Controlling w organizacjach po ytku publicznego
|
|
- Sławomir Murawski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Tomasz Dyczkowski Controlling w organizacjach po ytku publicznego Perspektywa mi dzynarodowa F I N A N S E
2 Controlling w organizacjach po ytku publicznego
3 F I N A N S E
4 Tomasz Dyczkowski Controlling w organizacjach po ytku publicznego Perspektywa mi dzynarodowa Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2010
5 Wydawca: Dorota Ostrowska-Furmanek Wstęp Redakcja merytoryczna: Agnieszka Niegowska Recenzent: prof. dr hab. Barbara Iwankiewicz-Rak Projekt okładki i stron tytułowych: GRAFOS Ilustracja na okładce: Mark Aplet/iStockphoto.com Seria: Finanse Wydawnictwo C.H. Beck 2010 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Ireneusz Gawliński Druk i oprawa: Cyfrowe Centrum Druku i Fotografii, Bydgoszcz ISBN
6 Wstęp Spis treści Wstęp Organizacje pożytku publicznego cechy i znaczenie społeczne Działalność pozarządowa jako autonomiczny obszar aktywności społecznej Organizacje pozarządowe główne osie podziału Organizacje pozarządowe ujęcie funkcjonalne Organizacje pozarządowe organizacjami pożytku publicznego Organizacyjno-prawne uwarunkowania działalności pożytku publicznego Ramy prawne dla sektora pozarządowego Formy organizacyjne prowadzenia działalności społecznej Rozpoznanie organizacji pożytku publicznego przez prawo Specyfika statusu organizacji pożytku publicznego Nadzór nad działalnością pożytku publicznego Organizacje pożytku publicznego w realizacji zadań społecznych Korzenie europejskiej działalności społecznej Profil działalności organizacji pożytku publicznego Rola informacji ekonomicznych w działalności organizacji pożytku publicznego Finansowanie działalności pożytku publicznego Struktura zasileń finansowych organizacji pozarządowych Czynniki sukcesu polityki finansowej organizacji Rachunkowość i sprawozdawczość organizacji pożytku publicznego Ewidencja i ujawnianie informacji finansowych Sprawozdanie z działalności organizacji pożytku publicznego Użyteczność informacji sprawozdawczych Odpowiedzialne gospodarowanie zasobami organizacji Kształtowanie relacji organizacji z otoczeniem Rachunkowość społeczna w budowaniu wizerunku organizacji Controlling w zarządzaniu organizacjami pożytku publicznego Istota controllingu Stosowane w controllingu metody przetwarzania informacji Analiza wskaźników Modelowanie ekonomiczne Systemy informatyczne zarządzania Controlling w procesie decyzyjnym organizacji pożytku publicznego Rola controllingu w planowaniu działalności organizacji Controlling a weryfikacja efektów funkcjonowania organizacji Opracowanie systemu controllingu w organizacji pożytku publicznego Etapy tworzenia systemu controllingu Ocena przygotowania organizacji pożytku publicznego do prowadzenia controllingu
7 Spis treści 4. Funkcjonowanie systemu controllingu w organizacji pożytku publicznego studium przypadku Adaptacja controllingu w organizacji Analiza specyficznych uwarunkowań organizacyjnych Projektowanie systemu controllingu Controlling obszarów funkcjonalnych organizacji Controlling w zarządzaniu zasobami ludzkimi Controlling działalności usługowej Controlling finansowy Controlling w pomiarze sprawności działania organizacji Możliwości i ograniczenia stosowania controllingu Skuteczność systemu controllingu Rozwój systemu controllingu Bibliografia Regulacje prawne Indeks
