sp. z o.o. ul. Kościuszki 34G, Starogard Gdański (58) , , fax pprdom.pl

Transkrypt

1

2 PRZEDSIĘBIORSTWO PROJEKTOWO-REALIZACYJNE sp. z o.o. ul. Kościuszki 34G, Starogard Gdański (58) , , fax pprdom@ pprdom.pl OBIEKT MIASTO STAROGARD GDAŃSKI Teren zieleni POŁOŻONY W SĄSIEDZTWIE Starogardzkiego Centrum Kultury w Starogardzie Gdańskim ETAP ANALIZA I KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA TERENU Kierownik pracowni mgr inż. arch. Maria Kiełb-Stańczuk uprawn. urbanist. 1334/93 Opracowanie mgr inż. Marta Dąbrowska NAZWA OPRACOWANIA Koncepcja zagospodarowania terenu położonego w rejonie Al. Jana Pawła II i sąsiadującym z obiektem Starogardzkiego Centrum Kultury dla przedsięwzięcia PARK NOWE OBLICZE NR UMOWY WPiU z dn r. DATA: czerwiec - sierpień 2015r.

3 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ANALIZA SYTUACJI WYJŚCIOWEJ CHARAKTERYSTYKA OBSZARU OPRACOWANIA Lokalizacja Opis stanu istniejącego Zalety terenu oraz możliwości zagospodarowania WARIANTY ZAGOSPODAROWANIA TERENU Wariant I Wariant II Wariant III KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA TERENU ORAZ MOŻLIWOŚCI JEJ ETAPOWANIA Elementy małej architektury Scena - podest Urządzenia sportowo-rekreacyjne Zieleń Nawierzchnie Infrastruktura techniczna Zgodność koncepcji zagospodarowania z obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego I etap realizacji koncepcji zagospodarowania terenu Park Nowe Oblicze WSKAZANIA W URZĄDZANIU TERENÓW ZIELENI ZIELEŃ ORAZ ELEMENTY MAŁEJ ARCHITERKTURY wskazówki ogólne Utrzymanie terenu SZACUNEK KOSZTÓW URZĄDZANIA I UTRZYMANIA TERENU INSPIRACJE ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE PLANSZE ANALIZY ZAŁĄCZNIKI OFERTY

4 1. WSTĘP Tematem niniejszego opracowania jest koncepcja zagospodarowania terenu położonego w rejonie Al. Jana Pawła II i sąsiadującym z obiektem Starogardzkiego Centrum Kultury dla przedsięwzięcia PARK NOWE OBLICZE. Obszar opracowania o powierzchni ok m 2, przeznaczony jest w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta Starogard Gdański 1 na teren zieleni urządzonej. W mieście Starogard Gdański brak jest terenów zieleni: parków, skwerów, placyków, etc., w szczególności miejsc dających możliwość aktywnego spędzania czasu przez młodzież, tj. boisko do gry w piłkę, czy miejsca spotkań. Opracowanie ma stanowić koncepcję zagospodarowania terenu uwzględniającą propozycję zagospodarowania terenu w ramach budżetu obywatelskiego na 2015 r., przedłożoną przez starogardzką młodzież. Zgodnie ze zgłoszonym projektem, teren ma mieć charakter miejsca spotkań dla młodzieży, głównie w wieku gimnazjalnym i licealnym, ale również dla dzieci i osób starszych. W niniejszym opracowaniu zidentyfikowano aktualne zagospodarowanie terenu oraz możliwości jego zagospodarowania, biorąc pod uwagę zgłoszony projekt oraz sąsiedztwo Starogardzkiego Centrum Kultury. 2. ANALIZA SYTUACJI WYJŚCIOWEJ CHARAKTERYSTYKA OBSZARU OPRACOWANIA 2.1. Lokalizacja Obszar opracowania położony jest w centrum miasta Starogard Gdański, w pobliżu ulicy Pomorskiej (na północy) oraz alei Jana Pawła II (na zachodzie). Pomiędzy aleją Jana Pawła II a obszarem opracowania znajduje się budynek Starogardzkiego Centrum Kultury oraz parking. Za wschodnią granicą terenu znajduje się teren kościoła p.w. św. Wojciecha (południowa część wschodniej granicy terenu) oraz budowane są garaże (część północna). Od południa z obszarem opracowania sąsiaduje teren przedszkola. Do obszaru opracowania dochodzą liczne trakty piesze, kontynuowane jako przedepty przez teren. Przedepty te są skutkiem skracania drogi głównie pomiędzy osiedlem mieszkaniowym a szkołą, czy przedszkolem. 1 uchwalony uchwałą Nr LXIII/547/2010 z dnia r. (Dz.Urz. Woj.Pom. z r. Nr 161, poz. 3268) ze zm. 3

5 Przedsiębiorstwo Projektowo-Realizacyjne DOM Sp. z o.o. Starogard Gdański Ryc. 1. Lokalizacja obszaru opracowania na ortofotomapie wraz z analizą najbliższego otoczeni, w kontekście przeznaczenia terenów w mpzp miasta Starogard Gdański. Ewidencyjnie teren opracowania stanowi działka geodezyjna nr 15/16, obręb 23. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta Starogard Gdański działka ta stanowi teren C3.16.ZP,US oraz fragment terenu KD-X. Działka ta stanowi teren gminny. Ryc. 2. Podział terenów w mpzp miasta Starogard Gdański na mapie ewidencyjnej. 4

6 Przedsiębiorstwo Projektowo-Realizacyjne DOM Sp. z o.o. Starogard Gdański 2.2. Opis stanu istniejącego Obszar opracowania jest terenem płaskim jedynie w południowej części (zwężeniu działki) występuje niewielka skarpa wykorzystywana zimą jako górka saneczkowa. Fot. 1. Widok terenu opracowania od strony południowo-wschodniej. Aktualnie znaczącą rolę ma funkcja komunikacyjna terenu świadczy o tym ilość przedeptów łącząca teren kościoła (dalej osiedla mieszkaniowego os. Szumana), z przedszkolem oraz Starogardzkim Centrum Kultury. O intensywnym wykorzystywaniu w skracaniu drogi świadczą też wyrwy, dziury, czy braki w ogrodzeniu terenu. Fot. 2. Widok terenu opracowania w kierunku południowym z widocznym w tle przedszkolem oraz fragmentem budynku Starogardzkiego Centrum Kultury. Teren nie jest położony bezpośrednio przy żadnej ulicy mimo tego jest bardzo dobrze położony komunikacyjnie. Wokół terenu prowadzą liczne ciągi piesze. Od czasu do czasu teren jest wykorzystywany do imprez plenerowych, jako miejsce rozstawienia cyrku, czy przewoźnego lunaparku. 5

