Szanowni Państwo! Zespół Biura Porad Obywatelskich w Krakowie

Transkrypt

1 Szanowni Państwo! Oddajemy w Państwa ręce broszurę, opracowaną na potrzeby realizacji projektu Biuro Porad Obywatelskich w Krakowie w ramach Dni Otwartych BPO. Informacje w niej zawarte dotyczą podstawowych zagadnień związanych z dziedziczeniem spadków. Są to zarazem informacje związane ze sprawami, o które najczęściej pytają nasi klienci. Wiedza zawarta w niniejszej broszurze jest rodzajem kompendium, które z pewnością pomoże rozeznać się w prawie spadkowym. Całość została opracowana w sposób przejrzysty, aby każdy mógł szybko odnaleźć interesujący go rozdział. Na końcu zostały dołączone wzory pism, które ułatwią samodzielne ich sporządzanie. Jednocześnie zapraszamy Państwa do odwiedzenia naszej strony internetowej na której znajdują się informacje m.in. na temat prawa spadkowego poszerzone o dodatkowe zagadnienia i przykłady. Zapraszamy do zapoznania się z broszurą, a wszystkim zainteresowanym polecamy również osobiste konsultacje w Biurze Porad Obywatelskich. Zespół Biura Porad Obywatelskich w Krakowie

2 SPIS TREŚCI 1. INFORMACJE OGÓLNE CZYM JEST SPADEK KTO MOŻE BYĆ SPADKOBIERCĄ CO TO JEST MASA SPADKOWA KIEDY SPADEK PRZECHODZI NA SPADKOBIERCÓW CZEGO NIE DZIEDZICZYMY CO DZIEDZICZYMY ZASADY DZIEDZICZENIA 2. DZIEDZICZENIE USTAWOWE KTO DZIEDZICZY I W JAKIEJ KOLEJNOŚCI GRUPY SPADKOBIERCÓW USTAWOWYCH KOLEJNOŚĆ DZIEDZICZENIA 3. DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE TESTAMENT OSTATNIA WOLA TESTAMENT ZAPIS KIEDY TESTAMENT JEST NIEWAŻNY RODZAJE TESTAMENTÓW ODWOŁANIE TESTAMENTU OGŁOSZENIE TESTAMENTU 4. PRZYJĘCIE I ODRZUCENIE SPADKU PRZYJĘCIE SPADKU OŚWIADCZENIE O ODRZUCENIU SPADKU KIEDY ODRZUCENIE SPADKU JEST NIEWAŻNE? POSTĘPOWANIE SPADKOWE NOTARIALNE POŚWIADCZENIE DZIEDZICZENIA 5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI SPADKOWE 6. DZIAŁ SPADKU 7. ZACHOWEK 8. NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA I WYDZIEDZICZENIE KIEDY SPADKOBIERCA JEST NIEGODNY DZIEDZICZENIA 9. PODATKI ZWOLNIENIE Z PODATKU 10. WZORY PISM PRZYKŁAD TESTAMENTU Z POLECENIEM PRZYKŁADOWA TREŚĆ TESTAMENTÓW WŁASNORĘCZNYCH WZÓR OŚWIADCZENIA O PRZYJĘCIU SPADKU WZÓR OŚWAIDCZENIA O PRZYJĘCIU SPADKU Z DOBRODZIEJSTWEM INWENTARZA WZÓR WNIOSKU O DZIAŁ SPADKU

3 1. INFORMACJE OGÓLNE CZYM JEST SPADEK Do masy spadkowej, którą stanowi spadek, zaliczamy prawa i obowiązki zmarłego, przysługujące mu w chwili śmierci. Nie wchodzą jednak do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są spadkobiercami 1. KTO MOŻE BYĆ SPADKOBIERCĄ Żeby być spadkobiercą trzeba posiadać zdolność do dziedziczenia. Innymi słowy, to zdolność do stania się spadkobiercą, czyli nabycia praw i obowiązków majątkowych zmarłego z chwilą jego śmierci. Zdolność do dziedziczenia jest częścią zdolności prawnej. Spadkobiercą nie może być osoba fizyczna, która nie żyje w momencie otwarcia spadku lub osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje. Ponadto spadkobiercą może być: dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte, pod warunkiem, że urodzi się żywe fundacja ustanowiona przez spadkodawcę w testamencie, jeśli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu 2. CO TO JEST MASA SPADKOWA Z chwilą śmierci spadkodawcy zarówno jego prawa, jak i obowiązki przechodzą na spadkobierców. W praktyce oznacza to, że mogą być spadkobiercami nie tylko majątku, ale również długów, które pozostawił zmarły. Nie dotyczy to zaś wszystkich praw i zobowiązań spadkodawcy. Część z nich jest wyłączona z dziedziczenia i nie wchodzi do masy spadkowej 3. 1 Art i 2 k.c. z dnia 23 kwietnia 1964r. (DzU nr 16, poz.93 z późn.zm.) 2 Art k.c. 3 Art. 922 k.c.

