POLSKI SYSTEM KATASTRALNY W ASPEKCIE ISO POLISH CADASTRAL SYSTEM AND ISO Wstêp. Norma ISO 19152

Transkrypt

1 POLSKIE POLSKI TOWARZYSTWO SYSTEM KATASTRALNY INFORMACJI W ASPEKCIE ISO PRZESTRZENNEJ ROCZNIKI GEOMATYKI 2013 TOM XI ZESZYT 2(59) 15 POLSKI SYSTEM KATASTRALNY W ASPEKCIE ISO POLISH CADASTRAL SYSTEM AND ISO Jaros³aw Byd³osz AGH Akadeia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydzia³ Geodezji Górniczej i In ynierii Œrodowiska, Katedra Geoatyki S³owa kluczowe: ISO 19152, LADM, kataster, ewidencja gruntów i budynków, INSPIRE, UML Keywords: ISO 19152, LADM, cadastre, Grounds and Buildings Cadastre, INSPIRE, UML Wstêp W chwili obecnej trwaj¹ koñcowe prace zwi¹zane z przygotowanie oraz publikacj¹ rozporz¹dzenia zieniaj¹cego rozporz¹dzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Rozporz¹dzenie definiuje nowy odel polskiego katastru (ewidencji gruntów i budynków), zasadniczo zieniaj¹c sposób organizacji zapisu i przechowywania danych ewidencyjnych. Jednoczeœnie w grudniu 2012 roku opublikowana zosta³a nora ISO Land Adinistration Doain Model (ISO, 2012), definiuj¹ca odel referencyjny dla szeroko pojêtych systeów adinistrowania nieruchooœciai. Obowi¹zuj¹ca, zaœ od 2007 roku dyrektywa INSPIRE (Dyrektywa, 2007) nak³ada obowi¹zek uwzglêdnienia nor iêdzynarodowych przy tworzeniu krajowych przepisów wykonawczych. St¹d pojawia siê pytanie jaki wp³yw o e ieæ nora ISO na polski syste katastralny. Nora ISO W dniu 1 grudnia 2012 r. zosta³a opublikowana przez Miêdzynarodow¹ Organizacjê Noralizacyjn¹ nora ISO Geographic inforation Land Adinistration Doain Model (LADM). W oparciu o porozuienie wiedeñskie nora ta zosta³a jednoczeœnie zaakceptowana przez Europejsk¹ Organizacjê Noralizacyjn¹ (CEN). 30 aja 2013 r. nora ta zosta³a opublikowana przez Polski Koitet Noralizacyjny. Posiada oznaczenie PN-EN ISO 19152: E i jest zatytu³owana Inforacja geograficzna Katastralny Model Adinistrowania Terene (LADM) (PKN, 2013). ISO jest nor¹ opisow¹. Dostarcza ona odelu referencyjnego aj¹cego s³u yæ dwó celo. S¹ to: 1) stworzenie podstaw dla rozwoju i udoskonalenia efektywnych syste-

2 16 JAROS AW BYD OSZ ów szeroko pojêtego adinistrowania nieruchooœciai opartego na technologii MDA (Model Driven Architecture) oraz 2) uo liwienie zainteresowany strono kounikacji, opartej na wspólny s³ownictwie wprowadzony przez projektowan¹ norê, zarówno w poszczególnych krajach jak i iêdzy nii. Przez referencyjny charakter nory, nale y rozuieæ, e a ona charakter pewnego rodzaju szkieletu, na który og¹ byæ budowane odele i nory krajowe. Mo e równie, a nawet powinien on byæ rozbudowywany, tak e dla danego kraju lub regionu og¹ zostaæ tworzone dodatkowe atrybuty, operatory, powi¹zania oraz klasy. Katastralny Model Adinistrowania Terene dotyczy tej czêœci adinistrowania nieruchooœciai, której