8 Wstęp Wstęp Członkowie brytyjskiej Komisji do spraw Działalności Charytatywnej (Charity Commission) już w 1990 r. w corocznym sprawozdaniu podkreślili, iż organizacje pozarządowe wnoszą istotny wkład w budowanie dobrobytu społecznego, zaspokajając potrzeby, których ani państwo ani jednostki komercyjne nie są w stanie w pełni zrealizować. Przekonanie to podzielali także badacze z Johns Hopkins University, którzy w tym samym czasie zapoczątkowali projekt badań porównawczych sektora non-profit (Comparative Nonprofit Sector Project). Wnioski z badania były uderzające. Po pierwsze, stwierdzono, iż światowy sektor pozarządowy przy wsparciu ponad 20 mln etatowych pracowników i 190 mln wolontariuszy tworzy 5,1% produktu globalnego brutto [Salamon i in., 2003, s ]. Po drugie, okazało się, że postrzeganie gospodarki jako sumy sektora publicznego i sektora przedsiębiorstw powoduje, iż w większości statystyk państwowych brakuje kompletnych informacji o liczbie, wielkości, polach działania, znaczeniu ekonomicznym czy zasobach finansowych organizacji społecznych. Niekompletność danych statystycznych skutkuje natomiast pominięciem w rachunkach ekonomicznych działań równoważnych w skali światowej produktowi krajowemu brutto Francji [Salamon i in., 2003, s. 3]. Wspomniany okres był także przełomowy dla działalności pozarządowej w Polsce, która po 1989 r. kształtowała się niemal od podstaw. Towarzyszyło temu silne przekonanie, iż istnienie organizacji pozarządowych jest niezbędne z uwagi na ich przewagę nad instytucjami publicznymi oraz przedsiębiorstwami, wynikającą z dwóch przyczyn [Lasocik, 1994, s. 4]. Po pierwsze, organizacje pozarządowe mają wysoką świadomość swojej misji, co pozwala im łatwiej wytyczać kierunek prowadzonych działań. Po drugie zaś, brak motywu zyskowności, wysoka motywacja personelu, znajomość potrzeb beneficjen- 7
9 Wstęp tów, klimat wspólnoty i wzajemności oraz nieodpłatne wsparcie wolontariuszy powodują, iż oferta jednostek niekomercyjnych charakteryzuje się niższymi kosztami i wyższą jakością niż świadczenia realizowane przez inne podmioty [Lasocik, 1994, s. 6]. Wskazane mocne strony sektora pozarządowego mogą jednak łatwo stać się jego słabościami. Powierzone środki nie zawsze w wystarczającym stopniu służą realizacji zadań statutowych, ale finansują same organizacje. Niedobór kapitału oznacza, iż mimo pełnienia ważnej społecznie misji efekty jej urzeczywistniania bywają znikome. Wyższa jakość usług zostanie osiągnięta tylko wówczas, gdy personel organizacji dysponuje odpowiednimi kwalifikacjami, których często brakuje ze względu na atrakcyjniejsze zarobki oferowane specjalistom przez sektor komercyjny. O stopniu wykorzystania potencjału organizacji pozarządowych decydują zatem standardy zarządzania tymi jednostkami. Szczególnie istotne jest spostrzeżenie, iż organizacje niekomercyjne zwykle nie traktują osiągnięć i wyników jako priorytetu prowadzonej działalności. Jednak osiągnięcia i wyniki są o wiele ważniejsze a przy tym znacznie trudniejsze w pomiarze i kontrolowaniu dla tej grupy podmiotów niż dla jednostek nastawionych na zysk [Drucker, 1997, s. 81]. Oznacza to, iż usprawnienie funkcjonowania organizacji pozarządowych zależy od zmiany postrzegania przez nie roli zadań kontrolnych. Kontrola nie może być rozumiana jako realizacja obowiązków nakładanych przez organy administracji państwowej czy instytucje nadzoru. Jest ona cennym źródłem informacji o jednostce i jej roli w otoczeniu, stanowiąc podstawę dla kadry zarządzającej do refleksji i racjonalizacji podejmowanych decyzji. Pozwala zweryfikować, czy działania jednostki zmierzają do realizacji jej celów strategicznych i urzeczywistniania misji oraz czy gwarantują wykorzystanie potencjału. Kontrola wspomaga również organizację w umiejętnym wykorzystaniu nadarzających się szans i reagowaniu na zmiany, a jednocześnie umożliwia zademonstrowanie interesariuszom, iż potrafi ona efektywnie realizować zadania społeczne i dlatego jest godna wsparcia zarówno przez osoby indywidualne, jak i przez organy administracji państwowej. Przekonanie o znaczeniu organizacji pozarządowych dla sytuacji społecznej stało się impulsem do powstania książki, której celem jest zwrócenie uwagi na to, że organizacje takie są w stanie realizować zadania społeczne bardziej efektywnie niż inne podmioty, stosując w swojej działalności metodykę controllingu. W kolejnych rozdziałach Czytelnik znajdzie odpowiedzi na cztery pytania: Jakie uwarunkowania środowiska ekonomicznego i społecznego stymulują racjonalizację funkcjonowania organizacji pożytku publicznego innymi 8