4 KIEDY SPADEK PRZECHODZI NA SPADKOBIERCÓW W kodeksie cywilnym otwarcie spadku oznacza chwilę śmierci spadkodawcy. Otwarcie spadku jest bardzo istotne, bowiem z chwilą otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) spadkobierca nabywa spadek 4. CO DZIEDZICZYMY Rzeczy ruchome i nieruchomości (np. działka, samochód, mieszkanie) Pieniądze, wierzytelności, prawa Zobowiązania Długi spadkodawcy CZEGO NIE ODZIEDZICZYMY W spadku nie odziedziczymy praw i obowiązków, które są ściśle związane z osobą spadkodawcy, czyli: prawo dożywocia ustanowione na rzecz zmarłego, prawo do renty, służebności osobiste oraz użytkowanie prawa do alimentacji, roszczenie pieniężne o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, roszczenie o przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu we własnościowe prawo do tego lokalu, roszczenie o wyłożenie z góry sumy na koszty leczenia lub na koszty przygotowania do innego zawodu. ZASADY DZIEDZICZENIA Spadek otrzymuje się na podstawie testamentu lub dziedziczenia z ustawy. Jeśli spadkodawca pozostawił testament, to zawarta w nim wola rozporządzenia majątkiem ma pierwszeństwo przed przepisami o dziedziczeniu ustawowym. Gdy brak jest testamentu, testament jest nieważny, osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami, albo gdy testament nie reguluje losów całości majątku spadkodawcy dochodzi do dziedziczenia ustawowego 5. 4 Art. 924 k.c. 5 Art. 926 k.c.

5 2. DZIEDZICZENIE USTAWOWE KTO DZIEDZICZY I W JAKIEJ KOLEJNOŚCI Z dniem 28 czerwca 2009 roku zaczęły obowiązywać nowe przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego. Nowe zasady dziedziczenia odnoszą się tylko do spadków otwartych po dniu wejścia w życie nowej ustawy. Zmienione przepisy mają na celu wykluczenie sytuacji, w których ze względu na wąskie grono spadkobierców ustawowych, przed najbliższymi członkami rodziny spadkodawcy (np. dziadkami) do spadku dochodzi gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa. Zgodnie z nowymi regulacjami, do kręgu spadkobierców uprawnionych do dziedziczenia z ustawy włączono dziadków spadkodawcy i jego pasierbów. Teraz do spadku dochodzą dziadkowie, a gdy i oni nie żyją, niejako w ich miejsce ich żyjące potomstwo, czyli ciotki, wujkowie, stryjowie oraz cioteczne czy stryjeczne rodzeństwo zmarłego lub ich dzieci. A jeśli także tych osób nie ma, dziedziczą pasierbowie zmarłego. Zgodnie z nowymi przepisami rodzice spadkodawcy dziedziczą przed jego rodzeństwem 6. Rodzeństwo spadkodawcy dojdzie do dziedziczenia dopiero wtedy, gdy jedno z rodziców nie dożyje otwarcia spadku. Udział spadkowy, który należałby do zmarłego ojca lub matki przypadnie rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. GRUPY SPADKOBIERCÓW USTAWOWYCH I Grupa małżonek i dzieci spadkodawcy oraz zstępni dziecka, które nie dożyło otwarcia spadku (wchodzą oni w jego miejsce), II Grupa małżonek spadkodawcy, rodzice spadkodawcy, jego rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa, III Grupa gdy brak spadkobierców z grupy I oraz II do dziedziczenia dochodzi gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy oraz Skarb Państwa 7. 6 Art k.c. 7 Art k.c.

6 KOLEJNOŚĆ DZIEDZICZENIA Najważniejszą zasadą jest, że do spadku stosuje się przepisy obowiązujące w dacie śmierci spadkodawcy, która jest datą otwarcia spadku. Dlatego, by ustalić poprawną kolejność dziedziczenia istotne jest, żeby określić czy otwarcie spadku nastąpiło przed czy po dacie 28 czerwca 2009 roku. 3. DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE TESTAMENT - to dokument zawierający rozrządzenie majątkiem tylko jednego spadkodawcy 8. Testament wyklucza istniejący przy dziale spadku między spadkobiercami obowiązek zaliczenia na masę spadkową darowizn otrzymanych za życia spadkodawcy. Testament niweluje część problemów oraz ewentualne spory między spadkobiercami. Oprócz tego daje możliwość przekazania różnych dóbr dla kogoś zupełnie obcego (sąsiada, przyjaciela). Służy temu zapis i polecenie zawarte w treści testamentu. ZAPIS - to zawarte w testamencie polecenie skierowana do spadkobiercy nakładające na niego obowiązek spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz wskazanej osoby 9. Zapis można zawrzeć jedynie w treści testamentu oraz musi być dokonany na rzecz konkretnej osoby. Nie każdy może sporządzić testament. Prawo do rozporządzenia własnym majątkiem, zwane swobodą testowania, ma tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych 10. Pełną zdolność do czynności prawnych ma osoba pełnoletnia, która nie jest ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. Osobę sporządzającą testament nazywamy testatorem. Testament należy sporządzić własnoręcznie. Nie można spisać testamentu przez pełnomocnika Art. 942 k.c. 9 Art. 968 k.c. 10 Art i 2 k.c. 11 Art k.c.

