KOSZT CYKLU TRWALOSCI LCC JAKO MODEL DECYZYJNY MODERNIZACJI POJAZDOW SZYNOWYCH

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDOW 1(64)72007 Adam Tulecki' Maciej Szkoda^ KOSZT CYKLU TRWALOSCI LCC JAKO MODEL DECYZYJNY MODERNIZACJI POJAZDOW SZYNOWYCH 1. Wprowadzenie Uwarunkowania prawne w zakresie transportu kolejowego w Polsce pozwolily na rozw6j prywatnych podmiotow gospodarczych zajmuj^cych si? kolejowymi przewozami ladunkow i pasazerow. W ostatnim okresie, glownie ze strony nowych przewoznikow kolejowych, obserwuje si? duze zainteresowanie modernizacji taboru szynowego zarowno lokomotyw jak i wagonow [1]. Ze wzgl?du na wysokie koszty, z jakimi zwi^zane s^ przedsi?wzi?cia dotycz^ce modernizacji parku pojazdow szynowych, powinny one bye dokladnie przeanalizowane pod k^tem wykonalnosci i oplacalnosci. Analiza wykonalnosci zwi^zana jest z okresleniem mozliwego zakresu modernizacji, ktory najcz?sciej przyjmuje si? w kilku wariantach. Natomiast analiz? oplacalnosci sporz^dza si? w celu okreslenia wymiemych efektow ekonomicznych dla przyj?tych wariantow modernizacji w stosunku do stanu istniej^cego tzn. dla pojazdu niezmodernizowanego [9, 10]. Istnieje kilka metod sluz^cych do wykonania oceny efektywnosci modemizacji pojazdow szynowych [2]. Jedn^ z nich jest analiza LCC (Life Cycle Cost Analysis), okreslana jako analiza kosztu cyklu trwalosci [3, 5]. 2. Zarys historii analizy LCC. Pocz^tki analizy LCC si?gaji kohca lat 60-tych, kiedy byla ona wykorzystywana w przemysle zbrojeniowym m.in. w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze wzmianki o jej zastosowaniu mozna znalezc w kilku programach prowadzonych przez Ministerstwo Obrony USA np.: Acquisition Category One (ACAT I)". W latach Ministerstwo to wydalo kilka przewodnikow po zastosowaniu kosztu LCC m.in.: [4], ktore s^ cz?sto stosowane przez amerykanskie przedsi?biorstwa komercyjne. Po tym okresie zastosowanie kosztu cyklu zycia rozpowszechniono na inne gal?zie przemyslu m.in. w branzy lotniczej, energetyce, w branzy naftowej i chemicznej oraz w branzy kolejowej (rys. 1). Obecnie zastosowanie analizy LCC jako narz?dzia decyzyjnego, sluz^cego do oceny altematywnych rozwi^zan jest dose szerokie. W wielu pahstwach jest ona elementem wymaganym przy rozpisywaniu roznych przetargow i regulowana jest prawnie. Analiza LCC jest jednym z obszarow dzialalnosci silnie rozwijanej w Instytucie Pojazdow Szynowych Politechniki Krakowskiej. Uproszczona kalkulacja kosztow LCC stosowana byla niejednokrotnie w pracach Instytutu m.in. jako kryterium oceny ofert na dostaw? lekkich pojazdow szynowych (autobusow szynowych) czy w ocenie modernizacji elektrycznych zespolow trakcyjnych. ' Dr inz. Adam Tutecki, Politechnika Krakowska Instytut Pojazdow Szynowych - Mgr inz. Maciej Szkoda, Politechnika Krakowska Instytut Pojazdow Szynowych 135