7 Fot. 3. Widok terenu opracowania od strony Starogardzkiego Centrum Kultury w kierunku północno-wschodnim. Zieleń istniejąca Obszar opracowania w większości pokryty jest roślinnością trawiastą przecinaną licznymi przedeptami, świadczącymi o intensywnym wykorzystywaniu terenu w celu skracania drogi. W północno-zachodnim rogu rosną dwa dorodne dęby szypułkowe (Quercus robur) o bardzo ładnym pokroju. Wzdłuż zachodniej granicy terenu od północy, za ogrodzeniem, ale w granicach działki rosną jesiony oraz topole (w sumie 8 drzew). Wzdłuż zachodniej granicy terenu, za ogrodzeniem i poza granicą działki, na skwerku przed budynkiem SCK-u rosną dęby, w ilości 7 sztuk. W północno-zachodnim rogu terenu rośnie grupa krzewów. Fot. 4. Widok terenu opracowania od strony Starogardzkiego Centrum Kultury w kierunku północno-wschodnim. 6

8 2.3. Zalety terenu oraz możliwości zagospodarowania Uwarunkowania projektowania: położenie i otoczenie terenu projektowany teren zieleni położony jest w sąsiedztwie terenów usługowych, głównie usług publicznych oraz w niedalekiej odległości od terenów mieszkaniowych osiedla mieszkaniowe: os. Szumana, os. Kopernika, etc. Mimo dogodnego dostępu komunikacyjnego jest osłonięty / oddzielony od bezpośredniego ruchu i gwaru miejskiego. Doskonale nadaje się na stworzenie zieleńca, czy niewielkiego parku z miejscem rekreacji dla dzieci, młodzieży czy osób starszych. Sąsiedztwo Starogardzkiego Centrum Kultury powoduje możliwości i potrzebę wykorzystania miejsca na realizację niewielkich imprez plenerowych. ukształtowanie terenu teren jest w większości terenem płaskim, jedynie w południowej części obszaru (zwężenie działki) znajduje się mała skarpa (ok. 2- metrowa) o niewielkim nachyleniu. Skarpa zimą jest wykorzystywana jako niewielka górka saneczkowa dla małych dzieci. Różnica wysokości pomiędzy najniższym punktem całego obszaru opracowania (ok. 89,9 m n.p.m.) a najwyższym (ok. 92,8 m n.p.m. w południowym krańcu terenu) wynosi około 3 metry. W większości teren jest wyrównany, co daje dużą swobodę planowania. bezpieczeństwo teren jest otwarty, jednak położony w sąsiedztwie terenów usługowych, głównie usług publicznych (Starogardzkie Centrum Kultury, kościół, szkoła, przedszkole), osłonięty od bezpośredniego ruchu ulicznego. Obszar opracowania objęty jest obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego miasta Starogard Gdański. Zgodnie z miejscowym planem obszar opracowania to teren C3.16.ZP, US oraz KD-X (fragment wzdłuż wschodniej granicy działki). 10. Dla terenów oznaczonych symbolem C3.16.ZP,US, C3.29.ZP,US plan ustala: obowiązują ustalenia ogólne oraz 1) przeznaczenie terenu: tereny zieleni urządzonej, park, zieleniec, z usługami z zakresu sportu i rekreacji, dopuszcza się place gier i zabaw, małe boiska; 2) zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego: a) dopuszcza się zagospodarowanie wspólnie z terenem C3.18.U1 i C3 17.P3, b) teren wzbogacić nowoprojektowaną zielenią, ustala się nakaz zastosowania roślinności zróżnicowanej morfologicznie, planowo urządzonej; 3) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego: wg ustaleń ogólnych; 4) zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej: teren poza strefami ochrony konserwatorskiej; 5) wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych teren przestrzeni publicznej w rozumieniu planu, obowiązują ustalenia 10 ust. 3 i 4; 6) parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym linie zabudowy, gabaryty obiektów i wskaźniki intensywności zabudowy: a) linie zabudowy od dróg wg przepisów odrębnych, b) dopuszczalny procent powierzchni zabudowy do 20%, c) wysokość zabudowy dla budynków głównych do 12m, maksymalnie 3 kondygnacje nadziemne, a dla obiektów towarzyszących- wysokość do 6m, 7

9 d) geometria dachów- zharmonizowane z zabudową istniejącą, z dopuszczeniem dachów płaskich, e) nakaz utrzymania powierzchni biologicznie czynnej na co najmniej 30% powierzchni działki; 7) szczegółowe zasady i warunki scalania i podziału nieruchomości: minimalna wydzielana działka o powierzchni 1500m2; 8) szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy: nie ustala się; 9) sposób i termin tymczasowego zagospodarowania, urządzania i użytkowania terenów: dopuszcza się lokalizację tymczasowych obiektów budowlanych, związanych z funkcją podstawową, do czasu docelowego zagospodarowania dopuszcza się użytkowanie terenu jako tymczasowego parkingu ogólnodostępnego; 10) zasady obsługi komunikacyjnej: a) dojazd z ul. Jana Pawła poprzez sąsiedni teren parkingu ogólnodostępnego, b) miejsca postojowe w terenie C3.16.ZP,US parkowanie wyłącznie na fragmencie w sąsiedztwie istniejącego parkingu (północno zachodni fragment terenu), ( ) Ryc. 3. Fragment mpzp miasta Starogard Gdański obszar opracowania (teren C3.16.ZP oraz fragment terenu KD-X)) wraz z otoczeniem. 13. Ustalenia dla terenów komunikacyjnych ciągów pieszo-jezdnych lub pieszych KD-X 1) Dla terenów z istniejącą i planowaną funkcją komunikacji pieszej oraz pieszo-jezdnej, za wyjątkiem ul. Wojska Polskiego, plan dopuszcza modernizacje istniejących ciągów pieszych, pieszo-jezdnych oraz etapowe wprowadzenie nowych, poza ciągami wskazanymi na rysunku planu w ramach realizowanych projektów budowlanych zagospodarowania terenu. Dopuszcza się ruch rowerowy, nie dopuszcza się sytuowania w liniach rozgraniczających miejsc postojowych. ( ) 8

