PORÓWNYWALNOŚĆ SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH W PRZESTRZENI. 1. Wprowadzenie

Transkrypt

1 Magdalena Giedroyć Szkoła Główna Handlowa w Warszawie PORÓWNYWALNOŚĆ SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH W PRZESTRZENI 1. Wprowadzenie Tradycyjnie zapewnienie porównywalności informacji sprawozdawczych odnosiło się jedynie do zapewnienia porównywalności pomiędzy okresami, za które sporządzano sprawozdania finansowe. Kontrola stanu posiadania kapitałów przez jednostkę najstarsza funkcja rachunkowości wymagała porównywania jego obecnego stanu ze stanem z poprzedniego okresu i przeanalizowania istniejących różnic. Wraz z rozwojem kapitalizmu nabrała znaczenia porównywalność informacji sprawozdawczych pomiędzy przedsiębiorstwami w danym kraju, szczególnie należącymi do tej samej branży. Prowadzenie efektywnej działalności inwestycyjno-alokacyjnej, zarówno przez podmioty gospodarcze, jak i stopniowo przez państwo wymagało, aby informacje ze sprawozdań finansowych były porównywalne w przestrzeni. Tym samym zaczęto ujednolicać rozwiązania krajowe w zakresie ujmowania, wyceny i prezentowania informacji sprawozdawczych płynących z systemu informacyjnego rachunkowości. Od końca XX wieku następuje kolejny etap rozszerzania się znaczenia porównywalności informacji płynących ze sprawozdań finansowych. Z powodu postępującej globalizacji konieczne jest zapewnienie porównywalności sprawozdań finansowych w przestrzeni międzynarodowej 1. To zadanie realizuje Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSF), opracowując Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF). 1 Najnowszym trendem w rozszerzaniu się rangi porównywalności informacji sprawozdawczej jest opracowywanie takich modeli sprawozdawczości finansowej, które pozwalają na powiązanie poszczególnych elementów sprawozdania finansowego, przede wszystkim bilansu, rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z przepływu środków pieniężych (szerzej np. Staff Draft of Exposure Draft ).

2 146 Magdalena Giedroyć Porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni może być analizowana na dwóch poziomach (por. Frendzel, 2014, s. 18). Pierwszy stanowiący przedmiot niniejszego opracowania odnosi się do porównywalności merytorycznej informacji finansowych i wynika z przyjęcia określonego podejścia do opisu przedmiotu rachunkowości (kapitału w ujęciu ex post i/lub ex ante) i co za tym idzie wyboru konkretnej metody jego wyceny. Drugi poziom dotyczy porównywalności struktury sprawozdań finansowych, czyli aranżacji ujawnień i prezentacji istotnych informacji w sprawozdaniu finansowym. Warto nadmienić, że MSSF nie narzucają jednolitej struktury sprawozdań finansowych, podają jedynie wymogi dotyczące ujawnień; stąd układ informacji może być w dużym zakresie dowolnie aranżowany przez jednostkę gospodarczą. Celem artykułu jest wskazanie podstawowych problemów, które wiążą się z zapewnianiem merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych w przestrzeni sporządzanych na podstawie MSSF. Artykuł został przygotowany na podstawie analizy literatury przedmiotu, a konkluzje w nim zawarte zostały sformułowane na podstawie wnioskowania. 2. Trudności z zapewnianiem porównywalności sprawozdań finansowych Należy mieć świadomość, że pełna standaryzacja sprawozdań finansowych nie jest możliwa do osiągnięcia. Pomimo już przeszło 40-letniej historii prób ujednolicania zasad rachunkowości na świecie nadal obserwowane są duże różnice na poziomie poszczególnych krajów. Dowodem na poparcie tego stwierdzenia są słowa: gdyby dać księgowym z różnych krajów lub nawet tego samego kraju zestaw transakcji, z których mieliby przygotować sprawozdanie finansowe, nie stworzyliby takich samych sprawozdań (Nobes, Parker, 2012, s. 4). Powodów takiego stanu rzeczy jest kilka. Przede wszystkim nie istnieje na świecie jeden uniwersalny wzorzec rachunkowości, który zostałby zaakceptowany przez wszystkie kraje świata. Zresztą jak się wydaje nie może istnieć, bo rachunkowość ma za zadanie umożliwiać realizację różnych celów i zaspokajać potrzeby wielu różnych odbiorców informacji sprawozdawczych. Wynika to z faktu, że: rachunkowość nie jest dyscypliną czysto techniczną, pozbawioną możliwości kreatywnego rozstrzygania przez człowieka wielu wiążących się z nią problemów (Surdykowska, 2000, s. 207). Ponadto żadne reguły prawne nie mogą przewidzieć wszystkich możliwych sytuacji. Tym samym zawsze istnieje miejsce na profesjonalne oceny i kreatywność człowieka, szczególnie gdy w toku dynamicznych przemian gospodarczych napotyka on na wciąż nowe księgowe problemy.

