SPIS TREŚCI. strona WSTĘP 3 SYNTEZA 4

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI WSTĘP 3 strona SYNTEZA 4 I. Wykonanie budżetów jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku 8 1. Dochody Ogólna charakterystyka dochodów jednostek samorządu terytorialnego Wykonanie dochodów ogółem Wykonanie dochodów w województwie samorządowym Wykonanie dochodów w powiatach Wykonanie dochodów w miastach na prawach powiatu Wykonanie dochodów w gminach Dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca Obniżenie maksymalnych stawek podatków oraz udzielenie ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień z poboru podatków i opłat lokalnych Wydatki Ogólna charakterystyka wydatków jednostek samorządu terytorialnego Wykonanie wydatków ogółem Wykonanie wydatków w województwie samorządowym Wykonanie wydatków w powiatach Wykonanie wydatków w miastach na prawach powiatu Wykonanie wydatków w gminach Wydatki jednostek samorządu terytorialnego na 1 mieszkańca Wynik finansowy Nadwyżka i deficyt budżetu Realizacja przychodów i rozchodów Zobowiązania 37 1

2 II. Działalność kontrolna RIO w Katowicach w 2007 roku 40 III. Działalność nadzorcza i opiniodawcza w zakresie spraw finansowych RIO w Katowicach w 2007 roku Badanie zgodności z prawem uchwał i zarządzeń organów jednostek samorządu terytorialnego Działalność opiniodawcza Składów Orzekających Rozpatrywanie odwołań od opinii Składów Orzekających 56 Załączniki 1. Wykonanie dochodów jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku 2. Wykonanie wydatków jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku 3. Wynik finansowy oraz wykonane przychody i rozchody jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku 4. Skutki obniżenia górnych stawek podatków i udzielonych ulg przez jednostki samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku 5. Wielkość zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego na koniec 2007 roku 6. Dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2007 roku 2

3 WSTĘP W województwie śląskim funkcjonuje 185 jednostek samorządu terytorialnego, tj. województwo samorządowe, 17 powiatów, 19 miast na prawach powiatu oraz 148 gmin (w tym 30 gmin miejskich, 96 wiejskich oraz 22 gminy miejsko-wiejskie). Jest ono jedynym województwem w Polsce, w którym istnieje więcej powiatów grodzkich niż ziemskich. Liczba miast na prawach powiatu stanowi tutaj 29,2% wszystkich miast na prawach powiatu w Polsce. Dla porównania w następnym w kolejności - województwie mazowieckim jest 5 miast na prawach powiatu, po 4 są w województwach kujawsko-pomorskim, lubelskim, podkarpackim, pomorskim i wielkopolskim. Dane te przekładają się bezpośrednio na wielkość budżetów jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego, która w roku 2007 stanowiła po stronie dochodów 11,4% dochodów ogółem, po stronie wydatków zaś 11,3% wydatków ogółem wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w kraju (z tego, województwo śląskie wygenerowało aż 22,8% dochodów wszystkich miast na prawach powiatu). Województwo jest również liderem w przypadku związków międzygminnych. Funkcjonuje ich na tym terenie 10, a ich budżety po stronie dochodów w roku 2007 stanowiły 72,2 % dochodów wszystkich związków w kraju, a po stronie wydatków 71,7%. Podkreślić należy, że na terenie województwa działa Górnośląski Związek Metropolitalny, zalążek przyszłego układu metropolitalnego. Niniejsze opracowanie ma na celu pokazanie stanu finansów województwa śląskiego na podstawie analizy wykonania budżetów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Opracowanie składa się z trzech części. Część pierwsza to analiza wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku. 1 Ocenie poddano kształtowanie się wielkości planowanych i wykonanych dochodów i wydatków oraz wyniku finansowego i zadłużenia wszystkich 185 jednostek. 2 W części drugiej została omówiona działalność kontrolna prowadzona przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Katowicach. Część trzecia zawiera wyniki działalności nadzorczej i opiniodawczej Izby w 2007 roku. 1 Analiza została przygotowana na podstawie sprawozdawczości budżetowej przedłożonej przez jednostki samorządu terytorialnego. Dane liczbowe zostały opracowane w oparciu o sprawozdania roczne z wykonania budżetu, według stanu bazy danych na dzień 13 marca 2008 roku. W zaprezentowanej ocenie wielkości ujęto w zaokrągleniu do tysiąca złotych i w związku z tym może to być przyczyną niewielkich rozbieżności danych liczbowych. 2 W opracowaniu analizie poddano następujące rodzaje jednostek samorządu terytorialnego: województwo samorządowe, powiaty, miasta na prawach powiatu i gminy (bez zróżnicowania na gminy miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie). 3

4 SYNTEZA Analizując podstawowe wskaźniki dotyczące sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego za 2007 rok można stwierdzić, że: Łącznie dochody jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w porównaniu do roku 2006 wzrosły o 11,2%, przy czym najbardziej w miastach na prawach powiatu - o 13,6%, natomiast w województwie samorządowym dochody ogółem wzrosły zaledwie o 0,2%. Dochody własne w stosunku do roku poprzedniego wzrosły o 18,0% (przy czym w miastach na prawach powiatu o 21,1%, w powiatach o 20,0%, w gminach o 13,6%). Otrzymana w 2007 roku łączna kwota subwencji ogólnej w porównaniu z rokiem 2006 zwiększyła się o 5,5%. Dotacje celowe wzrosły jedynie w gminach (o 7,9%), a w pozostałych rodzajach jednostek samorządu terytorialnego obniżyły się w stosunku do 2006 roku (w tym, w województwie samorządowym spadły o 28,6%, a w miastach na prawach powiatu o 5,5%). Wydatki jednostek samorządu terytorialnego w porównaniu do roku 2006 wzrosły o 5,7%, przy czym wzrost nastąpił w miastach na prawach powiatu (o 7,2%), w gminach (o 7,0%) i w powiatach (o 0,6%), natomiast w województwie samorządowym wystąpił ich spadek o 4,5%. W poszczególnych typach jednostek samorządu terytorialnego zróżnicowany był także poziom realizacji planu wydatków. W stosunku do planu, wydatki ogółem w województwie samorządowym zostały wykonane na poziomie 74,5% (tj. o 5,0 punktów procentowych niższym niż w roku 2006), w powiatach 94,3% (czyli na takim samym poziomie jak w roku ubiegłym) w miastach na prawach powiatu 92,6% (tj. o 1,2 punktu procentowego wyższym niż w roku 2006), a w gminach na poziomie 91,4% (o 0,2 punktu procentowego wyżej niż w roku ubiegłym). Łącznie we wszystkich typach jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego nastąpił wzrost wydatków majątkowych o 6,5% w stosunku do 2006 roku, przy czym najwyższy wzrost odnotowano w miastach na prawach powiatu - o 16,2%. W gminach wydatki majątkowe wzrosły o 3,8% w stosunku do roku Natomiast w województwie samorządowym i powiatach nastąpił spadek wysokości wydatków majątkowych odpowiednio o 16,9% i 8,8% w stosunku do roku ubiegłego. W 2007 roku ogólna wysokość wykonanych dochodów na jednego mieszkańca wyniosła średnio dla województwa śląskiego zł (przy średniej dla Polski zł). Poziom dochodów budżetowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w poszczególnych rodzajach jednostek samorządu 4

