CZĘŚĆ I. PODSTAWY NAUKI SPOŁECZNEJ KOŚCIOŁA... 71

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI Ks. Józef Łucyszyn CM, Przedmowa Ks. Andrzej Zwoliński, Krakowska szkoła katolickiej nauki społecznej Ks. Jan Mazur OSPPE, Recenzja wydawnicza Nota informacyjna autora Rozdział 1. Nauczanie i upowszechnianie nauki społecznej wchodzą w zakres ewangelizacyjnej misji Kościoła (SRS 41) Informacje wstępne Upowszechnienie i wpływ nauki społecznej Kościoła Upowszechnienie Wpływ Zadania w dobie powszechnego i globalnego charakteru wielu problemów Co rozumiemy pod terminem globalizacja? Podłoże i przyczyny globalizacji Przejawy globalizacji Odwrotna strona medalu Co nas czeka, czyli ku czemu zmierza globalizacja Etyczne aspekty globalizacji Polskie znaki czasu Znaki nadziei Negatywne znaki czasu CZĘŚĆ I. PODSTAWY NAUKI SPOŁECZNEJ KOŚCIOŁA Rozdział 2. Nauczanie społeczne jako aspekt zwyczajnego nauczania Kościoła Kościół i świat Świat w oczach Kościoła Miejsce Kościoła w świecie Misja Kościoła... 76

2 8 Katolicka nauka społeczna Katolicka nauka społeczna w kontekście nauk społecznych Ogólna charakterystyka nauk społecznych Co to znaczy katolicka nauka społeczna? Rozdział 3. Katolicka nauka społeczna jako odrębna dyscyplina teologiczna Nazwa katolicka nauka społeczna i jej implikacje Elementy konstytutywne katolickiej nauki społecznej Charakter teologiczny katolickiej nauki społecznej i jej autonomia Trójwymiarowy charakter nauki społecznej Kościoła Rozdział 4. Źródła i metody katolickiej nauki społecznej Klasyfikacja źródeł katolickiej nauki społecznej Źródła objawione Pismo Święte i Tradycja Dokumenty soborów i synodów Dokumenty duszpasterskie Metoda katolickiej nauki społecznej Rozdział 5. Prawo Kościoła do zabierania głosu w sprawach społecznych Uzasadnienie społecznej nauki Kościoła Społeczny charakter Objawienia Prawo naturalne Kompetencje Kościoła w orzekaniu o kwestiach społecznych Moc wiążąca nauki społecznej Kościoła Rozdział 6. Problematyka społeczna w Starym Testamencie Idee społeczne Starego Testamentu Znaczenie wskazań społecznych Starego Testamentu Rozdział 7. Znaczenie społeczne Ewangelii Rozbieżność opinii Najważniejsze problemy społeczne w nauczaniu Jezusa Chrystusa Społeczna nauka Apostołów Nowy Testament w kontekście swoich czasów Rozdział 8. Główne linie rozwoju problematyki i metod katolickiej nauki społecznej Przed powstaniem tzw. kwestii społecznej

3 Spis treści 9 Średniowiecze Czasy nowożytne Kwestia społeczna i metody jej analizy (wiek XIX i początki XX) Posoborowa nauka społeczna Kościoła Charakterystyczne okresy katolickiej nauki społecznej Przykładowe zestawy pytań do części I CZĘŚĆ II. ETAPY ROZWOJU MYŚLI SPOŁECZNEJ KOŚCIOŁA Rozdział 9. Społeczna myśl Ojców Kościoła Wiodące problemy społecznego nauczania Ojców Kościoła Obrońcy Apologeci Ojcowie czasów pokonstantyńskich Ocena dorobku Ojców Kościoła w zakresie nauki społecznej Aktualność społecznej myśli Ojców Kościoła widziana przez wybrany pryzmat kultury Rozdział 10. Kształtowanie się struktur społecznych w średniowieczu w. Tomasz z Akwinu Poglądy społeczne i gospodarcze Filozofia społeczna Etyka gospodarcza św. Tomasza Ewolucja poglądów społecznych w średniowieczu Święty Franciszek i zakon franciszkański Rozdział 11. Poglądy społeczne uczonych katolickich w czasach nowożytnych Humanizm Chrześcijańskie utopie XVI oraz XVII wieku Św. Tomasz More Inne Utopie Redukcje paragwajskie Neoscholastyka: Szkoła z Salamanki, Szkoła Jezuicka Szkoła z Salamanki Szkoła Jezuicka Kierunek protestancki