7 KIEDY TESTAMENT JEST NIEWAŻNY Na nieważność testamentu mogą wpłynąć wady oświadczenia woli testatora. Kodeks cywilny określa sytuacje, na podstawie których można żądać uznania nieważności testamentu, a mianowicie: sporządzenie testamentu w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, spisanie testamentu pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, testator działał pod wpływem groźby. Z żądaniem uznania nieważności testamentu na podstawie którejkolwiek z powyższych przesłanek nie można wystąpić po upływie trzech lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes prawny dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie 10 lat od otwarcia spadku. RODZAJE TESTAMENTÓW 1. TESTAMENT WŁASNORĘCZNY (holograficzny) - aby był ważny musi być w całości sporządzony własnoręcznym pismem spadkodawcy, zawierać własnoręczny jego podpis oraz opatrzony datą. Testament nie sporządzony w całości własnoręcznym pismem spadkodawcy lub w którym brakuje jego czytelnego podpisu, w świetle prawa skutkuje nieważnością. Natomiast brak daty w testamencie nie powoduje jego nieważności, o ile nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, treści testamentu, czy też wzajemnego stosunku kilku testamentów tego samego spadkodawcy. W testamencie można zawrzeć wolę tylko jednej osoby. Małżonkowie nie mogą zatem spisać wspólnego testamentu TESTAMENT NOTARIALNY - to dokument sporządzany przez notariusza posiadający formę aktu notarialnego. Po sporządzeniu testamentu, notariusz go odczytuje, a następnie przedstawia do 13 podpisu spadkodawcy. 3. TESTAMENT ALLOGRAFICZNY spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta 12 Art k.c. 13 Art. 950 k.c.

8 (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu lub gminy, albo kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola spadkodawcy została oświadczona, oraz przez świadków. Jeśli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy zaznaczyć to w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Należy wiedzieć, że osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić w ten sposób testamentu TESTAMENT USTNY spadkodawca może oświadczyć swoją ostatnią wolę ustnie w wymienionych niżej sytuacjach, jeżeli: istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, czyli na łożu śmierci, wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, np. podczas katastrofy żywiołowej. Testament ustny jest ważny pod warunkiem, że został sporządzony w obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku zaś, gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeśli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia trudności, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków TESTAMENT PODCZAS PODRÓŻY NA POLSKIM STATKU 16 MORSKIM LUB POWIETRZNYM 6. TESTAMENT WOJSKOWY Art , 2, 3 k.c. 15 Art i 2 k.c. 16 Art. 953 k.c. 17 Art. 954 k.c.

9 ODWOŁANIE TESTAMENTU Spadkodawca aż do śmierci może w każdym momencie odwołać testament. Może to zrobić w następujący sposób: przez jego zniszczenie (np. podarcie, spalenie, przekreślenie), poprzez pozbawienie cech testamentu, od których zależy jego ważność (np. podpis), dokonując w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień, sporządzając nowy testament. Odwołanie testamentu jest ważne, gdy spadkodawca ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz gdy ma rzeczywistą wolę jego odwołania. Spadkodawca powinien pamiętać o dacie, gdy sporządza nowy testament 18. OGŁOSZENIE TESTAMENTU Osoba, która jest w posiadaniu testamentu i dowie się o śmierci spadkodawcy jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, czyli w sądzie rejonowym wydziału cywilnego, w którego okręgu spadkodawca miał ostatnio miejsce zamieszkania lub u notariusza. Sąd lub notariusz, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy ogłasza testament. Otwarcie i ogłoszenie testamentu odbywa się na posiedzeniu jawnym lecz o jego terminie sąd nie zawiadamia osób zainteresowanych. Testament ogłasza się w celu umożliwienia osobom zainteresowanym uzyskania informacji czy zostały powołane do spadku, jak również o zapisach, poleceniach itp. Na posiedzeniu sąd nie wydaje żadnego orzeczenia, ze sprawy sporządzany jest tylko protokół. 4. PRZYJĘCIE I ODZRUCENIE SPADKU PRZYJĘCIE SPADKU Przyjęcie lub odrzucenie spadku jest to oświadczenie woli spadkobiercy, które składane jest przed sądem lub przed notariuszem w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania 19. Spadkobierca ma trzy możliwości: 18 Art. 946 i 947 k.c. 19 Art k.c.

10 Przyjęcie spadku wprost (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi). Przyjęcie wprost spadku oznacza, że jeśli długi spadkowe będą przewyższały wartość masy spadkowej, spadkobierca będzie musiał je spłacić z własnego majątku. Ponadto spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi z całego swojego majątku. Spadkobierca musi się liczyć z tym, że egzekucja przyjęta przez wierzycieli spadkowych może być kierowana zarówno do przedmiotów wchodzących w skład masy spadkowej, jak i względem przedmiotów wchodzących w skład osobistego majątku spadkobiercy. W sytuacji, gdy spadkobierców jest wielu, ponoszą oni odpowiedzialność solidarną za długi spadkowe do wielkości ich udziałów 20. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi spadkodawcy tylko do wysokości wartości spadku (wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku). Jeśli inwentarz spadku nie był wcześniej sporządzony, sąd musi wydać postanowienie 21 o jego sporządzeniu. Odrzucenie spadku w ciągu sześciu miesięcy. Odrzucić spadek może zarówno spadkobierca ustawowy, jak i testamentowy. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od momentu, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Dla spadkobiercy ustawowego termin ten ubiegnie od dnia, gdy dowiedział się o śmierci spadkodawcy, dla spadkobiercy testamentowego - od dnia, gdy dowiedział się o testamencie. Dla osób niemających zdolności do czynności prawnych (niepełnoletnich, ubezwłasnowolnionych) termin rozpoczyna się od chwili, gdy o powołaniu do spadku dowiedział się ich przedstawiciel ustawowy 22. WAŻNE!!! Jeśli spadkobierca, mający pełną zdolność do czynności prawnych nie złoży oświadczenia w ciągu sześciu miesięcy (od daty śmierci spadkodawcy) jest to jednoznaczne z przyjęciem spadku wprost Art k.c. 21 Art. Art i 1016 k.c. 22 Art i 1017, 1018 k.c. 23 Art k.c.