5 terytorialnego mieścił się w granicach od 576 zł (w powiatach) do zł (średnia w miastach na prawach powiatu). Przeciętne wydatki budżetowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2007 roku wyniosły zł. Skalę zróżnicowania między poszczególnymi jednostkami samorządu terytorialnego podkreślają skrajne wartości wydatków ogółem na 1 mieszkańca w województwie śląskim wynoszące 570 zł (w powiatach) i zł (w miastach na prawach powiatu). W porównaniu do 2006 roku liczba jednostek samorządu wykazujących dodatni wynik finansowy zwiększyła się o 45 i na koniec 2007 roku nadwyżkę wykazało 105 jednostek (tj. 56,8% ogółu), podczas gdy w 2006 roku tylko 59 jednostek (31,9%). Wykazana na koniec 2007 roku kwota nadwyżki osiągnięta przez wszystkie jednostki wyniosła tys. zł i była o 262,0% wyższa niż w roku ubiegłym. Łączny deficyt w porównaniu do 2006 roku zmniejszył się o 54,4% i został wykazany przez znacznie mniejszą liczbę jednostek niż w roku ubiegłym (w 2007 roku deficyt wykazało 80 jednostek, podczas gdy w 2006 roku 126 jednostek). Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego wzrosło w stosunku do roku ubiegłego o 10,0%, z czego zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek wzrosły o 11,4%. Najwyższy wzrost wystąpił w gminach i wyniósł w porównaniu do 2006 roku: w zakresie zobowiązań ogółem 16,0% a w zakresie zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek 18,0%. Relacja zobowiązań do wykonanych dochodów za 2007 rok wyniosła 15,9% i była o 0,2% niższa niż w roku ubiegłym. W analizowanym okresie żadna z jednostek samorządu terytorialnego nie przekroczyła 60% progu zadłużenia, o którym mowa w art. 170 ustawy o finansach publicznych i tylko jedna wykazała zadłużenie przekraczające 50,0%. W 2007 roku Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach prowadziła działalność kontrolną w zakresie gospodarki finansowej i zamówień publicznych: jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych, samorządowych osób prawnych, a także innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. W omawianym okresie: Przeprowadzono 153 kontrole, z czego 46 kompleksowych, 47 problemowych i 60 doraźnych. Przedmiotem kontroli problemowych była gospodarka finansowa jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego a przedmiotem kontroli doraźnych sprawdzenie wykonania wniosków pokontrolnych. Ponadto, w 2007 roku w ramach kontroli kompleksowych, Izba przeprowadziła 5

6 kontrolę koordynowaną w zakresie udzielania i rozliczania przez jednostki samorządu terytorialnego dotacji na zadania zlecone podmiotom spoza sektora finansów publicznych a także w zakresie gospodarki finansowej samorządowych instytucji kultury. Nieprawidłowości stwierdzone w trakcie kontroli dotyczyły: spraw organizacyjnych jednostek, księgowości i sprawozdawczości, gospodarki pieniężnej i rozrachunków, dochodów i przychodów oraz wydatków i rozchodów, zamówień publicznych, gospodarowania mieniem komunalnym oraz rozliczeń finansowych jednostek samorządu terytorialnego z jednostkami organizacyjnymi. Na podstawie wyników kontroli skierowano do kierowników kontrolowanych jednostek 128 wystąpień pokontrolnych, które zawierały łącznie 702 wniosków pokontrolnych. W 2007 roku Kolegium Izby rozpatrzyło 23 zastrzeżenia wniesione do wniosków pokontrolnych zawartych w wystąpieniach (w 3 przypadkach uwzględniło zgłoszone zastrzeżenia). W oparciu o ustalenia poczynione w trakcie przeprowadzonych kontroli skierowane zostały zawiadomienia o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych. Zawiadomienia dotyczyły 49 skontrolowanych jednostek. Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach skierowała również 6 zawiadomień o czynach noszących znamiona przestępstw lub wykroczeń do organów ścigania. W 2007 roku organom ścigania przekazano także informacje o ustaleniach poczynionych w toku 26 przeprowadzonych przez Izbę kontroli. Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 7 października 1992 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577 t.j.) o regionalnych izbach obrachunkowych izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie określonych spraw finansowych, co oznacza, że badają uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach uchwalania budżetu i jego zmian, zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek, zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, podatków i opłat lokalnych, absolutorium. W 2007 roku Kolegium Izby w Katowicach zbadało łącznie uchwały i zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego, przy czym w 91 stwierdziło nieprawidłowości. W ramach Izby działają Składy Orzekające złożone z 3 członków Kolegium, do właściwości których należy wydawanie opinii w sprawach określonych w ustawach. W 2007 roku Składy Orzekające wydały między innymi: 6

7 150 opinii o możliwości sfinansowania deficytu przedstawionego przez jednostki samorządu terytorialnego na 2007 rok oraz 163 opinie o możliwości sfinansowania deficytu przedstawionego przez jednostki samorządu terytorialnego na 2008 rok. Wszystkie te opinie miały charakter pozytywny. 350 opinii o możliwości spłaty pożyczki, kredytu lub wykupu papierów wartościowych. Przeważająca większość z nich (348) miała charakter pozytywny z tym, że w trzech z nich zawarto uwagi dotyczące wysokiego wskaźnika zadłużenia jednostki. Wydano również 2 opinie negatywne w tych sprawach. 194 opinie o przedkładanych przez organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego sprawozdaniach z wykonania budżetu za 2006 rok (192 opinie pozytywne i 2 negatywne) oraz 194 opinie o informacjach z przebiegu wykonania budżetu za I półrocze 2007 r. (193 opinie pozytywne, 1 negatywna). 193 opinie o wnioskach komisji rewizyjnych jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium za 2006 rok. Większość, bo aż 190 wniosków, zaopiniowano pozytywnie bez uwag. Do 2 wniosków komisji skierowano uwagi. Wydano również 1 opinię negatywną o wniosku. 7

