USTAWA O KONTROLI SKARBOWEJ

Transkrypt

1 KOMENTARZ Michał Ciecierski, Agnieszka Derkacz, Krzysztof Kandut, Sylwester Marciniak, Artur Mudrecki, Grażyna Pelewicz, Aleksandra Sędkowska, Piotr Stanisławiszyn, Iwona Wołczak USTAWA O KONTROLI SKARBOWEJ pod redakcją Krzysztofa Kanduta Aleksandry Sędkowskiej Stan prawny: 30 czerwca 2011 r. Warszawa 2011

2 Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Przedmowa Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej Rozdział 1 Przepisy ogólne Art Art Art. 2a Art Art. 3a Art Art Art Art. 6a Art Art. 7a Art. 7b Art. 7c Art. 7d Art. 7e Rozdział 2 Organy kontroli skarbowej Art I. Uwagi ogólne II. Minister Finansów III. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej IV. Dyrektor urzędu kontroli skarbowej (postępowanie konkursowe) V. Wyłączenie dyrektora urzędu kontroli skarbowej

3 Spis treści Art I. Organy kontroli skarbowej II. Ministerstwo Finansów III. Urzędy kontroli skarbowej Art. 9a Właściwość miejscowa organów kontroli skarbowej Art Art. 10a Przekazanie sprawy z uzasadnionych przyczyn Art Kompetencje dyrektora urzędu kontroli skarbowej Rozdział 2a Uprawnienia kontroli skarbowej oraz zasady użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej Art. 11a Art. 11b Art. 11c Art. 11d Art. 11da Art. 11e Art. 11f Art. 11g Rozdział 3 Postępowanie kontrolne Art Art Art. 13a Art. 13b Art. 13c Art Art. 14a Art. 14b Art. 14c Art Art Art. 24a Art I. Uwagi ogólne II. Zakres przedmiotowy art. 25 u.k.s III. Kompetencje właściwego organu podatkowego jako wierzyciela

4 Spis treści IV. Właściwość organów podatkowych jako wierzycieli V. Doręczenie decyzji właściwemu organowi podatkowemu VI. Wierzyciel jako organ egzekucyjny VII. Rygor natychmiastowej wykonalności i wstrzymanie wykonania decyzji Art Art Art Art Art I. Odpowiednie stosowanie przepisów ordynacji podatkowej przez organy kontroli skarbowej Uwagi ogólne Odpowiednie stosowanie przepisów ustawy Ordynacja podatkowa Zakres odesłania do ordynacji podatkowej Zmiany w ordynacji podatkowej a ustawa o kontroli skarbowej II. Szczegółowe zastosowania przepisów ordynacji podatkowej w postępowaniu przed organami kontroli skarbowej Zasady ogólne postępowania Wyłączenie pracownika i organu podatkowego Strona postępowania Termin załatwienia sprawy i bezczynność organu Obliczenie terminów Doręczenia Wezwania Przywrócenie terminu Wszczęcie postępowania Protokoły i adnotacje Udostępnianie akt Dowody Rozprawa Zawieszenie postępowania Decyzje i postanowienia Odwołania, zażalenia i wykonalność decyzji Tryby nadzwyczajne Odpowiedzialność odszkodowawcza Kary porządkowe Koszty postępowania Kontrola podatkowa Czynności sprawdzające Zastosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego Tajemnica skarbowa i wymiana informacji z innymi państwami Zaświadczenia

5 Spis treści 26. Przepisy ogólne i zastosowanie przepisów ordynacji podatkowej Obowiązek i zobowiązanie podatkowe Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego Umorzenie i inne ulgi Przedawnienie zobowiązania Środek egzekucyjny a przedawnienie Przedawnienie a zapłata Przedawnienie prawa do wydania decyzji ustalającej Termin płatności podatku Odsetki Interpretacje podatkowe i porozumienia w sprawie cen transakcyjnych Nadpłata Stosunki majątkowe i zabezpieczenie Następcy prawni Deklaracje podatkowe, korekta deklaracji, informacje podatkowe i rachunki Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich Spory o właściwość Art I. Uwagi ogólne II. Zakres podmiotowy sygnalizacji III. Nota sygnalizująca w zakresie zobowiązań gmin IV. Przedmiot i treść noty sygnalizacyjnej V. Postępowanie w związku z notą sygnalizacyjną Art Art. 33a Art. 33b Art Art. 34a Art. 34b Art. 34c Art Rozdział 3a (utracił moc) Rozdział 3b (uchylony) Rozdział 4 Wywiad skarbowy Art