obszare zainteresowania s¹ prawa, zobowi¹zania i ograniczenia dotycz¹ce nieruchooœci i ich koponentów przestrzennych. Adinistrowanie nieruchooœciai jest tu opisane jako proces okreœlania, zapisu i rozpowszechniania inforacji o relacjach iêdzy podiotai ewidencji a nieruchooœciai. Eleente ³¹cz¹cy s¹ tu prawa w³asnoœci lub u ytkowania. Modelowanie zaœ jest podstawowy narzêdzie u³atwiaj¹cy rozwój i rozbudowê systeów inforacyjnych dla celów kounikacji iêdzy nii. Twórcy nory uwa aj¹, e niezale nie od tego czy w dany kraju funkcjonuje jeden czy te dwa systey (np. kataster i ksiêgi wieczyste) spe³niaj¹ one dwie g³ówne funkcje. Pierwsza z nich to utrzyywanie systeu (lub systeów w stanie aktualnoœci), co jest oparte na regulacjach prawnych oraz przeprowadzanych transakcjach czy operacjach. Natoiast drug¹ funkcj¹ jest dostarczanie inforacji z krajowych rejestrów. Szczegó³owe funkcje Katastralnego Modelu Adinistrowania Terene to: zdefiniowanie referencyjnego odelu zawieraj¹cego podstawowe koponenty adinistrowania nieruchooœciai, przy czy o na równie uwzglêdniæ eleenty znajduj¹ce siê nad wod¹ i l¹de oraz znajduj¹ce siê nad i pod powierzchni¹ ziei; dostarczenie abstrakcyjnego scheatu pojêciowego zawieraj¹cego cztery podstawowe pakiety: Podiotów (Party Package), Adinistracyjny (Adinistrative Package), Eleentów Przestrzennych (Spatial Unit Package) oraz Subpakiet Poiarów i Reprezentacji Przestrzennej (Surveying and Spatial Representation Subpackage); dostarczenie terinologii dotycz¹cej gospodarowania nieruchooœciai opartej na ró nych narodowych i iêdzynarodowych systeach, prostej na tyle, aby og³a byæ u ywana w praktyce; terinologia ta powinna uo liwiaæ opis foralnych i nieforalnych dzia³añ i procedur w ró nych systeach prawnych; dostarczenie podstawy (wzorca) do tworzenia profili narodowych i regionalnych; uo liwienie ³¹czenia w spójny sposób inforacji dotycz¹cych adinistrowania nieruchooœciai, pochodz¹cej z ró nych Ÿróde³. Katastralny Model Adinistrowania Terene, jako produkt jest scheate pojêciowy, w który stosowany jest foraliz diagrau klas, zapisany w notacji Zunifikowanego Jêzyka Modelowania (UML), zgodnie z etodyk¹ odelowania danych opisan¹ przez nory Miêdzynarodowej Organizacji Noralizacyjnej ISO serii 19100, dotycz¹ce inforacji geograficznej. Katastralny Model Adinistrowania Terene posiada cztery podstawowe klasy. S¹ to: klasa LA_Party, której instancjai, czyli obiektai utworzonyi na podstawie danej klasy s¹ parties (podioty), klasa LA_RRR instancjai podklas LA_RRR s¹ rights (prawa), restrictions (ograniczenia) lub responsibilities (zobowi¹zania),