4 10 Katolicka nauka społeczna Rozdział 12. Stosunek różnych środowisk katolickich do liberalizmu Przemiany społeczne w XVIII oraz XIX wieku Rozwój indywidualizmu i liberalizmu Stanowisko katolików wobec Rewolucji Francuskiej Liberalizm katolicki Stosunek Stolicy Apostolskiej do liberalizmu Rozdział 13. Rozwój kierunków i szkół społecznych Szkoła reformy społecznej Szkoła nauk społecznych Rozdział 14. Okres formowania się katolicyzmu społecznego Niemiecka szkoła reform społecznych. Biskup E. von Ketteler Austriacka odmiana katolicyzmu społecznego Karl von Vogelsang Ośrodek francuski korporacjonizm chrześcijański Szkoła włoska Toniolo, demokracja chrześcijańska Kraje anglojęzyczne kard. Henry Manning, kard. James Gibbons Unia Fryburska Rozdział 15. Nauczanie społeczne Leona XIII encyklika Rerum novarum Działalność Leona XIII Encyklika Rerum novarum Powody wydania encykliki, tło społeczne Treść encykliki Rozdział 16. Rozwój katolickiej nauki społecznej po encyklice Leona XIII Rerum novarum Okres od Działalność doktrynalna Działalność praktyczno-organizacyjna Katolicyzm społeczny na ziemiach polskich Okres międzywojenny do końca II wojny światowej ( ) Działalność doktrynalna Działalność praktyczno-organizacyjna Katolicyzm społeczny na ziemiach polskich

5 Spis treści 11 Rozdział 17. Społeczne nauczanie Piusa XI encyklika Quadragesimo anno Encykliki Piusa XI o tematyce społecznej Encyklika Quadragesimo anno Okoliczności wydania encykliki Adresat encykliki Przyczyny wydania encykliki Treść encykliki Stosunek do różnych form socjalizmu Rozdział 18. Katolicki personalizm społeczny Dwie odmiany katolickiego personalizmu społecznego Ekonomiczny personalizm grupy Économie et Humanisme Rozwój idei personalistycznej. Szkoła lubelska Rozdział 19. Społeczne nauczanie Piusa XII Sytuacja katolicyzmu społecznego po II wojnie światowej Zmiany polityczne Zmiany cywilizacyjne Zmiany mentalności ludzi współczesnego świata Nauka społeczna Piusa XII Program personalistycznego ładu społeczno-politycznego Kontynuacja nauki poprzedników Warunki zdrowej demokracji Rozdział 20. Społeczne nauczanie Jana XXIII encyklika Mater et Magistra Istotne przyczyny i szczególne okoliczności ogłoszenia encykliki Związek między encykliką Mater et Magistra a Soborem Watykańskim II Mater et Magistra a dotychczasowa nauka społeczna Kościoła Ogólna charakterystyka encykliki Mater et Magistra Zakres problematyki omówionej w encyklice Idee przewodnie i zasady znajdujące się u podstaw encykliki Mater et Magistra Znaczenie encykliki Mater et Magistra

6 12 Katolicka nauka społeczna Rozdział 21. Społeczne nauczanie Jana XXIII encyklika Pacem in terris Okoliczności ogłoszenia encykliki Pacem in terris Podstawy doktrynalne: tezy ogólne i zasady szczegółowe Struktura encykliki Pacem in terris i jej charakterystyka Personalizm encykliki Rozdział 22. Nauka społeczna Soboru Watykańskiego II Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Prace nad Konstytucją Gaudium et spes Zagadnienie stosunku Kościoła do świata Rozwój zagadnienia w nauce i praktyce Kościoła Co to jest świat współczesny? Ogólna charakterystyka Konstytucji Gaudium et spes Myśli przewodnie i kwestie szczegółowe Konstytucji Gaudium et spes Myśli przewodnie Kwestie szczegółowe Konstytucja soborowa a encykliki społeczne Rozdział 23. Katolicyzm społeczny po II wojnie światowej do Soboru Watykańskiego II Katolicyzm społeczny w krajach kapitalistycznych Rozwój doktryny Działalność organizacyjno-praktyczna Sytuacja w krajach socjalistycznych Rozdział 24. Zarys rozwoju katolickiej nauki społecznej w Polsce do 1989 r Początki naukowej refleksji nad kościelnym nauczaniem społecznym w Polsce Pierwsze powojenne próby rozwoju katolickiej nauki społecznej w Polsce Nowe możliwości rozwoju katolickiej nauki społecznej w Polsce Rozdział 25. Społeczne nauczanie Pawła VI Ponowne odczytanie Encyklika Populorum progressio