6 Spis treści Art. 36a Art. 36aa Art. 36b Art. 36c Art. 36ca Art. 36d Art. 36e Art. 36f Art. 36g Art. 36h Art. 36i Art. 36j Art. 36k Art. 36l Art Art. 37a Rozdział 5 Inspektorzy oraz pracownicy kontroli skarbowej Art. 37b I. Status inspektora II. Pracownik jednostki organizacyjnej kontroli skarbowej III. Legitymacje i znaki służbowe Art I. Samodzielność inspektora II. Ograniczenia w powierzaniu zadań III. Wyłączenie inspektora lub pracownika IV. Inspektor jako organ prowadzący postępowanie przygotowawcze V. Wzory legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych Art I. Uwagi ogólne II. Obywatelstwo polskie III. Posiadanie pełni praw publicznych IV. Nieposzlakowana opinia V. Umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe VI. Wyższe wykształcenie prawnicze, ekonomiczne lub inne wyższe o specjalności przydatnej do kontroli skarbowej VII. Zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych kontroli skarbowej i posiadanie co najmniej 5-letniego stażu pracy w organach administracji podatkowej albo 3-letniej praktyki w jednostkach organizacyjnych kontroli skarbowej VIII. Złożenie egzaminu kwalifikacyjnego na stanowisko inspektora

7 Spis treści IX. Wyjątek od obowiązku posiadania wykształcenia wyższego i stażu pracy X. Wpis na listę doradców podatkowych zamiast egzaminu inspektorskiego XI. Ocena kwalifikacyjna XII. Oświadczenie majątkowe Art. 39a I. Uwagi ogólne II. Charakter powołania III. Warunki zatrudnienia inspektora Art I. Dodatek skarbowy inspektora kontroli skarbowej II. Stopnie inspektorskie III. Wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej IV. Dodatek skarbowy pracownika kontroli skarbowej Art. 40a I. Uwagi ogólne II. Oddelegowanie III. Ograniczenie w oddelegowaniu inspektora IV. Forma oddelegowania V. Niezastosowanie się do oddelegowania Art I. Ochrona inspektora kontroli skarbowej II. Ograniczenia w zakresie zatrzymania inspektora III. Przesłuchanie inspektora IV. Odpowiedzialność dyscyplinarna za wykroczenia Art Art. 42a I. Uwagi ogólne II. Obligatoryjne przesłanki odwołania inspektora III. Fakultatywne przesłanki odwołania inspektora Art. 42b Art. 42c I. Uwagi ogólne II. Rozwiązanie stosunku pracy inspektora Art. 42d I. Uwagi ogólne II. Podstawy wygaśnięcia stosunku pracy inspektora Art. 42e Art. 42f Art. 42g Art. 42h

8 Spis treści Art. 42i I. Uwagi ogólne II. Postępowanie kwalifikacyjne Art. 42j I. Uwagi ogólne II. Niezdolność do pracy i niepoddanie się badaniu Art. 42k I. Uwagi ogólne II. Czas pracy i czas odpoczynku Art Rozdział 5a Kara pieniężna Art. 43a Rozdział 6 Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe Art (pominięte) Art Art Art Art Art Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (wyciąg) Art Art Art Art Art Art Art Akty prawne Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 stycznia 2011 r. w sprawie legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych inspektorów kontroli skarbowej i pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 stycznia 2011 r. w sprawie siedzib i organizacji urzędów kontroli skarbowej