3 Porównywalność sprawozdań fi nansowych w przestrzeni 147 Problem komplikuje ponadto struktura działalności współczesnych przedsiębiorstw. Coraz więcej z nich łączy różne rodzaje działalności: wytwórczą, handlową, usługową; rośnie ponadto wartość przychodów z operacji finansowych. Dla jednostek o skomplikowanej strukturze organizacyjnej trudno ustalać sztywne zasady raportowania finansowego, stąd siłą rzeczy przerzuca się odpowiedzialność za sporządzanie użytecznych sprawozdań z instytucji opracowujących standardy ich tworzenia na przedsiębiorstwa. Należy także pamiętać o tym, że na kształt sprawozdań finansowych mają wpływ czynniki kulturowe, społeczne, a nawet polityczne. Można przypuszczać, że w ramach obowiązujących MSSF firmy niemieckie wybierają te rozwiązania szczegółowe, które służą bardziej ostrożnemu przedstawieniu sytuacji majątkowej i wyniku finansowego, podczas gdy firmy brytyjskie będą dążyły do jak najwierniejszej prezentacji swojej sytuacji finansowej i wyników działania (zgodnie z brytyjską koncepcją true and fair view). Nad zapewnieniem porównywalności sprawozdań finansowych w przestrzeni światowej czuwa RMSR. Instytucja ta przyjęła za główny cel zaspokojenie potrzeb informacyjnych dostarczycieli kapitału przez opracowywanie standardów, które zapewnią wysoką jakość, przejrzyste i porównywalne informacje sprawozdawcze ułatwiające podejmowanie decyzji na ich podstawie (Przedmowa do MSSF, s. A16). Dostarczyciele kapitału podkreślają, że zaspokajanie ich potrzeb wymaga porównywalności sprawozdawczości finansowej zarówno w czasie, jak i przestrzeni. Tylko na podstawie porównywalnych sprawozdań są bowiem w stanie podejmować racjonalne decyzje w sprawie alokacji kapitałów na globalnych rynkach kapitałowych. Stąd porównywalność sprawozdawczości finansowej w przestrzeni powinna stanowić ważną cechę jakościową uwzględnianą przy opracowywaniu standardów rachunkowości. Analiza działań RMSR prowadzi jednak do następujących wniosków. Po pierwsze, zdziwienie budzi wprowadzenie hierarchii cech jakościowych informacji finansowych i umieszczenie porównywalności sprawozdań finansowych jako cechy jedynie wzbogacającej, a nie fundamentalnej, w zmienionych w 2010 roku Założeniach koncepcyjnych (Założenia koncepcyjne, s. CJ4 CJ39). Dla twórców MSSF porównywalność sprawozdawczości finansowej nie jest więc traktowana priorytetowo. Po drugie, od dłuższego już czasu można zauważyć wprowadzenie dużego zakresu elastyczności w zasadach sporządzania sprawozdań finansowych, czego przejawem jest np. w ramach wyceny dopuszczenie przez MSSF, aby: ten sam składnik aktywów był wyceniany według różnych zasad (na przykład środki trwałe), ten sam składnik zobowiązań był wyceniany według różnych zasad (na przykład zobowiązania finansowe),

4 148 Magdalena Giedroyć wartość godziwa składników aktywów i zobowiązań mogła być mierzona różnymi procedurami szacunkowymi 2. W efekcie, w opinii autorki, sprawozdania finansowe sporządzane na podstawie MSSF nadal nie są wystarczająco porównywalne w przestrzeni, co oznacza także, że nie są w pełni użyteczne jako pomoc w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. 