Rozdział trzeci DEKOLONIZACJA I ZMIERZCH IMPERIUM EUROPEJSKIEGO

Transkrypt

1 Wstęp Rozdział pierwszy MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE - WAśNIEJSZE ZAGADNIENIA TEORETYCZNE Jak określić stosunki międzynarodowe? Międzynarodowe stosunki polityczne Pojęcie: społeczność międzynarodowa Teorie stosunków międzynarodowych - podstawowe modele eksplanacyjne Percepcja stosunków międzynarodowych z róŝnych poziomów analizy Niepaństwowi uczestnicy stosunków międzynarodowych Państwo i jego uczestnictwo w międzynarodowych stosunkach politycznych Klasyfikacja modeli powstawania i upadku państw w XX i XXI w. Suwerenność Polityka zagraniczna państwa Interes narodowy, pojęcie racji stanu, klasyfikacja interesów narodowych Dyplomacja, jej cele i funkcje. Ewolucja form dyplomacji Współczesne podstawy prawne stosunków dyplomatycznych Organy państwa uczestniczące w stosunkach międzynarodowych Organy wewnętrzne Organy zewnętrzne Umowy międzynarodowe i ich rodzaje Wybór tekstów do rozdziału Rozdział drugi HISTORIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH I MODELE ŁADU MIĘDZYNARODOWEGO DO ZAKOŃCZENIA ZIMNEJ WOJNY Jak naleŝy rozumieć historię stosunków międzynarodowych? Historyczna periodyzacja dziejów Rodzaje ładów międzynarodowych w historii stosunków międzynarodowych Ład imperialny Ład hegemoniczny Równowaga sił Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowoŝytnych Od traktatu westfalskiego do zjednoczenia Niemiec ( ) Okres imperialny: od zjednoczenia Niemiec do zakończenia pierwszej wojny światowej ( ) Okres dwudziestolecia międzywojennego i ład wersalski ( ) Przesunięcia w układzie sił w okresie drugiej wojny światowej ( ) Dwubiegunowa równowaga sił i zimna wojna ( ) Wybór tekstów do rozdziału Rozdział trzeci DEKOLONIZACJA I ZMIERZCH IMPERIUM EUROPEJSKIEGO Kolonializm i imperializm - ich wpływ na kształtowanie świata RóŜnorodność form kolonialnej zaleŝności Od kolonializmu do imperializmu System mandatowy Ligi Narodów Wpływ drugiej wojny światowej na imperia kolonialne Dekolonizacja i jej formy Rola Organizacji Narodów Zjednoczonych w procesie dekolonizacji Przebieg dekolonizacji Czy współcześnie moŝna mówić o istnieniu kolonializmu, czy o terytoriach zaleŝnych?