7 Spis treści 13 Omówienie dokumentu Rozwój jako powołanie człowieka Rozwój integralny List apostolski Octogesima adveniens Adresat, treść, charakter Znaczenie doktrynalne Octogesima adveniens Rozdział 26. Nowe formy społecznego nauczania Kościoła: Synody Biskupów Władza najwyższa Synodu Biskupów Rodzaje zebrań Synodu Biskupów Członkowie Synodu Biskupów Sekretariat Generalny Synodu Dokument II Synodu Biskupów z 1971 r. Sprawiedliwość w świecie Adhortacja apostolska Pawła VI Evangelii nuntiandi Rozdział 27. Ewolucja katolickiej nauki społecznej po Soborze Watykańskim II Teologia posoborowa Ewolucja katolickiej nauki społecznej Teologia polityczna Teologia wyzwolenia Teologia rozwoju Przyczyny ewolucji katolickiej nauki społecznej Trzy zakresy norm prawa natury Prawo Objawione Nauki społeczne Praktyka życia społecznego Czy kryzys katolickiej nauki społecznej? Rozległość problematyki Rozdział 28. Główne nurty społecznego nauczania Jana Pawła II Podstawowe zasady społeczne Prymat osoby Pomocniczość Zasada praw człowieka

8 14 Katolicka nauka społeczna Prawa człowieka Praca ludzka Kultura Problemy międzynarodowe Rozdział 29. Prezentacja treści dokumentów społecznego nauczania Jana Pawła II Encykliki Redemptor hominis (4 marca 1979 r.) Dives in misericordia (30 listopada 1980 r.) Laborem exercens (14 września 1981 r.) Znaczenie encykliki Laborem exercens Sollicitudo rei socialis (30 grudnia 1987 r.) Centesimus annus (1 maja 1991) Veritatis splendor (6 sierpnia 1993 r.) Adhortacje Familiaris consortio i Karta Praw Rodziny Christifideles Laici Przykładowe zestawy pytań do części II CZĘŚĆ III. CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Rozdział 30. Moralność społeczna Informacje wstępne Pojęcie moralności Moralność chrześcijańska Życie społeczne Etyka społeczna Etyka społeczna a teologia moralna Rozdział 31. Charakterystyka życia społecznego Społeczne powołanie człowieka Potoczna obserwacja Refleksja filozoficzna Refleksja psychologiczna Refleksja teologiczna

9 Spis treści 15 Osobowy charakter bytowania człowieka u podstaw życia społecznego Właściwości ludzkiej osoby Osoba ludzka w wymiarze społecznym Społeczna natura człowieka a istota społeczeństwa w tradycji filozoficzno-teologicznej Zestawienie zasadniczych opinii Chrześcijańska koncepcja człowieka w społeczeństwie Ewolucja chrześcijańskiej koncepcji społeczeństwa Wspólnota, społeczność, społeczeństwo masowe Uściślenie pojęć Czym właściwie jest społeczeństwo masowe? Skutki masowego charakteru współczesnych form życia Rozdział 32. Podstawy zasad wartościowania w zakresie życia społecznego Pozycja dobra wspólnego Przesłanki teoretyczne Rozwój pojęcia i bliższe określenie dobra wspólnego Rozwój pojęcia Pojęcie moralne Racja stanu Treść i zakres pojęcia Dobro wspólne jako społeczna zasada moralna Dlaczego dobro wspólne? Konieczność konkretyzacji dobra wspólnego Dobro wspólne a wolność i władza Polityka i dobro wspólne Dobro wspólne i gospodarka Powszechne dobro wspólne Kto realizuje dobro wspólne? Godność osoby ludzkiej Uniwersalizm godności człowieka Powiązanie godności człowieka z osobą ludzką Uzasadnienia godności człowieka Uzasadnienia świeckie