3. Wycena przedmiotu rachunkowości a porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni Jak już zostało wspomniane, optymalizacja merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych jest pochodną ujednolicenia opisu przedmiotu rachunkowości i dostosowanych do niego jednolitych zasad wyceny składników sprawozdania finansowego 3. Historycznie przedmiotem rachunkowości pozostawał kapitał w ujęciu ex post, którego wycena dokonywana była na podstawie wartości historycznych. Współczesna rewolucja w rachunkowości wynika z faktu, że zaczyna ona opisywać kapitał w ujęciu ex ante (por. Gmytrasiewicz, 2007, s. 112). Należy podkreślić, że obecnie w ramach MSSF brak jest spójnego podejścia do wyceny przedmiotu rachunkowości; część składników majątkowych można bowiem wyceniać w wartościach historycznych, część zaś w wartościach bieżących. Oznacza to, że niektóre składniki majątkowe prezentują swoją historyczną wartość (przedmiotem opisu jest więc kapitał ex post); niektóre z kolei odzwierciedlają wartość przyszłego potencjału dochodowego jednostki (przedmiotem opisu rachunkowości jest wówczas kapitał w ujęciu ex ante). 2 Jako ilustrację powyższych zagadnień można podać, że pod jedną nazwą wartość godziwa instrumentów finansowych kryje się możliwość stosowania wielu różnych metod wyceny (Kucharczyk, 2012, s. 10): wycenę instrumentu finansowego po cenie ustalonej na aktywnym rynku, gdzie informacje są ogólnie dostępne, wycenę przy użyciu modeli dla instrumentów rynku pozagiełdowego, sporządzoną przez stronę transakcji (np. brokera) lub firmę zewnętrzną, zastosowanie właściwego modelu wyceny instrumentu finansowego, oszacowanie ceny instrumentu finansowego, dla którego nie istnieje aktywny rynek, na podstawie ceny nieróżniącego się istotnie instrumentu finansowego. 3 Jednocześnie należy pamiętać, że najbardziej nawet wyrafinowane zasady i reguły wyceny stosowane przez przedsiębiorstwa nigdy nie zastąpią jednak rynku w ustalaniu rzeczywistej wartości wycenianych pozycji, lecz mogą jedynie pomóc bardziej lub mniej adekwatnie przybliżyć mierzone elementy aktywów i pasywów do ich wartości rynkowej, abstrakcyjnej w swojej istocie (Surdykowska, 2001, s. 197).

5 Porównywalność sprawozdań fi nansowych w przestrzeni 149 Wycena kapitału w ujęciu prospektywnym wiąże się z wprowadzeniem koncepcji wyceny w wartości godziwej, która nie jest jednolitą koncepcją wyceny. W jej ramach jednostki gospodarcze stosują różne zasady wyceny takie, jak np.: bieżącą cenę sprzedaży (wartość możliwą do uzyskania/realizacji, wartość wyjścia); aktualną cenę nabycia (bieżący koszt odtworzeniowy, bieżącą wartość odtworzeniową, wartość wejścia); bieżącą wartość netto (wartość ekonomiczną, wartość użytkową). W MSSF 13 Ustalenie wartości godziwej wprowadzono trzystopniową hierarchię źródeł pochodzenia danych do kalkulacji wartości godziwej (hierarchię sposobów ustalenia wartości godziwej): poziom pierwszy stanowią łatwo obserwowalne ceny rynkowe z aktywnych rynków; na poziomie drugim brak jest łatwo obserwowalnych cen rynkowych, ale występują obserwowalne dane bazujące na cenach rynkowych; na poziomie trzecim zaś brak jest zarówno łatwo obserwowalnych cen rynkowych, jak i nie występują obserwowalne dane bazujące na cenach rynkowych (par. 62 IFRS 13, s. A501). Podejście rynkowe do ustalenia wartości godziwej składników majątkowych (dane pochodzą z poziomu pierwszego) wynika z samej jej definicji: to jest ceny, którą otrzymano by ze sprzedaży składnika aktywów lub zapłacono by za przeniesienie zobowiązania w transakcji przeprowadzonej na zwykłych warunkach między uczestnikami rynku na dzień wyceny (par. BC9 BC18 IFRS 13, s. A491). Tym samym w każdej sytuacji, gdy dane wejściowe konieczne do wyceny aktywów i zobowiązań pochodzą z tzw. poziomu pierwszego, powinna być to cena sprzedaży. Jednocześnie, gdy dostępne są zarówno ceny kupna, jak i ceny sprzedaży danego składnika kapitałów jednostka ma możliwość wyboru wartości mieszczącej się w widełkach określonych przez te ceny (par IFRS 13, s. A502). Oznacza to, że wartością godziwą może być zarówno bieżąca cena sprzedaży, jak i bieżąca cena nabycia, ale także każda inna cena mieszcząca się w tych widełkach. Tym samym dopuszczenie tego rodzaju rozwiązań zmniejsza porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni. Ponadto ustalenie wartości godziwej wymaga, jak wiadomo, określenia tzw. głównego rynku dla danego składnika aktywów lub zobowiązania, lub w przypadku jego braku najkorzystniejszego rynku dla danego składnika aktywów lub zobowiązania. Różne jednostki z danej branży mogą mieć dostęp do różnych rynków; oznacza to, że nie zawsze istnieje jeden rynek, z którego jednostki czerpią ceny rynkowe, konieczne do zastosowania przy określaniu wartości godziwej w praktyce, nawet w ramach jednego kraju. Pomimo przyspieszenia procesów związanych z globalizacją i ujednolicania się cen w przestrzeni, nadal widoczne są przecież różnice pomiędzy cenami obowiązującymi na różnych rynkach, oraz pewne opóźnienia reakcji jednych rynków w stosunku do innych jako odpowiedź na zdarzenia nietypowe.

6 150 Magdalena Giedroyć Tym samym wycena w wartości godziwej nawet dla danych pochodzących z pierwszego poziomu nie jest w pełni porównywalna w przestrzeni. Na trudności z zapewnianiem porównywalności sprawozdań finansowych, obok przedstawionych powyżej problemów z ustalaniem wartości godziwej, gdy dane pochodzą z aktywnych rynków (poziomu pierwszego), wpływ ma także konieczność dokonywania szacunków w procesach wyceny składników aktywów i pasywów. Wynika ona z prospektywnej orientacji wyceny na skutek zdefiniowania aktywów i pasywów w taki sposób, iż głównym elementem uznania danego składnika majątku za element aktywów bądź zobowiązanie jest jego zdolność do generowania lub utraty przyszłych korzyści ekonomicznych (par Założenia koncepcyjne, s. A51). Niektórych pozycji sprawozdania finansowego nie można precyzyjnie wycenić, lecz tylko oszacować, na podstawie dostępnych wiarygodnych informacji (par. 32 MSR 8, s. A492). Jednocześnie w MSSF stwierdza się, że wykorzystanie racjonalnych oszacowań nie podważa wiarygodności sprawozdań finansowych (par. 33 MSR 8, s. A492). W tabeli 1 zostały przedstawione przykładowe pozycje aktywów i zobowiązań, których wycena wymaga zastosowania metod szacunkowych. Tabela 1 Przykładowe kategorie sprawozdania finansowego wymagające zastosowania wartości szacunkowych do ich wyceny Kategorie wymagające szacunków związanych z ustalaniem wartości godziwej Złożone instrumenty finansowe, niebędące w obrocie na aktywnym i otwartym rynku Płatności w formie akcji Rzeczowe aktywa trwałe utrzymywane do zbycia Niektóre aktywa lub zobowiązania przejęte w ramach połączenia jednostek (w tym wartość firmy, wartości niematerialne) Aktywa lub zobowiązania stanowiące przedmiot transakcji wymiany między niezależnymi stronami bez pieniężnej zapłaty Kategorie wyceniane z zastosowaniem wartości szacunkowych Koszty wynikające ze sporów prawnych i wyroków sądowych Zobowiązania z tytułu napraw gwarancyjnych Odpisy amortyzacyjne aktywów Odpisy aktualizujące wartość inwestycji Odpisy wątpliwych należności Źródło: Międzynarodowy Standard Rewizji Finansowej (MSRF) nr 540 Badanie wartości szacunkowych, w tym szacunków wartości godziwej i powiązanych ujawnień, par. A7, A6. Z powyższej tabeli wynika, że wycena niektórych pozycji sprawozdania finansowego w mniejszym lub większym stopniu wymaga oszacowań. Oszacowania mogą być zaś łatwo wykorzystywane jako element tzw. kre-