9 Spis treści Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 stycznia 2011 r. w sprawie orzekania o zdolności fizycznej i psychicznej do pracy w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie czasu pracy inspektorów i pracowników zatrudnionych w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 listopada 2010 r. w sprawie określenia terytorialnego zasięgu działania dyrektorów urzędów kontroli skarbowej Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 listopada 2010 r. w sprawie trybu postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów ubiegających się o przyjęcie do pracy w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym, a także wzoru składanego przez nich kwestionariusza osobowego Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 października 2010 r. w sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych przez inspektorów lub pracowników kontroli skarbowej Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2008 r. w sprawie celów specjalnych oraz trybu przeprowadzania kontroli wykorzystania środków budżetowych i mienia państwowego na te cele Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 lutego 2007 r. w sprawie sposobu przeprowadzania i dokumentowania przez wywiad skarbowy czynności niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowego trybu legitymowania, zatrzymywania i przeszukiwania osób, przeszukiwania pomieszczeń, bagażu i ładunku, zatrzymywania pojazdów i innych środków przewozowych przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej, badania towarów i pobierania ich próbek oraz zdejmowania i ponownego nakładania zamknięć celnych Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2006 r. w sprawie wzoru i sposobu oznakowania pojazdów służbowych kontroli skarbowej

10 Spis treści Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie przekazywania wywiadowi skarbowemu informacji o osobie, uzyskanych w wyniku prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 listopada 2004 r. w sprawie rodzajów, trybu wydawania, sposobu posługiwania się i przechowywania dokumentów, które uniemożliwiają ustalenie danych identyfikujących pracownika wywiadu skarbowego oraz środków, którymi posługuje się przy wykonywaniu zadań służbowych Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 maja 2004 r. w sprawie broni służbowej i umundurowania pracowników kontroli skarbowej Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu ustalania wysokości i przyznawania odszkodowania osobom udzielającym pomocy pracownikom wywiadu skarbowego Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 lutego 2004 r. w sprawie dokumentowania kontroli operacyjnej prowadzonej przez wywiad skarbowy Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie konkursu na stanowisko dyrektora urzędu kontroli skarbowej Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie organizacji urzędów kontroli skarbowej Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania przy użyciu broni palnej przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie sposobu i trybu współdziałania organów kontroli skarbowej oraz inspektorów i pracowników z organami administracji rządowej i samorządowej oraz innymi państwowymi, gminnymi, powiatowymi i wojewódzkimi jednostkami organizacyjnymi Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 lutego 2011 r. w sprawie oddelegowania inspektora kontroli skarbowej Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w zakresie kontroli wewnętrznej urzędów kontroli skarbowej

11 Spis treści Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2011 r. w sprawie sposobu i trybu współdziałania organów kontroli skarbowej oraz inspektorów i pracowników z organami administracji rządowej i samorządowej, państwowymi i samorządowymi jednostkami organizacyjnymi oraz sądami i państwowymi osobami prawnymi Bibliografia O autorach

12 Wykaz skrótów WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) k.k.s. ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.) k.k.w. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) k.r.o. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) k.s.h. ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz z późn. zm.) k.w. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z późn. zm.) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed pr. bank. sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.) pr. dew. ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 141, poz z późn. zm.) 15

13 Wykaz skrótów pr. telekom. ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) r.z.w. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie sposobu i trybu współdziałania organów kontroli skarbowej oraz inspektorów i pracowników z organami administracji rządowej i samorządowej oraz innymi państwowymi, gminnymi, powiatowymi i wojewódzkimi jednostkami organizacyjnymi (Dz. U. Nr 96, poz. 844) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) u.c. ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz z późn. zm.) u.d.i.p. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz z późn. zm.) u.d.j.s.t. ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 z późn. zm.) u.d.p. ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) u.f.p. ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz z późn. zm.) u.g.h. ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz z późn. zm.) u.k.p. u.k.s. u.o.d.g. ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz z późn. zm.) u.o.i.n. ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228) u.p.a. ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. u.p.d.o.f. u.p.d.o.p. u.p.e.a. u.r. z 2009 r. Nr 3, poz. 11 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz z późn. zm.) u.s.c. ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz z późn. zm.) 16

14 Wykaz skrótów u.s.d.g. u.s.g. u.s.p. ustawa o VAT u.s.w. u.u.i.s. u.z.p.d. u.z.u.k.s. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.) ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 858) Czasopisma, publikatory i inne Biul. Skarb. Biuletyn Skarbowy Ministerstwa Finansów CBOSA Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych ECR European Court Reports FK Finanse Komunalne GIIF Generalny Inspektor Informacji Finansowej GIKS Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej KRS Krajowy Rejestr Sądowy LEX System Informacji Prawnej LEX M.P. Monitor Polski M. Pod. Monitor Podatkowy M. Praw. Monitor Prawniczy NBP Narodowy Bank Polski NIK Najwyższa Izba Kontroli NIP numer identyfikacji podatkowej NSA Naczelny Sąd Administracyjny ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSA WSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego 17