10 Projekt o nazwie Park nowe Oblicze uzyskał dofinansowanie w ramach budżetu obywatelskiego miasta Starogard Gdański na 2015 rok w formularzu zgłoszeniowym propozycji projektu do budżetu obywatelskiego, młodzież przedstawiła swoją propozycję zagospodarowania. Propozycja ta jest przyczynkiem do stworzenia niniejszej koncepcji zagospodarowania. Analizę i inwentaryzację terenu przedstawiono na planszy 1/4. Propozycja zagospodarowania Zgodnie z formularzem zgłoszeniowym propozycji do budżetu obywatelskiego na 2015 rok Gminy Miejskiej Starogard Gdański młodzież wnioskuje o stworzenie parku młodzieżowego. Tym samym proponuje: Renowację terenu, w którą wchodzą takie czynności jak pielęgnacja całego terenu, przyozdobienie terenu w postaci roślinności, budowa zadaszenia, umiejscowienie deptaka, ławek, koszy na śmieci, fontanny, budowa placu zabaw dla dzieci. Byłoby to dobre miejsce na sklepik osiedlowy. Bez wątpienia miejsce to powinno pełnić funkcję przestrzeni społecznej miejsca rekreacji zarówno czynnej jak i biernej. Należy wykorzystać istniejące chęci i zaangażowanie młodzieży składającej projekt do budżetu obywatelskiego, ponieważ wspólne tworzenie miejsca powoduje szczególny związek z nim mieszkańców. Ze względu na istnienie placu zabaw w sąsiedztwie (na terenie Szkoły Podstawowej nr 4 oraz place zabaw na terenie przedszkoli dla dzieci przedszkolnych) nie jest konieczne tworzenie tradycyjnego miejsca zabaw dla małych dzieci, jednak rozważyć można urządzenie placu zabaw z górką saneczkową, a także zewnętrznej siłowni dla młodzieży i dorosłych. Siłownia taka składa się z urządzeń do ćwiczeń uznawanych za tzw. wandaloodporne. Sąsiedztwo miejskiej instytucji kultury oraz położenie w centrum miasta powoduje, iż miejsce to powinno mieć szczególny charakter. Winno mieć zarówno charakter reprezentacyjny, jak i dający możliwość kształtowania właściwych postaw rekreacji i wypoczynku. Elementy, które powinny się znaleźć w koncepcji zagospodarowania terenu (w tym wnioskowane w projekcie zgłoszonym do budżetu obywatelskiego): miejsce wypoczynku (plac z ławkami); otwarta wiata zadaszone miejsce wypoczynku, spotkań; boisko plac do rekreacji czynnej, urządzenia sportowo-rekreacyjne, skatepark; podest/scena miejsce organizacji imprez, działań kulturalnych ( w pobliżu SCK-u); ciągi komunikacyjne w szczególności połączenie wschód-zachód; nasadzenia ozdobne: byliny, krzewy; element dekoracyjny (miejsce spotkań): np. rzeźba/fontanna; oświetlenie; 9

11 elementy infrastruktury technicznej; miejsce zabaw z górką saneczkową. Stałe wydarzenia, działania społeczne Istotnym w tworzeniu miejsca jako terenu, z którym będzie się identyfikowała lokalna społeczność, jest udział mieszkańców. Tu istotną rolę pełni młodzież, która zgłosiła projekt zagospodarowania miejsca jako parku w ramach budżetu obywatelskiego. Należy zatem wykorzystać ich zaangażowanie i włączyć w tworzenie miejsca. Począwszy od informacji dotyczącej zamierzonych działań, aż po np. tworzenie koncepcji zagospodarowania lub przeprowadzenie sondy mającej na celu możliwości wykorzystania terenu na organizację stałych wydarzeń. Przedstawicielki młodzieży składającej projekt do budżetu obywatelskiego, uczestniczyły w procesie tworzenia koncepcji i zaakceptowały ostateczny kształt koncepcji zagospodarowania terenu. Ze względu na sąsiedztwo Starogardzkiego Centrum Kultury, oczywiste jest, iż należy wykorzystać istniejące stałe wydarzenia z kalendarza SCK-u, takie jak np. Przystanek kultura, w ramach którego odbywające się koncerty mogłyby odbywać się w plenerze. Również w sezonie letnim można organizować pokazy filmów w ramach Dyskusyjnego Klubu Filmowego. Miejsce to, poprzez dogodną lokalizację w centrum miasta wydaje się być też doskonałym do organizacji różnego typu zajęć animacyjnych dla dzieci i dorosłych przez miejskie jednostki kulturalne (SCK, biblioteka, etc.). Miejsce to może być również wykorzystywane do organizacji plenerowych warsztatów sztuki stworzone tam dzieła mogą później zdobić teren (wystawy czasowe, landscape art). Innym proponowanym wydarzeniem z wykorzystaniem sceny może być organizacja plenerowych wiosennych lub jesiennych koncertów dzieci ze szkoły muzycznej oraz pozostałych szkół i przedszkoli. Kluczowe jest wciągnięcie w organizację wydarzeń jak największej liczby osób, organizacji, stowarzyszeń, etc. Oryginalność miejsca można uzyskać poprzez wprowadzenie elementów sztuki, tworzonych w ramach warsztatów, eventów, czy plenerów. Mogą być to zarówno wystawy czasowe, jak i stałe elementy, np. z betonu malowane w ramach wydarzenia artystycznego, do którego będą zaproszeni mieszkańcy. Powiązanie obszaru opracowania ze Starogardzkim Centrum Kultury Starogardzkie Centrum Kultury położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru opracowania, na działce 15/14 obręb 23. Jest to budynek wraz z niewielkim terenem wokół. Parking mieści się na działce nr 154/313 i jest często niewystarczający, na potrzeby zajęć i imprez odbywających się w SCK-u. Wtedy na potrzeby parkingowe wykorzystywana jest część obszaru opracowania (północno-zachodni fragment). Obszar opracowania przestrzennie jest powiązany z budynkiem SCK-u poprzez swoje bezpośrednie sąsiedztwo. Należy powiązać teren poprzez stworzenie miejsca, w którym 10