7 Porównywalność sprawozdań fi nansowych w przestrzeni 151 atywnej rachunkowości, której wykorzystywanie prowadzi do zmniejszenia wiarygodności i porównywalności informacji sprawozdawczych. Szczególnie wrażliwe na manipulowanie są te kategorie księgowe, które wycenia się w wartościach godziwych i dla których wycena wymaga zastosowania innych danych wejściowych niż z aktywnych rynków (poziomu pierwszego). Manipulowanie sprawozdaniami finansowymi jest łatwiejsze przy zastosowaniu metody kosztowej i dochodowej ustalania wartości godziwej. Wiarygodność informacji zależy od wiarygodności parametrów przyjętych do modeli wyceny wartości składników majątkowych. Specjaliści zajmujący się wyceną przyznają, iż przyjmowane w danych okolicznościach modele wyceny zwykle się pokrywają, ale już przyjmowane do ich konstrukcji parametry mogą się znaczenie różnić (IASB Education Session, s. 70). Tym samym porównywalność informacji finansowych, opartych na wartościach szacunkowych, pomiędzy jednostkami może być niewielka. 4. Rola biegłych rewidentów w zwiększaniu merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych Obserwowane dążenie twórców MSSF do kształtowania takiego obrazu sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa, który odzwierciedla przyszły potencjał dochodowy jednostki, powinno zwiększać użyteczność sprawozdań finansowych. Jest to prawda tylko w kontekście wiary w szczerość intencji i profesjonalizm zarządów. Tym samym problem odpowiedzialności za zapewnienie wiarygodności i porównywalności wyceny pozycji sprawozdania finansowego przesuwany jest na biegłych rewidentów, oni powinni stanowić mur, przez który nie przedostaną się nierzetelne informacje sprawozdawcze. Jednak: ( ) w obliczu używania w rachunkowości tak skomplikowanych szacunków (często opartych na rozbudowanych matematycznych algorytmach), zbyt dużej swobody w doborze metod wyceny, szerokiego zastosowania wartości godziwej, posiłkowania się wycenami sporządzanymi przez zewnętrznych ekspertów, biegły rewident nie jest w stanie z pełnym przekonaniem przyklepać niektórych sprawozdań finansowych czy nawet odpowiedzialnie odnieść się do niektórych danych w nich zawartych (Kutera, 2009, s. 193). Z przeprowadzonej przez autorkę analizy sprawozdań finansowych banków wchodzących w skład WIG 20 4 wynika, że dla wyceny instrumentów finansowych, gdy dane do wyceny pochodzą z poziomu drugiego i trzeciego, 4 W 2014 roku były to Bank Pekao S.A., Bank Zachodni WBK S.A., PKO Bank Polski S.A., mbank S.A., Alior Bank S.A.,

8 152 Magdalena Giedroyć podawane są jedynie nazwy modelu i podstawowych zmiennych do nich zastosowanych. Jednak poziomy tych paramentów nie są już ujawniane 5. Ponadto banki podają, że do wyceny został zastosowany wewnętrzny model wyceny, jednak nigdzie w sprawozdaniu finansowym nie można sprawdzić, na czym on polega. Biegły rewident nie ma obowiązku dokonywania samodzielnych ocen wartości szacunkowych, jeżeli dojdzie do wniosku, że te zastosowane przez kierownictwo są prawidłowe. Niezależne obliczenia biegłego rewidenta są obowiązkowe jedynie wówczas, gdy podejrzewa oszustwo. Tego rodzaju kalkulacje są bowiem czasochłonne i mogą wymagać powołania zewnętrznych ekspertów, co zaś wiąże się z ponoszeniem przez biegłego dodatkowych kosztów (Chojnowski, Hońko, 2013, s. 539). Ponadto należy podkreślić, że informacje na temat wartości szacunkowych i ryzyka związanego z nietrafionymi prognozami dotyczącymi wartości w raportach biegłych rewidentów właściwie nie występują. Zarysowana sytuacja prowadzi do konkluzji, że: ( ) wartość wielu składników bilansu jest raczej prawdopodobna, niż pewna (Chojnowski, Hońko, 2013, s. 537). Należy tym samym zgodzić się z propozycjami Ł. Chojnowskiego i S. Hońko (2013, s. 541), że raport biegłego rewidenta powinien zawierać informacje na temat tego, czy wartości szacunkowe zostały zweryfikowane, czy biegły zastosował własne oszacowania, w jakim stopniu oszacowania wpływają na sumę bilansową i wynik finansowy, czy zmiany wartości szacunkowych wpłynęły na przepływy pieniężne. Takie ujawnienia przyczynią się do zmniejszenia manipulowania wartościami szacunkowymi i zwiększą