15 Wykaz skrótów PiP Pr. Gosp. Prz. Pod. Sam. Teryt. SKO SN TK UE UKS WSA ZNSA Państwo i Prawo Prawo Gospodarcze Przegląd Podatkowy Samorząd Terytorialny samorządowe kolegium odwoławcze Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Unia Europejska urząd kontroli skarbowej wojewódzki sąd administracyjny Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 18

16 Przedmowa PRZEDMOWA Komentarz do ustawy o kontroli skarbowej jest najobszerniejszym na rynku opracowaniem do ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 z późn. zm.). Został przygotowany przez praktyków z myślą o osobach korzystających w codziennej pracy z przepisów tej ustawy, zarówno jako osoby kontrolowane, w tym ich pełnomocnicy, jak i kontrolujący tj. pracownicy organów kontroli skarbowej lub organów odwoławczych, czy również sędziowie. Głównym celem komentarza jest to, aby poprzez przystępny język i kompleksowe opracowanie poszczególnych zagadnień umożliwić Czytelnikom znalezienie odpowiedzi na nurtujące ich problemy. Ustawa o kontroli skarbowej, która jest głównym źródłem prawa dla instytucji kontroli skarbowej, weszła w życie dnia 7 lutego 1992 r. i od tamtego momentu wielokrotnie poddawana była zmianom. W chwili obecnej wydanie tak obszernego opracowania jest związane z wejściem w życie w dniu 30 lipca 2010 r. długo oczekiwanej nowelizacji ustawy o kontroli skarbowej. Celem zmian wprowadzonych ustawą z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 858) było zmodyfikowanie rozwiązań organizacyjnych i doprecyzowanie przepisów regulujących uprawnienia organów kontroli skarbowej, szczególnie w zakresie procedury postępowania kontrolnego, dostępu organów kontroli skarbowej do informacji oraz zadań realizowanych przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Uproszczeniu uległy także regulacje dotyczące kontroli i audytu środków pochodzących z UE. Umożliwiono zasilenie kadry inspektorskiej osobami posiadającymi uprawnienia doradców podatkowych. Modyfikacji uległ również sam status inspektora kontroli skarbowej. Przepisy ustawy dostosowano również do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 czerwca 2008 r., K 8/04 (Dz. U. Nr 110, poz. 707) w zakresie pozyskiwania informacji przez organy kontroli skarbowej. Niniejsza publikacja zawiera komentarz do całej znowelizowanej ustawy o kontroli skarbowej. Tym samym stanowi próbę wyczerpującego spojrzenia na ten akt prawny, w tym z perspektywy wzajemnych powiązań pomiędzy poszcze- 19

17 Przedmowa gólnymi jego przepisami oraz miejsca komentowanych norm w obowiązującym porządku prawnym. Komentarz jest wynikiem wieloletnich doświadczeń zawodowych jego autorów. Analiza przepisów ustawy o kontroli skarbowej została oparta na własnej interpretacji jej przepisów przez autorów, orzecznictwie sądów administracyjnych, Trybunału Konstytucyjnego, pismach i interpretacjach Ministerstwa Finansów, a także poglądach przedstawicieli doktryny. Komentarz obejmuje stan prawny na dzień 30 czerwca 2011 r. i uwzględnia nowelizację ustawy o kontroli skarbowej dokonaną ustawą z dnia 4 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 53, poz. 273), która weszła w życie z dniem 11 czerwca 2011 r. Autorzy komentarza są praktykami związanymi z sądownictwem administracyjnym i powszechnym oraz z aparatem skarbowym. Jako sędziowie, urzędnicy, radcy prawni, pracownicy naukowi na co dzień zajmują się problematyką kontroli skarbowej i postępowania podatkowego, jak też innymi zagadnieniami związanymi z wywiadem skarbowym czy prawem pracy. Część autorów komentarza jest również członkami Stowarzyszeniem Prawa Finansowego AUREUS działającego przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego. Oddawany do rąk Czytelnika komentarz skupia się nie tylko na komentowaniu przepisów związanych z postępowaniem kontrolnym czy właściwością organów kontroli skarbowej, ale także na przepisach dotyczących zasad użycia środków przymusu, wywiadu skarbowego czy statusu pracowników i inspektorów. Jako autorzy mamy nadzieję, że komentarz spełni oczekiwania Czytelników. Przedstawione w komentarzu poglądy stanowią prywatne stanowisko autorów. 20