11 Jeśli spadkobiercą jest osoba niemająca zdolności do czynności prawnych (niepełnoletnia, ubezwłasnowolniona) lub osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, osoba prawna brak oświadczenia w terminie oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza 24. OŚWIADCZENIE O ODRZUCENIU SPADKU Składa się je przed sądem spadku lub przed sądem rejonowym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Istnieje też druga możliwość, czyli przed notariuszem 25. Ważne jest, aby mieć świadomość, iż złożenie takiego oświadczenia jest nieodwołalne. Co powinno zawierać oświadczenie? imię i nazwisko spadkodawcy wraz z datą i miejscem jego śmierci oraz miejscem jego ostatniego zamieszkania, tytuł powołania do spadku (czy spadkobierca nabywa spadek ustawowo czy na podstawie testamentu), treść złożonego oświadczenia, wymienić osoby należące do kręgu spadkobierców, o których wiedzę posiada, jak również testamenty, jeśli są mu wiadome nawet te, które uznaje za nieważne. akt zgonu spadkodawcy lub prawomocne orzeczenie o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu 26. KIEDY ODRZUCENIE SPADKU JEST NIEWAŻNE? Nieważne jest oświadczenie o odrzuceniu spadku, które zostało złożone z zastrzeżeniem terminu, warunku lub jeśli osoba, która je składała znajdowała się z jakichkolwiek powodów w okolicznościach wyłączających świadome i swobodne wyrażenie woli Nieważne jest także oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby. Taka groźba musi być realna i nieść ze sobą niebezpieczeństwo dla osoby wyrażającej swoją wolę. Jeśli zaistnieje którakolwiek z przesłanek, które powodują nieważność złożonego oświadczenia woli, można się starać o stwierdzenie tego przez sąd. Udowodnienie faktu, iż zaistniała jakakolwiek przyczyna nieważności 24 Art k.c. 25 Art. 640 k.p.c. 26 Art. 641 k.p.c.

12 spoczywa na spadkobiercy. Od skutków złożonego oświadczenia pod wpływem błędu można się uchylić 27. POSTĘPOWANIE SPADKOWE Każdy ze spadkobierców z osobna, jak również każda osoba mająca w tym interes prawny, także wierzyciel może złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku 28. Niezależnie od woli pozostałych spadkobierców sąd rozpozna wniosek złożony przez jednego spadkobiercę, pozostali stają się uczestnikami tego postępowania. Spadkobierca kieruje wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do sądu rejonowego, który jest właściwy ze względu na miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy. Po złożeniu wniosku sąd wyznaczy rozprawę, na którą wzywa się wnioskodawcę oraz spadkobierców ustawowych i testamentowych. Sąd bada z urzędu, kto jest spadkobiercą, a zwłaszcza czy spadkodawca zostawił testament i wzywa do przedłożenia testamentu osobę, która może mieć wiedzę o istniejącym testamencie. Następnie po złożeniu testamentu, sąd go otwiera i ogłasza. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz jego spadkobierców, a także wysokość ich poszczególnych udziałów. Po wydaniu postanowienia spadkobierca musi zaczekać na jego uprawomocnienie się. Sąd wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po upływie terminu sześciomiesięcznego liczonego od dnia śmierci spadkodawcy. Może wydać je wcześniej jedynie, wtedy gdy wszyscy spadkobiercy złożyli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku 29. NOTARIALNE POŚWIADCZENIE DZIEDZICZENIA Od dnia 2 października 2008r. wprowadzono możliwość poświadczenia dziedziczenia u notariusza. U notariusza nie musimy sporządzać wniosku. To na nim spoczywa obowiązek udzielenia istotnych informacji osobom zainteresowanym. Jednak, aby do tego doszło, u notariusza muszą stawić się wszystkie osoby, które zaliczane są do grona spadkobierców ustawowych lub testamentowych. Notariusz spisuje protokół dziedziczenia w obecności wszystkich spadkobierców. W razie złożenia testamentu notariusz dokonuje 27 Art , 1019 k.c. 28 Art k.c. 29 Art k.c.

13 jego otwarcia i ogłoszenia, chyba, że już to nastąpiło wcześniej. Zarówno z otwarcia, jak i ogłoszenia spisuje się protokół. Jeśli notariusz nie ma żadnych wątpliwości, co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, spisuje akt poświadczenia dziedziczenia. Taki akt rejestruje niezwłocznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w centralnym rejestrze takich aktów potwierdzonym przez Krajową Radę Notarialną. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. W taki sposób można potwierdzić u notariusza prawo do wszystkich spadków, z wyjątkiem spadkodawców zmarłych przed 1 lipca 1984 r. Zgodnie z ustawą z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, notariusz nie będzie mógł poświadczać testamentów szczególnych, tj. testamentów ustnych, sporządzonych na polskim statku morskim, lub powietrznym, oraz testamentów wojskowych. Poświadczenie dotyczy zarówno dziedziczenia ustawowego jak i testamentowego. Jeśli nie ma zgody między spadkobiercami, bo np. jeden z nich kwestionuje testament, lub żąda innego podziału spadku, wówczas sprawę może rozwiązać jedynie sąd. 5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI SPADKOWE Do czasu przyjęcia spadku, spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe jedynie z majątku spadkowego. Dopóki spadkobierca nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, majątek spadkowy i osobisty spadkobiercy pozostaje oddzielony od siebie. Nawet, gdy krąg spadkobierców jest większy, ich odpowiedzialność za długi spadkowe ogranicza się jedynie do spadku. Jeśli się okaże, że wierzyciel po śmierci spadkodawcy lecz przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, wezwie do zapłaty długu, pozwany (tj. spadkobierca) może żądać zawieszenia postępowania wszczętego przez wierzyciela do czasu złożenia oświadczenia Art. 1030, k.c.

