Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia

Transkrypt

1 Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia SEMESTR I Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Podziemnego Pracownia Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii w Górnictwie Kraków 2015

2 Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Wykłady zostały opracowane przez zespół pracowników Pracowni Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii Katedry Górnictwa Podziemnego Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo Hutniczej w składzie: 1. prof. dr hab. inż. Stanisław Nawrat, prof. nadzw. AGH Kierownik Pracowni 2. dr inż. Mariusz Kapusta adiunkt, Z-ca Kierownika Pracowni 3. mgr inż. Sebastian Napieraj - asystent w Pracowni 4. mgr inż. Dagmara Nowak - Senderowska asystent w Pracowni 5. mgr inż. Natalia Schmidt - Polończyk, - asystent w Pracowni 6. Marek Pers specjalista ds. dydaktyki

3 Syllabus BPiE

4 Syllabus BPiE

5 Syllabus BPiE

6 Syllabus BPiE

7 Syllabus BPiE

8 Syllabus BPiE

9 Wykład 1 z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Temat wykładu: Bezpieczeństwo powszechne Stan bezpieczeństwa w Polsce i na świecie dyskusja w oparciu o przykłady i statystykę Bezpieczeństwo pracy problem społeczny i indywidualny Bezpieczeństwo pracy problem państwa Bezpieczeństwo pracy i ergonomia - przedmiot, pojęcia podstawowe, Klasyfikacja zagrożeń w środowisku pracy systemy klasyfikacji działalności gospodarczej.

10 BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Bezpieczeństwo (Smoliński, 2001) zakładając, że nie istnieją sytuacje oraz jakiekolwiek działania człowieka pozbawione zagrożeń, bezpieczeństwo jest utożsamiane z warunkami i postępowaniem, dla których ryzyko utraty życia lub zdrowia lub/i zniszczenia środowiska nie przekroczy granicznego (akceptowalnego) poziomu. BHP skrót jest potocznie rozumiany jako ogół działań podejmowanych przez kadrę pracowniczą zakładu pracy w zakresie problemów związanych z wypadkami i chorobami zawodowymi. Dwie składowe 1) bezpieczeństwo pracy 2) higiena pracy

11 BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Bezpieczeństwem pracy nazywamy zespół warunków, które muszą być zachowane, aby pracownicy mogli pracować bezpiecznie i bez szkody dla zdrowia. Bezpieczeństwo pracy symbolizuje te wszystkie działania i angażowane w nie środki, które służą zapobieganiu urazom wypadkom przy pracy.

12 BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Bezpieczeństwo i higiena pracy (Skuza, 2000) ogół środków i urządzeń służących do zapewnienia warunków pracy eliminujących zagrożenie życia lub zdrowia zatrudnionych; usuwanie lub ograniczanie szkodliwości związanych z procesem pracy i ze środowiskiem pracy, do których należą: zagrożenia ze strony maszyn i urządzeń technicznych, szkodliwe gazy, pary i mgły, promieniowanie, za wysoka lub za niska temperatura, hałas, wstrząsy itp.; bhp wiąże się z zapobieganiem wypadkom przy pracy, chorobom zawodowym i innym szkodliwym wpływom pracy na zdrowie.

13 BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Higiena pracy jest to nauka, która zajmuje się: 1. Badaniem wpływu warunków pracy na zdrowie, na zaburzenia czynności fizjologicznych i na zachowanie sprawności ustroju człowieka w czasie pracy. 2. Ustaleniem czynników szkodliwych dla zdrowia. 3. Zapobieganiem powstawaniu schorzeń i chorób zawodowych wśród ludzi wykonujących określony zawód. Higiena pracy obejmuje działania i środki służące zapobieganiu chorobom zawodowym.

14 OCHRONA PRACY Cele ochrony pracy: ochrona pracowników przed wypadkami przy pracy, ochrona pracowników przed chorobami zawodowymi, ograniczenie zatrudniania pracowników przy pracach szczególnie ciężkich lub uciążliwych, ochrona dóbr materialnych sfery pracy przed zniszczeniem, ochrona uprawnień pracowniczych - trwałości stosunku pracy, wynagrodzenia, szczególna ochrona pracy młodocianych i kobiet oraz ochrona innych uprawnień pracowniczych (czasu pracy, urlopów pracowniczych itd.).