2 70 '80 JiSL Przemyst zbrojeniowy i lotniczy Przemyst energetyczny Przemyst naftowy i chemiczny Transport: Drogi, mosty. Pojazdy szynowe Obiekty sportowe i drogi kolejowe Rys.l. Rozwoj zastosowania analizy LCC Ogolne warunki wykonania analizy LCC precyzowane s^ w roznych dokumentach normatywnych obowi^zujxcych w roznych krajach swiata. Jednym z takich dokumentow jest obowi^zuj^ca w Polsce norma PN-EN : Zarzqdzanie niezawodnoscici. Czqsc 3-3. Przewodnik zastosowan - Szacowanie kosztu cyklu zycia. 3. Koncepcja kosztu cyklu trwalosci LCC Koszt cyklu trwalosci jest to t^czny koszt ponoszony w cyklu zycia obiektu technicznego w tym przypadku pojazdu szynowego, czyli od momentu koncepcji i projektowania do usuni?cia z eksploatacji. Zasadnicze znaczenie dla koncepcji szacowania kosztu LCC ma zrozumienie cyklu zycia i dziaian podejmowanych w kolejnych fazach tego cyklu. Istotne jest rowniez zrozumienie zaieznosci mi?dzy tymi dziataniami i osi^ami, nieuszkadzalnoscia, obslugiwalnosci^^ i innymi charakterystykami pojazdu oraz wynikaj^cymi st^d kosztami. Wyroznia si? pi?c glownych faz cyklu zycia: I. Koncepcja i definiowanie; n. Projektowanie; EL Wytwarzanie; rv. Eksploatacja (uzytkowanie i obslugiwanie); V. Likwidacja. L^czne koszty ponoszone w wymienionych wyzej fazach mozna podzielic na koszty nabycia, koszty posiadania i koszty likwidacji [5]. LCC = K^ H-Kp-HKL (1) gdzie:., ' KN - koszty nabycia, Kp - koszty posiadania, KL - koszty likwidacji. Koszty nabycia lub inaczej koszty inwestycyjne ponoszone s^ glownie w trzech pierwszych fazach cyklu zycia. Koszty nabycia s^ wlasciwie jedynym elementem w kalkulacji LCC, ktory mozna latwo obliczyc przed podj?ciem decyzji o zakupie lub modernizacji pojazdu, ale jest to tylko wierzcholek przyslowiowej g6ry lodowej". Koszty posiadania zwi^zane z okresem eksploatacji pojazdu ponoszone s^ w trzech ostatnich fazach, nie s^ one latwo dostrzegalne i s^ trudne do oszacowania. Chociaz koszty te majq^ pierwszoplanowe znaczenie dla uzytkownika pojazdu, to znaczy klienta, wzrasta rowniez zainteresowanie nimi dostawcy przez uzgodnienia dotycz^ce wydluzenia okresu gwarancyjnego i inne uzgodnienia zawarte w umowach. Jak pokazano na rysunku 2 koszty posiadania, bardzo cz?sto s^ glownym skladnikiem LCC i w wielu przypadkach przekraczaj^_ 136

3 koszty nabycia. Jak wykazuj^ analizy, udzial kosztow posiadania w LCC ogolem moze wynosic od 60 do ponad 90%. Na przyklad dla zmodernizowanej spalinowej lokomotywy manewrowej udzial ten wynosi 73%, dla zmodernizowanej lokomotywy liniowej 92%, dla samolotu szkoleniowego 91% [7, 8, 9, 10]. Aby unikn^c zaskoczenia o wysokich kosztach w fazie eksploatacyjnej pojazdu, nalezy je oszacowac przed podj?ciem decyzji zakupu lub modernizacji. Rys. 2. Koszty LCC jako suma kosztow nabycia i posiadania [6]. Koszty likwidacji zwi^zane s% z wycofaniem pojazdu z eksploatacji i jego ewentualnym zlomowaniu. W niektorych przypadkach mog^ one stanowic znaczn^ cz?sc calkowitych kosztow LCC. Dotyczy to obiektow, ktorych unieszkodliwienie jest bardzo uci^zliwe np.: materialow radioaktywnych, lub kosztowne w sensie technologicznym np.: zlomowanie statkow, pojazdow szynowych itp. Koszty te s^ uwzgl^dniane w analizie, gdy przyj?ty horyzont planowania obejmuje etap wycofania obiektu z eksploatacji. Proces identyfikacji i oceniania kosztow zwie^zanych z nabyciem i posiadaniem wyrobu moze przebiegac w ci^u okreslonego okresu czasu lub calego cyklu zycia produktu. 