ODPADY ORGANICZNE ZBIÓRKA ODPADÓW PRODUKCJA WZBOGACANIE DYSTRYBUCJA STOSOWANIE

Transkrypt

1 Doświadczenia projektu Europejskiego w zakresie wykorzystania biometanu dla transportu ODPADY ORGANICZNE ZBIÓRKA ODPADÓW PRODUKCJA WZBOGACANIE DYSTRYBUCJA STOSOWANIE

2

3 BIOMASTER Doświadczenia projektu Europejskiego w zakresie wykorzystania biometanu dla transportu

4 IMPRINT Autorzy: Tristan BRIGHTMAN, Fred DOTTER, Desirée GRAHN, Iwona KUCZYŃSKA, Paulina ŁYKO, Maciej MAZURKIEWICZ, Tom PARKER, Radosław POMYKAŁA, Stefano PROIETTI, Silvia SILVESTRI, Małgorzata ŚLIWKA, James THORPE oraz Luca TOMASI Wydawca: BIOMASTER BIOMethane as an Alternative Source for Transport and Energy Renaissance Contract number: IEE/10/351/SI Pomysł i Projekt Graficzny: Austrian Mobility Research FGM-AMOR Wydrukowano w Polsce, 2014 Podziękowanie: Niniejsza publikacja powstała pod auspicjami projektu BIOMASTER, dzięki współfinansowaniu w ramach programu Inteligentna Energia dla Europy. Wszystkie teksty w niniejszej publikacji oparto na opracowaniach i materiałach zgromadzonych w ramach projektu BIOMASTER. Wszystkie zdjęcia zostały dostarczone przez partnerów projektu BIOMASTER (o ile nie zaznaczono inaczej) i wyrażono zgodę na ich wykorzystanie w niniejszej publikacji. Nota prawna: Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji ponoszą autorzy. Publikacja niekoniecznie odzwierciedla opinię Unii Europejskiej. Ani Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME) ani Komisja Europejska nie odpowiadają za kierunek i sposób wykorzystania informacji zawartych w tej publikacji. Poglądy wyrażone w niniejszej publikacji nie zostały przyjęte ani w jakikolwiek sposób zatwierdzone przez Komisję Europejską, ani nie można ich uznać za wyraz jej poglądów. Prawa autorskie: ISIS, Institute of Studies for the Integration of Systems w imieniu konsorcjum BIOMASTER, Włochy, Kopiowanie niniejszej publikacji również z jej odpisów jest możliwe wyłącznie za zgodą i przywołaniem tytułu publikacji i wydawcy oraz jeśli kopia próbna zostanie dostarczona.

5 TREŚĆ ODPADY ORGANICZNE ZBIÓRKA ODPADÓW PRODUKCJA WZBOGACANIE DYSTRYBUCJA STOSOWANIE 1. PODSTAWY...6 BIOMASTER, Europejski projekt dla energii odnawialnej, pomagający spełnić wymogi strategii UE do roku MYŚL PRZEWODNIA...10 Zaangażowanie w projekcie BIOMASTER ludzi i procesów dla osiągnięcia znaczącego przełomu w zakresie wykorzystania biometanu w transporcie 3. METODA...13 Projekt BIOMASTER jest gotowy do wykorzystania potencjału biometanu poprzez partnerstwo waste-to-wheel 4. REGIONY I ICH DZIAŁANIA...16 Projekt BIOMASTER łączy kluczowe komponenty łańcucha biometanu we wspólną inicjatywę: Małopolska, POLSKA Hrabstwo Norfolk, WIELKA BRYTANIA Region Skania, SZWECJA Prowincji Trydent, WŁOCHY REZULTATY...32 BIOMASTER udowadnia, że wspólne rozwiązywanie podobnych problemów to ważny czynnik wspomagający rozwój rynku biometanu 6. GŁÓWNE WNIOSKI I ZALECENIA...36 Projekt BIOMASTER zaleca konieczność silnego wsparcia ze strony polityków dla wsparcia i rozszerzania rozwoju gospodarki opartej na biometanie

6 PRZEDMOWA Drogi Czytelniku, Transport odgrywa kluczową rolę w osiągnięciu rozwoju zrównoważonego. Podczas gdy przepływ pasażerów i towarów stale rośnie, polityka UE wymaga efektywnych i pilnych rozwiązań prowadzących do zwiększenia ekologiczności ( uzielenienia ) transportu. Projekt BIOMASTER, współfinansowany w ramach programu Inteligentna Energia dla Europy, bazuje na założeniu, że wykorzystanie paliw mniej zanieczyszczających środowisko,to opcja realna, a jednocześnie badane są możliwość wprowadzenia biometanu do transportu. Projekt BIOMA- STER, którego pełna nazwa oznacza BIOMetan jako Alternatywne Źródło dla Transportu i Renesansu Energii [ang.: BIOMethane as an Alternative Source for Transport and Energy Renaissance ], ma na celu zastosowanie dużego i wciąż niewykorzystanego potencjału produkcji biometanu z odpadów oraz jego wdrożenie jako paliwa w transporcie. Czy biometan jest cenną opcją transportową? Projekt opiera się na idei zastosowania biometanu, jako interesującej i realnej opcji dla paliw konwencjonalnych w celu zrównoważenia transportu. Jednakże, wprowadzenie biometanu na naszych rynkach stanowi nie lada wyzwanie. Niedostatek inwestycji, konieczność przezwyciężenia istniejących barier technologicznych i administracyjnych oraz potrzeby wspierania lokalnych podmiotów, użytkowników pojazdów NGV, to kluczowe czynniki, które należy uwzględnić. Wykorzystując podejście zintegrowane, projekt BIOMASTER próbuje wypełniać luki w wiedzy i przerwy operacyjne w łańcuchu biometanu, angażować interesariuszy dla wspierania lokalnych sojuszy, wspierając ich dialog oraz tworząc atmosferę wzajemnego zrozumienia, dla celu ostatecznego czyli rozpowszechnienia biometanu. Niniejsza broszura prowadzi Państwa przez opis zakresu prac projektu BIOMASTER, zastosowanej metody oraz optymalnych doświadczeń siedemnastu partnerów projektu, pochodzących z czterech regionów europejskich Włoch, Polski, Szwecji oraz Wielkiej Brytanii. Szczególną wagę przykłada się do sytuacji partnerów przed i po uczestnictwie w projekcie BIOMASTER, oznaczając uzyskane wyniki i zdobyte doświadczenia. Odbywa się to w świetle przekazywania zaleceń dla dalszego wykorzystania biometanu i tym samym zrównoważonego rozwoju transportu Miłej lektury, Stefano PROIETTI Koordynator BIOMASTER Instytut Badań na rzecz Integracji Systemów, ISIS Rzym, WŁOCHY 6