15 Klasyfikacja działalności Polska Klasyfikacja Działalności (PKD) - jest umownie przyjętym, hierarchicznie usystematyzowanym podziałem zbioru rodzajów działalności społeczno-gospodarczej, jakie realizują jednostki (podmioty gospodarcze). PKD ustalała symbole, nazwy i zakres grupowań klasyfikacyjnych na pięciu różnych poziomach, tj. sekcji, działów, grup, klas oraz podklas. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (publikacja: Dz. U. z 2007 r. nr 251, poz oraz z 2009 r. nr 59, poz. 489)

16 Klasyfikacja działalności PKD wykorzystywana jest do: a) klasyfikowania podmiotów gospodarczych dla potrzeb krajowego urzędowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON - wg rodzaju prowadzonej przez nie działalności, b) przedstawiania struktury gospodarki narodowej z punktu widzenia społecznego podziału pracy, c) zestawiania dynamicznych szeregów dla potrzeb ekonomicznej analizy rozwoju gospodarczego, d) opracowywania bilansów gospodarki narodowej, w tym zintegrowanych rachunków narodowych, sporządzania porównań międzynarodowych, e) zestawiania informacji statystycznych odpowiednio porównywalnych z innymi krajami.

17 ZAGROŻENIA I ICH PODZIAŁ Ryzyko (PN-N-18002) kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem. Zagrożenie (PN-N : 1999) stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. Identyfikacja zagrożenia (Cichowski, 1997) proces rozpoznawania tego, czy zagrożenie istnieje oraz określania jego charakterystyk.

18 ZAGROŻENIA I ICH PODZIAŁ Zagrożenia dzielimy je na dwie wielkie grupy: powodujące wypadki przy pracy, powodujące choroby zawodowe. Do pierwszej grupy zaliczamy czynniki zagrożenia powodujące wypadki przy pracy, fizyczne obrażenia ciała, wywoływane mechanicznie, jak na przykład upadki, pochwycenia, uderzenia itp. Do drugiej grupy zaliczamy czynniki zagrożenia powodujące choroby zawodowe, wywołane oddziaływaniem na organizm pracownika rozmaitych szkodliwych dla zdrowia czynników środowiska pracy, takich jak: hałas, wibracja, substancje toksyczne, pyły przemysłowe, pary rozpuszczalników organicznych i wiele innych.

19 ZAGROŻENIA I ICH PODZIAŁ Niebezpieczny czynnik (PN-EN ISO 18004) czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź zejścia śmiertelnego. Szkodliwy czynnik (PN-Z-08052:1980) czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka. Czynnik uciążliwy (Chrószcz & Hansel, 2004) czynnik niestanowiący zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudniający pracę lub przyczyniający się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy lub innej działalności, bądź wpływający na zmniejszenie wydajności. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynniki uciążliwy może stać się szkodliwym, a szkodliwy niebezpiecznym

20 Klasyfikacja zagrożeń zawodowych (Techniczne Biuro ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy i Ochrony Zdrowia Komisji Europejskiej). Lp. Nazwa czynnika zagrożenia zawodowego Wyszczególnienie zagrożeń 1. Czynniki fizyczne Przedmioty wprowadzone w ruch Przedmioty poruszające się przedmioty upadające, toczące się, wywracające się, swobodnie. będące w poślizgu 1.3. Części oddzielające się. części wirujące, obiegające, przemieszczające się, wykonujące ruchy złożone wióry, iskry, odpryski, odłamki, pyły 1.4. Materiały wypływające (ciekłe). płyny, gazy, pary, dymy, mgły 1.5. Zdarzenia uwarunkowane geomechanicznie zawalenia, zapadnięcia i osunięcia się gruntu, upadki kamieni 1.6. Niedogodne przestrzenie ruchu (komunikacyjne) ciasnota, nieergonomiczne wymiary pomieszczeń, kolizje Niebezpieczne 1.7. nawierzchnie (posadzki) krawędzie, naroża, ostre, spiczaste występy, przedmioty wystające z posadzek, nawierzchnie śliskie, nawierzchnie narażone na oblodzenie i wysoką temperaturę