10 Wstęp słowy, dlaczego jednostki te powinny zainteresować się koncepcją controllingu i włączyć ją w swoją działalność? Jak przygotować system informacyjny organizacji pożytku publicznego, a w szczególności ewidencję rachunkową, aby był on użyteczny w prowadzeniu controllingu? Czym jest controlling, jakie etapy postępowania obejmuje, jakimi metodami oraz miernikami ekonomicznymi się posługuje oraz w jaki sposób wspomaga zarządzających w procesie podejmowania decyzji? W jaki sposób metody controllingu stosowane są przez organizacje pożytku publicznego? Pierwszy rozdział książki objął analizę koncepcji dotyczących tożsamości, kształtu i funkcji organizacji pozarządowych funkcjonujących w warunkach europejskich z naciskiem na sytuację w Polsce, Wielkiej Brytanii i Niemczech. Dokonano w nim również przeglądu regulacji prawnych dotyczących omawianej grupy podmiotów oraz określono miejsce organizacji pożytku publicznego w państwie wynikające zarówno z uwarunkowań historycznych, jak i z obecnych obszarów oraz form działania prospołecznego. W rozdziale drugim scharakteryzowano zasoby finansowe organizacji pożytku publicznego oraz wskazano źródła i sposoby ich pozyskiwania. Następnie dokonano analizy wymogów prawnych i standardów w zakresie ujawniania informacji finansowych w tej grupie jednostek. W końcu poruszono problem budowania relacji między organizacjami pozarządowymi a ich interesariuszami. W rozdziale trzecim przedstawiono istotę controllingu jako analityczno- -diagnostycznego systemu oceny działalności organizacji pożytku publicznego. Następnie zaprezentowano narzędzia i metody wspomagające prowadzenie tej oceny, takie jak: analiza wskaźników, modelowanie ekonomiczne czy systemy informatyczne dostosowane do potrzeb organizacji pozarządowych. W końcu określono rolę controllingu w uwiarygodnieniu zamierzeń i efektów działalności jednostki oraz przedstawiono procedurę wdrożenia tej koncepcji w organizacjach pożytku publicznego. W ostatnim rozdziale książki, mającym formę studium przypadku, zaprezentowano sposoby prowadzenia controllingu w ramach podstawowych obszarów funkcjonalnych organizacji pożytku publicznego w celu dokonania kompleksowej oceny efektywności i sprawności ich działania. Punktem odniesienia były rozwiązania wypracowane przez cztery stacje opieki funkcjonujące w ramach struktury regionalnej jednej z największych niemieckich organizacji dobroczynnych. 9
11 Wstęp Taka konstrukcja sprawia, iż książka ta jest skierowana do szerokiego kręgu osób zainteresowanych skutecznością działania organizacji pozarządowych, a w szczególności do kadry zarządzającej i pracowników służb finansowo-księgowych tych jednostek oraz osób odpowiedzialnych za współpracę między organami administracji państwowej i organizacjami społecznymi. Z myślą o tej grupie Czytelników przedstawiono metodykę prowadzenia systematycznej obserwacji kluczowych obszarów działalności organizacji pożytku publicznego, zilustrowaną przykładami. Drugą grupą adresatów książki są przedstawiciele środowiska akademickiego oraz studenci kierunków zarówno ekonomicznych, jak i społecznych. Niniejsza publikacja uzupełnia listę obecnych na polskim rynku pozycji w zakresie controllingu, rachunkowości czy finansów o publikację zorientowaną na problematykę funkcjonowania organizacji pożytku publicznego. Omówiono w niej metody rachunku ekonomicznego, służące ocenie i prezentacji efektów działalności organizacji pozarządowych, oparte na praktykach i standardach stosowanych przez czołowe organizacje niekomercyjne w Niemczech i Wielkiej Brytanii, które nie są wystarczająco rozpropagowane w warunkach polskich. Przedstawione rozwiązania dostosowano jednak do realiów funkcjonowania polskich organizacji pozarządowych, co powinno być dla Czytelnika ułatwieniem. Tomasz Dyczkowski 10