7 PRZEDMOWA Drogi Czytelniku, Sektor transportu przyczynia się w dużej mierze do zmian klimatycznych oraz uzależnienia od paliw kopalnych w UE. Jego udziałem jest około 30 % emisji CO 2, a jeśli trend wzrostu będzie się utrzymywał oczekuje się, że do 2050 r. będzie to 50 %. Jest to jedyny sektor gospodarczy, z którego emisje rosną stale w ostatnich dekadach. W celu zwalczenia tej tendencji, UE ustanowiła konkretny cel dla sektora transportu w Dyrektywie dotyczącej energii odnawialnych (2009/28/EC). Jej celem jest osiągnięcie 10 % wykorzystania odnawialnych źródeł energii w sektorze transportu przed 2020 r. Zrównoważone ekologicznie biopaliwa są już dostępne na rynku i mogą odegrać ważną rolę różnicując dostępny na rynku koszyk paliwowy. Według Załącznika V dyrektywy, wykorzystanie biometanu w transporcie może zredukować emisję gazów cieplarnianych (GHG) z pojazdów wyposażonych w silniki na sprężony gaz ziemny (CNG) do %, jeśli będzie produkowany na bazie organicznych odpadów komunalnych lub gnojowicy. Jednakże produkcja i zużycie biometanu napotyka na szereg barier, niezwiązanych z technologią, które hamują jego rozpowszechnienie na dużą skalę. Projekty IEE miały za zadanie osiągnąć rzeczywiste zmiany w postaci redukcji emisji GHG, produkcji energii odnawialnej oraz skumulowanych inwestycji w zrównoważoną energię w ramach trwania projektu i później. Od 2014 r. projekty tego rodzaju będą finansowane przez nowy program Horyzont Opierając się na tych zasadach, projekt IEE BIOMASTER prowadzony przez konsorcjum zrzeszające podmioty reprezentujące cały łańcuch biometanu (waste-to-wheel) wspierał wykorzystanie biometanu jako paliwa dla transportu w czterech regionach europejskich. Niniejsza broszura ma na celu przedstawienie podsumowania działań zrealizowanych oraz wpływów osiągniętych przez projekt BIOMASTER. Emilio FONT DE MORA Urzędnik ds. projektu BIOMASTER Komisja Europejska, Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME) Program Inteligentna Energia dla Europy (IEE) ustanowiony przez Komisję Europejską i trwający od 2003 r. do 2013 r., miał na celu wspieranie inicjatyw zajmujących się barierami niezwiązanymi z technologią, działaniami skupionymi na tworzeniu sprzyjających warunków rynkowych, przygotowywaniu podstaw dla inwestycji, informowaniu interesariuszy oraz sprzyjaniu zaangażowaniu, kształtowaniu rozwoju i realizacji polityki oraz budowaniu zdolności i umiejętności. 7

8 1. PODSTAWY PROJEKT BIOMASTER ZAMIE- RZA UDOWODNIĆ, ŻE BIOME- TAN JEST REALNĄ OPCJĄ DLA TRANSPORTU. W okresie projekt BIOMA- STER łączył siedemnastu partnerów z Austrii, Włoch, Polski, Szwecji i Wielkiej Brytanii z ambicją eksploatowania potencjału produkcji biometanu i wykorzystania go w transporcie, gromadząc kluczowych uczestników łańcucha biometanu we wspólną inicjatywę, stymulując inwestycje i usuwając bariery poza-technologiczne. BIOMASTER JEST WAŻNY, PONIEWAŻ MA NA CELU PO- MOC UNII EUROPEJSKIEJ W REDUKOWANIU ZALEŻNOŚCI OD ROPY I EMISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH POPRZEZ ZWIĘKSZONE WYKORZYSTA- NIE BIOMETANU W SEKTORZE TRANSPORTU W KILKU RE- GIONACH EUROPEJSKICH. Biometan jest gazem produkowanym w procesie fermentacji przy udziale mikroorganizmów, w środowisku wolnym od tlenu. Oferując unikalne połączenie niskowęglowego, niskoemisyjnego transportu o niskim poziomie hałasu, korzyści z paliwa biometanowego dalece przewyższają zalety innych biopaliw: zademonstrowano zarówno techniczną wykonalność wprowadzenia biometanu jako paliwa dla transportu miejskiego, jak i możliwość produkcji biometanu z odpadów i innych pozostałości, czyniąc lokalne społeczności bardziej odpornymi na wahania cen paliw kopalnych. Dysza tankowania biogazu, Skania 8

9 Promocja gospodarki opartej na biometanie na poziomie europejskim, poprzez projekt BIOMASTER, posiada znaczącą korzyść za względu na fakt, że rozszerza potencjał rynku poza granice krajowe i może być bardziej efektywna w osiąganiu masy krytycznej niż rozproszone projekty krajowe lub regionalne. Rezultaty projektu BIOMASTER mogą być wykorzystane do pracy z organami decyzyjnymi i inwestorami zarówno na poziomie krajowym jak i europejskim, w celu przezwyciężania istniejących barier. CELEM PROJEKTU BIOMASTER JEST STAWIE- NIE CZOŁA PUNKTOM KRYTYCZNYM Z ZA- KRESU WIEDZY I DZIAŁAŃ, KTÓRE OBECNIE BLOKUJĄ ROZWÓJ I REALIZACJĘ GOSPODARKI OPARTEJ NA BIOMETANIE DLA TRANSPORTU. W celu osiągnięcia tego ambitnego celu projekt ustanowił i skonsolidował szereg partnerstw pomiędzy odpowiednimi interesariuszami, by wspierać ich dialog i wzajemne zrozumienie. Powołać 4 sieci regionalne, po jednej w każdym regionie docelowym. Utworzyć 16 dodatkowych sieci regionalnych, po 4 w każdym kraju partnerskim. Zainicjować 5 dodatkowych sieci, w 5 krajach innych niż kraje partnerskie. BIOMASTER DOCIERA DO RÓŻNYCH INTERESARIUSZY. Cztery europejskie regiony partnerski, Małopolska, Norfolk, Skania i Trydent są głównymi regionami realizacji projektu BIOMASTER. Projekt ma ponadto wpływać na zainteresowanie tematem w innych krajach europejskich. Sieć projektu BIOMASTER obejmuje interesariuszy z sektorów administracji, akademickiego i przemysłowego z tych regionów, dla osiągnięcia synergii i kompleksowego rozwiązywania kwestii technologicznych i prawnych i administracyjnych. Podczas trwania projektu, BIOMASTER zamierzono: Przygotować 4 oceny bazy surowcowej, plany działania dla produkcji i oczyszczania oraz uzdatniania biogazu, strategie dla zarządzania produktami resztkowymi, a także dla zastosowania biometanu jako paliwa w pojazdach. Uzyskać postęp w kierunku realizacji założonych celów w zakresie 12 nowych biogazowni wytwarzających biometan w regionach partnerskich; 4 punktów wtłaczania biometanu do sieci gazowej; 630 pojazdów wykorzystujących biometan; 54 nowych stacji tankowania biometanu. 9

10 2. PRZEMYŚLENIA NA TEMAT PROJEKTU BIOMASTER BIOMASTER BUDUJE RELACJE ORAZ ANGAŻUJE OSOBY KTÓRE MOGĄ DOKONAĆ ZNACZĄCEGO PRZEŁOMU W ZAKRESIE WY- KORZYSTANIA BIOMETANU W TRANSPORCIE. OBEJMUJE TO TWORZENIE WARUNKÓW ORAZ KONKRETNYCH MOŻLIWOŚCI DLA POWSZECHNEJ KOMUNIKACJI, UCZESTNICTWA W DEBA- CIE I WSPÓŁPRACY. Projekt BIOMASTER, dzięki spotkaniom zorganizowanym przez partnerów projektu w Trydencie, przyczynił się do skutecznego podniesienia poziomu wiedzy nt. biogazu i biometanu. Pogłębienie aspektów technicznych (technologia, legislacja, systemy i strategie operacyjne przyjęte w różnych krajach, włoskie zarządzenie o biometanie) okazało się użyteczne dla ConSolida, konsorcjum spółdzielni socjalnych zaangażowanych w poszukiwanie zatrudnienia dla ludzi będących w trudnej sytuacji osobistej lub socjalnej. Szczególnie z uwagi na to, że te sektory produkcyjne mogą stać się również obszarem rozwoju projektów użytecznych socjalnie, w tym dla zatrudnienia ludzi będących w niekorzystnej sytuacji. Silva FLORIANI, ConSolida Trento, Włochy Możliwość przyłączenia się do działań takiego projektu europejskiego jak BIOMA- STER była znacząca z dwóch głównych powodów: pierwszym była możliwość porównania różnych podejść przyjętych przez partnerów w rozwiązywaniu problemów związanych z wykorzystaniem biomasy, produkcją biogazu oraz w kolejnym etapie biopaliwa gotowego do użycia w pojazdach. Drugim ważnym powodem była inicjacja lokalnej dyskusji na temat zasad oceny realnych możliwości stworzenia przykładu łańcucha biogaz-biometan w Trydencie. Giuliano LANZARINI, Urzędnik ds. technicznych administracji publicznej Trento, Włochy Biometan ma szansę stać się ważnym biopaliwem w europejskim koszyku paliwowym, ale wymaga sprzyjającej polityki i praktycznych przykładów, które można powielać. Uważam projekt BIOMASTER za ważny wkład, zwiększający akceptację biometanu. Szczególnie działania edukacyjne i promocyjne projektu w całym łańcuchu wartości, od producenta do użytkownika końcowego, wydają się odgrywać główną rolę w krajach takich jak Polska, gdzie zastosowanie odpadów jako źródła energii wciąż ma niewykorzystany potencjał. Barbara SMERKOWSKA, Przemysłowy Instytut Motoryzacji Warszawa, Polska 10