12 będą mogły odbywać się imprezy stałe wydarzenia istniejące w kalendarzu instytucji (patrz powyżej). Może być to scena / podest z sezonowym, rozbieralnym zadaszeniem. Skatepark Wielkość terenu pozwala na przeznaczenie jego fragmentu na skatepark. Teren znajduje się w centrum miasta, jest łatwo dostępny i daje możliwość jego bezpiecznego użytkowania. Istniejący w Starogardzie skatepark jest mały i niewystarczający na potrzeby chętnych do korzystania z niego. Inwestycja tego typu to jednak spory koszt, dlatego należy ją szczegółowo przeanalizować i zaplanować. Przede wszystkim proces projektowania polega na dotarciu do społeczności skejtowej. To od nich powinna wyjść inicjatywa powstania skateparku i to oni powinni aktywnie uczestniczyć w jego tworzeniu. Cały proces składa się z kilku faz: - analiza - zebranie kluczowych informacji o osobach jeżdżących i ich zapotrzebowaniu na skatepark; - stworzenie projektu koncepcyjnego. Skonsultowanie go z osobami jeżdżącymi. Naniesienie poprawek w oparciu o sugestie osób jeżdżących w mieście; - dokumentacja budowlana stworzenie przez zespół z doświadczeniem kompletnego projektu. Trzeba zwrócić uwagę na kilka rzeczy i ustalić, m in.: 1. Kto będzie jeździł: deskorolkarze, rolkarze, rowerzyści czy wszyscy? 2. Jakie elementy muszą się znaleźć w skateparku, a które będą opcjonalne? Można ustalić jakąś listę (hierarchię ważności). 3. Ile jest miejsca pod skatepark, jaka jest wielkość placu? 4. W jakiej technologii będzie skatepark? 5. Przed projektowaniem dobrze znać orientacyjny budżet jaki Miasto chce przeznaczyć na skatepark, aby podczas projektowania wyobraźnia projektanta i młodzieży zbytnio się nie rozwinęła. Firma musi bowiem przygotować kosztorys i może okazać się, że WARTOŚĆ SKATEPARKU JEST WIĘKSZA NIŻ ZAKŁADA MIASTO. 6. Po ustaleniu koncepcji parku, firma koniecznie musi przygotować wzór specyfikacji wykonania skateparku, aby np. nie okazało się, że park będzie pokryty plastikiem, przybitym gwoździami itp. 7. Bardzo ważne przy projektowaniu i późniejszej budowie jest doświadczenie wykonawcy - referencje, ilość i jakość wykonanych skateparków. Konsultacje z młodzieżą są bardzo ważne. To oni bowiem będą jeździć, więc sami wiedzą najlepiej jakie przeszkody powinny się znaleźć w skateparku. Wytrzymałość skateparku szacuje się na kilka lat, zwłaszcza konstrukcje elementów wszystko zależy od intensywności użytkowania. Najsłabszym elementem jest sklejka. Konserwacja oraz większe remonty powinny być przeprowadzane co 3-4 lata, co pozwoli na zachowanie użyteczności parku przez dłuższy czas. 11

13 3. WARIANTY ZAGOSPODAROWANIA TERENU Zaproponowano trzy warianty zagospodarowania terenu, w których uwzględniono wnioskowane elementy zagospodarowania w mniejszym lub większym stopniu. W proponowanych wariantach wskazuje się strefy zagospodarowania związane z przeznaczeniem fragmentów terenu. Ryc. 4. Możliwości zagospodarowania terenu w trzech wariantach. Istotą zagospodarowania terenu powinna być jego dostępność. Należy zachować możliwość przechodzenia przez teren w celu skracania drogi do np. szkoły, przedszkola, przychodni, czy kościoła, organizując szereg nieformalnych wejść na teren. Jako powiązanie terenu ze Starogardzkim Centrum Kultury proponuje się ustawienie sceny w formie podestu z rozbieralnym, lekkim żaglowym dachem (rozkładanym w sezonie). Ciekawym elementem zagospodarowania terenu może być np. fontanna w formie wodotrysków wkomponowanych we fragmenty posadzki. Wiąże się to z wyższymi kosztami zarówno urządzenia jak i utrzymania terenu. Warianty zagospodarowania terenu przedstawiono na planszy 2/ Wariant I Wariant I ma za zadanie spełniać postulowane wnioskiem do budżetu obywatelskiego postulaty. Znajdziemy tam zarówno trawiaste boisko do rekreacji, ławki dla młodzieży z zadaszeniami, miejsce na scenę w sąsiedztwie budynku SCK-u, plac zabaw dla dzieci z górką saneczkową, ciągi komunikacyjne oraz miejsce wypoczynku placyk z ławkami. Przewiduje się również lokalizację miejsc parkingowych w północno-zachodniej części terenu Wariant II W wariancie II proponuje się zagospodarowanie terenu łącznie z terenami sąsiednimi, związanymi ze Starogardzkim Centrum Kultury (opcja umożliwiona w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta Starogard Gdański). Pozostałe wnioskowane elementy zostały również uwzględnione. 12

14 3.3. Wariant III W wariancie III dużą rolę ma reprezentacyjny, duży, utwardzony plac w centrum terenu z fontanną w formie wodotrysków wkomponowanych w posadzkę, obsadzony roślinnością ozdobną. 4. KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA TERENU ORAZ MOŻLIWOŚCI JEJ ETAPOWANIA Z trzech przedstawionych wariantów wybrano jeden łączący wnioskowane elementy oraz postanowiono zarezerwować północny fragment terenu na skatepark. Koncepcję zagospodarowania terenu zdecydowano się przedstawić wraz z zagospodarowaniem terenów sąsiednich (poszerzono granice opracowania w kierunku zachodnim włączono tereny przy SCK-u wraz z parkingiem oraz w kierunku wschodnim, na północy fragment terenu do ściany budowanych aktualnie garaży). Koncepcję zagospodarowania terenu przedstawiono na planszach 3/4 oraz 4/ Elementy małej architektury Nieodzownym elementem zagospodarowania terenu zieleni są elementy małej architektury, tj. ławki, kosze na śmieci, stojaki na rowery, czy elementy oświetlenia. Ławki są ważnym elementem małej architektury, mają być zarówno funkcjonalne jak i pełnić rolę ozdobną. Proponuje się cztery typy ławek: - ławka groove : wykonana z elementów: okrągłych siedzisk oraz łączących je desek można tworzyć dowolne kombinacje, dające szansę na różnorodne wykorzystywanie ławki. Wykonana z wytrzymałego i odpornego na warunki atmosferyczne polimerobetonu. Szczególnie atrakcyjnie wygląda umieszczona na podłożu trawiastym. Ryc. 5. Ławka groove oraz podstawowe możliwości kombinacji. 13