wiarygodność i porównywalność merytoryczną informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych. 5. Podsumowanie Zapewnienie merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych w przestrzeni jako jeden z warunków użyteczności sprawozdawczości finansowej dla jej użytkowników wymaga przyjęcia jednolitego opisu przedmiotu rachunkowości i dostosowania do niego jednolitych zasad wyceny. Jednak współcześnie z powodu dopuszczenia do niespójnego połączenia retrospektywnego i prospektywnego opisu przedmiotu rachunkowości, który jest możliwy dzięki stosowaniu obok wartości historycznych licznych, ze swej natury subiektywnych, szacunków trudno jest zapewnić jednolite 5 Wyjątek stanowi Bank Pekao S.A., który dla danych z poziomu trzeciego obok nazwy czynnika nieobserwowalnego na rynku podaje ich zakres (Jednostkowe sprawozdanie, s. 65).

9 Porównywalność sprawozdań fi nansowych w przestrzeni 153 zasady wyceny. Tym samym rośnie odpowiedzialność biegłych rewidentów za zapewnienie wiarygodności i porównywalności wyceny pozycji sprawozdania finansowego. Jednocześnie zarówno biegli rewidenci, jak i pozostali odbiorcy sprawozdań finansowych nie dysponują wystarczającym wsparciem ze strony MSSF umożliwiających im kontrolę wyceny aktywów i pasywów, gdy dane przyjęte do wyceny nie pochodzą z aktywnych rynków. Tym samym zdaniem autorki konieczne jest zaostrzenie wymagań dotyczących ujawnień na temat zdefiniowanych modeli wyceny oraz wartości parametrów do nich przyjętych. Porównywalność sprawozdań finansowych opartych na wartości godziwej byłaby z całą pewnością większa, gdyby MSSF dopuszczały zamknięty zestaw metod szacunkowych, z podaniem konkretnych odwołań, kiedy należy dany zestaw zastosować. Podobnego zdania jest M. Michalak, który uważa, iż wiarygodność i porównywalność wyceny w wartości godziwej można by podnieść dzięki opracowaniu powszechnie akceptowanych i sprawdzalnych technik wyceny (Michalak, 2004, s. 254). Pytanie, jakie należy w tym miejscu postawić, brzmi: czy istnieje w ogóle możliwość opracowania zamkniętego zbioru technik wyceny, które po pierwsze, będą powszechnie akceptowane, a po drugie, będą relewantne do wyceny wszystkich dopuszczonych do wyceny w wartości godziwej aktywów i zobowiązań? Wydaje się, że teraz nie ma takiej możliwości. Literatura Chojnowski Ł., Hońko S. (2013), Stosowanie wartości szacunkowych w sprawozdaniach fi nansowych w warunkach kryzysu a możliwość ich weryfi kacji przez biegłego rewidenta, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 765, Szczecin. Frendzel M. (2014), MSSF a ustawa o rachunkowości (8) Inwestycje fi nansowe, Rachunkowość, nr 10. Gmytrasiewicz M. (2007), Teoria rachunkowości, a międzynarodowe standardy sprawozdawczości fi nansowej, [w]: Rachunkowość wczoraj, dziś, jutro, SKwP, Warszawa. IASB Education Session. Valuation Concepts and Issues Overview (2007), Agenda Paper 11B, IASB, London, IFRS 13 Fair Value Measurement, [w:] International Financial Reporting Standards 2013, Part A, IASB, London. Jednostkowe sprawozdanie fi nansowe Banku Pekao S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014, dostęp:

10 154 Magdalena Giedroyć KSR nr 6 Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe, do_publikacji.pdf, dostęp: Kucharczyk B. (2012), Co z tą wartością godziwą?, Rachunkowość, nr 5. Kutera M. (2009), Rola audytora fi nansowego w zapewnieniu wiarygodności sprawozdań fi nansowych, [w:] M. Kutera, S.T. Surdykowska, Kryzysy gospodarcze a wiarygodność sprawozdań fi nansowych, Difin, Warszawa. Michalak M. (2004), Wartość ekonomiczna jako parametr pomiaru i wyceny w funkcji rozliczeniowej rachunkowości, [w:] M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska (red.), Polska Szkoła Rachunkowości, SGH w Warszawie, Warszawa. Micherda B., Świetla K. (2014), Współczesna rachunkowość w świetle badań empirycznych, Difin, Warszawa. MSR 8 Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów, [w:] Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej 2011, IASB, SKwP. Nobes Ch., Parker R. (2012), Comparative International Accounting, Pearson, 12th edition. Przedmowa do MSSF, [w:] Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej 2011, IASB, SKwP. Staff Draft of Exposure Draft IFRS X Financial Statement Presentation, 1 July 2010, IFRS Foundation, Surdykowska S. (2001), Niektóre aspekty wprowadzenia wartości godziwej do polskiego systemu rachunkowości rozważane w międzynarodowym kontekście, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 4(60), SKwP, Warszawa. Surdykowska S.T. (2000), Normatywne i kreatywne aspekty rozwoju rachunkowości, [w:] Podstawowe problemy rachunkowości jako dyscypliny naukowej i działalności praktycznej, Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice. Założenia koncepcyjne sprawozdawczości fi nansowej, [w:] Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej 2011, IASB, SKwP. Streszczenie Celem artykułu jest wskazanie podstawowych problemów, które wiążą się z zapewnianiem merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych w przestrzeni sporządzanych na podstawie MSSF. Optymalizacja merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych jest pochodną ujednolicenia przedmiotu opisu w rachunkowości i dostosowanych do niego

11 Porównywalność sprawozdań fi nansowych w przestrzeni 155 zasad wyceny składników majątkowych. Współczesna rewolucja w rachunkowości wynika z faktu, że zaczyna ona opisywać obok kapitału w ujęciu ex post, także kapitał w ujęciu ex ante. Tym samym powszechnie stosuje się wycenę w wartości godziwej i dopuszcza się coraz więcej szacunków do wyceny składników majątkowych, co z kolei osłabia merytoryczną porównywalność sprawozdań finansowych. Merytoryczna porównywalność sprawozdań finansowych byłaby z całą pewnością większa, gdyby MSSF dopuszczały zamknięty zestaw metod szacunkowych, z podaniem konkretnych odwołań, kiedy należy dany zestaw zastosować. Ponadto należy opracować bardziej rygorystyczne wymogi dotyczące ujawniania zdefiniowanych modeli wyceny oraz wartości parametrów do nich przyjętych. Słowa kluczowe: merytoryczna porównywalność sprawozdań finansowych, użyteczność informacji finansowych, wartość godziwa. Comparability of financial statements Abstract The aim of this article is to identify the basic problems related to ensuring an essential cross-border comparability of financial statements as part of the IFRS. The optimization of essential comparability of financial statements is derived from the unification of the subject of description in the accounting and the corresponding valuation of assets and liabilities. Contemporary revolution in accounting stems from the fact that it has started to describe beside ex post capital also the ex ante capital. Thus, fair value measurements are commonly used and there is room for more and more estimates for the valuation of assets and liabilities, which in turn weakens the essential cross-border comparability of financial statements. Essential comparability of financial statements would certainly increase if IFRS provided a fixed set of estimation methods, giving specific references when to apply them. In addition, there is need to develop more stringent disclosure requirements regarding defined valuation models and values of their corresponding parameters. Keywords: essential comparability of financial statements, usefulness of financial information, fair value.