11 Projekt BIOMASTER jest znakomitym pomysłem wzbudzającym zainteresowanie produkcją biometanu wśród krajowych producentów rolnych oraz firm gromadzących odpady. Uważam, że jakość podjętych działań jest bardzo dobra, ale należy bardziej skupić się na realizacji jednej, ale za to kompletnej inwestycji w zakresie produkcji biogazu i tankowania pojazdów, a później na próbach zainteresowania wielu uczestników rynku. Jest to wyzwanie nie tylko dla projektu BIOMASTER, ale także dla innych projektów wspieranych przez fundusze unijne w Polsce. Karol WIECZOREK, Portal cng.auto.pl Warszawa, Polska Tworzenie sieci współpracy jest niezmiernie ważne w przypadku budowy nowego rynku tak, aby wspólne doświadczenia były wykorzystane do optymalizacji procesu. Projekt BIOMASTER pozwolił na stworzenie sieci interesariuszy otwierając możliwość wymiany wiedzy i omówienia rozwoju z interesariuszami z każdej dziedziny. Wyzwanie rozwijania nowych lokalnych stacji tankowania było cenne dla mnie, jako lidera projektu dla gmin rozwijających strategie dla biogazu, podobnie jak obecnie przeze mnie realizowane: wprowadzeniu zbiórki odpadów. Gabriella ELIASSON, Kierownik ds. recyklingu, Gmina Trelleborg Trelleborg, Szwecja Poprzez projekt BIOMASTER mieliśmy możliwość stworzenia sieci dotyczącej na przykład alternatywnych sposobów otwierania stacji tankowania. Wraz ze wzrostem liczby pojazdów zasilanych gazem w Skanii, rośnie zapotrzebowanie na gęstszą sieć stacji tankowania. Takie rozwiązania musiały zostać znalezione dla nowych miejsc, ponieważ my, jako duże przedsiębiorstwo energetyczne, nie zawsze mamy środki na inwestycje lokalne. Kwestia ta otrzymała platformę do dyskusji poprzez projekt BIOMASTER i dzięki wnioskom z niej wyciągniętych możemy teraz ruszać do przodu. Roland NILSSON, E.ON Malmö, Szwecja Biometan w Wielkiej Brytanii ma potencjał i projekt taki jak BIOMASTER może naprawdę pomóc wspólnie włączyć koniecznych interesariuszy, aby pokonać niektóre bariery wpływające na rozwój sektora. Raporty powstałe w wyniku projektu były na wysokim poziomie, dzięki czemu uczestnicy sektora zdobyli dobre podstawy wiedzy. Pozwoliło to na nieformalną debatę podczas spotkań sieciowych, które były inkluzyjne i produktywne. Angela BAGSHAW, CNG Services Ltd Birmingham, Wielka Brytania Przyjemnie było uczestniczyć w projekcie BIOMASTER w ciągu ostatnich trzech lat. Duży nacisk na rozpowszechnianie wyników wyróżnia ten projekt od innych mniej udanych wcześniejszych inicjatyw. Biometan dla transportu w Wielkiej Brytanii ma jeszcze długą drogę do przebycia, ale rezultaty projektu BIOMASTER niewątpliwie przyczyniły się do postępu w rozwoju środowiska. Justin GALLIFORD, Norfolk Environmental Waste Services Norwich, Wielka Brytania 11

12 3. METODA PROJEKT BIOMASTER ODNOSI SIĘ DO POSZCZEGÓLNYCH SEGMENTÓW CAŁEGO ŁAŃCUCHA BIOMETANU I CYKLU ŻYCIA. Produkcja biogazu ze ścieków, osadów ściekowych, bioodpadów komunalnych, pozostałości z sektora rolniczo-żywnościowego; Oczyszczanie i uzdatnianie biogazu do biometanu jako paliwa wysokiej jakości podobnego do gazu ziemnego; Uwarunkowania dystrybucji biometanu poprzez wtłaczanie do sieci gazu ziemnego lub transport w formie skompresowanej lub płynnej do stacji tankowania; Zastosowanie w transporcie dla zwiększenia liczby pojazdów zasilanych biometanem w różnego rodzaju flotach (autobusy, ciężarówki do zbiórki odpadów, samochody dostawcze, prywatne pojazdy, ciągniki rolnicze, itp.). PARTNERSTWO >WASTE-TO-WHEEL< I ZAAN- GAŻOWANIE INTERESARIUSZY JEST KLUCZEM DO SUKCESU PROJEKTU BIOMASTER. To podejście zostało wzmocnione dzięki założeniu sieci regionalnych i angażowanie dodatkowych lokalnych i krajowych interesariuszy (poza oficjalnymi partnerami), aby utrwalać wiedzę oraz przygotować konkretne działania wzmacniające rynek biometanu. W tym sensie projekt BIOMASTER dąży do zbudowania, powiększenia i wzmocnienia sieci uczestników (surowce, produkcja, dystrybucja, wykorzystanie, polityka, technologia / badania), którzy są istotni dla długoterminowej ekspansji wspólnego rynku zarówno na terenie każdego kraju jak i szerzej na terenie UE. Efekt mnożnikowy został wywołany dla stworzenia podobnych sieci w innych obszarach regionalnych krajów projektu, z przekazaniem informacji i organizacją wydarzeń. Efekt replikacyjny w krajach innych niż partnerskie był uzyskiwany także poprzez organizację warsztatów jako kroku inicjującego oraz widocznego kamienia milowego dla ich rozwoju. Główna cecha kwalifikacyjna projektu leży w zaangażowaniu w partnerstwie waste-to-wheel w ramach poszczególnych segmentów łańcucha biometanu, podmiotów zajmujących się produkcją, dystrybucją oraz końcowym użytkowaniem, w 4 regionach biorących udział w projekcie, Małopolsce (Polska), Hrabstwie Norfolk (Wielka Brytania), Skanii (Szwecja) oraz prowincji Trydent (Włochy). 12

13 ODPADY ORGANICZNE ZASTOSOWANIE JAKO PALIWO W POJAZDACH ZBIÓRKA ODPADÓW DYSTRYBUCJA biometan dla transportu OCZYSZCZANIE I WZBOGACANIE PRODUKCJA 13