10 16 Katolicka nauka społeczna Uzasadnienia związane z naturą ludzką Racje aktualne Uzasadnienia religijne Czym jest godność osoby ludzkiej co z niej wynika? Swoista wyższość osoby nad społecznością Dobro osoby a dobro społeczności Historia i aktualność problemu Trzy teorie na temat stosunku jednostki do społeczeństwa Rozdział 33. Uprawnienia i obowiązki Nienaruszalne prawa osoby Charakterystyka ogólna praw osoby Źródła praw człowieka Szczególny charakter praw człowieka Ograniczenia Deklarowanie praw człowieka Akty ograniczania samowoli Deklaracje praw człowieka Deklaracje kościelne Systematyka praw człowieka i bliższe ich omówienie Systematyka praw człowieka Prawo do życia fizycznego Prawo do życia duchowego Prawo do życia religijnego Prawo do życia rodzinnego Prawo do dóbr gospodarczo-społecznych Prawo do życia społeczno-politycznego Relacja między politycznymi a ekonomicznymi prawami człowieka Chrześcijański system praw osoby ludzkiej Ochrona praw człowieka Ocena możliwości Wychowanie do praw człowieka Sprawa dochodzenia swoich praw przez jednostkę lub grupę społeczną Wymagania i prawa życia społecznego

11 Spis treści 17 Pomocniczość życia społecznego Prawa życia społecznego Wyższość dobra wspólnego nad prywatnym dobrem jednostki Człowiek w służbie społeczeństwa Społeczny wymiar sensu życia Rozdział 34. Zasady i cnoty życia społecznego Moralne zasady życia społecznego Pojęcie i podział zasad etyczno-społecznych System zasad etyczno-społecznych Społeczne wartości podstawowe Cnoty życia społecznego Źródła doktryny Sprawiedliwość społeczna Sprawiedliwość społeczna jako wartość Miłość społeczna Zasada społeczna Czy sprawiedliwość potrzebuje miłości? Sprawiedliwość i miłość społeczna Rozdział 35. Współczesne ideologie społeczne Określenie, główne funkcje i podział ideologii Główne funkcje ideologii Podział ideologii Bliższe omówienie Indywidualizm społeczny Liberalizm gospodarczy Kapitalizm Socjalizm Komunizm Faszyzm Teologia wyzwolenia Personalizm-solidaryzm chrześcijański Katolicka nauka społeczna wobec ideologii Katolicka nauka społeczna jako jedna z wielu istniejących ideologii?

12 18 Katolicka nauka społeczna Katolicka nauka społeczna jako ideologia kapitalizmu? Katolicka nauka społeczna jako tak zwana trzecia droga? Ideologia a katolicka nauka społeczna Stanowisko nauki Kościoła Przykładowe zestawy pytań do części III CZĘŚĆ IV. PRZESTRZEŃ MIĘDZYLUDZKA Rozdział 36. Realizacja zasad moralnych Różnorodność form życia społecznego człowieka Formy relacji społecznych Relacje pomiędzy społecznościami Zasady działania Rozdział 37. Wspólnota małżeńska i rodzinna Rodzina w ujęciu socjologicznym Podstawowe pojęcia Rodzina nuklearna Rodzina poszerzona Rodzina poligamiczna Przegląd różnych kultur Zakładanie rodzin Systemy ustalania pochodzenia Modele władzy Teoretyczna analiza rodziny Uniwersalne funkcje rodziny Dysfunkcje rodziny w świetle teorii konfliktu Przyszłość rodziny Inne modele związków Spór wokół aborcji Komentarz końcowy Kościół o rodzinie Podstawowe wartości rodziny Rzeczywistość Kościoła w rodzinie Specyficzna i niezbywalna przestrzeń rodziny Rodzina dobrem publicznym