2 Pojęcie i charakterystyka zjawiska określanego mianem neokolonializmu Konsekwencje dekolonizacji Wybór tekstów do rozdziału Rozdział czwarty MOCARSTWOWOŚĆ WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE I KSZTAŁTOWANIE SIĘ POSTZIMNOWOJENNEGO ŁADU MĘDZYNARODOWEGO Mocarstwowość - rozwaŝania teoretyczne: siła państwa ("twarda" i "łagodna" soft i hard power) Siła państwa - ewolucja pojęcia i jego elementy Próba stworzenia wzoru określającego siłę państwa Umiejętność zastosowania siły państwa, czyli strategia siły państwa Siła państwa - czynniki natury materialnej Siła państwa - czynniki natury niematerialnej ZróŜnicowane wymiary mocarstwowości: wielkie mocarstwo, supermocarstwo, hipermocarstwo, mocarstwo selektywne (mocarstwo regionalne i mocarstwo sektorowe), państwo średnie i małe Mocarstwo Supermocarstwo Hipermocarstwo Mocarstwo selektywne Państwo średnie i małe Przełom stuleci i kształtowanie się nowego ładu międzynarodowego - cechy charakterystyczne Koncepcje kształtu postzimnowojennego ładu międzynarodowego w literaturze przedmiotu Stany Zjednoczone jako hipermocarstwo - multi- i unilateralizm od doktryny Clintona do doktryny Busha Status Rosji - uwarunkowania mocarstwowości regionalnej i jej specyfika Chińska Republika Ludowa - mocarstwo regionalne o predyspozycjach i aspiracjach do supermocarstwowej pozycji w XXI stuleciu Francja i Wielka Brytania - dawne mocarstwa światowe, współczesne mocarstwa regionalne Brazylia, Meksyk i Argentyna - koncepcje regionalnego przywództwa Indie - wizje mocarstwa regionalnego i światowego Mocarstwowość Unii Europejskiej Podsumowanie Model współczesnego ładu międzynarodowego Liberalne, realne i konstruktywistyczne propozycje ujęcia rzeczywistości Konfiguracje ładu międzynarodowego w XXI w. Wybór tekstów do rozdziału Rozdział piąty BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE ORAZ PROBLEM ZBROJEŃ I ROZBROJENIA Instytucje zajmujące się badaniem pokoju i bezpieczeństwa Pojęcia: bezpieczeństwo, zagroŝenie, pokój Dylemat bezpieczeństwa w badaniach naukowych Współczesna percepcja bezpieczeństwa narodowego Przykłady polityki bezpieczeństwa narodowego (zewnętrznego i wewnętrznego) - Stany Zjednoczone, Rosja, Polska, Korea Północna Bezpieczeństwo międzynarodowe Bezpieczeństwo zbiorowe a zbiorowa obrona ZróŜnicowane koncepcje bezpieczeństwa międzynarodowego System bezpieczeństwa powszechnego - ONZ Systemy bezpieczeństwa regionalnego "Architektura" i strategia bezpieczeństwa europejskiego: NATO, OBWE i Unia Europejska Problem zbrojeń i rozbrojenia Wyścig zbrojeń i jego koszty Eksport i import broni w skali międzynarodowej NajwaŜniejsze pojęcia techniczne dotyczące ograniczenia zbrojeń Ograniczenie zbrojeń: kontrola zbrojeń, rozbrojenie, niezaangaŝowanie i budowa zaufania Proliferacja broni masowego raŝenia Uzupełnienie Wybór tekstów do rozdziału

3 Rozdział szósty PRZEMOC W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH -TEORIA I PRAKTYKA Pojęcia: napięcie, kryzys, spór, uŝycie siły, konflikt zbrojny i wojna Bośnia i Hercegowina jako klasyczny przykład rozwoju konfliktu zbrojnego Koncepcje postrzegania wojny w kontekście rozwoju ludzkości Wojna w oczach realistów i idealistów/liberałów Wojna sprawiedliwa Odstraszanie (deterrence) Wojna w stosunkach międzynarodowych Przyczyny wybuchu wojen i konfliktów zbrojnych Ujęcie socjologiczne i kulturowe Ujęcie psychologiczne i etologiczne - koncepcje Sigmunda Freuda i Konrada Lorenza Wymiar indywidualny, krajowy, systemowy i globalny Typologia konfliktów zbrojnych Rodzaje wojen Afganistan 2001 i Irak nowoczesne wojny XXI stulecia Konflikty zbrojne o niŝszym natęŝeniu Interwencja zbrojna Interwencje humanitarne po 1945 r. Demonstracja zbrojna Odwet Retorsje Zamach stanu (przewrót) i pucz wojskowy Skutki współczesnych konfliktów zbrojnych Tabele Wybór tekstów do rozdziału Rozdział siódmy ŚRODKI POKOJOWEGO ROZSTRZYGANIA SPORÓW I KONFLIKTÓW NA FORUM MIĘDZYNARODOWYM Potrzeba sprecyzowania pojęć spór i konflikt międzynarodowy Potrzeba rozwiązywania sporów i konfliktów międzynarodowych Klasyfikacja sporów międzynarodowych Model powstawania sporu międzynarodowego Środki prewencyjne i moŝliwość uniknięcia sporu Dyplomatyczne środki rozstrzygania i załatwiania sporów międzynarodowych: negocjacje, dobre usługi i mediacja, komisja badań, koncyliacja Sądowe środki rozstrzygania sporów międzynarodowych: arbitraŝ międzynarodowy i sądy stałe Rozstrzyganie sporów na forum organizacji międzynarodowych Procedury obowiązujące w wyspecjalizowanych organizacjach międzynarodowych Rola procedur pokojowego rozstrzygania sporów w stosunkach międzynarodowych Wybór tekstów do rozdziału Rozdział dziewiąty PRAWA CZŁOWIEKA I ICH ZNACZENIE W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH Pojęcie, charakter i definicje praw człowieka Kategoryzacja praw człowieka Ewolucja praw człowieka Współczesne dylematy związane z prawami człowieka