12 1.1. Działalność pozarządowa jako autonomiczny obszar aktywności społecznej 1 Organizacje pożytku publicznego cechy i znaczenie społeczne 1.1. Działalność pozarządowa jako autonomiczny obszar aktywności społecznej Organizacje pozarządowe główne osie podziału W polskich realiach społeczno-prawnych określenie organizacje pożytku publicznego jest powszechnie utożsamiane z jednostkami uprawnionymi do uzyskiwania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych. Jeżeli jednak spojrzeć na profil działalności i historię poszczególnych podmiotów o tym statusie prawnym, to znacznie łatwiej zidentyfikować istniejące między nimi różnice, niż doszukać się cech wspólnych. Pierwszym obliczem działalności pożytku publicznego są tradycyjne organizacje charytatywne zrzeszające osoby o dużym stopniu empatii i poczucia solidarności społecznej, zdeterminowane do wspierania ludzi potrzebujących. Pełniąc rolę rzecznika osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, organizacje te zdają się same być w potrzebie, gdyż ogrom problemów, z którymi próbują się zmierzyć, jest niewspółmierny z ich możliwościami finansowymi. Trudno jednak wątpić w to, iż każda złotówka uzbierana do puszki zostanie spożytkowana na zorganizowanie darmowych obiadów, zakup lekarstw dla osób z regionów dotkniętych klęskami żywiołowymi czy sfinansowanie operacji chorych dzieci. Z drugiej strony do świadomości społecznej próbuje dotrzeć wiele stowarzyszeń i fundacji, które nadają rozgłos medialny swoim działaniom, wykorzystują wizerunek znanych osób i aktywizują młodzież do uczestnictwa w wolonta- 11
13 1. Organizacje pożytku publicznego cechy i znaczenie społeczne riacie. Organizacje te stwarzają wrażenie, iż są w lepszej kondycji finansowej ogłaszają się w mediach, w ich materiałach informacyjnych widnieją znaki firmowe sponsorów, a w imprezach plenerowych uczestniczą osobistości świata kultury czy sportu. Obok tradycyjnych i nowoczesnych organizacji pozarządowych istnieje najliczniejsza grupa małych jednostek tworzonych z inicjatywy pojedynczych osób i funkcjonujących w skali lokalnej których efekty działania pozostają nieznane szerszej publiczności. Czy można więc mówić o jednorodnej grupie organizacji pożytku publicznego? Aby rozstrzygnąć tę kwestię, warto przyjrzeć się istniejącym w prawodawstwie i piśmiennictwie polskim oraz zagranicznym pojęciom i kryteriom klasyfikacyjnym, dotyczącym jednostek, które nie przynależą ani do sektora przedsiębiorstw, ani do sektora publicznego. W gospodarce wskazać można grupę jednostek niewchodzących w skład struktur administracji rządowej lub samorządowej i niezaliczanych do grupy podmiotów prowadzących zorientowaną na zysk działalność gospodarczą, których głównymi wyróżnikami są dobrowolne zaangażowanie uczestników i finansowanie działalności z darowizn. Organizacje te, będące przejawem społecznej aktywności pojedynczych osób lub grup, tworzą sektor pozarządowy działający na rzecz dobra publicznego [Czubakowska, Winiarska, 2004, s. 9]. Powyższa definicja ujmuje istotę funkcjonowania organizacji obywatelskich i można ją uznać za konsensus w sprawie charakterystyki i roli tych podmiotów w społeczeństwie. Pojawia się jednak problem ram sektora. Jak bowiem spojrzeć na organizacje prywatne, które wspomagają lub wręcz przejmują realizację zadań