8 I. Wykonanie budżetów jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku 1. DOCHODY 1.1. Ogólna charakterystyka dochodów jednostek samorządu terytorialnego Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2008 r. Nr 88, poz. 539 t.j.) określa źródła dochodów, zasady ich ustalania i gromadzenia, a także zasady ustalania i przekazywania subwencji ogólnej i dotacji celowych z budżetu państwa. Źródłami dochodów jednostek samorządu terytorialnego są: dochody własne - dochody uzyskane z tytułu podatków i opłat lokalnych, udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, dochody z mienia komunalnego (najem, dzierżawa), ze sprzedaży majątku, ze spadków, zapisów, darowizn, opłat z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych oraz z wpłat od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych, a także inne, wskazane w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego; subwencja ogólna środki finansowe z budżetu państwa; subwencja składa się z części wyrównawczej i równoważącej (dla województw regionalnej) oraz oświatowej; dotacje celowe środki finansowe przeznaczone na ściśle określone cele. Z budżetu państwa jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje na: - zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami, - zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej, - usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz skutków innych klęsk żywiołowych, - finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych, - realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być również środki z funduszy celowych, pozyskane na podstawie odrębnych przepisów, a także środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające 8

9 zwrotowi, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz inne środki określone w odrębnych przepisach Wykonanie dochodów ogółem Dochody ogółem łącznie wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku zostały zrealizowane w wysokości tys. zł, co w stosunku do założonego planu ( tys. zł) wyniosło 101,6%. W porównaniu do 2006 roku dochody wzrosły o 11,2%, tj. o kwotę tys. zł. Tabela nr 1. Realizacja i struktura dochodów ogółem w jednostkach samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 r. (w tys. zł) Wskaźnik (w %) Struktura dochodów Jednostki samorządu terytorialnego Wykonanie 2006 rok Plan 2007 rok (po zmianach) Wykonanie 2007 rok (4:2) (4:3) wykonanych w 2007 r. (w %) Województwo samorządowe ,2 101,7 7,5 Powiaty , 4 99,0 7,6 Miasta na prawach powiatu ,6 102,5 56,4 Gminy ,8 100,5 28,5 Dochody ogółem ,2 101,6 100,0 Podobnie jak w latach ubiegłych, zmiany planu dochodów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego związane były przede wszystkim z urealnieniem wpływów z tych źródeł, które na etapie planowania można było przyjąć tylko w kwotach szacunkowych. Realizację dochodów ogółem wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego wynoszącą 101,6% planu po zmianach, należy ocenić pozytywnie. W województwie samorządowym, miastach na prawach powiatu i w gminach dochody realizowano w wysokości wyższej niż planowano. Jedynie w powiatach wykonanie dochodów było o 1,0% niższe od planu. Dla porównania w roku 2006 wykonanie dochodów było niższe od planu we wszystkich rodzajach jednostek samorządu terytorialnego. 9

10 Wykres nr 1. Wykonanie dochodów ogółem w jednostkach samorządu terytorialnego województwa śląskiego w latach 2006 i 2007 (w tys. zł) w tys. zł r r Województwo Powiaty Miasta na prawach Gminy samorządowe powiatu Analizując zmianę wysokości dochodów wykonanych w 2007 roku we wszystkich rodzajach jednostek samorządu terytorialnego w porównaniu do realizacji tych dochodów w 2006 roku można stwierdzić, że największy wzrost wystąpił w miastach na prawach powiatu (o 13,6%) i w gminach (o 10,8% w stosunku do roku poprzedniego). Województwo samorządowe zrealizowało dochody na poziomie tylko o 0,2% wyższym niż w roku ubiegłym. W 2007 roku dochody ogółem zostały wykonane w wysokości 101,6% planu. Na wynik taki złożył się wysoki, wynoszący 104,8% wskaźnik realizacji dochodów własnych, w tym przede wszystkim o 23,1% wyższe od zaplanowanych wpływy z udziałów w podatku dochodowym od osób prawnych i o 7,5% wyższe od zaplanowanych wpływy z udziału w podatku od osób fizycznych. Najwyższy wskaźnik wykonania dochodów z tytułu udziałów w podatku dochodowym od osób prawnych wystąpił w gminach (130,2% planu) a najniższy w miastach na prawach powiatu (118,8%). W stosunku do planu, najwyższa realizacja wpływów z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wystąpiła w województwie samorządowym (128,7%) a najniższa w miastach na prawach powiatu (106,6%). 10

11 Na wysokim poziomie zostały także zrealizowane dochody z majątku przeciętnie w wysokości 112,9% planu, przy czym wskaźnik realizacji tych dochodów był zróżnicowany w poszczególnych typach jednostek samorządu terytorialnego i wynosił: w miastach na prawach powiatu 117,8%, w gminach 105,7%, w powiatach 92,9%, w województwie samorządowym 62,8% planu. Tabela nr 2. Dochody ogółem według głównych źródeł ich pozyskiwania dla poszczególnych rodzajów jednostek samorządu terytorialnego (w tys. zł) Wskaźnik (w %) Struktura Wyszczególnienie Wykonanie 2006 rok Plan 2007 rok (po zmianach) Wykonanie 2007 rok (4:2) (4:3) dochodów wykonanych w 2007 r. (w %) DOCHODY OGÓŁEM w tym: ,2 101,6 100,0 Dochody własne ,0 104, 8 62,8 Województwo samorządowe ,3 113,5 Powiaty ,0 104,5 Miasta na prawach powiatu ,1 104,7 Gminy ,7 102,4 Subwencja ogólna ,0 23, 7 Województwo samorządowe , 3 100, 0 Powiaty ,5 100,0 Miasta na prawach powiatu ,2 100,0 Gminy ,0 100,0 Dotacje celowe ,7 91,3 13,5 Województwo samorządowe ,4 72,2 Powiaty ,4 88,7 Miasta na prawach powiatu ,5 95,6 Gminy ,9 94,1 Dokonując podziału wpływów budżetowych w jednostkach województwa śląskiego na trzy główne grupy można stwierdzić, że: 11