3 POLSKI SYSTEM KATASTRALNY W ASPEKCIE ISO klasa LA_BAUnit, której instancjai s¹ basic adinistrative units (zbiory eleentów przestrzennch), klasa LA_SpatialUnit instancjai tej klasy s¹ spatial units (eleenty przestrzenne). Rys. 1. Podstawowe klasy ISO 152 (Ÿród³o: ISO, 2012) Podstawowe klasy Katastralnego Modelu Adinistrowania Terene przedstawione s¹ na rysunku 1. Klasy LADM s¹ zgrupowane w trzy pakiety i jeden subpakiet. Pakiety s¹ grupai klas, powi¹zanych ze sob¹. Podstawowe pakiety Katastralnego Modelu Adinistrowania Terene, wraz z zawartyi w nich klasai s¹ przedstawione na rysunku 2. Pakiet Podiotów zawiera klasy zwi¹zane z rodzajai podiotów, type podiotów i ich rol¹ w funkcjonowaniu systeu i uaktualnianiu danych. Pakiet Adinistracyjny zawiera iêdzy innyi klasy zwi¹zane z nieruchooœci¹ oraz prawai, ograniczeniai i zobowi¹zaniai dotycz¹cyi nieruchooœci. Pakiet Eleentów Przestrzennych zawiera klasy zwi¹zane z eleentai przestrzennyi takii jak: dzia³ka, budynek, eleenty sieci infrastruktury oraz charakteryzuj¹cyi je cechai takii jak: typ, powierzchnia, objêtoœæ, czy innyi paraetrai zwi¹zanyi z geoetri¹. Pakiet Poiarów i Reprezentacji Przestrzennej jest subpakiete pakietu Eleentów Przestrzennych. Zawiera on klasy zwi¹zane z takii eleentai jak: punkt, granica, transforacja czy Ÿród³o inforacji. Dyrektywa INSPIRE Kraje Unii Europejskiej s¹ zobowi¹zane do ipleentacji dyrektywy 2007/2/WE Parlaentu Europejskiego i Rady z dnia 14 arca 2007 r. ustanawiaj¹cej infrastrukturê inforacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) (Dyrektywa, 2007). Transpozycja do polskiego systeu prawnego dyrektywy INSPIRE, zakoñczona wejœcie w ycie ustawy z dnia 4 arca 2010 r. o infrastrukturze inforacji przestrzennej (Ustawa, 2010) spowodowa³a potrzebê dostosowania funkcjonuj¹cych obecnie aktów wykonawczych do zgodnoœci ze znowelizowanyi przepisai ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne, a tak e zharonizowania zbiorów danych zawartych w rejestrach publicznych, prowadzonych przez organy s³u by geodezyjnej i kartograficznej. Dyrektywa INSPIRE (art. 7) nak³ada iêdzy innyi obowi¹zek ipleentacji istniej¹cych inicjatyw i standardów iêdzynarodowych, s³u ¹cych haronizacji zbiorów i us³ug danych przestrzennych. Zgodnie z zapisai artyku³u 7 dyrektywy, w przypadkach gdy organizacje utworzone zgodnie z prawe iêdzynarodowy przyjê³y odpowiednie standardy w celu zagwarantowania interoperacyjnoœci lub haronizacji zbiorów i us³ug danych przestrzennych, w stosownych okolicznoœciach, standardy te s¹ uwzglêdniane w przepisach wykonawczych, z odwo³anie siê do istniej¹cych œrodków technicznych. Ponadto ustawa o infrastrukturze inforacji przestrzennej zobowi¹zuje organy adinistracji prowadz¹ce rejestry publiczne, zawieraj¹ce zbiory zwi¹zane z wyienionyi w za-

4 18 JAROS AW BYD OSZ Rys. 2. Podstawowe pakiety ISO 152 wraz z zawartyi w nich klasai (Ÿród³o: ISO, 2012)