publicznych od państwa i finansowane są w większości ze środków budżetowych? Czy pozyskiwanie funduszy na realizację społecznie użytecznych inicjatyw poprzez prowadzenie działalności gospodarczej wyklucza jednostkę z grupy podmiotów niekomercyjnych? Zmierzając do opracowania spójnej definicji sektora non profit rozumianego jako pozarządowa działalność społeczna badacze z Johns Hopkins University dostrzegli, iż wynikająca z historii i tradycji, rozwiązań prawnych oraz uwarunkowań społeczno-gospodarczych lokalna nomenklatura stosowana w odniesieniu do organizacji niemieszczących się w sektorze publicznym i przedsiębiorstw akcentuje jedną bądź dwie z poniższych charakterystyk [Salamon i in., 2003, s. 6 7]. Pierwszą charakterystyką są podstawy ekonomiczne. Podejście to koncentruje się na źródłach, z których pochodzą zasoby jednostki. Na tej podstawie za organizacje społeczne uznaje się podmioty, których zasoby pozyskiwane są dzięki dobrowolnemu wsparciu, nie są zaś finansowane z budżetu państwa 12
14 1.1. Działalność pozarządowa jako autonomiczny obszar aktywności społecznej czy transakcji rynkowych. W tym ujęciu funkcjonują pojęcia organizacji: niedziałających dla zysku, niezarobkowych czy nieprowadzących działalności gospodarczej (non-profit, not-for-profit organisations; Organisationen ohne Erwerbszweck) bądź ochotniczych (voluntary; freiwillig) czy pozarządowych (non-governmental organisations; Nichtregierungsorganisationen). Drugą charakterystyką jest forma prawna odnosząca się zarówno do struktury organizacyjnej, jak i do szczególnego statusu posiadanego przez jednostkę (np. podatkowego). A zatem z jednej strony istnieją stowarzyszenia i fundacje (associations, foundations, charitable trusts; Vereine, Verbände, Stiftungen), z drugiej zaś pojawiają się ponownie organizacje niedziałające dla zysku, niezarobkowe czy nieprowadzące działalności gospodarczej oraz zwolnione z podatku (tax-exempt) lub pożytku publicznego (public benefit organisations; gemeinnützige Organisationen). Ostatnią cechą jest funkcja społeczna organizacji, wskazująca na cele jej powstania. Podkreśla ona związek ze społeczeństwem obywatelskim, odzwierciedlony w terminach organizacje społeczne lub organizacje obywatelskie (civil organisations; gemeinwirtschaftliche Organisationen); dążenie do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, co ujmują określenia charytatywny i dobroczynny (charitable, benevolent, charity; mildtätig, wohltätig, karitativ, Wohlfahrt); czy też chęć poprawy sytuacji ogólnospołecznej będącą celem istnienia organizacji pożytku publicznego. Wskazane charakterystyki znacznie ułatwiają ogarnięcie tej sfery aktywności społecznej, która mogłaby być określona jako trzeci sektor. Wśród nich odnaleźć można także określenia szczególnie dotyczące ekonomicznych podstaw działania wytyczające granice między sektorami. Organizacje, które nie działają dla zysku, zostają w ten sposób odróżnione od podmiotów komercyjnych, zaś jednostki, które nie podlegają administracji publicznej, stanowią obszar działalności pozarządowej. Podziały te nie mają jednak charakteru dychotomicznego. Niewiele obszarów działalności jest zarezerwowanych wyłącznie dla podmiotów publicznych, a tym bardziej dla działalności komercyjnej czy nienastawionej na zysk. Ponadto procesy prywatyzacji i komercjalizacji oraz zmiany oczekiwań społecznych co do roli państwa powodują przesuwanie się istniejących granic [Anheier, Seibel, 1990, s. 9]. Dowodem na opisany stan rzeczy jest funkcjonowanie w nomenklaturze angielskiej wielu pojęć określających organizacje nienastawione na zysk, które wyraźnie wskazują na zróżnicowane źródła inspiracji przy powstawaniu tych podmiotów. Są to: organizacje pozarządowe inicjowane przez biznes (business organised non-governmental organisations, BONGO), organizacje pozarządowe inicjowane przez rząd (governmental organised non-governmental 13