12 dochody własne w 2007 roku zostały zrealizowane w wysokości 104,8% planu, tj. w wysokości tys. zł. W stosunku do roku poprzedniego dochody te wzrosły o 18,0% (o tys. zł). Powyżej założonego planu dochody własne zrealizowano we wszystkich rodzajach jednostek samorządu terytorialnego. Najwyższe wykonanie dochodów własnych w stosunku do planu wystąpiło w województwie samorządowym (113,5%); subwencja ogólna (łącznie ze środkami rezerwy subwencji ogólnej) w całym województwie śląskim zamknęła się kwotą tys. zł. W porównaniu do ubiegłego roku nastąpił wzrost kwoty subwencji o 5,5% (tj. o tys. zł). Realizacja dochodów z tytułu subwencji we wszystkich jednostkach województwa śląskiego ukształtowała się na identycznym poziomie, wynoszącym 100,0% planu; dotacje celowe (łącznie dotacje z budżetu państwa i pozostałe dotacje) zostały wykonane w kwocie tys. zł, tj. w 91,3% planu i obniżyły się w stosunku do 2006 roku o 5,3% (tj. o kwotę tys. zł). Najwyższy wskaźnik realizacji dotacji celowych, wynoszący 95,6% planu wystąpił w miastach na prawach powiatu, najniższy w województwie samorządowym 72,2% planu. W 2007 roku największy udział w strukturze wykonanych dochodów ogółem wszystkich jednostek samorządu terytorialnego stanowiły dochody własne 62,8% oraz subwencja ogólna 23,7%, natomiast najmniejszy dotacje celowe 13,5%. Wykres nr 2. Struktura dochodów w 2006 r. Wykres nr 3. Struktura dochodów w 2007 r. dotacje celowe 15,8 % 2006 rok subwencja ogólna 23,7% dotacje celowe 13,5% 2007 rok subwencja ogólna 25,0 % dochody własne 59,2% dochody własne 62,8% Szczegółowa analiza źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego pozwala stwierdzić, że na 185 jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego, 49 jednostek (26,5%) zrealizowało dochody 12

13 własne w wysokości niższej niż zaplanowało, a 183 jednostki (tj. 98,9%) nie wykonały dotacji celowych w planowanej wysokości. Podobnie jak w roku ubiegłym, jedynym źródłem dochodów jednostek samorządu terytorialnego, które zrealizowano zgodnie z planem, była subwencja ogólna. Wykres nr 4. Struktura dochodów ogółem w 2007 roku dla poszczególnych rodzajów jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w porównaniu do roku % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2006 r r r r r r r r. Województwo Miasta na Powiaty Gminy samorządowe prawach powiatu dochody własne subwencja ogólna dotacje celowe 1.3. Wykonanie dochodów w województwie samorządowym W województwie samorządowym dochody ogółem zostały zrealizowane w kwocie tys. zł, co stanowiło 101,7% planu na 2007 rok. W porównaniu do roku 2006 wykonanie dochodów wzrosło o 0,2 %, tj. o kwotę tys. zł. Dochody własne zostały wykonane w 113,5%. Subwencja ogólna została zrealizowana w zaplanowanej wysokości. W porównaniu do 2006 roku nastąpił wzrost kwoty dochodów własnych o 11,3% (tj. o kwotę tys. zł), a subwencji ogólnej o 0,3 % (tj. o 301 tys. zł). Województwo samorządowe otrzymało dotacje celowe w wysokości niższej niż planowało (72,2 %), w porównaniu do roku poprzedniego nastąpił spadek wysokości otrzymanych dotacji celowych o 28,6%, tj. o kwotę tys. zł Wykonanie dochodów w powiatach 13

14 W powiatach dochody ogółem zrealizowane zostały w wysokości tys. zł, tj. 99,0% planu. W stosunku do roku ubiegłego nastąpił wzrost dochodów ogółem o 7,4%, tj. o tys. zł. Realizacja dochodów własnych wyniosła 104,5% planu na 2007 rok. W stosunku do roku ubiegłego dochody wzrosły o 20,0%, tj. o tys. zł. Uzyskane środki finansowe z tytułu subwencji ogólnej w powiatach osiągnęły łączną kwotę tys. zł, stanowiąc 100,0% planu. W stosunku do roku ubiegłego subwencja ogólna zwiększyła się o 6,5% tj. o tys. zł. Najniższy poziom wykonania wystąpił w odniesieniu do dotacji celowych - wyniósł 88,7% planu. Żaden powiat nie zrealizował planu w pełnej wysokości. Porównując wykonanie dotacji celowych do 2006 roku zaobserwować można spadek ich ogólnej kwoty o 8,6%, (tj. o zł) Wykonanie dochodów w miastach na prawach powiatu Miasta na prawach powiatu zrealizowały dochody ogółem w wysokości tys. zł, czyli w 102,5% planu. W porównaniu do 2006 roku dochody te wzrosły o 13,6%, tj. o tys. zł. Dochody własne wykonano na poziomie 104,7% planu. W porównaniu do 2006 roku nastąpił wzrost dochodów własnych o 21,1%, tj. o kwotę tys. zł. Wszystkie miasta na prawach powiatu w 2007 roku otrzymały subwencję ogólną w wysokości 100% planu ( tys. zł), wyższą niż w roku ubiegłym o 5,2%, tj. o tys. zł. Realizacja dotacji celowych wyniosła łącznie tys. zł, tj. 95,6% planu Wykonanie dochodów w gminach Gminy zrealizowały dochody ogółem w kwocie tys. zł, tj. 100,5% planu. W stosunku do roku ubiegłego dochody ogółem wzrosły o 10,8 %, tj. o kwotę tys. zł. Dochody własne wykonane zostały na poziomie 102,4% planu i w porównaniu do roku 2006 wzrosły o 13,7%, tj. o kwotę tys. zł. W 43 jednostkach (29,7% gmin województwa śląskiego) nie wykonano w pełni dochodów własnych. Realizacja subwencji ogólnej w gminach wyniosła 100,0%. W porównaniu do roku ubiegłego nastąpił wzrost subwencji ogólnej o 6,0%, tj. o kwotę tys. zł. Dotacje celowe gminy otrzymały w wysokości tys. zł, tj. 94,1% planu. W porównaniu do roku 2006 wystąpił wzrost kwoty dotacji celowych o tys. zł, tj. o 7,9%. 14