13 Spis treści 19 Rodzina a państwo Prawa rodziny Źródła kryzysu współczesnej rodziny Zespół ideologiczny Zespół społeczno-gospodarczy Rodzina i kultura Rozdział 38. Wspólnota zawodowa Praca ludzka Określenie pracy ludzkiej Jaki jest ontologiczny status pracy? Funkcje pracy ludzkiej Praca jest kontynuacją stwórczego dzieła Bożego (LE 25) Funkcja religijno-soteriologiczna pracy (LE 27) Funkcja personalistyczno-socjologiczna pracy (LE 8-9) Praca jako wartość w ujęciu historycznym Obowiązek pracy Prawo do pracy Motywacja i cele pracy Alienacja pracy Moralność pracy Moralność czynów wewnętrznych i zewnętrznych Dobro i zło przedmiotem moralności pracy Cnota pracodzielności Praca a człowiek w świetle encykliki Jana Pawła II Laborem exercens Dziedzictwo cywilizacji próżniaczych Stanowisko chrześcijaństwa Nowoczesne cywilizacje pracy Personalistyczny wymiar pracy Uciążliwość pracy Chrześcijańska duchowość pracy Zawód jako funkcja w społeczeństwie Określenie zawodu Społeczność zawodowa w ujęciu historycznym Pochodzenie i istota społeczności zawodowej

14 20 Katolicka nauka społeczna Uprawnienia i obowiązki Prawo do autonomii Obowiązek współpracy społeczności zawodowej na rzecz całości społecznej, czyli państwa Pracownicze związki zawodowe Określenie. Struktura. Zadania Etyczne aspekty strajku Związki zawodowe w świetle nauki społecznej Kościoła Rozdział 39. Życie w ramach ojczyzny i narodu Historia filozoficzno-etycznej myśli o narodzie Klasyfikacja stanowisk Wielość form życia narodowego Geneza i określenie narodu Kształtowanie się kultury i świadomości narodowej Określenie narodu Teologia narodu Prawa narodu Mniejszości narodowe Obowiązki jednostki wobec narodu Naród i Ojczyzna Naród a państwo Naród a Kościół Narody w myśli Kościoła Od XIX wieku do II wojny światowej Jan XXIII: Potrzeba władzy międzynarodowej Paweł VI: Problem nacjonalizmów w Trzecim Świecie Jan Paweł II: Kulturowa suwerenność narodu Ciągłość w nieciągłości Rozdział 40. Zasady moralne w zakresie życia państwowego Analiza socjologiczna państwa Koncepcje państwa Fazy kształtowania się państwa Typologie państwa Państwo i jego funkcje

15 Spis treści 21 Władza państwowa Dwa modele sprawowania władzy państwowej Państwo w aspekcie filozoficzno-etycznym Co to jest państwo? Cel państwa problem dobra wspólnego Współczesne koncepcje państwa Ustrój państwa Demokracja czy demokracje? Chrześcijańskie podstawy demokracji Demokratyczne państwo konstytucyjne Państwo jako podmiot przemocy Prawa i obowiązki obywatelskie Cnoty obywatelskie Prawa obywatela Obowiązki obywatelskie Państwo a Kościół Państwo i Kościół różnią się od siebie i są ze sobą powiązane Stosunek: państwo-kościół w ujęciu historycznym i współczesnej praktyce Kościół nad państwem Państwo nad Kościołem Państwo i Kościół Konieczność współpracy państwa i Kościoła Konkordat Przemówienie papieża Jana Pawła II: Konkordat wielkim zadaniem dla obecnych i przyszłych pokoleń Rozdział 41. Społeczność międzynarodowa Społeczność ludzkości Globalne wymiary sprawiedliwości Radykalna współzależność Zasady współdziałania Potrzeba nowych struktur sprawiedliwości i pokoju Degradacja środowiska naturalnego jako problem międzynarodowy

16 22 Katolicka nauka społeczna Przykładowe zestawy pytań do części IV ANEKS Aneks nr I. Kard. Gerhard Müller, Normy etyczne, jeśli są jasne i pewne, nie podlegają kompromisom Aneks nr II. Odpowiedzi na pytania sprawdzające Wybrana literatura Wykaz skrótów