15 - ławka młodzieżowa ławka dopasowana do młodzieżowego stylu siadania na oparciu z nogami na siedzisku ławka ta w miejscu oparcia ma siedzisko a w miejscu siedziska podpórkę na nogi Ryc. 6. Ławka młodzieżowa. - ławka piknikowa ławki połączone stolikiem, do umieszczenia pod zadaszeniami Ryc. 7. Ławka piknikowa. - ławki tradycyjne, z oparciem Wiaty dla młodzieży Ryc. 8. Ławka z oparciem. - ze względu na położenie obszaru opracowania w centrum miasta, wyklucza się lokalizację drewnianych wiat, typu altana. Proponuje się lekkie zadaszone konstrukcje, dające ochronę zarówno przed słońcem jak i przed deszczem. Kolorowe lekkie daszki maja się wpisywać w miejski charakter terenu oraz łączyć z nowoczesną stylistyką centrum miasta. Lekkie zadaszenia mają chronić przed warunkami atmosferycznymi, jednak nie przed resztą 14

16 społeczeństwa, czyli nie mają prowokować do chowania się w nich, czy zamieszkiwania przez bezdomnych. Ryc. 9. Kolorowe daszki miejsce wypoczynku. Kosze na śmieci, w tym kosze na psie odchody - bardzo ważne dla zachowania czystości terenu. Umieszczanie w terenach publicznych koszy na psie odchody warto łączyć z akcjami społecznymi zachęcającymi i motywującymi do korzystania z nich (plakaty, ulotki, etc.); Ryc Kosz na śmieci ( oraz kosz na psie odchody ( Stojaki na rowery (tuż przy budynku SCK-u znajdują się stojaki na rowery fundacji allegro dlatego stojaki na rowery nie są konieczne, ewentualnie w razie potrzeby dostawione w przypadku otrzymania w kolejnej edycji konkursu fundacji allegro); Elementy betonowe: sześciany, kule - sposób wykorzystania betonowej kuli w przestrzeni decyduje o charakterze całej aranżacji. Kula inaczej zaprezentuje się w otoczeniu zieleni, inaczej na nawierzchni. Białe betonowe kule mogą służyć do realizacji warsztatów artystycznych dla wszystkich grup wiekowych (malowanie kul farbami do betonu, jako wypełnianie stworzonego wcześniej wzoru lub wg własnego pomysłu). 15

17 Ryc. 12. Betonowe kule ( - kostka / sześcian jest elementem wielofunkcyjnym może być zastosowana jako stolik, siedzisko, ogranicznik, czy element dekoracyjny. Jej regularny kształt w przestrzeni, powtórzony obok nawierzchni, nadaje aranżacji nowoczesnego charakteru. Sprawdzają się zarówno jako element dekoracyjny na żwirze, jak i na trawniku. Ryc. 13. Betonowe sześciany ( oświetlenie jest niezbędne w celu zapewnienia bezpieczeństwa terenu. Sugeruje się zastosowanie opraw o charakterze nowoczesnym. Ryc Oprawa Kroko ( 16

18 4.2. Scena - podest W sąsiedztwie budynku Starogardzkiego Centrum Kultury proponuje się ustawienie stałego podestu-sceny, na której odbywały by się imprezy plenerowe. Lekka konstrukcja zadaszenia mogłaby być rozbieralna i rozkładana w sezonie imprez plenerowych. Ryc. 16. Scena z sezonowym zadaszeniem Urządzenia sportowo-rekreacyjne Proponuje się urządzenia sportowo-rekreacyjne wykonane ze stali nierdzewnej (oferta firmy WB Duet z Kościerzyny). Tzw. Siłownie zewnętrzne cieszą się coraz większą popularnością zarówno wśród młodzieży jak i osób starszych. Zdecydowano, iż urządzenie siłowni zewnętrznej będzie pierwszym etapem realizacji urządzenia terenu w ramach wykorzystania środków przyznanych dla projektu Park Nowe Oblicze w ramach budżetu obywatelskiego na rok W koncepcji urządzenia siłowni zewnętrznej zdecydowano umieścić sześć urządzeń: bioderka, pajacyk, 3W1 (bioderka, chodzik, narciarz), huśtawka, wioślarz sportowy, steper+motyl. 17

19 Ryc Urządzenia sportowo-rekreacyjne (źródło: oferta firirmy WB Duet z Kościerzyny, Zieleń W obszarze opracowania niewiele jest dużych, istniejących drzew. W północno-zachodniej części obszaru rosną dwa dęby oraz ciąg topoli przemieszanej z jesionami (wzdłuż parkingu przy SCK-u). Koncepcja zagospodarowania terenu zakłada wykorzystanie istniejącej zieleni wysokiej. Drzewa są istotną wartością terenu i nadają mu atrakcyjny charakter i klimat, na który na terenach aktualnie pozbawionych zieleni wysokiej trzeba będzie czekać do czasu wyrośnięcia nowoposadzonych drzew. Usunięcia wymagają drzewa stwarzające niebezpieczeństwo, bądź niekontrolowane samosiewy. W tym terenie nie mamy raczej takich przypadków. Topole, jako gatunek krótkowieczny, mogą wymagać usunięcia lub zastąpienia innym gatunkiem, zatem w każdym przypadku należy indywidualnie ocenić stan drzewa i zdecydować o jego usunięciu. Projektując zieleń na terenach rekreacyjnych wykorzystuje się zieleń wysoką i krzewy zarówno w celu organizacji terenów i podziału ich na strefy funkcjonalne, jak i w celu ozdobnym. Proponuje się nasadzenia drzew, które szczególnie istotne są w miejscach wypoczynku. Teren jest odkryty, zatem niezbędne jest wprowadzenie drzew dających cień w upalne dni. Poza tym w strefach wypoczynkowych proponuje się nasadzenia roślin ozdobnych tj. krzewy, rośliny okrywowe i byliny na rabatach ozdobnych. Przykładowe gatunki do zastosowania: Drzewa: Szczególnie atrakcyjne drzewa tworzące zestawienia kolorystyczne o barwnych, lub przebarwiających się na jesień liściach. - klon pospolity i w odm. Acer platanoides (śr. korony do ok. 20m) - klon srebrzysty i w odm. Acer saccharinum Lacinatum Wieri (śr. korony 12-20m) - kasztanowiec biały Aesculus hippocastanum (śr. korony do ok. 20m) - dąb czerwony - Quercus rubra (śr. korony do 10-15m) Mniejsze drzewa, o niewielkich koronach: 18