14 1. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe od przyjęcia spadku O naszej odpowiedzialności za długi spadkowe decyduje to, czy złożymy oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, czy z dobrodziejstwem inwentarza. Nieograniczona odpowiedzialność ma miejsce wtedy, gdy spadkobierca złożył oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, bądź gdy nie złożył żadnego oświadczenia w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania (od dnia śmierci spadkodawcy). Jeśli złożymy oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, to nasza odpowiedzialność ograniczy się do wartości stanu czynnego spadku. Stan czynny spadku to wartość aktywów należących do majątku spadkowego, których rodzaj i wartość podaje się w spisie inwentarza. Zarówno w postępowaniu sądowym jak i egzekucyjnym można powołać się na ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe 31. Spis inwentarza - to spis przedmiotów majątkowych należących do majątku spadkowego. Sąd wyda postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza jedynie na wniosek uprawnionego podmiotu. 2. Odpowiedzialność za długi spadkowe po dokonaniu działu spadku Odpowiedzialność za długi spadkowe jest zawsze solidarna, gdy do dziedziczenia dochodzi więcej niż jeden spadkobierca. Jeśli jest kilku spadkobierców, wierzyciel będzie mógł żądać spełnienia świadczenia od któregokolwiek z nich. Ten, który spełni świadczenie może wystąpić z żądaniem jego zwrotu (regresu) od pozostałych spadkobierców w częściach odnoszących się do wielkości udziałów każdego z nich. Przeprowadzenie podziału spadku eliminuje solidarną odpowiedzialność spadkobierców. Sąd nie może podzielić długów. Jednak spadkobiercy mają możliwość ustalenia w umowie, kto za jakie długi będzie odpowiedzialny. Taka umowa jest wiążąca między spadkobiercami. Należy wspomnieć, że do długów zaliczamy nie tylko zobowiązania wobec wierzycieli zaciągnięte za życia spadkodawcy, które pomniejszają spadek. Długiem jest też obowiązek wypłaty należnego zachowku, wykonania zapisu lub polecenia, koszty pogrzebu, a także koszty postępowania spadkowego. 31 Art , k.c.

15 6. DZIAŁ SPADKU Dział spadku możemy przeprowadzić na podstawie zgodnego oświadczenia woli wszystkich spadkobierców lub na podstawie żądania któregokolwiek ze spadkobierców przeprowadzenia działu spadku przez sąd 32. Każdy ze spadkobierców może chcieć pozostawać we wspólności, do momentu wyrażenia przez któregokolwiek z nich, bądź wszystkich wspólnie woli dokonania działu spadku. Do działu spadku nie potrzebujemy ingerencji sądu, choć ustawa przewiduje też taki sposób załatwienia spraw spadkowych (Art KPC). 1) Umowny podział - czyli przede wszystkim zgoda Przy podziale spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności (por. art. 688 w związku z art KPC). Stronami umowy o zgodny dział spadku muszą być wszyscy spadkobiercy. Prawo do żądania działu spadku nie ulega przedawnieniu. Umowa taka może zostać zawarta w formie dowolnej, chyba że do spadku wchodzi nieruchomość, to ustawa wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Umowa o podział spadku, w części dotyczącej spłat i dopłat, podlega opodatkowaniu od czynności cywilnoprawnych. Opłatę tą pobiera notariusz, a jego wynagrodzenie jest adekwatne do wartości dzielonych dóbr. Można zawęzić dział spadku tylko do jego części. 2) Sądowy podział spadku W sytuacji, gdy spadkobiercy nie są w stanie się porozumieć co do podziału spadku, sprawa trafia do sądu. Udział sędziego w przeprowadzeniu działu spadku może okazać się też tańszym rozwiązaniem niż u rejenta. Prawo do złożenia wniosku o dział spadku ma każdy ze współspadkobierców lub ten kto nabywa udział w spadku. Wniosek taki składa sie do tego samego sądu rejonowego, który był właściwy do wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Właściwym może też być sąd rejonowy, w którego okręgu znajduje się spadek albo jego znaczna cześć lub ze względu na miejsce zamieszkania wszystkich współspadkobierców. W treści wniosku o dział spadku należy: przedstawić postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza, 32 Art k.c.

16 przedstawić spis inwentarza, jeśli taki był sporządzony, wskazać wszystkie testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują, jeśli na ich podstawie nastąpiło dziedziczenie. W trakcie postępowania spadkowego sąd określa skład spadku i jego wartość. Następnie sąd przystępuje do jego działu i wybiera jeden z trzech sposobów. Spadkobiercy muszą jeszcze tylko wyjaśnić przed sądem, w jaki sposób korzystali dotychczas ze spadku oraz podać wszelkie okoliczności mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie. Sąd wydaje postanowienie po przeprowadzeniu rozprawy. O wyznaczeniu rozprawy sąd zawiadamia wnioskodawcę i uczestników postępowania. Prawomocne postanowienie sądu jest podstawą wpisów w księdze wieczystej. Uzyskamy też w sądzie klauzulę wykonalności, która jest podstawą egzekwowania przez komornika naszego udziału w spadku. 3) Cywilny podział spadku czyli sprzedaż przedmiotów tworzących spadek i podział uzyskanej sumy pomiędzy współspadkobierców proporcjonalnie do ich udziałów. Dział spadku powoduje zniesienie ustawowej współwłasności, a własność poszczególnych rzeczy należących do spadku przechodzi na własność tym spadkobiercom, którym zostały przyznane ZACHOWEK Zachowek należy się bliskim, którzy zostali pominięci przez spadkodawcę w testamencie, a także tym, którzy za życia spadkodawcy otrzymali od niego darowizny, które miały mniejszą wartość niż spadek 34. O zachowek można się ubiegać również wtedy, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu, ale cały majątek lub jego większą część przekazał za życia w formie darowizn. Wtedy domagamy się zachowku od obdarowanego. Istota zachowku opiera się na zadośćuczynieniu. Można żądać wypłaty należnego świadczenia pieniężnego, w sytuacji gdy spadkobierca przekazał cały swój majątek tylko jednej osobie z pominięciem innych ustawowych spadkobierców. Obowiązek zapłaty zachowku w pierwszej kolejności dotyczy spadkobierców powołanych do dziedziczenia. Jeśli jednak spadkobiercy zobowiązani do 33 Art k.c.