4. Proces kalkulacji kosztu LCC Z wielu roznych procedur wykonania kalkulacji kosztu LCC proponowanych w literaturze w tym rowniez w normie PN-EN , mozna znalezc wspolny proces, ktory wydaje si? bye podejsciem kompromisowym i uniwersalnym. Proces kalkulacji kosztu LCC mozna przeprowadzic w nast^puj^cych krokach (rys. 3): Krok 1. Identyfikacja problemu i eel analizy; Krok 2. Analiza niezawodnosciowa (analiza RAM); Krok 3. Opracowanie modelu LCC; Krok 4. Analiza modelu LCC; Krok 5. Przegl^d wynikow analizy LCC; Krok 6. Uaktualnienie analizy; Krok 7. Raport i prezentacja wynikow. Kalkulacja LCC rozpoczyna si? od identyfikacji problemu i definicji celu analizy. Kroki od 3 do 6 mogi bye powtarzane az do spelnienia wszystkich zalozeh, co schematycznie zaznaczone zostalo na rys.3. Sprz?zenia zwrotne wyrazaj^ mozliwosc wprowadzenia ulepszen do wst?pnie przyj?tej koncepcji projektu. Ponizej opisane zostan^^ poszczegolne etapy tworzenia analizy LCC., 137

4 Identyfikacja problemu i eel analizy Analiza niezawodnosciowa Opracowanie modelu LCC Krok 4 Krok 5 Analiza modelu LCC Przegl^d wynikow analizy LCC i i - Krok 6 Uaktualnienie analizy i Krok 7 1 Raport i prezentacja wynikow Rys. 3. Etapy analizy LCC [16], 4.1 Identyfikacja problemu i celu analizy Pierwszy krok analizy LCC polega na identyfikacji problemu i okreslenia celow, jakie ma ta analiza dostarczyc. Typowe cele analizy wyrazone w kategoriach danych wyjsciowych to: - ocena wpiywu roznych wariantow modernizacji na koszt LCC, - identyfikacja elementow kosztow, ktore pelni^ role dominuj^c^ w LCC pojazdu, dla ukierunkowania prac rozwojowych i optymalizacji wariantow modernizacji, - wspomaganie dlugoterminowego planowania poprzez uzyskanie informacji o wartosci kosztow ponoszonych w cyklu trwalosci pojazdu. Na tym etapie zaleca si? rowniez okreslenie wst?pnych danych wejsciowych niezb?dnych do opracowania modelu LCC (krok 3). Dla wagonu towarowego dane te zwi^zane s^ m.in. z nast?pujicymi kwestiami: - identyfikacjicech konstrukcyjnych wagonu, _ - zalozeniem czasu eksploatacji wagonu, - oszacowaniem wielkosci pracy przewozowej w zalozonym okresie eksploatacji, - uwzgl?dnieniem wymagan wynikaj^cych z dokumentacji utrzymaniowej pojazdu: oczekiwany czas pomi?dzy naprawami okresowymi, oczekiwany czas pomi?dzy przegl^dami technicznymi, oczekiwany czas trwania napraw i przegl^dow itp. 4.2 Analiza niezawodnosciowa (RAM) ' ; Krok 2 w proponowanym ukladzie to przeprowadzenie analizy niezawodnosciowej pojazdu w literaturze okreslanej jako analiza RAM {reliability, availability, maintainability - ang. niezawodnosc, gotowosc, obslugiwalnosc). Wedlug wymagah normy PN-EN ocena 138

5 niezawodnosciowa obiektu technicznego powinna bye integraln^ cz^sci^ procesu kalkulacji kosztu LCC. Wielkosci pozwalaj^ce na opis ilosciowy wlasciwosci niezawodnosciowych jak rowniez sposoby przeprowadzenia badah niezawodnosciowych mozna znalezc w obszernej literaturze dotycz^cej tego tematu m.in.: [11, 12]. Wybor wielkosci opisuj^cych wlasciwosci RAM zalezi od konkretnego obiektu i celu badan. Dla pojazdow szynowych najcz?sciej uzywane parametry w charakterystyce RAM [14] to: - intensywnosc uszkodzeri X(t), - oczekiwany czas do uszkodzenia MTTF (mean time to failure - ang.), - oczekiwany czas mi?dzy uszkodzeniami MTBF {mean time between failure - ang.), - gotowosc techniczna A (availibility) - oczekiwany czas naprawy MTR (mean repair time - ang.), - oczekiwany czas do odnowy MTTR {mean time to restore - ang.). Opierajic si? na ocenie niezawodnosci pojazdu mozna szacowac straty wynikaj^ce z niewlasciwego jego uzytkowania. Do kosztow niezawodnosci zaliczaji si? mi?dzy innymi, takie wydatki, jak koszty uzytkowania, koszty utrzymania zapobiegawczego i korekcyjnego, koszty zwi?kszenia kwalifikacji personelu, koszty polepszenia jakosci elementow pojazdu i inne. W wi?kszosci opracowan dotycz^cych tego zagadnienia straty wywolane zawodnosci^ pojazdu traktuje si? jako wielkosc zdeterminowan^ i okreslon^ kosztami postoju i ewentualnie kosztami jego napraw. W rzeczywistosci powstaji rowniez straty zwi^zane z bezposrednim skutkiem niezdatnosci, wynikle na przyklad z utraty korzysci powstajipych w okresie sprawnosci pojazdu, koszty zwi^zane z utraty renomy i prestizu firmy lub utraty klientow. Zaieznosci mi?dzy niezawodnosci^, kosztami a efektami ekonomicznymi pojazdu szynowego nie s^ latwe do zidentyfikowania. Ich poznanie daje jednakze pewne mozliwosci porownywania efektywnosci obiekt6w o roznej niezawodnosci. Jest to jedna z zalet, jak^ posiada analiza LCC w stosunku do tradycyjnych ekonomicznych metod oceny efektywnosci. 4.3 Opracowanie modelu LCC Model LCC, podobnie jak kazdy inny model, jest uproszczon^ reprezentacj^ rzeczywistosci. Wyodr?bnia on cechy i aspekty pojazdu i przeksztalca je w liczby odnosz^ce si? do kosztow. W celu uzyskania realistycznosci modelu zaleca si?, aby odzwierciedlal on charakterystyk? analizowanego pojazdu, wl^czaj^c w to przewidywane scenariusze uzytkowania, koncepcje obslugiwania, oraz wszystkie pozostale zaiozenia zdefiniowane w kroku 1. Model powinien bye na tyle prosty, aby byt latwy do zrozumienia i pozwalal na przyszle wykorzystanie, uaktualnienia i modyfikacje. Powinien bye zaprojektowany w taki sposob, aby pozwalal na ocen? specyficznych elementow LCC niezaleznie od innych [5]. Tworzenie modelu kosztu LCC obejmuje: - struktur? podzialu kosztu {cost breakdown structure), - struktur? podzialu produktu (product breakdown structure), - oszacowanie elementow i parametrow kosztow. Jednym z najbardziej fundamentalnych zadan w modelowaniu LCC jest definicja kosztow wl^czanych do modelu i okreslenie zasad ich kalkulacji. W roznych dziedzinach, branzach wyst?puji specyficzne rodzaje kosztow, ktore nalezy wzi^c pod uwag?. Jest to uzaleznione od konkretnego obiektu badari. Dla wagonu towarowego w kosztach posiadania uwzgl?dniane Si takie kategorie jak: koszty uzytkowania zwi^zane np.: z roztadunkiem i zatadunkiem, koszty napraw planowych, koszty napraw pozaplanowych czy koszty utraconych mozliwosci spowodowane brakiem gotowosci pojazdu i inne koszty zalezne od konkretnego typu pojazdu. 139

6 Struktura podzialu kosztu (CBS) polega na dekompozycji kosztow na najwyzszym poziomie, ktore s^ takie same w roznych podejsciach i wynikaji z zasady podzialu LCC, na koszty skiadowe. Zgodnie z mi^dzynarodow^ norm^ PN-EN , kazda kategoria powinna zostac podzielona, az do osi^gniqcia najnizszego poziomu tzw. elementu kosztu. Element kosztu jest to taka wartosc, ktorej nie mozna wyrazic jako sum? innych kosztow [14]. Jest on definiowany za pomoc^ matematycznych formul zawieraj^cych funkcje, wartosci stale oraz parametry np.: funkcja intensywnosci uszkodzen pojazdu, koszt roboczogodziny przy naprawie okresowej, pracochlonnosc naprawy, stopa