14 EWALUACJA OFERUJE MOŻLIWOŚĆ OKREŚLE- NIA, CZY INICJATYWA BYŁA OPŁACALNA W KONTEKŚCIE UZYSKANIA OCZEKIWANYCH REZULTATÓW. JEDNAKŻE, DOBRA OCENA MOŻE RÓWNIEŻ ODPOWIEDZIEĆ NA INNE WAŻNE PYTANIA. Kompleksowe podejście do ewaluacji podczas projektu tego rodzaju jest ważne z dwóch głównych powodów (poza wymogiem podstawowym, aby móc wykazać, że środki zostały dobrze wykorzystane). Po pierwsze, oceniając działania w czasie trwania projektu, partnerzy BIOMASTER mogą lepiej zrozumieć, co wpływało na kluczowe różnice w efektach osiąganych podczas działań. Po drugie, wierzymy, że praca wykonana podczas realizacji projektu BIOMASTER była cenna, oraz że pozostałe strony będą chciały wykonać podobne projekty w Europie w przyszłości. Chcemy przekazać tym podmiotom całą wiedzę, jaką posiadamy. Do ewaluacji rezultatów projektu BIOMASTER brano pod uwagę trzy odrębne aspekty oceny: Wpływy osiągnięte przez projekt to konkretne wyniki, które pokazują, w jaki sposób projekt sprawdzał się w warunkach bezwzględnych, oraz potencjał mając na uwadze szersze okoliczności, w których projekt został zrealizowany, dla podobnej pracy, aby przynosiła owoce. Proces wykorzystany podczas projektu to, w jaki sposób partnerzy podeszli do pracy, oddziaływał na osiągnięte wyniki. Wierzymy, że jest to bardzo przydatne w przypadku projektów, które zechcą skorzystać z wiedzy zdobytej w ramach projektu BIOMASTER. Kontekst polityczny pracy co jest poza bezpośrednim wpływem projektu, ale jest istotne w zrozumieniu potencjału dla podobnego projektu realizowanego w innych okolicznościach IDENTYFIKACJA WŁAŚCIWYCH ODBIORCÓW DOCELOWYCH ORAZ PRZEKAZANIE WŁAŚCI- WEJ INFORMACJI WE WŁAŚCIWYM CZASIE JEST MOTTEM PROMOCJI. Brak informacji i świadomości stanowi często barierę, która powstrzymuje wykorzystanie biometanu jako paliwa w transporcie. Istotne jest, aby informować odbiorców docelowych o możliwościach i korzyściach zastosowania tego paliwa tak, aby zmotywować ich do zmiany swoich uprzedzeń i zachowań oraz aby przedstawić im przykłady najlepszych praktyk i wartości dodanej zarówno dla środowiska jak i gospodarki. Promocja gospodarki opartej na biometanie na poziomie europejskim poprzez projekt BIOMASTER, ma godną uwagi korzyść ze względu na fakt, że rozszerza potencjał rynku poza granice krajowe i może być dużo bardziej efektywna w osiągnięciu masy krytycznej w przeciwieństwie do wyników uzyskanych w projektach krajowych lub regionalnych o znacznym rozproszeniu. Poprzez podjęcie działań pomocowych na ponad 100 warsztatach, konferencjach oraz innych wydarzeniach na poziomie lokalnym i europejskim, projekt BIOMASTER angażował ludzi i procesy w kierunku osiągnięcia znaczącego przełomu w zakresie wykorzystania biometanu w transporcie. Innowacyjne i przyszłościowe pomysły i podejścia to cechy, które docelowi odbiorcy utożsamiają z projektem BIOMASTER. 14

15 4. REGIONY I ICH DZIAŁANIA CZTERY UCZESTNICZĄCE W PROJEKCIE BIOMASTER REGIONY: MAŁOPOLSKA (POLSKA), HRABSTWO NORFOLK (WIELKA BRYTANIA), SKANIA (SZWECJA) I PROWINCJA TRYDENT (WŁOCHY) WYKAZAŁY, ŻE POTENCJAŁ PRODUKCJI I WYKORZYSTANIE BIOMETANU W TRANSPORCIE MOŻE PRZEZWYCIĘŻYĆ OBECNE BARIERY POPRZEZ ŁĄCZENIE KLUCZOWYCH KOMPONENTÓW ŁAŃCUCHA BIOMETANU WE WSPÓLNĄ INICJATYWĘ, STYMULOWANIE INWESTYCJI, USUWANIE POZATECHNOLOGICZNYCH BARIER ORAZ PRZYGOTOWANIE PLANÓW DZIAŁANIA DLA WYKORZYSTANIA BIOMETANU. 15

16 Małopolska Norfolk Skåne Trentino 16

17 Partnerzy BIOMASTER Inne państwa członkowskie UE Miejsca objęte projektem BIOMASTER 17

18 Małopolska, POLSKA Morskie Oko w Tatrach, Małopolska, POLSKA 18

19 ODPADY ORGANICZNE ZBIÓRKA ODPADÓW PRODUKCJA WZBOGACANIE DYSTRYBUCJA STOSOWANIE Małopolska jest regionem znajdującym się w południowej Polsce, o powierzchni km² i z 3,2 mln mieszkańców. Działalność gospodarcza w regionie obejmuje: technologię, bankowość, przemysł chemiczny i metalurgiczny, branże górnictwa węglowego i rud, przetwórstwa żywności oraz spirytusową i tytoniową. Najbardziej uprzemysłowionym miastem jest Kraków, który jest także stolicą Małopolski. SYTUACJA POCZĄTKOWA PRZED PROJEKTEM BIOMA- STER W MAŁOPOLSCE Rynek biogazu w Polsce i w Małopolsce jest względnie nowy i rozwinął się dość szybko w ciągu ostatnich latach. Do tej pory głównym źródłem biogazu w Małopolsce są: składowiska odpadów i oczyszczalnie ścieków. Praktycznie cały biogaz powstający na składowiskach odpadów oraz w oczyszczalniach ścieków wykorzystywano do produkcji energii elektrycznej i ciepła lub spalano w pochodniach. W Małopolsce, mimo wytwarzania każdego roku wielu ton odpadów rolnych, nie była zlokalizowana żadna biogazownia rolnicza Ponadto bioodpady z frakcji odpadów komunalnych nie były wykorzystywane do produkcji biogazu, co jest związane z niedoskonałym systemem zbiórki odpadów, przepisami prawa polskiego i sposobem ich egzekwowania. Niski poziom efektywnego zagospodarowania biogazu wynikał także z niskiego poziomu świadomości społecznej dotyczącej wykorzystania biogazu jako paliwa, możliwości oczyszczenia biogazu do biometanu oraz możliwości wtłoczenia do sieci i wykorzystania jako paliwa dla transportu. W Polsce, przed rozpoczęciem realizacji projektu BIOMASTER nie istniała produkcja biometanu i ten stan nadal się utrzymuje. W Małopolsce znajdowały się tylko trzy stacje tankowania gazu (dwie w Krakowie), mimo że jest tu dostępna rozbudowana sieć gazowa. DLACZEGO MAŁOPOLSKA UCZESTNICZYŁA W PROJEKCIE BIOMASTER Akademia Górniczo-Hutnicza jest jedną z największych polskich uczelni technicznych. Zwiększająca się świadomość presji człowieka na środowisko, ograniczone i zmniejszające się ilości zasobów oraz obawa o stan środowiska spowodowały zwiększenie zainteresowania społeczności naukowej rozwiązaniami i technologiami, które mają na celu poprawę jakości środowiska. Uczel- 19

20 Małopols Śmieciarka w Warszawie nia posiada ekspertów w dziedzinach gospodarki odpadami komunalnymi, tworzenia i eksploatacji składowisk odpadów, wykorzystania odnawialnych źródeł energii, stosowania paliw alternatywnych i innych czystych technologii. Dlatego doświadczenie naukowe AGH obejmuje takie zagadnienia jak odzyskiwanie i utylizacja odpadów z kopalń węgla, jak również stosowanie czystych technologii energetycznych, w tym paliw alternatywnych. Uczestnictwo w projekcie BIOMASTER było szansą dla przeanalizowania i oceny możliwości wykorzystania biometanu na rynku krajowym. Oprócz pracy naukowej, drugim ważnym aspektem działań AGH jako uczelni jest edukacja i posiadanie znaczącego wpływu na świadomość ekologiczną społeczeństwa poprzez organizację konferencji, spotkań, naukowych ekspertyz, raportów, artykułów i edukacji młodych ludzi. AGH może kształtować i poszerzać świadomość społeczną z zakresu tematyki projektu, co powinno znacząco przyczynić się do wzrostu zainteresowania i poziomu realizacji technologii wykorzystujących biogaz jako paliwo. JAKIE DZIAŁANIA PODJĘTO W MAŁOPOLSCE W RAMACH BIOMASTER W czasie realizacji BIOMASTER zainicjowano powstanie sieci interesariuszy, co odegrało istotną rolę w realizacji zadań projektu. AGH organizowała spotkania regionalne, podczas których podejmowano rozmowy z lokalnymi władzami, prywatnymi i publicznymi firmami, organizacjami pozarządowymi oraz innymi organizacjami, zwłaszcza organizacjami związanymi z rynkiem NGV dla dokładniejszego poznania barier rynku biogazu w Polsce. Opracowano szereg specjalistycznych analiz i strategii w zakresie produkcji, oczyszczania i wzbogacania biogazu, wtłaczania biometanu do sieci oraz wykorzystania biometanu jako paliwa dla transportu. Zespół projektowy BIOMASTER wziął udział w wielu konferencjach, warsztatach i seminariach, zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym jak i międzynarodowym oraz aktywnie uczestniczył w konsultacjach publicznych związanych z tematyką odnawialnych źródeł energii i krajowego rynku CNG. Opublikowano kilkanaście artykułów i raportów w 20