4 Międzynarodowy system ochrony praw człowieka Międzynarodowa kontrola i nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka Funkcjonowanie międzynarodowego i regionalnych systemów ochrony praw człowieka Przypadki ekstremalne: ludobójstwo, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości Przestrzeganie praw człowieka w praktyce (najwaŝniejsze problemy) Prawa człowieka w polityce zagranicznej państw Tabele uzupełniające Wybór tekstów do rozdziału Rozdział ósmy TERRORYZM MIĘDZYNARODOWY: IDEOLOGIA, FORMY DZIAŁANIA I METODY JEGO ZWALCZANIA Problemy z definicją terroryzmu Typologia współczesnego terroryzmu Ewolucja pojęć terror i terroryzm w perspektywie historycznej Nowe oblicze terroryzmu na przełomie XX i XXI w. Analiza trendów i skali międzynarodowego terroryzmu Fundamentalizm religijny i jego podstawowe cechy charakterystyczne Czy moŝna sporządzić profil współczesnego terrorysty Czym jest Al-Kaida i jakie są jej cele Państwa sponsorujące terroryzm i państwa wykorzystywane przez organizacje terrorystyczne oraz ich miejsce w stosunkach międzynarodowych Modele i formy zwalczania terroryzmu na forum lokalnym i międzynarodowym Globalna strategia walki z terroryzmem: Organizacja Narodów Zjednoczonych, Stany Zjednoczone i Unia Europejska Szeroka płaszczyzna współpracy międzynarodowej w zwalczaniu terroryzmu Wybór tekstów do rozdziału Rozdział dziesiąty ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE W TEORII I W PRAKTYCE Organizacje międzynarodowe w ujęciu głównych nurtów teorii stosunków międzynarodowych Definicje organizacji międzynarodowych Podmiotowość prawna organizacji międzynarodowych Klasyfikacja organizacji międzynarodowych Rola i funkcje organizacji międzynarodowych we współczesnym świecie Organizacje międzynarodowe, problem globalnego zarządzania i reŝimów międzynarodowych Rola organizacji rządowych (IGOs) w stosunkach międzynarodowych Rola międzynarodowych organizacji pozarządowych (INGOs) w stosunkach międzynarodowych Geneza organizacji międzynarodowych Liga Narodów i jej system Uniwersalna organizacja międzyrządowa (IGO) realizująca wiele celów: Organizacja Narodów Zjednoczonych i system Narodów Zjednoczonych Geneza ONZ Karta Narodów Zjednoczonych DąŜenia i cele Narodów Zjednoczonych Struktura ONZ BudŜet ONZ System Narodów Zjednoczonych Działalność ONZ w sferze utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego Działania ONZ w dziedzinie społeczno-ekonomicznej Problemy ONZ Reformy w ONZ Procesy reform ekonomiczno-społecznych