15 1.7. Dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca Dochody ogółem wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego zostały wykonane w wysokości tys. zł, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca 3 wyniosło zł, i były niższe od średniej krajowej wynoszącej zł na 1 mieszkańca. 4 Tabela nr 3. Średnie dochody ogółem na 1 mieszkańca (w zł) Dochody ogółem Wyszczególnienie na 1 mieszkańca w 2007 roku 1 2 Województwo samorządowe 242 Powiaty 576 Miasta na prawach powiatu Gminy Ogółem województwo śląskie Dochody ogółem województwa samorządowego na 1 mieszkańca zostały wykonane w wysokości 242 zł i były niższe od średniej krajowej wynoszącej 298 zł. Najwyższe dochody na 1 mieszkańca, wynoszące 479 zł, zostały wykonane w województwie samorządowym mazowieckim 5. Dochody ogółem na 1 mieszkańca w powiatach województwa śląskiego wyniosły 576 zł i również były niższe od średniej krajowej, wynoszącej 637 zł. Najwyższe dochody na 1 mieszkańca wystąpiły w powiatach województwa warmińsko-mazurskiego i wyniosły 768 zł. W miastach na prawach powiatu dochody ogółem na 1 mieszkańca wyniosły zł. Średnio w kraju dochody miast na prawach powiatu wynosiły zł na mieszkańca i były najwyższe w województwie opolskim (4.415 zł). Dochody gmin województwa śląskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły zł. Najwyższe dochody na 1 mieszkańca zostały osiągnięte w gminach województwa zachodniopomorskiego i wyniosły zł (średnio w kraju zł). 3 Liczba mieszkańców wg stanu na dzień r. Zob. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31.XII r.), 4 Zob. Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2007 roku, KRRIO, Warszawa 2008, s Na podstawie materiałów roboczych do Sprawozdania z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2007 roku, KRRIO, Warszawa

16 Tabela nr 4. Dochody ogółem na 1 mieszkańca w poszczególnych rodzajach jednostek samorządu terytorialnego w przedziałach (w zł) Województwo Powiaty Miasta na prawach Gminy Przedziały* samorządowe powiatu Dochody ogółem na 1 mieszkańca w 2007 roku * Przedziały zostały skonstruowane metodą proporcjonalnych przedziałów klasowych, poprzez podział rozpiętości liczbowej całej zbiorowości na jednakowe odstępy liczbowe, z wyłączeniem ostatniego przedziału o najmniejszej liczebności. Przedziały te zostały ujednolicone dla zbiorowości dochodów i wydatków w celu ich porównywalności. We wszystkich 17 powiatach dochody ogółem na 1 mieszkańca nie przekroczyły 900 zł, przy czym najwyższy dochód wyniósł 812 zł. Wśród miast na prawach powiatu najwyższe dochody ogółem na 1 mieszkańca w 2007 roku to kwota zł. Dochody 7 miast przewyższyły jednocześnie średnią dla miast na prawach powiatu, która wyniosła w 2007 roku zł. Najniższe dochody wyniosły zł. W gminach dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca kształtowały się w przedziale od zł do zł. Najwięcej gmin wykazało dochody na 1 mieszkańca w przedziale od zł do zł. W 4 gminach dochody ogółem przekroczyły zł na 1 mieszkańca. Z przedstawionych danych wynika, że najwięcej jednostek województwa śląskiego (121) osiągnęło dochody ogółem na 1 mieszkańca w przedziale od zł do zł. W 8 jednostkach dochody na 1 mieszkańca wyniosły powyżej zł. Sytuacja taka wystąpiła w 4 miastach na prawach powiatu oraz w 4 gminach. W województwie samorządowym i w powiatach w odniesieniu do wszystkich rodzajów jednostek samorządu terytorialnego dochody na 1 mieszkańca kształtowały się na najniższym poziomie. 16

17 Rys. 1. Dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w gminach i miastach na prawach powiatu w 2007 roku ( w z ł ). 17

18 Rys. 2. Dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w powiatach w 2007 r. (w zł) 18

19 1.8 Obniżenie maksymalnych stawek podatków oraz udzielenie ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień z poboru podatków i opłat lokalnych Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (tj. rada gminy, rada miejska) uchwalają stawki podatków lokalnych, w tym podatku od środków transportowych i podatku od nieruchomości. Górne granice tych podatków są określone w odpowiednich przepisach prawnych. Organy gmin i miast na prawach powiatu korzystając z uprawnień ustawowych mają jednak możliwość obniżania górnych stawek podatków, a także udzielania ulg, umorzeń, odroczeń i zwolnień z poboru podatków i opłat. Stosowanie niższych stawek podatkowych podyktowane jest m.in. chęcią przyciągnięcia inwestorów na teren gminy. W roku 2007 we wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego województwa śląskiego łączna kwota wynikająca z obniżenia górnych stawek podatkowych, a także udzielenia ulg, umorzeń, odroczeń i zwolnień z poboru podatków i opłat, wyniosła tys. zł (i uległa podwyższeniu w porównaniu do roku ubiegłego o 3,9%, tj. o tys. zł). Oznacza to, że jednostki samorządu terytorialnego pomniejszyły swoje dochody z tytułu podatków o tę kwotę. Zgodnie z danymi wykazanymi w sprawozdawczości za 2007 rok, obniżenie maksymalnych stawek podatków oraz udzielenie ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień w podatkach ukształtowało się na następującym poziomie: w gminach skutki obniżenia górnych stawek podatków wyniosły tys. zł, a skutki udzielonych ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień zamknęły się kwotą tys. zł. Procentowy udział skutków obniżenia górnych stawek podatków oraz udzielenia ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień w podatkach i opłatach w stosunku do wykonanych dochodów ogółem wyniósł 3,3%, a do wykonanych dochodów własnych 5,5 %. W porównaniu do 2006 roku, kwota wynikająca z obniżenia górnych stawek podatkowych wzrosła o 7,8%, (tj. o tys. zł), a kwota wynikająca z udzielonych ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień wzrosła o 6,6% (tj. o tys. zł). w miastach na prawach powiatu skutki obniżenia górnych stawek podatkowych wyniosły tys. zł, a skutki udzielonych ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień zamknęły się kwotą tys. zł. Procentowy udział kwoty wynikającej z obniżenia górnych stawek podatków oraz 19