21 ka czasopismach i innych wydawnictwach związanych tematycznie z tematem projektu. Z uwagi na fakt, że misją AGH jest edukacja, zagadnienia projektu zostały wprowadzone do tematyki zajęć i prac dyplomowych. Realizacja projektu BIOMASTER była dzielona z krajowymi partnerami projektu: MPO w Krakowie i PGNiG Energia w Warszawie. AGH oraz MPO skupiły się głównie na produkcji biometanu i wykorzystaniu biometanu dla transportu. PGNiG Energia zajmowała się kwestiami wtłaczania do sieci gazowej oraz analizą wykonalności ewentualnego wtłaczania biometanu w Małopolsce. CO MAŁOPOLSKA PLANUJE ROBIĆ PO PROJEKCIE BIOMASTER Najważniejszym zadaniem jest dalsza współpraca z naszymi lokalnymi partnerami, członkami sieci, firmami działającymi w sektorze CNG i biometanu, firmami pośrednio związanymi z tym tematem, organizacjami pozarządowymi, jak również z władzami i politykami. Głównym priorytetem jest potrzeba uczestniczenia w krajowym rynku biogazu. Ponadto AGH będzie rozpowszechniała wyniki analiz opracowane przez zespół krajowych specjalistów z zakresu rynku biogazu, paliw i transportu. AGH pozostanie także aktywna w zakresie uczestnictwa w tworzeniu praw i wyrażania/propagowania opinii nt. projektów oraz promowania przykładów dobrych praktyk dotyczących wykorzystania biometanu w innych krajach europejskich. Jako jednostka badawcza kontynuować będzie działania związane z przedmiotem projektu BIOMASTER w innych projektach oraz wykorzystywać zdobytą wiedzę i doświadczenie w badaniach naukowych oraz edukacji. 21

22 Hrabstwo Norfolk, WIELKA BRYTANIA Hrabstwo Norfolk 22

23 ODPADY ORGANICZNE ZBIÓRKA ODPADÓW PRODUKCJA WZBOGACANIE DYSTRYBUCJA STOSOWANIE Norfolk jest nisko położonym hrabstwem na wschodzie Anglii. Norwich jest ośrodkiem administracyjnym hrabstwa. Norfolk jest piątym co do wielkości hrabstwem ceremonialnym w Anglii o powierzchni km² i z mieszkańcami. Ponad 20 % zatrudnienia w hrabstwie znajduje się w rolnictwie i przemyśle spożywczym. SYTUACJA POCZĄTKOWA PRZED BIOMASTER W HRABSTWIE NORFOLK Norfolk jest hrabstwem we wschodniej Anglii z populacją około 900,000 ludzi. Podobnie jak reszta Wielkiej Brytanii posiada rozległą sieć gazową a także ma wyższe od przeciętnego wykorzystanie samochodów osobowych z powodu swojego wiejskiego charakteru. Jednakże, przed projektem BIOMASTER biometan nie był czymś, czego istnienia większość ludzi, a co dopiero twórców polityki, była świadoma. Większość samochodów w Wielkiej Brytanii wykorzystuje benzynę lub olej napędowy przy wyjątkowo niskim wykorzystaniu gazu w pojazdach. Nie było stacji tankowania gazu w Norfolk i wypracowanie, jak się tym zająć było kluczowym celem dla nas jako części projektu. Wielka Brytania nie miała obiektów produkujących biometan przed projektem, więc chociaż możliwości wykorzystania gazu mogły zostać zbadane, to dotyczyć to moglo gazu ziemnegoa nie biometanu. W Hrabstwie było wiele instalacji bazujących na fermentacji beztlenowej takich substratów jak rośliny energetyczne i gnojowica (ale nie odpady spożywcze), a wytwarzany biogaz wykorzystywany był w silnikach cieplnych do generowania energii elektrycznej z Produkt pofermentacyjny był wykorzystany na farmach w hrabstwie, ale korzyści z niego były niepewne z uwagi na sceptyczne podejście farmerów. DLACZEGO HRABSTWO NORFOLK UCZESTNICZYŁO W PROJEKCIE BIOMASTER Jako samorząd jesteśmy zainteresowani zarówno transportem jak i odpadami, i ten projekt idealnie wpasował się w nasz przyszły program pracy. Pozwolił nam przyjrzeć się sposobom uekologicznienia naszej własnej dużej floty pojazdów jak również zbadać zrównoważone sposoby usuwaniaia odpadów organicznych. Norfolk jest hrabstwem o dużej liczbie pojazdów, wiedzieliśmy więc, że wyniki będą miały bezpośredni wpływ na populację. Ponadto, rozległa sieć gazowa w Norfolk stwarzała możliwość wtłaczenia biometanu do sieci. Chcieliśmy czerpać korzyści z możliwości dzielenia się najlepszymi praktykami z Europy i uczyć się od kolegów z różnych regionów, którzy byli na różnych etapach rozwoju biometanu. Okazało się to wyjątkowo cenne w całym pro- 23

24 Hrabstwo jekcie przy okazji wizyt w każdym kraju uczących nas czegoś nowego, co z kolei mogliśmy zastosować później w Norfolk. Nie tylko mogliśmy uczyć się od naszych partnerów w Europie, ale także mieliśmy możliwość zbudować lokalną sieć interesariuszy w Norfolk przyciągając ekspertów z całego łańcucha dostaw biometanu. To pozwoliło nam na korzystanie z ich wiedzy w razie potrzeby, jak również z szansy do dyskutowania z nimi o naszych rezultatatach. Dało nam to pewność, że to, co produkujemy, jest właściwe i użyteczne dla rynku. JAKIE DZIAŁANIA PODJĘTO W HRABSTWIE NORFOLK W RA- MACH PROJEKTU BIOMASTER Rada hrabstwa Norfolk ze swoimi partnerami Norse i National Grid Gas pracowała, aby zająć się różnymi aspektami łańcucha biometanu w regionie. Rada hrabstwa Norfolk skupiła się na produkcji biometanu wykorzystując swoją wiedzę specjalistyczną z zakresu gospodarki odpadami, aby lepiej zrozumieć rynek surowców oraz jaka praca jest niezbędna, aby zapewnić najefektywnieszy sposób wykorzystania surowców. Nation Grid Gas zajmował się kwestiami wtłaczania do sieci gazowej i rozpoczął szczegółowe badania wykonalności ewentualnego miejsca wtłaczania w Norfolk. National Grid Gas obsługuje sieć gazu ziemnego w Norfolk a zatem jest w doskonałej pozycji, aby być źródłem informacji ws. wtłaczania biometanu do sieci gazowej podczas debaty. Norse podjął inicjatywę w pracach związanych z transportem, w których wykorzystano ich rozległą wiedzę nt. zarządzania dużymi, wielopojazdowymi flotami. Możliwości wykorzystania biometanu w transporcie są duże, jednakże ze względu na brak rozwiniętego rynku, istnieje wiele barier, którymi należy się zająć. Dzięki pracy wykonanej przez Norse jako część BIOMASTER zidentyfikowano te bariery i przygotowano zalecenia, jak można się nimi zająć. Wszyscy trzej partnerzy pracowali razem w trakcie realizacji projektu, aby umożliwić uzyskanie pozytywnego wyniku. Praca ta obejmowała kwestie takie jak rozwijanie lokalnej sieci, która była w stanie korzystać z wiedzy fachowej z zakresu surowców, wtłaczania do sieci gazowej i transportu. Bez takiej współpracy nie udałoby się zakończyć projektu w wymagany holistyczny sposób. Wszyscy trzej partnerzy zaangażowali się także aktywnie z partnerami z 24