18 USTAWA z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214; zm. Dz. U. z 2011 r. Nr 53, poz. 273)

19

20 Sylwester Marciniak Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1 ROZDZIAŁ 1 Przepisy ogólne Art Celem kontroli skarbowej jest ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych. 2. Celem kontroli skarbowej jest również badanie zgodności z prawem gospodarowania mieniem innych państwowych osób prawnych oraz zapobieganie i ujawnianie przestępstw określonych w art Kodeksu karnego popełnianych przez osoby zatrudnione lub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych. 1. Artykuł 1 ustawy określa cele, jakie ma osiągnąć kontrola skarbowa w polskim systemie prawnym. W myśl ust. 1 tego przepisu dwa zasadnicze cele kontroli skarbowej to: 1) ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa, 2) zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych. Z kolei ust. 2 art. 1 wskazuje, że celem kontroli skarbowej jest także: 1) badanie zgodności z prawem gospodarowania mieniem innych państwowych osób prawnych, 2) zapobieganie i ujawnianie przestępstw określonych w art k.k. popełnianych przez osoby zatrudnione lub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych. Omawiany przepis funkcjonuje od uchwalenia komentowanej ustawy właściwie bez większych zmian. Jedynie ostatni cel z ust. 2 wprowadzony został z dniem 1 lipca 2002 r. na podstawie ustawy z dnia 7 czerwca 2002 r. o zniesieniu General- Sylwester Marciniak 23

21 Art. 1 Rozdział 1. Przepisy ogólne nego Inspektora Celnego, o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 89, poz. 804 z późn. zm.). Natomiast z dniem 30 lipca 2010 r., na mocy ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 858), celem kontroli skarbowej już nie jest przeciwdziałanie i zwalczanie naruszeń prawa obowiązującego w zakresie obrotu towarowego z zagranicą i obrotu towarami przywożonymi z zagranicy. Nowe brzmienie art. 1 ust. 2, art. 2 ust. 2 pkt 12 oraz uchylenie art. 3 miało na względzie wyłączenie z celów i zakresu kontroli skarbowej zagadnień związanych z obrotem towarowym z zagranicą i obrotem towarami przywożonymi z zagranicy w zakresie, w jakim stanowią one powielenie zadań realizowanych przez organy celne i Służbę Celną. W przypadku kontroli obrotu towarowego z zagranicą powielanie zadań Służby Celnej i kontroli skarbowej dotyczyło nie tylko posiadania przez obie służby analogicznych uprawnień. Postępowanie kontrolne w zakresie obrotu towarowego z zagranicą nie kończyło się bowiem rozstrzygnięciem organu kontroli skarbowej, lecz wynikiem kontroli. Tym samym organy celne zobowiązane były na podstawie wyniku kontroli ponownie przeprowadzić postępowanie (w którym wynik kontroli był tylko jednym z dowodów), aby wydać decyzję. Należy jednak podkreślić, że przedmiotowa zmiana nie ma wpływu na zadania kontroli skarbowej w zakresie opodatkowania podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym w transakcjach z krajami trzecimi i transakcjach wewnątrzwspólnotowych. Kontrola takich transakcji jest realizowana tak jak dotychczas w zakresie kontroli skarbowej, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1. Wprowadzenie przedmiotowej zmiany poprawiło przejrzystość w określaniu organów właściwych w sprawie kontroli przestrzegania prawa w związku z przywozem i wywozem towarów oraz zlikwidowało możliwość wielokrotnego podejmowania czynności kontrolnych przez różne organy w odniesieniu do tych samych czynności obrotu. Jednocześnie nowe brzmienie art. 2 ust. 1 pkt 12 ma na celu umożliwienie wykorzystywania uprawnień kontroli skarbowej wywiadu skarbowego do realizacji niektórych zadań nałożonych na państwa członkowskie postanowieniami konwencji sporządzonej na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej w sprawie wzajemnej pomocy i współpracy między administracjami celnymi (Dz. U. z 2008 r. Nr 6, poz. 31). Zadania kontroli skarbowej w tym zakresie ograniczone są obecnie jedynie do wykonywania zadania nadzoru transgranicznego osób oraz dostawy kontrolowanej. Powierzenie tych zadań kontroli skarbowej uzasadnione jest faktem, iż w resorcie finansów wyłącznie kontrola skarbowa wywiad skarbowy ma uprawnienia do prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz niejawnego nadzorowania przesyłek. Pozostałe zadania wynikające z konwencji, niewymagające podejmowania czynności operacyjnych, wykonuje Służba Celna. Wskazać należy, że także nowe brzmienie art. 24 ust. 1 pkt 2 lit. b związane jest z pozbawieniem kontroli skarbowej właściwości w zakresie kontroli obrotu towarowego z zagranicą oraz obrotu towarami pochodzenia zagranicznego. 24 Sylwester Marciniak