20 - miłorząb chiński Gingko biloba (śr. korony do 10m) - kasztanowiec czerwony Aesculus x carnea (śr. korony do 10-12m) - surmia bignoniowa Catalpa bignonioides (śr. korony do 6m) - wiśnia pospolita w odm. Prunus cerasus Umbraculifera w formie piennej (śr. korony do 3-4m) - klon palmowy Acer palmatum Atropurpureum duży krzew lub małe drzewo (śr. korony ok. 3m) - jarząb pospolity i odmiany Sorbus aucuparia (śr. korony do 4-6m) - jarząb szwedzki Sorbus intermedia (śr. korony do 5-7m) Krzewy: - dereń biały Cornus alba w odm. Cornus alba Elegantissima, Cornus alba Aurea (2-3m wys. i szer.) - pęcherznica kalinolistna, również w odmianach Physocarpus opulifolius (2-3m wys. i szer.) - śnieguliczka Doorenbosa w odmianach Symphoricarpos doorenbosii odm. (1-1,5m wys. i szer.) - trzmielina Fortune a Euonymus fortunei Emerald n Gold (ok. 0,4m wys. i 0,8 szer.) - tawuła Spiraea sp. różne, np: Spiraea cinerea Grefsheim (ok. 2m wys. i szer.), Spiraea densiflora (1m wys. i szer.). Rośliny okrywowe: - runianka japońska Pachysandra terminalis - barwinek pospolity Vinca minor Koszty roślin uzależnione są od dobranego gatunku oraz ich wielkości (wieku). Ceny drzew mogą wynosić od kilkunastu czy kilkudziesięciu otych do kilku tysięcy. Sadzone drzewa powinny być dobrej jakości, najlepiej hodowane w pojemnikach, z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym zapewniającym ich przyjęcie na miejscu posadzenia. Ceny krzewów to kilka do kilkunastu otych za sztukę. Koszty roślin okrywowych oraz bylin to ok. 5 za sztukę. Koszty wykonania nasadzeń są bardzo różnorodne może to być koszt równy cenie rośliny, lub też w cenie materiału roślinnego zależy to od wykonawcy. Rabaty bylinowe W miejscach reprezentacyjnych proponuje się założenie rabat bylinowych. Bylinami można również dopełniać grupy krzewów ozdobnych. Trawniki Trawniki na terenach zieleni rekreacyjnej poza funkcją ozdobną dają też możliwość organizacji zabaw ruchowych dla dzieci i młodzieży oraz imprez dla mieszkańców. Założenie trawnika kosztuje z siewu: ok /m 2, z rolki: ok /m 2. Ważne jest natomiast utrzymanie trawnika w dobrej kondycji, co wiąże się z częstymi zabiegami pielęgnacyjnymi. 19

21 4.5. Nawierzchnie Poza nawierzchnią trawiastą stanowiącą ważną część zagospodarowania terenu i pełniącą funkcje zarówno ozdobną, jak i wypoczynkowo-rekreacyjną, należy zastosować nawierzchnię utwardzoną na głównych ciągach komunikacyjnych ze względu na jej funkcję reprezentacyjną powinna być to nawierzchnia dobrej jakości może być łączona z nawierzchnią przepuszczalną, np. tłuczniową. Ciągi komunikacyjne Proponuje się nawierzchnię z dużych płyt, uzupełnianą nawierzchnią przepuszczalną. Ryc Płyty Monza elegane ( Eko-parking Miejsca parkingowe w północno-zachodniej części terenu proponuje się realizować jako tzw. parking ekologiczny wykonany przy użyciu ekokraty, geokraty czy kraty trawnikowej wypełnionej mieszanką trawy. Mieszanka trawy wypełniającej kratkę parkingową musi być przeznaczona na aktywne wykorzystanie murawy, odporna na deptanie i mechaniczne uszkodzenia, odporna na suszę oraz posiadająca rozbudowany system korzeniowy. Ryc. 26. Parking wykonany przy uzyciu kraty trawnikowej. 20

22 Pielęgnacja jest taka sama jak trawnika, czyli wymaga koszenia, nawadniania oraz nawożenia Infrastruktura techniczna Zgodnie z koncepcją zagospodarowania terenu, niezbędna jest rozbudowa sieci elektroenergetycznej, konieczną do zapewnienia bezpieczeństwa terenu: oświetlenia oraz monitoringu (monitoring opcjonalnie na terenie skatepark u). Istotne jest również doprowadzenie sieci do sceny wykorzystywanej na imprezy plenerowe Zgodność koncepcji zagospodarowania z obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego Koncepcja zagospodarowania terenu oznaczonego z miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta Starogard Gdański symbolem C3.16.ZP, US są zgodne z ustaleniami ww. planu. - teren jest przeznaczony na teren zieleni urządzonej, park, zieleniec z placem gier i zabaw oraz małym boiskiem; - w jednym z wariantów zagospodarowania proponuje się zagospodarowania wspólne z terenami C3.18.U1 oraz C3.17.P3; - w terenie proponuje się nowe nasadzenia roślinne; - parametry dotyczące zabudowy nie planuje się zabudowy, jedynie podest / scenę z możliwym, tymczasowym zadaszeniem; - spełnia się warunek utrzymania powierzchni biologicznie czynnej na co najmniej 30% powierzchni działki; - na terenie proponuje się miejsca parkingowe w północno-zachodnim fragmencie terenu (w sąsiedztwie istniejącego parkingu), zgodnie z ustaleniami planu) I etap realizacji koncepcji zagospodarowania terenu Park Nowe Oblicze Pierwszym etapem realizacji urządzenia terenu w ramach wykorzystania środków przyznanych dla projektu Park Nowe Oblicze w ramach budżetu obywatelskiego na rok 2015 będzie urządzenie fragmentu terenu siłowni zewnętrznej. Obszar przeznaczony na siłownię położony jest blisko budynku SCK-u, w sąsiedztwie terenu zagospodarowanego. Możliwe jest sfinansowanie części inwestycji w ramach środków zagwarantowanych w budżecie. Poza postawieniem urządzeń do ćwiczeń należy zagospodarować teren: w pobliżu urządzeń nawierzchnią żwirową, w sąsiedztwie fragmentem trawnika oraz zaplanować ławki oraz kosze na śmieci. Załącznik graficzny Koncepcja zagospodarowania fragment, skala 1:250 21