25 Norfolk Europy w naukę z ich doświadczeń, ale również w rozpowszechnianie zdobytego przez lata doświadczenia w Wielkiej Brytanii, tak aby nasi partnerzy mogli uczyć się z najlepszych praktyk w Wielkiej Brytanii. Wszyscy pracowaliśmy, aby rozpowszechnić niektóre z kluczowych ustaleń projektu interesariuszom w Wielkiej Brytanii podczas prezentacji na różnych warsztatach, konferencjach i grupach roboczych. To pozwoliło projektowi BIOMASTER wpływać na politykę na wysokim poziomie, aby zapewnić przygotowanie prawidłowych ram regulacyjnych. CO HRABSTWO NORFOLK PLANUJE ROBIĆ PO PROJEK- CIE BIOMASTER BIOMASTER zapewnił doskonałą podstawę, którą mamy nadzieję wykorzystać w znacznym stopniu w nadchodzących latach. Projekt zwiększył znacząco wiedzę personelu wewnątrz organizacji, który może teraz posunąć pracę naprzód. Projekt podkreślił także wiele różnych pytań i kwestii, które wymagają dalszej pracy w celu rozwiązania, aby pomóc wykorzystać okazje związane z biometanem w Norfolk. Jest wiele możliwości, które powstały dzięki podjętej pracy. Zasugerowano innowacyjne pomysły dotyczące poprawy dostaw surowców, niektóre z nich są bardzo obiecujące. Mamy nadzieję, że wykorzystamy lokalną sieć BIOMASTER w Norfolk, kiedy będzie odpowiednia chwila, aby rozwijać te pomysły przy pomocy wymaganej specjalistycznej wiedzy. Dodatkowo, zostaniemy ocenieni pod względem możliwości wykorzystania podjętej pracy w celu inwestowania w określonych projektach, które mogą okazać się korzystne. Będziemy na bieżąco z krajową polityką rządu w sprawie zachęt finansowych, aby umożliwić nam podejmowanie świadomych decyzji, kiedy i w co inwestować. 25

26 Skania, SZWECJA Skania 26

27 ODPADY ORGANICZNE ZBIÓRKA ODPADÓW PRODUKCJA WZBOGACANIE DYSTRYBUCJA STOSOWANIE Skania jest najbardziej wysuniętą na południe prowincją Szwecji o powierzchni km² i z 1,2 mln mieszkańców. Malmö jest centrum administracyjnym Skanii. Jest tam 45 działających biogazowni, około 33 % biogazu uzdatnia/ wzbogaca się do biometanu. SYTUACJA POCZĄTKOWA PRZED PROJEKTEM BIOMASTER W SKANII Skania przoduje w Szwecji w zakresie rozwoju biogazu, od kilku lat stale rozbudowuje produkcję i wykorzystanie tego odnawialnego źródła energii. Proces ten rozpoczął się w oczyszczalniach ścieków, gdzie produkcja biogazu stała się sposobem utylizacji osadów ściekowych i zmniejszenia ich ilości. Produkcja biogazu była zatem wtórna, ale następnie rozszerzyła się na utylizację innych materiałów organicznych, takich jak odpady spożywcze, odpady przemysłowe i pozostałości rolnicze. Skania podjęła decyzję, aby stać się regionem wolnym od paliw kopalnych i w dużej mierze dzięki firmie z branży transportu publicznego Skånetrafikens, zdecydowała się osiągnąć ten cel poprzez skupienie się na wykorzystaniu biogazu. Popchnęła sektor naprzód i stworzyła podstawę do rozwoju na rynku. Biogaz był nie tylko uważany za sposób na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, ale także na obniżenie poziomu cząstek w obszarach miejskich. Biogas Syd został założony przez samych interesariuszy w 2006 i od tamtego momentu zbudował sieć dla wymiany doświadczeń, rozpoczynania projektów i rozpowszechniania informacji. Członkowie sieci to między innymi firmy energetyczne, przedsiębiorstwa oczyszczania ścieków, gminy, uczelnie wyższe, itp. Na etapie rozpoczęcia projektu BIO- MASTER zainteresowanie biogazem było duże, ale istniała potrzeba przyspieszenia tempa rozwoju i dalszego połączenia sił, aby osiągnąć regionalny cel produkcji energii: 3 TWh w DLACZEGO SKANIA UCZESTNICZYŁA W PROJEKCIE BIOMASTER Zainteresowanie biogazem w Szwecji wzrosło w ciągu ostatnich lat, zwiększając potrzebę innowacji i współpracy i przekazując sektorowi doświadczenie w wykorzystaniu i produkcji tego źródła energii. W wyniku decyzji o celu produkcji 3 TWh i uczynienia Skånetrafiken wolnym od paliw kopalnych, potrzeba planu działania wzrosła. Wraz z projektem BIOMASTER nadarzyła się szansa na skupienie tego przedsięwzięcia poprzez dalszy rozwój sieci interesariuszy w ramach tego rynku oraz otwarcia go dla większej liczby uczestników, stworzenie forum do dyskusji oraz umożliwienie zbadania palących kwestii dotyczących biometanu. 27

28 Skania Autobusy na biogaz, Skania Projekt stworzył także możliwość tworzenia grup wokół kluczowych obszarów takich jak produkcja, wykorzystanie, infrastruktura i badania. Wówczas dyskusje mogły stać się bardziej skoncentrowane i skuteczne, zwiększając szybkość rozwoju. Możliwość wymiany doświadczeń z innymi krajami jak również rozpowszechnianie wiedzy z naszego regionu były znaczącą siłą napędową. Te międzykulturowe spotkania są zawsze źródłem pomysłów i inspiracji do nowych sposobów rozwiązywania kwestii i problemów. Wiele kwestii dotyczących biometanu jest taka sama w różnych krajach, chociaż są one na różnym etapie ich rozwiązywania w poszczególnych obszarach. Projekt BIOMASTER otworzył możliwości zbadania kluczowych kwestii, takich jak strategia produkcji, gospodarka pozostałościami, stacje tankowania oraz dystrybucja we współpracy z innymi dająca szerszą podstawę wiedzy. JAKIE DZIAŁANIA PODJĘTO W SKANII W RAMACH PRO- JEKTU BIOMASTER Uczestnicy projektu w Skanii pracują razem ze wspólnie opracowanym planem działania (mapa drogową) dla biogazu, w którym przedstawiono wspólne cele i działania. Projekt BIOMASTER stał się ważną częścią tej pracy. Praca jest podzielona na cztery różne grupy działania, które spotykają się regularnie: produkcja, wykorzystanie, infrastruktura i rozwój biogazu. Strategia dla stacji tankowania została opracowana jako część projektu BIOMASTER. Liczba stacji tankowania zwiększyła się znacząco w ciągu ostatnich kilku lat, ale tylko w obszarach z dużą bazą klientów. Obszary pozostawione do ekspansji są trudniejsze z gospodarczego punktu widzenia i wymagają alternatywnych sposobów inwestowania. Zainteresowanie ze strony większych przedsiębiorstw energetycznych w tych obszarach jest nikłe ze względów podatkowych. Należy znaleźć zatem alternatywne metody i jeden z przykładów pochodzi z południowo-zachodniej Skanii, gdzie gminy zainwestowały w stacje tankowania poprzez tworzenie stowarzyszeń gospodarczych i pozostawiając połowę inwestycji firmom, obywatelom i organizacjom. Potrzeba tworzenia stacji tankowania mogła być wówczas spełniona w alternatywny sposób. Te rozwiązania zostały nakreślone i przeanalizowane w ramach projektu BIO- MASTER i mogą być teraz wykorzystane jako podstawa do dyskusji, gdy 28

