodzcych od matek długowiecznych i wysoko płodnych. Rocz. Nauk. PTZ, 2, Kondracki S., Karpiska N Wpływ kolejnoci miotu i pory roku na cechy miotów loch rasy wbp. Konf. nauk. rodowisko, zwierz, produkt, wrzenia, Lublin, 201. Łyczyski A., Sobczak M Wpływ kolejnoci miotu na wybrane cechy uytkowoci rozpłodowej loch. Rocz. AR w Poznaniu, CCLXXXIX, cz. II, Orzechowska B Stan hodowli i wyniki oceny wi. Wyniki oceny uytkowoci rozpłodowej loch. Instytut Zootechniki, Kraków, 12, Skrzypczak E. Buczyski J., Szulc K., Panek A Reproductive performance of the pedigree polish Large White sows. Anim. Sci. Pap. Rep., 24, suppl., Summary. The reproduction performance of 4628 PL sows was evaluated on the basis of litters in 9 lactations. Sows with 4 litters made up the largest number (over 42%). Eight and nine litters were reared by about 26% of all sows maintained on a farm. The length of the reproduction cycle was from about 169 days after the third, fourth and fifth lactations to 182 days after the first farrowing. A significant influence of the litter order on the piglet number in a litter at birthday and on 21 st day of life was found. The highest fertility and number of piglets reared till the 21 st day of life was recorded in the fourth and fifth litters. Statistical analysis of litter weight revealed a significant influence of the farrowing order on that trait. The highest litter weight was recorded for the third lactation, which was about 119% of the first one. Key words: sows, reproduction performance, successive litter