21 Klasyfikacja zagrożeń zawodowych cd. Niebezpieczne 1.8. nawierzchnie stawiania stóp miejsca śliskie, mokre, oblodzone, zatłuszczone, zaoliwione, miejsca wzniesień, zagłębienia, nieporządek, pochyłości 1.9. Warunki utrudnione. miejsca sklejania się, ruchome płaszczyzny, miejsca, w których mogą tworzyć się pętle, zagrożenia odrzutem, praca pod ziemią, pod wodą, stan nieważkości Zagrożenia związane z energią elektryczną napięcie dotyku, pole elektryczne, pole magnetyczne, łuk elektryczny, ładunki elektrostatyczne Zagrożenia pożarowe i wybuchowe. układy palne, źródła zapalenia, żar, otwarty płomień, iskry, rozgrzane powierzchnie, mieszaniny wybuchowe, materiały zapalne, nagromadzenie tlenu Nadciśnienie i podciśnienie, zmiany ciśnienia sprężone powietrze i gazy techniczne, pary i ciecze pod ciśnieniem

22 Klasyfikacja zagrożeń zawodowych cd Klimat. temperatura, wilgotność i ruch powietrza, promieniowanie cieplne, zanieczyszczenia powietrza, opady atmosferyczne, mgła, oblodzenie, burze Oświetlenie. natężenie oświetlenia, równomierność oświetlenia miejscowego i ogólnego, kontrast, pole widzenia, oślepienie, barwy świetlne, efekt stroboskopowy Hałas. hałas stały, okresowy, pulsujący Wibracja. miejscowa, ogólna Niedostateczna sygnalizacja Promieniowanie. sygnały słabe, zakłócenia, sygnały nierozpoznawalne jonizujące (alfa, beta, gamma), elektromagnetyczne, podczerwone, ultrafioletowe, promieniowanie Roentgena, mikrofale, promieniowanie laserowe

23 Klasyfikacja zagrożeń zawodowych cd. 2. Zagrożenia chemiczne Substancje chemiczne. substancje toksyczne, drażniące, żrące, rakotwórcze, mutagenne, teratogenne, powodujące alergie 2.2. Reakcje chemiczne. wyzwalające (uwalniające) substancje, wyzwalające (uwalniające) energię (reakcje egzotermiczne)

24 Klasyfikacja zagrożeń zawodowych cd. 3. Zagrożenia biologiczne Żywe komórki. mikroorganizmy, bakterie, wirusy, pleśnie, grzyby, glony jednokomórkowe, komórki zwierzęce i ludzkie, kultury tkanek 3.2. Części składowe komórek. komponenty biologiczne, aktywne enzymy, biomasa 3.3. Makroorganizmy. rośliny, zwierzęta

25 Klasyfikacja zagrożeń zawodowych cd. 4. Fizyczne i psychiczne czynniki zagrożenia Niewłaściwe obciążenia brak ruchu, jednostronne obciążenie ciała, fizyczne. nadmierne obciążenie statyczne i dynamiczne 4.2. Nadmierne obciążenie psychiczne. zmęczenie psychiczne, monotonia, stres, psychiczne przeciążenie

26 Klasyfikacja zagrożeń zawodowych cd. 5. Czynniki zagrożenia związane z organizacją pracy, łącznie z uwarunkowaniami socjologicznymi System organizacji. regulacje obowiązków, zadania, kompetencje, organizacja zakładu pracy, organizacja bezpieczeństwa 5.2. Przebieg pracy. regulacja zadań cząstkowych, przebieg pracy, podział i przydział robót, struktura pracy, zarządzenia zakładu pracy, instrukcje treść pracy, zadania, relacje osobowe, 5.3. Aspekty socjologiczne. komunikowanie się, partycypacja, zgodność, współdecydowanie

27 Klasyfikacja zagrożeń zawodowych cd. 6. Względy osobowe jako czynnik zagrożenia. brak kwalifikacji, umiejętności, doświadczenia, biegłości, nastawienie, motywacja, brak predyspozycji (przydatności)pod względem fizycznym, zdrowotnym, ograniczenia i przeciwwskazania do wykonywania określonej pracy niewystarczające predyspozycje intelektualne i psychiczne

28 Literatura pomocnicza Seria norm PN-N Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.: PN-N SZBHP. Wymagania, PN-N SZBHP. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego, PN-N SZBHP. Wytyczne, PN-N SZBHP. Wymagania ogólne audytowania, Koradecka D. i inni, (2008): Bezpieczeństwo i higiena pracy, Rączkowski B. (2010): BHP w praktyce, Szlązak J. i Szlązak N. (2010): Bezpieczeństwo i higiena pracy, J. Korski materiały niepublikowane