23 5. WSKAZANIA W URZĄDZANIU TERENÓW ZIELENI 5.1. ZIELEŃ ORAZ ELEMENTY MAŁEJ ARCHITERKTURY wskazówki ogólne Zieleń kluczową rolę w terenie odkrytym przeznaczonym do wypoczynku osób starszych oraz zabaw dzieci pełnią wysokie drzewa dające cień w słoneczne dni. Sadzone gatunki należy dobierać pod względem osiąganej przez nie wielkości oraz przewidywać skutki ich posadzenia. W parku pełniącym funkcję reprezentacyjną, położonym w centrum miasta zieleń ma tworzyć ozdobne kompozycje. Ważny jest dobór gatunków wytrzymałych, dopasowanych do warunków, a jednocześnie ozdobnych. Zaleca się dobór gatunków drzew i krzewów o kolorowych lub przebarwiających się liściach i takie ich posadzenie, aby tworzyły kolorowe kompozycje. Odpowiednio dobierając rośliny, wykorzystując barwę ich kwiatów, liści, owoców i pędów, możemy nie tylko ozdobić przestrzeń, ale też kreować nastrój, a nawet np. w przypadku czerwieni dodawać energii i mobilizować do działania. W miejscach reprezentacyjnych można tworzyć rabaty zarówno bylinowe, jak i z roślin sezonowych (kwietniki). Wykonując prace służące realizacji projektu należy szanować istniejące drzewa. Nie można ich wysoko obsypywać. Zawsze należy wokół zrobić drenaż, inaczej zakryta (wiecznie wilgotna) część pnia narażona jest na choroby, co może skończyć się śmiercią drzewa. Instalacje i urządzenia oświetleniowe bardzo ważne w celu zapewnienia dostatecznej widoczności oraz bezpieczeństwa po zmroku. Poza latarniami, można zastosować oświetlenie samej zieleni (np. wykorzystując oprawy doziemne). Światło, poza względami bezpieczeństwa, ma podkreślić elementy małej architektury skweru, schody oraz zieleń. W tym celu można zastosować oprawy doziemne. Pozostałe elementy małej architektury niezbędne w urządzaniu terenu to: ławki, latarnie i kosze na śmieci (w tym również na psie odchody) oraz dodatkowo stojaki na rowery i tablica informacyjna. Urządzenia do ćwiczeń siłowych urządzenia powinny być tak dobrane, aby dawały możliwość ćwiczeń osobom o różnym stopniu sprawności fizycznej oraz ćwiczenia różnych partii mięśniowych. Każde z urządzeń powinno być także opisane: instrukcja obsługi urządzenia oraz wpływ ćwiczeń na kondycję fizyczną Utrzymanie terenu Niezbędna jest kompleksowa całoroczna pielęgnacja zieleni, nawierzchni ciągów komunikacyjnych (w zależności od materiału wykonania) oraz elementów małej architektury. Rutynowy dozór wizualny powinien być przeprowadzany stosunkowo często, w celu zanotowania ewentualnych aktów wandalizmu. W przypadku wypracowania wśród lokalnej społeczności związku z miejscem, dozór miejsca będzie prowadzony przez samych mieszkańców, co może pozwolić nawet na uniknięcie aktów wandalizmu. 22

24 6. SZACUNEK KOSZTÓW URZĄDZANIA I UTRZYMANIA TERENU Szacunkowe koszty urządzenia terenu Szacowanie kosztów na etapie koncepcji ma charakter orientacyjny. Szacuje się wykonanie poszczególnych elementów zagospodarowania na podstawie wyznaczonej koncepcyjnie ich ilości, wielkości, powierzchni, bądź przeznaczenia. Szczegóły te jednak powinny być dokładnie określone na etapie projektu. Określając szacunkowe koszty oparto się na: dostępnych cennikach podobnych jak proponowane urządzeń, lub wyznaczono koszt budowy elementów zagospodarowania na podstawie znanych kosztów podobnych inwestycji. Na potrzeby oszacowania kosztów trzeba było przyjąć pewne założenia, np: - nawierzchnia przepuszczalna (żwirowa, tłuczniowa, etc.) przyjęto koszt 90 /m 2 ; - mała architektura: wyliczono średnie koszty na podstawie dostępnych cenników; - obiekty tj. scena, wiaty przyjęto średni możliwy koszt wykonania, koszty zależne są od wyboru rozwiązania projektowego (np. rozwiązań konstrukcyjnych, wykończenia); - koszty nasadzeń roślinnych są one zależne od gatunków / odmian roślin, ich ilości, wieku i wielkości i powinny być wyznaczone na podstawie projektu, wskazującego zachowanie i uzupełnienie konkretnych gatunków, szacunek wyznaczono na podstawie powierzchni terenu projektowanego pod nasadzenia roślin ozdobnych; - skatepark przyjęto przykładowy koszt urządzenia skatepark u o podobnej powierzchni ostateczny koszt zależny jest od jego programu użytkowego. Poszczególne elementy zostały przedstawione w tabeli poniżej. ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA Zagospodarowanie terenu 1. Przygotowanie terenu prace porządkowe prace ziemne, kształtowanie terenu, nawiezienie, rozplantowanie, utwardzenie, zagęszczenie 23 ilość jednostka koszt jednostki szacunkow a wartość brutto m 2 8, ,00 2. Demontaż istniejącego ogrodzenia ok. 330 mb 10, ,00 3. Pow. utwardzona nawierzchnia z płyt 4. Nawierzchnia przepuszczalna (tłuczeń, żwir) ok Trawniki (z siewu) ok m 2 200, ,00 ok. 811 m 2 90, ,00 m 2 7, ,00 6. Parking zielony ok. 228 m 2 100, ,00 7. Skatepark zaprojektowanie wraz z wykonaniem ok. 800 m 2 przybliżona wartość podobnych realizacji ,00 Razem: ,00