5 POLSKI SYSTEM KATASTRALNY W ASPEKCIE ISO ³¹czniku do ustawy teatai, do wprowadzenia rozwi¹zañ technicznych zapewniaj¹cych interoperacyjnoœæ zbiorów i us³ug danych przestrzennych oraz ich haronizacjê. Bior¹c pod uwagê opisane powy ej czynniki, o ey wysnuæ wniosek, e nora ISO Katastralny Model Adinistrowania Terene, powinna w jakiœ sposób byæ uwzglêdniona przy tworzeniu polskich przepisów wykonawczych, czyli w ty przypadku rozporz¹dzeñ reguluj¹cych zakres inforacji oraz sposób dzia³ania polskiego systeu katastralnego. Model polskiego systeu katastralnego W dniu 12 czerwca bie ¹cego roku projekt rozporz¹dzenia Ministra Adinistracji i Cyfryzacji zieniaj¹cego rozporz¹dzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków zosta³ zaakceptowany przez Koitet Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji (Projekt rozporzadzenia, 2013), co otwiera szybk¹ œcie kê do jego podpisania i publikacji. Rozporz¹dzenie to definiuje nowy odel polskiego systeu katastralnego (ewidencji gruntów i budynków). Specyfikacja odelu pojêciowego danych ewidencji gruntów i budynków sk³ada siê ze scheatu aplikacyjnego UML danych i katalogu obiektów EGiB oraz Modelu Podstawowego. Zgodnie z zapisai rozporz¹dzenia GML (Geographic Markup Language) zosta³ przyjêty jako podstawowy forat wyiany i udostêpniania zbiorów danych katastralnych. Scheat aplikacyjny i katalog obiektów EGiB opisuj¹ odel systeu katastralnego, a scheat aplikacyjny i katalog Modelu Podstawowego dotycz¹ powi¹zania z krajow¹ infrastruktur¹ inforacji przestrzennej oraz redakcji graficznej. Scheat aplikacyjny danych ewidencji gruntów i budynków jest zapisany w jêzyku UML, zgodnie z etodyk¹ odelowania danych opisan¹ przez nory ISO serii 19100, dotycz¹ce inforacji geograficznej. Katalog obiektów zawiera definicje i opisy: typów obiektów przedstawionych w scheacie aplikacyjny, ich atrybutów oraz powi¹zañ poiêdzy typai obiektów, wystêpuj¹cych w jedny lub wiêcej odelach danych przestrzennych (scheatach aplikacyjnych). Model katastru zawarty w projekcie rozporz¹dzenia sk³ada siê z szesnastu diagraów pogrupowanych w nastêpuj¹ce pakiety: Obiekt Ogólny, Dane Przediotowe, Dane Podiotowe, Prawa do Nieruchooœci, Adres, Punkt Graniczny, Dzier awa oraz Podstawa Prawna. Wszystkie obiekty bazy danych katastru nieruchooœci posiadaj¹ atrybuty dotycz¹ce daty ich powstania i archiwizacji, okreœlaj¹ce cykl ycia obiektu, a tak e daty powstawania i archiwizacji kolejnych wersji obiektu oraz identyfikator infrastruktury inforacji przestrzennej. Atrybuty te s¹ dziedziczone z klasy abstrakcyjnej EGB OgolnyObiekt (rys. 3). Ponadto, w odelu przewidziano relacjê poiêdzy klasai reprezentuj¹cyi obiekty ujawniane w katastrze nieruchooœci, a klas¹ EGB Ziana, która z kolei posiada relacjê z klas¹ EGB PodstawaPrawna (rys. 4). Oznacza to zate, e zawsze istnieje powi¹zanie poiêdzy obiekte a dokuente, na podstawie którego dane dotycz¹ce tego obiektu zosta³y ujawnione lub zodyfikowane.