20 udzielenia ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień w podatkach i opłatach w stosunku do wykonanych dochodów ogółem wyniósł 1,2%, a w stosunku do wykonanych dochodów własnych: 1,9%. W porównaniu do 2006 roku, w miastach na prawach powiatu wystąpił spadek kwoty wynikającej z obniżenia górnych stawek podatkowych o 2,1% (tj. o tys. zł) oraz wzrost kwoty wynikającej z udzielonych ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień o 3,2 % (tj. o tys. zł). 2. WYDATKI 2.1. Ogólna charakterystyka wydatków jednostek samorządu terytorialnego Wydatki publiczne, zgodnie z ustawą o finansach publicznych, mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Wydatki jednostek samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w ustawach, w szczególności na: - zadania własne jednostek samorządu terytorialnego; - zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami; - zadania przyjęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia; - zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego; - pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określaną przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego Wykonanie wydatków ogółem Wydatki ogółem wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku zostały zrealizowane w kwocie tys. zł, co stanowiło 90,9% planu. W porównaniu do roku 2006 wydatki ogółem wzrosły o 5,7%, tj. o tys. zł. Tabela nr 5. Realizacja wydatków ogółem jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 r. (w tys. zł) 20

21 Jednostki samorządu terytorialnego Wykonanie 2006 rok Plan 2007 rok (po zmianach) Wskaźnik (w %) Wykonanie 2007 rok (4:2) (4:3) Struktura wydatków wykonanych w 2007 r. (w %) Województwo ,5 74,5 6,8 samorządowe Powiaty ,6 94,3 7,7 Miasta na prawach ,2 92,6 56,2 powiatu Gminy ,0 91,4 29,3 Wydatki ogółem ,7 90,9 100,0 W 2007 roku wydatki ogółem województwa samorządowego obniżyły się w stosunku do 2006 roku o 4,5%. W pozostałych rodzajach jednostek samorządu terytorialnego wydatki ogółem wzrosły w stosunku do 2006 roku. Najwyższy wzrost nastąpił w miastach na prawach powiatu - o 7,2% oraz w gminach - o 7,0%. Najniższy (wynoszący 0,6%) wzrost wydatków ogółem odnotowano w powiatach. Wykres nr 5. Realizacja wydatków ogółem w jednostkach samorządu terytorialnego województwa śląskiego w latach (w tys. zł) w tys. zł rok 2007 rok Województwo samorządowe Powiaty ziemskie Miasta na prawach powiatu Gminy Tabela nr 6. Realizacja wydatków ogółem w jednostkach samorządu terytorialnego województwa śląskiego w latach (w tys. zł) Wskaźnik w % 21

22 (5:3) (5:4) wydatki ogółem z tego: ,7 90,9 100,0 1 majątkowe w tym: ,5 80,0 22,1 inwestycyjne ,3 79,7 x 2 bieżące ,5 94,5 77,9 We wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego województwa śląskiego wykonanie wydatków majątkowych w 2007 roku zamknęło się kwotą tys. zł, (tj. 80,0% planu) i wzrosło w stosunku do roku ubiegłego o 6,5% ( tys. zł). W grupie wydatków majątkowych przeważały wydatki przeznaczone na realizację zadań inwestycyjnych i wyniosły tys. zł. W stosunku do planu wydatki te zostały zrealizowane w 79,7%. W porównaniu do roku ubiegłego wydatki inwestycyjne uległy zwiększeniu o 6,3%, tj. o tys. zł. Wykres nr 6. Wykonanie wydatków majątkowych w latach 2006 i 2007 (w tys. zł) w tys. zł rok 2007 rok Województwo samorządowe Powiaty ziemskie Miasta na prawach powiatu Gminy Realizacja wydatków bieżących we wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku wyniosła tys. zł (94,5% planu) i wzrosła w stosunku do roku ubiegłego o 5,5%, tj. o tys. zł Wykonanie wydatków w województwie samorządowym 22

23 Województwo samorządowe zrealizowało wydatki ogółem w 2007 roku w kwocie tys. zł, tj. 74,5% planu. W stosunku do roku 2006 wydatki ogółem obniżyły się o 4,5%, tj. o tys. zł. Struktura wydatków bieżących i majątkowych przedstawia się następująco: wydatki bieżące 63,8%, wydatki majątkowe 36,2%. Tabela nr 7. Wykonanie wydatków budżetowych województwa samorządowego w 2007 roku (w tys. zł) Wskaźnik w % Lp. Wyszczególnienie Wykonanie Wykonanie 2006 rok 2007 rok (5:3) (5:4) Plan po zmianach 2007 rok Struktura wydatków wykonanych w 2007 r. (w %) wydatki ogółem z tego: ,5 74,5 100,0 1 majątkowe w tym: ,1 61,0 36,2 inwestycyjne ,0 60,6 x 2 wydatki bieżące ,2 85,2 63,8 W województwie samorządowym wydatki bieżące wykonano w kwocie tys. zł, (85,2% planu), co w porównaniu do roku ubiegłego stanowiło wzrost o 4,2%, (tj. o kwotę tys. zł). Województwo samorządowe zrealizowało wydatki majątkowe w wysokości tys. zł, (tj. 61,0% planu). W porównaniu do 2006 roku nastąpił spadek tych wydatków o 16,9%, (tj. o kwotę tys. zł). W ramach wydatków majątkowych zrealizowano wydatki inwestycyjne w wysokości tys. zł (tj. 60,6% planu). Niskie wykonanie planu wydatków majątkowych spowodowane było m.in. przesunięciem terminu podpisania Kontraktu Wojewódzkiego (II półrocze 2007 r.), co opóźniło rozpoczęcie procedur przetargowych na planowane do realizacji zadania inwestycyjne Wykonanie wydatków w powiatach W powiatach w 2007 roku poniesiono wydatki ogółem w kwocie tys. zł, tj. 94,3% planu i w stosunku do roku 2006 wydatki te wzrosły o 0,6%, tj. o tys. zł. Najniższe wykonanie wydatków ogółem wyniosło 80,8% a najwyższe 98,9%. Udział wykonanych wydatków bieżących i majątkowych w wydatkach ogółem przedstawiał się następująco: 23