17 zachowku jednocześnie mają prawo do jego otrzymania, ich odpowiedzialność ogranicza się wyłącznie do wysokości nadwyżki przekraczającej ich własny zachowek. Roszczenie o zachowek podlega przedawnieniu w terminie 3 lat od ogłoszenia testamentu 35 Zachowek nie zawsze się należy. Tak jest w sytuacji wydziedziczenia spadkobiercy w testamencie, uznania go za niegodnego przez sąd, a także w razie odrzucenia przez niego spadku 36. Wówczas do zachowku zamiast wydziedziczonego, niegodnego, odrzucającego spadek mają prawo jego dzieci i wnuki. Nie możemy także domagać się zachowku w przypadku zrzeczenia się go u notariusza w formie umowy zawieranej za życia ze spadkodawcą ( art k.c.). Takie zrzeczenie ma skutek również wobec potomstwa zrzekającego się, chyba że w umowie ze spadkodawcą postanowiono inaczej. Do schedy dolicza się wartość uczynionych darowizn. Na wartość schedy zalicza się nie tylko majątek, który spadkodawca pozostawił w chwili śmierci. Zalicza się także do wartości spadku wszystkie darowizny uczynione na rzecz spadkodawców, a nawet te dokonane na rzecz osób trzecich. Nie ma tu znaczenia kiedy te darowizny zostały dokonane. Obowiązuje kolejność darowizn Istotne jest, że nie można żądać zachowku od obdarowanego, jeśli ten wcześniej darowiznę utracił lub zużył. Obowiązuje zasada, że obdarowany powinien wypłacić wyrównanie do zachowku w pieniądzach, ale może uniknąć tego, w ten sposób, że wyda uprawnionemu do zachowku to, co otrzymał jako darowiznę (art k.c.). Obdarowany, który sam jest zarazem uprawnionym do zachowku, odpowiada wobec innych tylko wobec wysokości własnego zachowku. Zachowek w spadku Zdarzyć się może, że osoba uprawniona do zachowku umrze, zanim uda jej się wyegzekwować należność od spadkobierców lub obdarowanych. Wtedy 34 Art i 2 k.c. 35 Art k.c. 36 Art. 992 k.c.

18 jej uprawnienie przechodzi na spadkobierców, ale tylko tych, którzy należą do kręgu uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy (art k.c) Pozew o zachowek kieruje się do sądu Roszczenie o wypłatę lub uzupełnienie zachowku od spadkobiercy można zgłosić tylko w ciągu trzech lat od kiedy ogłoszono testament (art k.c.). Termin trzech lat liczymy inaczej bo od śmierci spadkodawcy, gdy testamentu nie było, a zachowek należy się w związku z rozdysponowaniem przez spadkobiercę majątku za życia w formie darowizn. Po tym okresie następuje przedawnienie. Pamiętać należy, że rozliczenie w rodzinie z tytułu zachowku może być z różnych względów inne. Bowiem żądanie zachowku to prawo, a nie obowiązek. Uprawnieni mogą całkowicie zrezygnować z tego żądania albo zgodzić się na mniejszą kwotę. 8. NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA I WYDZIEDZICZENIE KIEDY SPADKOBIERCA JEST NIEGODNY DZIEDZICZENIA Zarówno spadkobierca testamentowy, jak i ustawowy mogą zostać uznani za niegodnych dziedziczenia. Z żądaniem takim może wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny. Wystąpienie z takim żądaniem musi nastąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, a nie później niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku. Żądanie takie składa się do sądu właściwego ze względu na miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy. Przesłanki uznania przez sąd spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia: dopuścił się ciężkich przewinień wobec spadkodawcy albo mataczył w kwestii testamentu. Dopuszczenie się umyślnie ciężkiego przestępstwa odnosi się do przestępstw szczególnie przeciwko życiu, zdrowiu, wolności spadkodawcy, nietykalności cielesnej, podstępem lub groźbą skłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził w sporządzeniu lub odwołaniu ostatniej woli, umyślnie ukrył lub zniszczył, podrobił lub przerobił testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego Art. 928 k.c.