dyskontowa i inne. Jeden ze sposobow podejscia, stosowany do okreslania wymaganych elementow kosztu, polega na wyodr?bnieniu nizszych poziomow identyfikacji zwi^zanych z podzialem struktury produktu, kategorii kosztu i faz cyklu zycia. To podejscie najlepiej zilustrowac trojwymiarowi macierz^ przedstawiono na rysunku 4. Macierz ta sklada si? z trzech wymiarow: - podzialu wyrobu (pojazdu); - faz cyklu zycia czyli czasu, w ktorym nalezy wykonac okreslone dzialanie; - kategorii kosztu mozliwych do zastosowania, takich jak: koszty dokumentacji, koszty pracy, koszty materialowe, koszty transportu itp. Koszt Pracy w catym cyklu zycia pojazdu ' / / / / / Kategorie, y.... Struktura Podziafu Produktu V / / / / / / Fazy Cyklu Zycia Koszt pracy Ukfad biegowy pojazdu Utrzymanie i obstugimanie ELEMENT KOSZTU Rys. 4. Koncepcja elementu kosztu [5]. Taki rodzaj podejscia ma t? zalet?, ze jest usystematyzowany i uporz^dkowany, a zatem daj^cy wysoki poziom ufnosci, ze wszystkie elementy kosztu maj^ce duze znaczenie w calkowitych kosztach LCC zostaly uwzgl?dnione. Jak przedstawiono na rysunku 4 jednym z wymiarow, w ktorym definiuje si? elementy kosztow jest podzial produktu na nizsze poziomy identyfikacji tzw. struktura podzialu produktu (PBS). PBS polega na przedstawieniu budowy pojazdu przez elementy skiadowe i tworzy si? ji podobnie jak CBS. W wielu przypadkach ze wzgl?du na zlozonosc struktury obiektow np.: dla pojazdow szynowych, zaleca si? ograniczenie dokladnosci podzialu do poziomu podstawowych ukladow czy podsystemow. Na rysunku 5 przedstawiono uniwersalny przyklad PBS dla wagonu towarowego, w ktorym wyodr?bniono jego uklady i ich podstawowe elementy. 140

7 WAGON TOWAROWY Uktad hamulcowy Przewbd gtowny Cylinder hamulcowy Zbiornik pomocniczy Zawdr rozrze(dczy Nast. klockow ham. Hamulec r?czny Uklad pneumatyczny Zespoty hamuica Uktad biegowy I Wozek Rama wdzka Zestaw kotowy Uspr^zynowanie tozyska Zespoty hamuica Zespoty ci^gtowo-zderzne Zderzak Sprz^g srubowy Hak ci?g*owy Aparat pochtaniaj^cy Rama Ostojnica Podtuznica Czolownica Belka skr^towa Nadwozie Zbiornik{i) Sciany boczne Sciany czo+owe Dach Podtoga Rys. 5. Przyklad podzialu struktury wagonu towarowego [15]. W transporcie szynowym, jako przykiady istniejicych i wykorzystywanych modeli kosztu LCC, mozna wymienic modele kosztow kolei niemieckich (DB) i kolei szwedzkich (SJ). Modele te wykorzystywane s^ podczas realizacji zamowieri na dostawy nowych srodkow transportowych: pojazdow trakcyjnych, wagonow pasazerskich i towarowych. 4.4 Analiza modelu LCC Krok trzeci polega na ocenie i weryfikacji utworzonego modelu LCC [5]. Analiza modelu najcz?sciej polega na: - sprawdzeniu, jesli to mozliwe, slusznosci modelu na dost?pnych danych z przesztosci, - przegl^du modelu LCC w celu upewnienia si?, ze jest on adekwatny do celow analizy, - upewnieniu si?, ze uwzgl?dniono wszystkie elementy kosztu oraz wlasciwie odzwierciedlono w modelu zmiennosc wartosci pieni^dza w czasie (dyskontowanie), - zidentyfikowaniu kosztow dominuj^cych czyli tych elementow kosztu, ktore maj^ najwi?kszy wplyw na LCC. Ponadto w celu zbadania wpiywu, jaki maji zaiozenia oraz niepewnosc dotyczqca elementow kosztu na wyniki uzyskane za pomoc^ modelu LCC przeprowadza si? analiz? wrazliwosci. Polega ona