24 wydatki bieżące 87,2%, wydatki majątkowe 12,8%. Tabela nr 8. Wykonanie wydatków budżetowych powiatów województwa śląskiego w 2007 r. (w tys. zł) Wskaźnik w % Lp. Wyszczególnienie Wykonanie Wykonanie 2006 rok 2007 rok (5:3) (5:4) Plan po zmianach 2007 rok Struktura wydatków wykonanych w 2007 r. (w %) wydatki ogółem z tego: ,6 94,3 100,0 1 majątkowe w tym: ,2 80,8 12,8 inwestycyjne ,2 80,8 x 2 bieżące ,1 96,7 87,2 Realizacja wydatków bieżących w powiatach województwa śląskiego wyniosła łącznie tys. zł, co stanowiło 96,7% planu. Procentowe wykonanie wydatków bieżących kształtowało się w przedziale od 91,8% do 99,3%. Wykonanie wydatków majątkowych wyniosło tys. zł, co stanowiło 80,8% planu. W porównaniu z rokiem 2006 wydatki te obniżyły się o 8,8%, tj. o kwotę tys. zł. W poszczególnych powiatach realizacja wydatków majątkowych była zróżnicowana. Żaden powiat województwa śląskiego nie zrealizował wydatków majątkowych w 100% planu. Najniższe wykonanie planu tych wydatków wyniosło 41,0% a najwyższe 99,9% Wykonanie wydatków w miastach na prawach powiatu W miastach na prawach powiatu wydatki ogółem w 2007 roku wykonano w kwocie tys. zł, czyli w 92,6% planu. W stosunku do roku ubiegłego wydatki wzrosły o 7,2%, tj. o kwotę tys. zł. Wykonanie wydatków ogółem kształtowało się w przedziale od 83,4% do 97,6%. Struktura wykonanych wydatków ogółem przedstawiała się następująco: wydatki bieżące 78,0%, wydatki majątkowe 22,0%. Tabela nr 9. Wykonanie wydatków ogółem w miastach na prawach powiatu w 2007 roku (w tys. zł) Wskaźnik w % 24

25 (5:3) (5:4) wydatki ogółem z tego: ,2 92,6 100,0 1 majątkowe w tym: ,2 84,2 22,0 inwestycyjne ,3 84,0 x 2 bieżące ,9 95,3 78,0 Wydatki bieżące w miastach na prawach powiatu zostały zrealizowane w łącznej kwocie tys. zł, tj. w 95,3% planu. W porównaniu do roku 2006 wydatki te wzrosły o 4,9%, tj. o tys. zł. W poszczególnych miastach na prawach powiatu procentowe wykonanie wydatków bieżących nie odbiegało znacząco od średniej dla miast na prawach powiatu wynoszącej 95,3%. Wydatki majątkowe zostały zrealizowane w kwocie tys. zł, tj. 84,2% planu. W stosunku do roku ubiegłego wydatki te wzrosły o tys. zł, (tj. o 16,2%). Wykonanie wydatków majątkowych wahało się od 43,3% do 99,1% Wykonanie wydatków w gminach Ogólna kwota wydatków na koniec 2007 roku została zrealizowana przez gminy w wysokości tys. zł, czyli 91,4% planu. W porównaniu do 2006 roku wydatki te wzrosły o 7,0% (tj. o tys. zł). Struktura wykonanych wydatków ogółem kształtowała się następująco: wydatki bieżące 78,6%, wydatki majątkowe 21,4%. Tabela nr 10. Wykonanie wydatków budżetowych w gminach województwa śląskiego w 2007 r. (w tys. zł) Wskaźnik w % Lp. Wyszczególnienie Wykonanie Wykonanie 2006 rok 2007 rok (5:3) (5:4) Plan po zmianach 2007 rok Struktura wydatków wykonanych w 2007 r. (w %) wydatki ogółem z tego: ,0 91,4 100,0 1 majątkowe w tym: ,8 81,8 21,4 inwestycyjne ,4 81,8 x 2 bieżące ,9 94,4 78,6 25

26 Realizacja wydatków bieżących wyniosła tys. zł, tj. 94,4% planu. W porównaniu do roku 2006 zrealizowane wydatki bieżące wzrosły o 7,9% (tj. o kwotę tys. zł). W poszczególnych gminach wykonanie zadań bieżących kształtowało się na poziomie od 85,0% do 98,7%. Wykonanie powyżej 90% odnotowano w 140 gminach, natomiast w pozostałych jednostkach wykonanie kształtowało się od 86,5% do 89,6%. Wykonanie wydatków majątkowych na koniec 2007 roku zamknęło się kwotą tys. zł, co stanowiło 81,8% planu. Realizacja tych wydatków była bardzo zróżnicowana i kształtowała się między 1,8% a 99,8%. Wydatki inwestycyjne w gminach zrealizowano na poziomie tys. zł, tj. 81,8% planu. W porównaniu do 2006 roku wydatki inwestycyjne wzrosły o 3,4%, tj. o kwotę tys. zł Wydatki jednostek samorządu terytorialnego na 1 mieszkańca Ogólna wysokość wykonanych wydatków w 2007 roku wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego wyniosła tys. zł, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosło średnio zł. Tabela nr 11. Średnie wydatki na 1 mieszkańca w poszczególnych rodzajach samorządu terytorialnego w 2007 r. (w zł) Wyszczególnienie Średnie wydatki ogółem na 1 mieszkańca w 2007 roku Średnie wydatki bieżące na 1 mieszkańca w 2007 roku Średnie wydatki majątkowe na 1 mieszkańca Województwo samorządowe Powiaty Miasta na prawach powiatu Gminy Ogółem Z powyższego zestawienia wynika, że najwyższe wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2007 roku odnotowano w miastach na prawach powiatu zł, natomiast najniższą wartość omawianego wskaźnika w wysokości 213 zł osiągnęło województwo samorządowe. Wydatki majątkowe na 1 mieszkańca także najwyższe były w miastach na prawach powiatu i wynosiły 670 zł. 26

27 Tabela nr 12. Wydatki ogółem na 1 mieszkańca w przedziałach w poszczególnych rodzajach jednostek samorządu terytorialnego (w zł) Województwo Powiaty Miasta na prawach Gminy Przedziały samorządowe powiatu Wydatki ogółem na 1 mieszkańca w 2007 roku W 7 powiatach wydatki ogółem nie przekroczyły średniej dla wszystkich powiatów, tj. 570 zł. Powyżej średniej odnotowano wydatki w dziesięciu powiatach, przy czym najwyższe wyniosły 892 zł. Wydatki majątkowe na mieszkańca wyniosły w powiatach średnio 73 zł i wahały się od 24 do 197 zł. W 11 miastach na prawach powiatu wydatki mieściły się w przedziale od zł do zł w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Natomiast w 2 miastach wydatkowano powyżej zł. Wydatki majątkowe na mieszkańca w miastach na prawach powiatu były najwyższe wśród wszystkich rodzajów jednostek samorządu terytorialnego i wynosiły przeciętnie 670 zł. Poziom tych wydatków był zróżnicowany i wynosił od 101 zł do zł. 104 gminy wydatkowały środki budżetowe na 1 mieszkańca w przedziale od zł do zł. Średnia wysokość wydatków majątkowych na 1 mieszkańca w gminach wynosiła 465 zł. Poniżej przedstawiono terytorialne zróżnicowanie wysokości wydatków na 1 mieszkańca oddzielnie dla powiatów, oddzielnie dla miast na prawach powiatu i gmin. Kolejno zaprezentowano: wydatki ogółem, wydatki bieżące i wydatki majątkowe na 1 mieszkańca. Szczegółowe dane dotyczące wysokości wydatków na 1 mieszkańca zawiera załącznik nr 6. 27