19 Sąd nie może uznać spadkobiercy za niegodnego z innych powodów niż wyżej wymienione, np. z powodu pijaństwa, trwonienia majątku, hulaszczego trybu życia itp. Takie powody mogą być przesłanką wydziedziczenia jedynie, gdy spadkodawca sam o tym zadecyduje. Spadkobierca niegodny zostaje odsunięty od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to, że część, którą on by dziedziczył, będą dziedziczyli jego zstępni (dzieci, wnuki). Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeśli spadkodawca mu przebaczył (art. 930 k.c.). Ciężar udowodnienia braku urazy należy do spadkobiercy. WYDZIEDZICZENIE Spadkodawca może w testamencie pozbawić dzieci, wnuki, prawnuki, małżonka i rodziców zachowku. Jest to tzw. wydziedziczenie. Muszą jednak istnieć ku temu ważne powody zawinione przez spadkobiercę takie, jak wymienione w art k.c.: wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuścił się wobec spadkodawcy, lub jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności, albo rażącej obrazy czci, uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. brak opieki na schorowanym spadkodawcą). Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeśli mu przebaczył (art k.c.). Przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Ustalenie czy rzeczywiście spadkodawca przebaczył spadkobiercy należy do sądu. Jeśli sąd uzna, że przebaczenie nie nastąpiło pod wypływem np. błędu lub groźby, wydziedziczenie staje się skuteczne. Wtedy udział spadkowy, który przypadłby wydziedziczonemu dziecku, przypada jego zstępnym. Nie jest możliwe wydziedziczenie pod warunkiem. Nieskuteczne zatem będzie tzw. wydziedziczenie za karę, warunkowe, np. jeśli córka czy syn nie zmieni swojego nagannego zachowania, jeśli córka nie zapisze się na studia, itd. Wydziedziczenie może nastąpić wyłącznie w testamencie. Jego przyczyna musi zostać jasno określona w treści testamentu (art.1009 k.c.). Spadkodawca musi powołać się na jedną z trzech przesłanek wydziedziczenia i odnieść ją adekwatnie do swej sytuacji w sposób wyraźny.

20 9. PODATKI Na podstawie obowiązujących przepisów prawa, zwolnienie od podatku obejmuje nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez: małżonka, zstępnych (syna, córkę, wnuki), wstępnych (ojca, matkę, dziadków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. ZWOLNIENIE Z PODATKU Aby skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku od spadków dla najbliższej rodziny spadkodawcy, trzeba złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie w ciągu sześciu miesięcy. Termin ten liczy się od dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeśli spadkobierca zaniecha temu obowiązkowi, wówczas zwolnienie przepada. Termin sześciomiesięczny nie podlega przywróceniu. Nabyty przez spadkobiercę spadek zostanie zatem opodatkowany na zasadach ogólnych, określonych w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Termin na zgłoszenie w urzędzie o zwolnieniu z podatku dla najbliższej rodziny wynosi sześć miesięcy od daty powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek ten powstaje w momencie uprawomocnienia się postanowienia potwierdzającego nabycie spadku. Taki sam termin jest w przypadku poświadczenia dziedziczenia u notariusza. Termin ten dotyczy jedynie sytuacji, gdy powstanie obowiązku podatkowego nastąpiło po 31 grudnia 2008 roku. Obowiązek zgłoszenia nabycia spadku nie obejmuje przypadków, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona wartość rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przewyższa kwoty złotych. Właściwość organu podatkowego ustala się według miejsca położenia nieruchomości. W innych wypadkach, według miejsca zamieszkania spadkodawcy lub ostatniego miejsca jego pobytu. Spadkobiercy, którzy nie mają prawa do zwolnienia podatkowego, muszą złożyć we właściwym urzędzie skarbowym zeznanie podatkowe w terminie miesiąca od powstania obowiązku podatkowego. Zeznanie jest obowiązkowe,

21 gdy ze względu na wartość spadku, zapisu, polecenia czy darowizny należy się podatek spadkowy, czyli gdy jego wartość przewyższa wolne kwoty, których wysokość zależy od stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą. Obecnie ich kwota wynosi: dla I grupy podatkowej 9637 zł, dla II grupy podatkowej 7276 zł, dla III grupy podatkowej 4902 zł. Do określenia tego limitu bierze się po uwagę wartość dóbr uzyskanych od tej samej osoby lub po tej samej osobie w ciągu pięciu lat poprzedzających rok ostatniego nabycia. Zwolnienie z podatku dla najbliższych Całkowite zwolnienie z podatku od spadków i darowizn otrzymamy, gdy spadkobierca należy do najbliższej rodziny zmarłego. Jednak takie zwolnienie obowiązuje tylko spadki otrzymane po 1 stycznia 2007 r. Dla ustalenia podatku od spadku i darowizn istotne jest wskazanie daty śmierci. Zwolnienie dla bliskich krewnych dotyczy: Zwolnienie dla bliskich krewnych dotyczy: małżonka, dzieci, wnuków, prawnuków, czyli zstępnych, rodziców, dziadków, pradziadków, czyli wstępnych, rodzeństwa (przyrodnie), pasierba, pasierbicy, ojczyma, macochy.

22 10. WZORY PISM I. PRZYKŁAD TESTAMENTU Z POLECENIEM Katowice, dnia 29 maja 2009 r. Testament z poleceniem Ja, niżej podpisana Małgorzata Kurowska, urodzona dnia 13 kwietnia 1970 r. w Katowicach, oświadczam, że do całości spadku powołuję mojego syna Tomasza Kurowskiego, urodzonego w dniu 12 września 1988 roku, zamieszkałego w Warszawie przy ul. Kruczej 13. W związku z powołaniem do dziedziczenia mojego jedynego spadkobiercy testamentowego, zobowiązuję go do przekazania 100,000 (sto tysięcy) złotych na rzecz Fundacji Alma Spei w Krakowie oraz do wykorzystania w tym celu nabytego spadku. Taka jest moja ostatnia wola, którą w pełni świadomie wyrażam. Małgorzata Kurowska