29 bada się możliwości takich inwestycji. Inne rozwiązania dla dystrybucji gazu były również badane w ramach projektu BIOMASTER w podobny sposób, tym samym prowadząc te dyskusje we właściwym kierunku. Pozostały potencjał produkcji został nakreślony i strategia dla ekspansji produkcji biogazu została opracowana jako część projektu BIOMASTER. Tak powstał inspirujący dokument pokazujący, jak dużo potencjału należy jeszcze zbadać i jak dzieli się on w obrębie regionu. BIOMASTER stał się także sposobem dla Kraftringen, aby gromadzić wiedzę i wymieniać doświadczenia dotyczące budowania jednostek produkcyjnych. Będzie to wykorzystane w dalszym rozwoju i budowie biogazowni Dalby. CO SKANIA PLANUJE ROBIĆ PO PROJEKCIE BIOMASTER Sektor biogazu nadal rozwija się w Skanii, wzbudzając coraz większe zainteresowanie i stając się bardziej znaczącą częścią rozwiązania dla sektora energii wolnej od paliw kopalnych. Świadomość obywateli dotycząca tego, czym jest biogaz, jak jest produkowany oraz jak może być wykorzystywany także się zwiększa, obniżając próg dla nowych użytkowników i producentów. W mieście Malmö, największym w Skanii, zbiórka odpadów organicznych pochodzących z gospodarstw domowych jest wprowadzana z dzielnicy na dzielnicę, rozpowszechniając również informacje o produkcji z nich biogazu. Realizowana jest kampania informacyjna ukierunkowana na firmy i gminy w sprawie samochodów na gaz oraz środowiskowych i możliwych gospodarczych korzyści tych pojazdów. Produkcja w regionie także się zwiększa dzięki Kraftringen będącemu coraz bliżej ukończenia gazowni w Dalby, a także dzięki budowie największej biogazowni w Szwecji, która ma być sfinalizowana w 2014, w południowej Skanii i finansowemu wsparciu udzielonemu przez Szwedzką Agencję Energetyczną dla biogazowni wykorzystującej obornik w południowo-wschodniej Skanii. Skania będzie kontynuowała pracę w kierunku stania się regionem wolnym od paliw kopalnych oraz ekspansji sieci gazowej do wschodniej Skanii. Biogazowa napa drogowa jest żywym narzędziem i będzie nadal podstawą do dyskusji i tworzenia sieci w ramach sektora biogazu w Skanii na najbliższe lata. 29

30 Prowincja Trydent, WŁOCHY Prowincja Trydent 30

31 ODPADY ORGANICZNE ZBIÓRKA ODPADÓW PRODUKCJA WZBOGACANIE DYSTRYBUCJA STOSOWANIE Trydent, ze swoją stolicą Trento, jest autonomiczną prowincją Włoch o powierzchni km² i z mieszkańcami. Prowincja dzieli się na 217 gmin. Rolnictwo i turystyka stanowią kluczowe formy aktywności. POCZĄTKOWA SYTUACJA PRZED PROJEKTEM BIOMA- STER W PROWINCJI TRYDENT Trydent jest górzystym regionem w Alpach, gdzie lasy pokrywają ponad 60 % powierzchni. Biomasa drzewna, razem z energią wodną, reprezentują główne źródła energii odnawialnej, rzeczywiście wykorzystywane przez okręgowe ciepłownie. Gdy w 2011 roku rozpoczął się projekt BIOMASTER nie było w Trydencie żadnego zakładu obsługującego beztlenową fermentację odpadów spożywczych, dwie biogazownie rolnicze były w trakcie realizacji, a kolejne dwie działały przy oczyszczalniach ścieków. Nie był znany wówczas potencjał biomasy w zakresie odnawialnych źródeł energii w zakresie produkcji biogazu i ewentualnie biometanu. Trydent dopiero w ciągu ostatnich kilku lat przybliżył się do rozwoju fermentacji beztlenowej, podczas gdy w ciągu poprzednich dekad niektóre inicjatywy, głównie skupione na sektorze rolniczym, wzbudzały bardzo mało uwagi i wszystkie z nich zostały wstrzymane na etapie badań wykonalności. Ogólnie rzecz biorąc, fermentacja beztlenowa była widziana jako kolejny rodzaj technologii potencjalnie powodujący gorsze skutki w odniesieniu do obecnej sytuacji i nieprzydatny w rozwiązywaniu problemów. Fakt ten, wraz z brakiem regulacji dotyczących gospodarki gnojowicą, spowodował niedostateczną ocenę problemu nawet w dolinach, gdzie hodowla jest główną działalnością a duża koncentracja farm powoduje problemy ekologiczne. Wysokie zachęty finansowe obowiązujące od 2009 r. spowodowały wzrost zainteresowania fermentacją beztlenową zarówno na poziomie lokalnym, jak i krajowym. DLACZEGO PROWINCJA TRYDENT UCZESTNICZYŁA W PROJEKCIE BIOMASTER Pierwszy pomysł dotyczący wprowadzenia biometanu w Trydencie był związany z projektem Strefa wolna od ropy, opracowanym w Primiero przez lokalnego partnera. Ze względu na to, że potrzeby energetyczne w zakresie energii elektrycznej i cieplnej są odpowiednio pokrywane przez energię wodną i lokalne ciepłownie, sektor transportu był głównym ważnym użytkownikiem paliw kopalnych (ropy naftowej i gazu ziemnego). Wykorzystanie lokalnej biomasy w jednym scentrali- 31

32 Prowincj Produkcja biogazu, Trydent zowanym zakładzie obsługującym fermentację beztlenową dało możliwość zebrania i gospodarowania odchodami zwierzęcymi i odpadami spożywczymi dla produkcji biogazu i biometanu. Biometan dystrybuowany za pomocą dedykowanych stacji tankowania mógł zastąpić gaz ziemny w prywatnych pojazdach i flotach. Ten projekt był dość ambitny i unikalny na poziomie krajowym, tak więc za konieczne uznano uczestnictwo w europejskim konsorcjum partnerów zajmujących się tematem biometanu dla transportu, aby pogłębić i wymienić się wiedzą, danymi technicznymi i podejściami. Motywacją do udziału w BIOMASTER były przede wszystkim potrzeby w zakresie rozwiązywania barier poza-technologicznych ograniczających produkcję i wykorzystanie biogazu i biometanu, oraz aspekty legislacyjne wynikające z dyskusji na ten temat we Włoszech. Co więcej, dla Włoch biometan jest jedynym odnawialnym paliwem pochodzenia krajowego, ponieważ pochodzi z przetwarzania domowych pozostałości i biomasy. Komisja Europejska stwierdziła, że konieczne jest osiągnięcie 10 % udziału biopaliwa dla transportu do roku JAKIE DZIAŁANIA PODJĘTO W PROWINCJI TRYDENT W RA- MACH PROJEKTU BIOMASTER W Trydencie podjęto wiele różnych działań. Opracowano badanie wykonalności dla kompletnej biogazowni (obejmującej cele: biogaz + oczyszczanie i wzbogacanie/uzdatnianie + stacja tankowania + produkcja) na terytorium Primiero. Zostało zakończone studium w zakresie, wykorzystania obornika i innych rodzajów biomasy w biogazowni należącej do konsorcjum. Co więcej, opracowano studium wykonalności dla kompletnej biogazowni (oczyszczanie i uzdatnianie/wzbogacanie + stacja tankowania + produkcja) w Dolinie Adige. Tutaj, opracowano techniczną i gospodarczą ocenę możliwości wtłaczania do sieci gazowej oraz techniczny i gospodarczy wniosek o sekcji uzdatniania + stację tankowania na terenie istniejącej biogazowni w Cadino. Opracowano strategię dla uzyskania 100 pojazdów na biometan (15 autobusów, prywatnych pojazdów i traktora) plus pięć pojazdów na hydrometan: 3 pojazdy dostawcze na hydrometan są obecnie w użytkowaniu, trwa również przetarg na dostawę 8 autobusów na metan. Dla takich dzia- 32