28 Rys. 3. Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w gminach i miastach na prawach powiatu w 2007 roku (w zł). 28

29 Rys. 4. Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w powiatach w 2007 r. (w zł) 29

30 Rys. 5. Wydatki bieżące w przeliczeniu na 1 mieszkańca w gminach w 2007 r. (w zł) 30

31 Rys. 6. Wydatki bieżące w przeliczeniu na 1 mieszkańca w powiatach w 2007 r. (w zł) 31

32 Rys. 7. Wydatki majątkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca w gminach w 2007 r. (w zł) 32

33 Rys. 8. Wydatki majątkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca w powiatach w 2007 r. (w zł) 33

34 3. WYNIK FINANSOWY Różnica między dochodami a wydatkami jednostek samorządu terytorialnego jest odpowiednio nadwyżką budżetu jednostki samorządu terytorialnego lub deficytem budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być pokryty przychodami pochodzącymi z: kredytów; pożyczek; prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego; sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego; nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych; wolnych środków, jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikających z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych Nadwyżka i deficyt budżetu W 2007 roku jednostki samorządu terytorialnego województwa śląskiego uzyskały łącznie (per saldo) nadwyżkę w wysokości tys. zł. Zauważyć należy, że w roku 2006 jednostki zamknęły swoje budżety deficytem (per saldo) w wysokości tys. zł, natomiast w latach poprzednich ( ) także wystąpiła nadwyżka budżetowa w roku 2004 w wysokości tys. zł a w roku 2005 w kwocie tys. zł. Nadwyżka budżetowa wykazana za rok 2007 związana była m.in. z dobrą koniunkturą gospodarczą, której wynikiem był także znaczny wzrost dochodów własnych gmin z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych w stosunku do roku Tabela nr 13. Liczba jednostek, które w latach 2006 i 2007 osiągnęły dodatni lub ujemny wynik finansowy Wynik finansowy Jednostki samorządu dodatni ujemny terytorialnego Województwo samorządowe Powiaty Miasta na prawach powiatu Gminy Ogółem

35 Spośród 185 jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego, w 2007 roku 105 jednostek (tj. 56,8% ogółu), wykazało nadwyżkę budżetową. Dla porównania, w roku 2006 nadwyżkę wykazało jedynie 59 jednostek (31,9%). Kształtowanie się wyniku finansowego w poszczególnych rodzajach jednostek samorządu terytorialnego przedstawia się następująco: Tabela nr 14. Wynik finansowy w poszczególnych rodzajach jednostek samorządu terytorialnego w latach (w tys. zł) Jednostki samorządu Nadwyżka terytorialnego Wskaźnik w % Wskaźnik w % (6:5) Deficyt (3:2) Województwo samorządowe , Powiaty , ,0 Miasta na prawach powiatu , ,4 Gminy , ,4 Ogółem , ,4 województwo samorządowe osiągnęło nadwyżkę w wysokości tys. zł, czyli wyższą o 59,2% od nadwyżki osiągniętej w roku Osiągnięta w 2007 roku nadwyżka stanowiła 11,9% dochodów ogółem; powiaty osiągnęły nadwyżkę w łącznej wysokości (per saldo) tys. zł. W roku poprzednim powiaty uzyskały deficyt w łącznej wysokości (per saldo) tys. zł. Nadwyżkę wykazało 12 powiatów na kwotę tys. zł, a deficyt 5 powiatów na łączną kwotę tys. zł; miasta na prawach powiatu osiągnęły nadwyżkę w łącznej wysokości (per saldo) tys. zł (w 2006 r. osiągnęły deficyt w wysokości tys. zł). Nadwyżkę wykazało 12 miast na prawach powiatu na łączną kwotę tys. zł, a deficyt 7 miast na łączną kwotę tys. zł; gminy wykazały nadwyżkę w łącznej wysokości (per saldo) tys. zł (2006 rok zakończyły deficytem w wysokości tys. zł). Nadwyżkę wykazało 80 gmin (tj. 54,1% ogółu) na łączną kwotę tys. zł, a deficyt wykazany przez gminy wyniósł tys. zł. 35

36 3.2. Realizacja przychodów i rozchodów Jednostki samorządu terytorialnego województwa śląskiego w 2007 roku uzyskały przychody na łączną kwotę tys. zł, w tym z: nadwyżki z lat ubiegłych na łączną kwotę tys. zł, która stanowiła 28,8% wykonanych przychodów ogółem; przychody z tego tytułu wykazało 50 jednostek (27,0% ogółu), kredytów i pożyczek w ogólnej kwocie tys. zł, tj. 37,1% przychodów; przychody z tego tytułu wykazało 158 jednostek (85,4% ogółu), w 7 jednostkach samorządu terytorialnego wystąpiły przychody z tytułu obligacji na kwotę tys. zł, tj. 2,5 % przychodów, inne (np. wolne środki, spłata pożyczek udzielonych). Tabela nr 15. Przychody z tytułu kredytów i pożyczek oraz nadwyżki z lat ubiegłych w latach (w tys. zł) Jednostki Nadwyżka z lat samorządu ubiegłych terytorialnego Wskaźnik w % Kredyty i pożyczki (3:2) Wskaźnik w % (6:5) Województwo samorządowe , ,0 Powiaty , ,5 Miasta na prawach powiatu , ,9 Gminy , ,7 Ogółem , ,2 Największy udział przychodów pochodzących z nadwyżki z lat ubiegłych w przychodach ogółem wystąpił w województwie samorządowym i wynosił 95,1%. W miastach na prawach powiatu nadwyżka stanowiła 23,5% przychodów, w gminach 16,4% a w powiatach 8,8% przychodów. W powiatach i gminach największy udział w przychodach ogółem stanowiły zaciągnięte kredyty i pożyczki (w powiatach 53,3%, w gminach 51,2%); w miastach na prawach powiatu natomiast stanowiły one 35,5% przychodów. W województwie samorządowym ten rodzaj przychodów nie wystąpił ani w 2006 ani w 2007 roku. Wykonanie rozchodów wszystkich jednostek samorządu terytorialnego wyniosło tys. zł, z czego najważniejszą pozycję stanowiła spłata kredytów i pożyczek w wysokości tys. zł, tj. 85,7% ogółu rozchodów. 36