na zbadaniu wpiywu zmian parametrow zdefiniowanych w elementach kosztow na wartosc LCC. Analiza wrazliwosci w pierwszej kolejnosci powinna bye wykonana na zidentyfikowanych kosztach dominujicych oraz parametrach niezawodnosciowych np.: intensywnosci uszkodzen, intensywnosci napraw itp. 4.5 Przeglqd wynikow analizy LCC W celu potwierdzenia prawidlowosci i spojnosci wynikow dokonywany jest przegl^d procesu analizy [5]. Przegl^d wynikow analizy LCC obejmuje nast?pujice elementy: - eel i zakres analizy: upewnienie si? czy zostaly one wlasciwie sformulowane i zinterpretowane; - zaiozenia poczynione w toku procesu analizy: upewnienie si?, ze s^ one rozs^dne i ze zostaly wlasciwie udokumentowane; - model: upewnienie si?, ze jest on odpowiedni do celu analizy, czy dane wejsciowe zostaly dokladnie okreslone, czy model zostal prawidlowo zastosowany, czy wyniki (wl^czajic w to wyniki analizy wrazliwosci) zostaly odpowiednio ocenione. 141

8 W przypadku, gdy stwierdzono, ze utworzony model zawiera jakiekolwiek wyzej wymienione bt?dy, wowczas zachodzi koniecznosc poprawy i uzupelnienia wst?pnej koneepcji. 4.6 Uaktualnienie analizy Badania dotyez^ce szacowania kosztu cyklu trwalosci pojazdu szynowego wymagaji gromadzenia danych o roznym zakresie m.in.: danych dotycz^cych niezawodnosci, utrzymywalnosci, danych dotycz^cych eksploatacji pojazdu, ktore dla potrzeb analizy nalezy wyrazic w postaci kosztow. Bardzo cz?sto wyst^puj^ problemy z dost^pnosci^ wlasciwych danych niezb?dnych do kalkulacji LCC. W takim przypadku zaleca si?, aby pocz^tkowo bazowac na danych wst?pnych lub szacowanych, a nast?pnie uaktualniac analiz? korzystaj^c z bardziej szczegolowych danych, dost?pnych pozniej w miar? pojawiania si? dodatkowych zrodel informacji [6]. 4.7 Raport i prezentacja wynikow. Zgodnie z mi?dzynarodowi norm^ PN-EN , dokumentowanie analizy LCC jest obowi^zkowe. Zaleca si?, aby wyniki analizy LCC byly udokumentowane w postaci sprawozdania, ktore pozwala uzytkownikom jasno zrozumiec zarowno te wyniki jak i implikacje wynikaj^ce z analizy. Norma dokladnie precyzuje, co powinno zawierac sprawozdanie z wykonanej kalkulacji LCC. 5. Przyklad zastosowania Metod? kosztow LCC w wersji uproszczonej poslugiwano si? w wykonanych pracach analitycznych [9, 10, 16]. Na rys. 6 przedstawiono przykladow^ struktur? kosztow LCC zmodernizowanej lokomotywy spalinowej przy przyj?tym okresie eksploatacji T=15 lat. Porownujic jednostkowe koszty LCC, przypadaj^ce na rok lub na 10 tys. btkm, lokomotywy przed modernizacji i po modernizacji uzyskujemy jednoznaczn^ informacj? o efektywnosci modernizacji. 142

9 Rys. 6 Przykladowa struktura kosztow LCC zmodernizowanej lokomotywy spalinowej dla okresu eksploatacji T = 15 lat: a. koszty inwestycyjne, b. koszty utrzymania, c. koszty eksploatacji, d. struktura kosztu [2] 6. Podsumowanie Na decyzj? klienta o modernizacji taboru ma wplyw nie tylko koszt pocz^tkowy zwi^zany z nakladami inwestycyjnymi na zakup nowych zespolow, elementow i wykonaniem zmian konstrukcyjnych w pojezdzie, lecz takze oczekiwany koszt uzytkowania i obslugiwania w calym cyklu trwalosci. Analiza LCC z powodzeniem moze bye stosowana do oceny efektywnosci modemizacji pojazdow szynowych w tym wagonow towarowych. Dostarcza ona kompleksowej i