25 Mała architektura - elementy 8. Ławki 28 sztuk 1 600, ,00 9. Ławka młodzieżowa 6 sztuk 1 000, , Ławka piknikowa 2 sztuk 2 500, , Ławka groove (opcjonalnie) Ławki składające się z 14elementów koło i 11 elementów deska cena orientacyjna , Kosze na śmieci 17 sztuk 1 000, , Kosz na odchody zwierzęce 4 sztuk 1 500, , Słupki do gry w siatkówkę 1 komplet 3 000, , Stojaki na rowery 4 sztuk 2 000, , Scena / podest (szacunkowe wykonanie podestu drewnianego z wejściem oraz zadaszeniem) , Wiaty - zadaszenia 4 sztuk 2 500, , Oświetlenie oprawy doziemne 5 sztuk 1 000, , Oświetlenie latarnie 23 sztuk 2 000, , Elementy betonowe: kule o średnicy 90, 60, sześciany, donice betonowe Roślinność (suma cen różnych elementów betonowych wg cennika ofertowego) ,00 Razem: , Drzewa 24 szt. 200, , Krzewy ok. 100 szt. 40, , Rabaty ozdobne (możliwy, szacunkowy koszt założenia rabat, realny koszt do oszacowania na podstawie projektu, wg inwentaryzacji i wprowadzanych gatunków) Szacunkowy koszt ogółem ww. elementów zagospodarowania ,00 Razem: , ,00 WYCENA URZĄDZEŃ SIŁOWNI ZEWNETRZNEJ (oferta WB duet z Kościerzyny) Element siłowni Cena netto Cena brutto 1. bioderka 3 760, ,80 2. pajacyk 2 240, ,20 3. chodzik/narciarz/bioderka 6 670, ,10 24

26 4. huśtawka 3 510, ,30 5. wioślarz sportowy 4 220, ,60 6. steper + motyl 4 450, ,50 7. tablica 650,00 799,50 ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA Suma brutto: ilość jednostka koszt jednostki ,00 szacunkowa wartość brutto 8. dostawa 1-307,50 307,50 9. montaż urządzenia 6 szt. 430, , montaż tablicy 1 szt. 246,00 246,00 Razem: Urządzenia siłowni z dostawą i montażem: 3 136, ,50 Szacuje się, iż koszt zagospodarowanie terenu wg koncepcji może wynieść ok ,00. Szczegółowe koszty urządzenia terenu mogą zostać określone dopiero na podstawie projektu. Koncepcja przewiduje program użytkowy miejsca i może być modyfikowana w zależności od zmieniających się potrzeb, wymogów czy innych nieprzewidzianych na tym etapie okoliczności. Szacunkowe koszty utrzymania terenu W danym momencie niemożliwe jest dokładne szacowanie kosztów utrzymania terenu, bez konkretnego projektu i programu użytkowego. Określić można iż, na koszty jego utrzymania będą się składać: - kompleksowa całoroczna pielęgnacja zieleni (nawożenie, przycinanie, dosadzanie, pielenie etc. zależne jest od sposobu wykonania zieleni (zieleń naturalna czy rabaty ozdobne) można przyjąć koszt pielęgnacji 3/m 2 pielęgnacji (2 razy do roku) ok /rok; - koszty sprzątania terenu i wywożenia śmieci (zależne od pory roku, organizowanych wydarzeń, etc.) ok / rok; - konserwacja elementów małej architektury (zarówno stała konserwacja urządzeń, jak i uzupełnienie braków spowodowanych aktami wandalizmu trudne do przewidzenia kosztów) średnio ok /rok; - koszty utrzymania i związane z użytkowaniem mediów (energia zależne od zastosowanych rozwiązań oraz od wykorzystania ilości organizowanych wydarzeń): ok /rok; - pozostałe koszty związane z organizacją stałych wydarzeń / działań społecznych. Podsumowując, koszty utrzymania terenu, w zależności od jego programu użytkowego mogą wynieść ok ,00 /rok. 25

27 7. INSPIRACJE Zastosowanie ławki typu groove. Zadaszenia nad ławkami. 26

28 Przykładowe fontanny (wizualizacja; fontanna w Tczewie, fontanna w parku im. Piłsudskiego w Białymstoku). Park rzeźby w Singapurze (Sengkang Sculpture Park). 27

29 Przykłady niestandardowych stojaków rowerowych 8. ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE PLANSZE ANALIZY PLANSZA 1 LOKALIZACJA I INWENTARYZACJA TERENU OPRACOWANIA (1/4) PLANSZA 2 WARIANTY ZAGOSPODAROWANIA (2/4) PLANSZA 3 KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA TERENU (3/4) PLANSZA 4 KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA TERENU FRAGMENTY (4/4) Dodatkowo fragment terenu opracowania proponowany jako TEREN MOŻLIWY DO ZAGOSPODAROWANIA W RAMACH BUDŻETU OBYWATELSKIEGO NA 2015 ROK Źródła: 1.Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Starogard Gdański (Przyjęty Uchwałą Nr XXIII/196/2012 Rady Miasta Starogard Gdański z dn. 28 marca 2012 r.). 2.Formularz zgłoszeniowy propozycji projektu do budżetu obywatelskiego na 2015 rok tytuł projektu: Park Nowe Oblicze. 3.Inspiracje fotografie źródło: Internet. 4. Materiały i informacje na temat skateparków: Przykładowe elementy małej architektury: elementy z betonu, nawierzchnie: 28

30 oświetlenie: 6.Przykłady urządzeń rekreacyjnych: ZAŁĄCZNIKI OFERTY 29