22 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Pojęcie kontroli skarbowej nie zostało wprost zdefiniowane w omawianej ustawie. Jednakże przepis art. 1 w zw. z art. 2 pozwala określić pojęcie kontroli skarbowej poprzez jej cel i zakres, a w powiązaniu z art. 6 i 8 poprzez analizę regulacji dotyczącej organów tę kontrolę sprawujących. 3. Należy podzielić pogląd J. Kulickiego 1, że art. 1 u.k.s. nie odnosi się oczywiście do wszystkich działań Skarbu Państwa, lecz jedynie do sprecyzowanych w art. 2 u.k.s., które wyznaczają przedmiotowy zakres obowiązywania komentowanej ustawy. Chodzi tu o działania przede wszystkim na płaszczyźnie finansowej i materialnej, a więc mieszczące się w kompetencjach ministrów kierujących takimi działami, jak: budżet, finanse publiczne, gospodarka oraz instytucje finansowe i Skarb Państwa, zdefiniowanymi w ustawie z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 z późn. zm.). 4. Natomiast nie sposób zgodzić się, że użyte w art. 1 ust. 1 ustawy określenie interesy i prawa majątkowe Skarbu Państwa należy rozumieć w zasadzie wyłącznie zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego 2. Kładąc bowiem nacisk na słowo interesy, należy zauważyć, że zwykle oznacza to przedsięwzięcie przynoszące korzyść materialną; transakcję handlową czy też sprawy finansowe 3. Natomiast do praw majątkowych należy zaliczyć: własność, współwłasność, użytkowanie wieczyste i ograniczone prawa rzeczowe (art. 244 k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 2 lipca 2004 r., Dz. U. Nr 172, poz. 1804, od dnia 19 sierpnia 2004 r. do ograniczonych praw rzeczowych zalicza: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę) Pojęcie Skarbu Państwa także nie zostało zdefiniowane w ustawie o kontroli skarbowej, a kodeks cywilny w art. 33 wskazuje, że osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Zatem z tego przepisu wynika bezpośrednio osobowość prawna Skarbu Państwa. W myśl art. 34 k.c. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych. Zauważyć należy, że Skarb Państwa nie ma odrębnego od samego państwa ustroju czy odrębnych zasad działania. Skarbu Państwa nie reprezentują szczególne instytucje zarządzające, lecz właściwe państwowe jednostki organizacyjne (stationes fisci). Jednostki te, w odróżnieniu od Skarbu Państwa, nie posiadają osobowości prawnej. Skarb Państwa w obrocie cywilnoprawnym jest zasadniczo reprezentowany przez organy administracji publicznej, które wykonując w ramach przyznanych im 1 J. Kulicki, Kontrola skarbowa. Komentarz, Warszawa 2004, s E. Ruśkowski, W. Stachurski, J. Stankiewicz, Ustawa o kontroli skarbowej. Komentarz, Warszawa 2000, s Por. Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 2004, s A. Kidyba (red.), K.A. Dadańska, T.A. Filipiak, Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe, LEX/el Sylwester Marciniak 25