5 Wnioski Grupa Siedmiu/Grupa Ośmiu (G-7/G-8) - porozumienie o charakterze ogólnym grupy państw wysoko uprzemysłowionych Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (International Atomie Energy Agency - IAEA) jako przykład uniwersalnej organizacji międzyrządowej O specyficznym celu działania Uniwersalne organizacje międzyrządowe o charakterze finansowym i gospodarczym Bank Światowy Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, International Monetary Fund - IMF) Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Cooperation and Development - OECD) Międzynarodowa Organizacja Handlu (World Trade Organization - WTO) Interpol - uniwersalna międzynarodowa organizacja policji Międzyrządowe organizacje regionalne o charakterze ogólnym Unia Europejska Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) Wspólnota Niepodległych Państw (WNP) Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) Liga Państw Arabskich (LPA) Organizacja Państw Amerykańskich (OPA) Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA) i Unia Afrykańska (UA) Międzyrządowe organizacje regionalne i subregionalne realizujące specyficzne cele Pakt Północnoatlantycki (North Atlantic Treaty Organization - NATO) Rada Europy Regionalne i subregionalne organizacje i stowarzyszenia gospodarcze Ameryka Północna i Południowa Afryka Europa Międzyregionalne porozumienia w sprawie współpracy: ASEM, APEC i FEALAC Spotkanie Azja-Europa (Asia-Europe Meeting - ASEM) Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku (Asia Pacific Economic Cooperation - APEC) Forum Współpracy Azja Wschodnia-Ameryka Łacińska (Forum for East Asia-Latin America Cooperation - FEALAC) Pozarządowe organizacje międzynarodowe (INGOs) Greenpeace Amnesty International Human Rights Watch Lekarze bez Granic (Doctors without Borders) Transparency International Wnioski Tabele dodatkowe Wybór tekstów do rozdziału Rozdział jedenasty ROZWÓJ MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH I POLITYKA GOSPODARCZA PAŃSTW: OD MERKANTYLIZMU DO GOSPODARKI GLOBALNEJ Międzynarodowe stosunki gospodarcze i ich znaczenie Merkantylizm Liberalizm Doktryna wolnego handlu, zwrot ku protekcjonizmowi i rozwój gospodarki światowej na przełomie wieków Marksizm, leninizm i interpretacja imperializmu Konsekwencje pierwszej wojny światowej i gospodarka okresu między woj ennego Polityka walki z kryzysem: Stany Zjednoczone i Europa, poszukiwanie efektywnych rozwiązań System z Bretton Woods i jego konsekwencje Cztery perspektywy

6 współczesnego systemu gospodarczego Współczesna polityka ekonomiczna państw: koegzystencja dwóch sprzecznych koncepcji Znaczenie regionalnych porozumień handlowych Gospodarczy podział świata Gospodarcza dywersyfikacja świata według kryterium rozwoju regionów i subregionów Modele gospodarczo-społeczne i ich dywersyfikacja Model azjatycki Model europejski Model amerykański Gospodarka globalna XXI w. i jej cechy charakterystyczne Rola Światowej Organizacji Handlu i G-7 (G-8) w kształtowaniu gospodarki globalnej Współczesny międzynarodowy system walutowy - implikacje polityczne Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy Korporacje międzynarodowe w gospodarce i polityce międzynarodowej Wybór tekstów do rozdziału Rozdział dwunasty GLOBALIZACJA - JEJ PRZEJAWY, CHARAKTERYSTYKA I KONSEKWENCJE DLA ROZWOJU STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH Globalizacja - zróŝnicowanie definicji i jej konceptualizacja Rewolucja technologiczna Gospodarka Działania w sferze politycznej Globalizacja gospodarcza Militarny wymiar globalizacji Wymiar prawny globalizacji Ekologiczny wymiar procesów globalizacyjnych Wymiar kulturowy i społeczny Wnioski Wybór tekstów do rozdziału Bibliografia Testy sprawdzające Odpowiedzi