23 II. PRZYKŁADOWA TREŚĆ TESTAMENTÓW WŁASNORĘCZNYCH Proszowice, 15 marca 2010 r. Testament Ja, Anna Gawron, na wypadek śmierci cały swój majątek przekazuję mojemu mężowi Łukaszowi Gawron. Anna Gawron Testament Kraków, 29 kwietnia 2010 r. Ja, Tomasz Kruk, na wypadek śmierci cały posiadany przeze mnie majątek przekazuję mojej siostrze Marioli Raźny. Zobowiązuję ją do ustanowienia na rzecz mojej żony Anny Kruk dożywotniej i bezpłatnej służebności mieszkania, obejmującej pierwszą kondygnację domu położonego w Krakowie przy ulicy Wieczystej 27 z prawem do swobodnego poruszania się po całej działce, na której dom jest usytuowany. Tomasz Kruk

24 III. WZÓR OŚWIADCZENIA O PRZYJĘCIU SPADKU Kraków, dnia 30 kwietnia 2010 r. Sąd Rejonowy dla m. Krakowa Wydział I Cywilny Składający oświadczenie : Aleksander Baran zam. w Krakowie, ul. Balicka 58, Oświadczenie o przyjęciu spadku Oświadczam, że przyjmuję spadek po mojej mamie, Teresie Baran, zmarłej 12 stycznia 2010 r. w Krakowie, ostatnio zamieszkałej w Krakowie przy ul. Rydla 27. Jestem jedynym spadkobiercą ustawowym po Teresie Baran. Nie jest mi wiadome, czy istnieje testament po matce. Załącznik: 1) akt zgonu Teresy Baran Aleksander Baran (własnoręczny podpis)

25 IV. WZÓR OŚWIADCZENIA O PRZYJĘCIU SPADKU Z DOBRODZIEJSTWEM INWENTARZA Składający oświadczenie: Monika Wójcik zam. w Miechowie, ul. H. Sienkiewicza 26/6 Miechów, dnia 7 marca 2011 r. Sąd Rejonowy w Miechowie Wydział I Cywilny Oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza Oświadczam, że spadek po moim ojcu Mariuszu Wójciku, zmarłym 28 stycznia 2011 r. w Miechowie, ostatnio zamieszkałym w Miechowie, przyjmuję z dobrodziejstwem inwentarza. Zostałem powołany do dziedziczenia na mocy testamentu z dnia 3 czerwca 2005 r. Do kręgu spadkobierców testamentowych należą również: Maria Wójcik- żona spadkodawcy, Kinga Wójcik- córka spadkodawcy. Załączniki: 1) akt zgonu Mariusza Wójcika, 2) testament Mariusza Wójcika z dnia 3 czerwca 2005r. Monika Wójcik (własnoręczny podpis)

26 V. WZÓR WNIOSKU O DZIAŁ SPADKU Wnioskodawca: Mariusz Wrona, zam. Rzeszów , ul. Długa 45 Uczestnicy: 1) Paweł Wrona, zam. Rzeszów ,ul. Rzeczna 11 2) Mariola Wrona, zam. Kraków , o oś. Zgody 4/5 Rzeszów, 23 kwietnia 2010 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Rzeszowa Wydział I Cywilny Wartość przedmiotu sporu: 660 tysięcy złotych. Wniosek o dział spadku Wnoszę o : 1. Ustalenie, że w skład masy spadkowej po Michale Wronie wchodzi: - udział ¾ w wyodrębnionym własnościowym lokalu mieszkalnym, położonym w Rzeszowie przy ul. Saskiej 1 m.2 ( KW nr ), o wartości udziału 300tys. zł, - działka budowlana nr 5/18, w Rzeszowie przy ul. Rydla (KW nr ), o powierzchni 10 a, o wartości 200 tys. zł. - kolekcja numizmatów o wartości 160 tys. zł. 2. Dokonanie działu spadku po Michale Wronie w następujący sposób: - należący do spadku udział w odrębnej własności lokalu przyznać wnioskodawcy, Mariuszowi Wronie, zamieszkałemu w tym lokalu, - działkę budowlaną przyznać Marioli Wronie - kolekcję numizmatów przyznać Pawłowi Wronie

27 Uzasadnienie: Sąd Rejonowy dla m.st. Rzeszów postanowieniem z 1 kwietnia 2009 r. stwierdził nabycie spadku na mocy ustawy po zmarłym 6 czerwca 2008 r. Michale Wronie na rzecz żony spadkodawcy- Marioli Wrony oraz syna Pawła Wrony, po 1/3 części spadku. Spadkodawca nie zostawił testamentu. Dowód: akta sprawy I Ns/15 Sądu Rejonowego dla m.st. Rzeszowa. Spadkodawca do śmierci pozostawał w związku małżeńskim z Mariolą Wroną. Mieszkanie jest współwłasnością małżonków. Działka budowlana i kolekcja numizmatów jest majątkiem odrębnym zmarłego, które otrzymał w formie darowizny od rodziców. Dowód: odpis księgi wieczystej KW nr odpis księgi wieczystej KW nr umowa darowizny kolekcji numizmatów Załączniki: 1) odpis księgi wyodrębnionej własności lokalu, 2) odpis księgi wieczystej, 3) umowa darowizny 4) odpisy wniosków i załączników. Mariusz Wrona

28 Bibliografia: 1. Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. ( Dz. U. Nr 16, poz. 94 ze zm.); 2. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) 3. Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r.( Dz. U. Nr 43, poz.296 ze zm.) 4. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. Nr 43, poz.296 ze zm.) 5. Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 167, poz.1398 ze zm.)