33 a Trydent łań, Trydent zaangażował do pomocy technicznego partnera Trentino Transporti, przedsiębiorstwo, które zarządza transportem publicznym na terenie prowincji. Wreszcie ustanowiono sieć lokalną i międzyregionalną poprzez uczestnictwo w działaniach, wymianę komunikacji, organizację spotkań i seminariów i działań promocyjnych. Sieć składa się z farmerów, władz lokalnych, przemysłu oraz urzędników z służb technicznych prowincji. Niektóre z planowanych działań ukończono bez opóźnień, ale inne napotkały na trudności, podkreślające nietechniczne bariery, które projekt usiłuje przezwyciężyć. CO PROWINCJA TRYDENT PLA- NUJE ROBIĆ PO BIOMASTER Zakończenie BIOMASTER zbiega się z bardzo korzystną sytuacją we Włoszech w odniesieniu do biometanu. Wyzwaniem, którym chcieliśmy się zająć, jest realizacja w Trydencie jednego przykładu biogazowni z sekcją oczyszczającą i wzbogacającą biogaz do biometanu. Najprawdopodobniej to biopaliwo będzie wykorzystane zarówno w transporcie publicznym jak i we flocie zajmującej się zbiórką odpadów. Ten przykład powinien stać się najlepszą praktyką z odniesieniem na poziomie krajowym. Przyczyni się on do zwiększającej się liczby odnawialnych źródeł energii wykorzystywanych w Trydencie i nada nowy wizerunek temu terytorium zgodny z europejskimi celami do 2020 r. i dalszymi (2030). Z technicznego punktu widzenia będą analizowane technologie oczyszczania i wzbogacania na rynku i ograniczenia dla wykonalności biogazowni w celu zdefiniowania minimalnego rozmiaru biogazowni pozwalającego na produkcję biometanu. Kolejnym krokiem w kierunku alternatywnych paliw będzie hydrometan, mieszanina wodoru (maksymalnie 30 %) i biometanu. Głównym projektem, w którym bierze udział autostrada Brennero-Modena, jest wybudowanie stacji tankowania z wodorem wzdłuż tego odcinka autostrady. Podczas okresu przejściowego (czas na osiągnięcie tego celu jest dość długi), organizacja planuje zainstalowanie szeregu stacji tankowania metanem, tak aby obniżyć środowiskowy wpływ użytkowników paliw kopalnych. W tym celu, ocenione zostaną także możliwości oferowane przez biometan. 33

34 5. WYNIKI NIE OTRZYMASZ WYNIKÓW POPRZEZ SKUPIANIE SIĘ NA NICH. WYNIKI UZYSKASZ POPRZEZ SKUPIANIE SIĘ NA DZIAŁANIACH, KTÓRE PROWADZĄ DO WYNIKÓW. Mike Hawkins, aktor amerykański Zasadnicze wyniki projektu, zestawione pod kątem skumulowanych inwestycji, produkcji energii odnawialnej i redukcji emisji CO 2 są przedstawione na wykresach poniżej. Biorąc pod uwagę trzy przedstawione wskaźniki, BIOMASTER osiągnął w sumie realizację od 102 do 125 % zamierzonych celów. Te wyniki różnią się dość znacząco między partnerami. Osiągnięcia poszczególnych partnerów projektu przedstawiono poniżej. Dodatkowo, istotnym, ocenianym aspektem, była współpraca ze społeczeństwem i twórcami polityki w sprawie rzeczywistych wpływów biogazowni. Bez tej współpracy istniałyby silne uprzedzenia oparte w dużej mierze na obawach np. przed emisją substancji odorowych z proponowanych instalacji. m skumulowanych inwestycji Uruchomiona produkcja energii odnawialnej toe/rok 21,714 22,110 Obniżenie emisji GHG toe CO 2 /rok 18, , Cel Osiągnięto Cel Osiągnięto Cel Osiągnięto 34

35 MAŁOPOLSKA, POLSKA Praca w Małopolsce była znacząco utrudniona przez wiele czynników, z których najważniejszym był przedłużający się proces przygotowywania ustawy o odnawialnych źródłach energii. Obecnie oczekuje się, że prawo to wejdzie w życie w 2014 r., choć jego ostateczny kształt nie jest w pełni znany. Fakt ten sprawił, że inwestycja w biometan stała się wyjątkowo trudna i ryzykowna dla inwestorów oraz wpłynęła znacząco na rezultaty działań projektu. Jedna z kluczowych firm zaangażowanych w wysiłki związane z biometanem w Małopolsce, zaprzestała działalności podczas realizacji projektu. Małopolska nie była w stanie, podczas trwania projektu, zrealizować inwestycji w zakresie produkcji biometanu, ze względu na te istotnie niekorzystne uwarunkowania. Oczekuje się, że po przyjęciu ustawy zainteresowanie produkcją i wykorzystaniem biometanu wzrośnie i efekt do 2020 r. będzie bardziej zadowalający. W chwili obecnej działania podjęte w Polsce nie doprowadziły do uzyskania oczekiwanych wyników. HRABSTWO NORFOLK, WIELKA BRYTANIA Postęp w Norfolk był ogólnie rzecz biorąc dobry. Politycy byli pozytywnie nastawieni do celów projektu i byli zaangażowani od pierwszego spotkania konsorcjum. W trakcie realizacji projektu odbyły się wybory, co wprowadziło niepewność, która nieco zakłóciła działania projektu, ale dobre zachęty finansowe zrównoważyły ten czynnik. Szacuje się, że Norfolk ma 144 TJ zdolności produkcyjnej biometanu w 2014 Zastosowanie jako paliwo w pojazdach zastępuje litrów paliwa rocznie Zmniejszenie emisji CO 2 o 839 ton rocznie. SKANIA, SZWECJA Projekt w Skanii postępował dobrze. Bardzo wspierający poziom zachęty i tło polityczne, dobrze dostosowane do potencjalnej pracy w ramach projektu oznaczały, że wysiłki związane z projektem były łatwiejsze i miały większe szanse powodzenia. Szacuje się, że Skania ma 756 TJ zdolności produkcyjnej biometanu w 2014 Zastosowanie jako paliwo w pojazdach zastępuje litrów paliwa rocznie Zmniejszenie emisji CO 2 o ton rocznie. PROWINCJA TRYDENT, WŁOCHY W Trydencie nie było dużej wiedzy na temat biometanu jako potencjalnego paliwa w pojazdach wśród urzędników i przedstawicieli. Fermentacja beztlenowa nie była dobrze znana jako technologia odpowiednia do przetwarzania różnych rodzajów biomasy. Dodatkowo istniała obawa wśród urzędników, że udzielenie zgody na budowę gazowni byłoby niepopularne wśród ogółu społeczeństwa. To sprawiło, że projekt był trudniejszy do wykonania. Szacuje się, że Trydent ma 26 TJ zdolności produkcyjnej biometanu w 2014 Zastosowanie jako paliwo w pojazdach zastępuje litrów paliwa rocznie Zmniejszenie emisji CO 2 o ton rocznie. Biogazownia rolnicza, Skania 35