6 20 JAROS AW BYD OSZ Rys. 3. Diagra klas Dziedziczenie (Ÿród³o: Projekt rozporz¹dzenia, 2013)

7 POLSKI SYSTEM KATASTRALNY W ASPEKCIE ISO Rys. 4. Diagra klas OgolnyObiekt (Ÿród³o: Projekt rozporz¹dzenia, 2013) ISO a odel polskiego katastru Analizuj¹c potencjalne wyagania jakie og¹ wynikaæ dla polskiego systeu katastralnego w zwi¹zku z wprowadzenie nory ISO oraz w aspekcie wprowadzenia dyrektywy INSPIRE nale y zdaæ sobie sprawê, e rozporz¹dzenie zieniaj¹ce rozporz¹dzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków nie zosta³o jeszcze wydane i opublikowane. Jednak e dla celów niniejszych rozwa añ i wyniku prawdopodobnej szybkiej finalizacji prac legislacyjnych z ni zwi¹zanych, autor traktuje je jako definiuj¹ce nowy odel polskiego systeu katastralnego. Rozwa aj¹c ewentualne wnioski jakie og¹ st¹d wynikn¹æ, nale y porównaæ zakresy zawartoœci nory ISO oraz projektu nowego rozporz¹dzenia. Polski syste katastralny zarówno w aspekcie obowi¹zuj¹cych aktualnie przepisów jak i projektu rozporz¹dzenia nie obejuje w zasadzie rejestracji praw, zobowi¹zañ, s³u ebnoœci i innych obci¹ eñ, bêd¹cych treœci¹ ksi¹g wieczystych. Syste katastralny nie obejuje równie ewidencji sieci infrastruktury, która jest objêta Geodezyjn¹ Ewidencj¹ Sieci Uzbrojenia Terenu (GESUT). Oba wyienione obszary s¹ natoiast objête zakrese noralizacji przez norê Katastralny Model Adinistrowania Terene. Jak ju wsponiano powy ej scheat aplikacyjny danych ewidencji gruntów i budynków jest zapisany w notacji opartej na jêzyku UML, analogicznie jak nora ISO Szczegó³owy sposób zapisu obiektów nory ISO oraz polskiego systeu katastralnego wykazuje wiele podobieñstw (Byd³osz i inni, 2012). Bardzo zbli one zapisy definiuj¹ce odel referencyjny zawarty w ISO oraz odel polskiego systeu katastralnego w projekcie nowego rozporz¹dzenia skutkuj¹ ty, e w aspekcie sposobu zapisu obiektów spe³nione s¹ wyagania artyku³u 7 dyrektywy INSPIRE. Oprócz ogólnego sposobu obiektów kolejny proble nasuwaj¹cy siê w zwi¹zku z zapisai dyrektywy INSPIRE, nakazuj¹cyi wziêcie pod uwagê istniej¹cych nor przy tworzeniu krajowych przepisów wykonawczych to zgodnoœæ (conforance) odelu krajowego katastru z Katastralny Modele Adinistrowania Terene. Aby syste katastralny by³ zgodny z ISO usi spe³niaæ wyagania podane w aneksie A (Abstract Test Suite) do nory. Test zgodnoœci o e byæ wykonany na dwa sposoby. Pierwszy to pokazanie sposobu dziedziczenia z Katastralnego Modelu Adinistrowania Terene do testowanego odelu

8 22 JAROS AW BYD OSZ lub jego eleentów, natoiast drugi sposób to pokazanie apowania poszczególnych eleentów nory oraz testowanego odelu. Testowanie zgodnoœci odelu krajowego z ISO odbywa siê przez badanie zgodnoœci odpowiadaj¹cych sobie pakietów nory i testowanego odelu. Dla ka dego testu etadanych o na otrzyaæ nastêpuj¹ce wartoœci: zgodny (Conforant), niezgodny (notconforant) oraz nieoceniany (notevaluated). Poszczególne pakiety og¹ byæ zgodne na niski pozioie (level 1), œredni pozioie (level 2) oraz wysoki pozioie (level 3). Dla celów badania zgodnoœci polskiego odelu katastralnego z ISO przeprowadzono prace zwi¹zane z przyporz¹dkowanie klaso polskiego odelu opisany odpowiadaj¹cych i klas Katastralnego Modelu Adinistrowania Terene. Prace te s¹ szczegó³owo opisane w (Byd³osz, 2012b). Wykonano równie prace dotycz¹ce wstêpnej oceny zgodnoœci polskiego odelu katastru z ISO (Byd³osz, 2012a) wykorzystuj¹c etodê apowania. Badano wy³¹cznie zgodnoœæ niskiego poziou (level 1), uzyskuj¹c wynik pozytywny. Prace te nale y traktowaæ jako aj¹ce raczej pokazaæ sa proces badania zgodnoœci, ni jako aj¹ce daæ konkretny rezultat. Powode tego jest fakt, e w czasie ich przeprowadzenia zarówno ISO 19152, jak i polski odel katastralny nie by³y jeszcze ostatecznie zatwierdzone i opublikowane. Z tego powodu nie prowadzono równie testów zgodnoœci wy szego poziou. Podsuowanie Opieraj¹c siê na przeprowadzonych w niniejszej pracy rozwa aniach oraz wczeœniejszych badaniach, o na wstêpnie stwierdziæ, e odel polskiego systeu katastralnego zdefiniowany w projekcie nowego rozporz¹dzenia dotycz¹cego ewidencji gruntów i budynków uwzglêdnia zapisy nory ISO Katastralny Model Adinistrowania Terene. Na tej podstawie o na wstêpnie wyci¹gn¹æ wniosek, e polski syste katastralny spe³nia wyagania wzglêde nory ISO zawarte w artykule 7 dyrektywy INSPIRE, dotycz¹ce iêdzy innyi uwzglêdnienia odpowiednich standardów iêdzynarodowych, s³u- ¹cych haronizacji zbiorów i us³ug danych przestrzennych. Potencjalne dalsze badania w ty zakresie og¹ byæ prowadzone po wejœciu w ycie nowego rozporz¹dzenia definiuj¹cego polski syste katastralny, co w chwili publikacji tego artyku³u o e ju ieæ iejsce. Zdanie autora badania te og¹ iœæ w kierunku przeprowadzenia testów zgodnoœci (conforance tests) odelu polskiego katastru z ISO Katastralny Model Adinistrowania Terene, na poszczególnych pozioach. Literatura Byd³osz J., 2012a: Preliinary works on leading Polish cadastral odel into conforance with LADM. GIS for geoscientists: scientific onograph. Zagreb: Hrvatski Inforatièki Zbor GIS Foru, Byd³osz J., 2012b: Uwarunkowania ipleentacji katastralnego odelu adinistrowania terene w Polsce. Roczniki Geoatyki, t. 10, z. 2: 17-24, PTIP Warszawa. Byd³osz J., GóŸdŸ K., Radzio W., 2012: Model pojêciowy polskiego systeu katastralnego na tle rozwi¹zañ ujêtych w,,katastralny odelu adinistrowania terene (LADM). Przegl¹d Geodezyjny 6/2012. Dyrektywa 2007/2/WE Parlaentu Europejskiego i Rady z dnia 14 arca 2007 r. ustanawiaj¹ca infrastrukturê inforacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE). Geographic inforation Land Adinistration Doain Model (LADM) ISO 19152, International Organization for Standardization, 2012.

9 POLSKI SYSTEM KATASTRALNY W ASPEKCIE ISO Inforacja geograficzna Katastralny odel adinistrowania terene (LADM), PN-EN ISO 19152: E, Polski Koitet Noralizacyjny, Rozporz¹dzenie Ministra Adinistracji i Cyfryzacji zieniaj¹ce rozporz¹dzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków projekt. Wersja z dnia 13 aja 2013 r. Ustawa z dnia 4 arca 2010 r. o infrastrukturze inforacji przestrzennej. Dz.U nr 76, poz Abstract Poland as a European Union Meber State is obliged to eet the requireents of the INSPIRE Directive. According to the article 7 of the Directive, when preparing national ipleenting rules the existing initiatives and international standards serving haronization of spatial data sets and services should be taken into account. In Deceber 2012, the international standard ISO Land Adinistration Doain Model was published. This standard provides a reference odel for building systes concerning widely understood land adinistration. At present, final works connected with preparation and publication of aended ordinance on grounds and buildings cadastre are under way. This ordinance includes, inter alia, a new conceptual (UML) odel of grounds and buildings cadastre data. In the paper an attept was ade to evaluate the influence and requireents of ISO towards Polish cadastral odel, defined in the draft ordinance. The preliinary conclusion drawn as the result of perfored research is that the Polish cadastral syste eets the requireents of ISO dr in. Jaros³aw Byd³osz bydlosz@agh.edu.pl