czytelnej informacji o roznorodnych konsekwencjach w przyj?tych koncepcjach modernizacji wyrazonych w kosztach. W przeciwiehstwie do ekonomicznych metod oceny efektywnosci analiza LCC uwzgl?dnienia wlasnosci niezawodnosciowe pojazdu. Literatura [1] Marciniak Z.: Dotychczasowe projekty modemizacji lokomotyw spalinowych w Polsce. Technika Transportu Szynowego, 9/2005. [2] Tulecki A.: Modele decyzyjne w odnowie parku spalinowych pojazdow trakcyjnych. Technika Transportu Szynowego, 9/2005. [3] Tulecki A.: Life cycle cost (LCC) - miar^ efektywnosci pojazdow szynowych. Przeglid kolejowy 6/99. [4] MIL-HDBK-259, Military Handbook. Life Cycle Cost in Navy Acquisitions, 1983, Global Engineering Documents. [5] Norma PN-EN : Zarzqdzanie niezawodnosci^. Cz?sc 3-3. Przewodnik zastosowari - Szacowanie kosztu cyklu zycia. 143

10 [6] Kawauchi Y., Rausand M.: Life Cycle Cost (LCC) analysis in oil and chemical process industries, Norwegian University of Science and Technology, [7] Voegli H.: Lebenszykluskosten von Schienenfahrzeugen. Eisenbahn-Revue, No [8] Norma SAE ARP-4293: Life Cycle Cost - Techniqes and applications. [9] Szkoda M.: Ekonomiczna ocena efektywnosci modernizacji. W ramach opracowania: Analiza uwarunkowan i efektywnosci modernizacji manewrowych lokomotyw spalinowych serii SM42 eksploatowanych przez KOLPREM Sp. z o.o. na bocznicy Ispat Polska Stal S.A. Oddziat w Dibrowie Gorniczej. Praca nr M8/694/2004, Instytut Pojazdow Szynowych Politechniki Krakowskiej, Krakow [10] Ocena efektywnosci modernizacji liniowych lokomotyw spalinowych serii ST44. Praca nr M-8/618/2004, Instytut Pojazdow Szynowych Politechniki Krakowskiej, Krakow 2005 r. [11] Adamkiewicz W., Hempel L., Podsiadlo A., Sliwinski R.: Badania i ocena niezawodnosci maszyny w systemic transportowym, WKiL, [12] Oprz?dkiewicz J.: Wspomaganie komputerowe w niezawodnosci maszyn, WNT, Warszawa, [13] PN-EN 50126:2002 Railway applications - The specification and demonstration of Reliability, Availability, Maintainability and Safety (RAMS). [14] Materialy firmy SYSTECON AB: Catloc User's Reference: Part 1 Model Description, 2003 r. [15] Szkoda M.: Modemizacja wagonow towarowych w oparciu o modele kosztow LCC. Referat na HI Konferencji Modemizacja Taboru Szynowego", Szczyrk, marzec [16] Warunki i efektywnosc eksploatacji lokomotywy spalinowej BLUE TIGER". Praca nr M8/691/2004, Instytut Pojazdow Szynowych Politechniki Krakowskiej, Streszczenie W artykule przedstawiono informacje dotyczqce przeprowadzenia analizy kosztu cyklu trwalosci LCC. Dokonano zwi?zlego opisu etapow post?powania przy wykonywaniu kalkulacji, ktore mozna zastosowac przy porownywaniu roznych koncepcji modernizacji pojazdow szynowych. W artykule zawarto rowniez przykiady zastosowania kalkulacji LCC w pracach dotyczqcych transportu szynowego. LCC LIFE CYCLE COST AS A DECISION MODEL IN MODERNIZATION OF RAILWAYS VEHICLES Summary There has been presented information concerned carrying out a life cycle cost LCC analysis in the article. Moreover, it shortly describes conduct stages which take place during carrying out the calculation. They can be used in comparing different modernization concepts of railways vehicles. The article contains also examples of LCC calculation connected with rail transport. 144