15 1. Organizacje pożytku publicznego cechy i znaczenie społeczne organisations, GONGO), częściowo autonomiczne organizacje pozarządowe (quasi autonomous non-governmental organisations, QUANGO) czy polityczne organizacje pozarządowe (political non-governmental organisations, PONGO) [Sargeant, 1999, s. 4]. W odniesieniu do organizacji tworzonych przez podmioty komercyjne typu BONGO pojawia się kwestia intencji inspiratorów. Chodzi o definitywne stwierdzenie, iż nadrzędnym celem działalności tych jednostek jest chęć pomocy potrzebującym, nie zaś budowanie wizerunku podmiotów założycielskich czy szukanie korzyści ekonomicznych (np. z tytułu ulg podatkowych). Można dokonać rozróżnienia na organizacje typu non-profit i not-for-profit. Pierwsza grupa charakteryzuje się wewnętrznym, wynikającym ze statutu, zakazem prowadzenia działalności gospodarczej i realizuje swoje zadania wyłącznie dzięki darowiznom bądź dotacjom. Druga nie posiada takiego imperatywu, przeznaczając uzyskane z działalności gospodarczej środki na prowadzenie akcji społecznych [Czubakowska, Winiarska, 2004, s. 13]. Może to jednak rodzić wrażenie, że właściwa czysta forma dobroczynności nie dopuszcza ewentualności prowadzenia działalności gospodarczej i ograniczać się powinna do ofiarności publicznej bądź wsparcia ze strony państwa. W interesie publicznym nie powinno natomiast leżeć ograniczanie źródeł finansowania działalności organizacji pozarządowych, ale raczej zapewnienie przejrzystości i efektywności wydatkowania środków, którymi one dysponują. Trudno także nie zauważyć postępującego zbliżenia sektorów non-profit i for-profit [Leat, 1993, s ]. Po pierwsze, aby uzyskać stabilność finansową, organizacje pozarządowe starają się pozyskać partnerów instytucjonalnych, a zatem stają się częścią polityki społecznej odpowiedzialności swoich partnerów biznesowych. Po drugie, funkcjonowanie dużych organizacji pozarządowych w coraz większym stopniu bazuje na podpisywaniu umów z instytucjami publicznymi i prywatnymi na świadczenie usług. Sama działalność nie różni się więc znacząco od prowadzonej przez jednostki komercyjne, inne jednak pozostają motywy, którymi podmioty te się kierują. Po trzecie, często się okazuje, iż ze względu na preferencje podatkowe korzystniej jest prowadzić określoną działalności w formie niekomercyjnej: eliminując marżę, organizacja może uzyskać większą sprzedaż usług, oferując swoim inicjatorom i interesariuszom wewnętrznym korzyści w postaci wynagrodzeń. Do oceny, czy dana jednostka ma charakter komercyjny, czy też nie, pomocne jest kryterium ograniczenia dystrybucji zysku, które oznacza, iż wygenerowana nadwyżka nie może być przekazywana osobom kontrolującym organizację [Palmer, Randall, 2002, s. 7]. Wyodrębnione w ten sposób podmioty niedystrybuujące zysku (non-profit-distributing) charakteryzują się 14
16 1.1. Działalność pozarządowa jako autonomiczny obszar aktywności społecznej trzema cechami [Ingram i in., 1991, s. 4]. Po pierwsze, otrzymują niezbędne do funkcjonowania wsparcie finansowe oraz zasoby od darczyńców, którzy nie oczekują zwrotu z powierzonego kapitału ani też świadczenia usług lub uzyskania innych korzyści ekonomicznych o wartości adekwatnej do przekazanego wsparcia. Po drugie, celem prowadzenia takiej działalności nie jest oferowanie dóbr bądź usług dla osiągnięcia zysku. Po trzecie zaś, nie mogą istnieć grupy interesu z góry zakładające sprzedaż z zyskiem udziałów bądź domagające się partycypacji w majątku jednostki w przypadku jej likwidacji. Nawiązując do drugiej osi podziału na sektor publiczny i pozarządowy warto zwrócić uwagę na zjawisko powoływania przez państwo nowych instytucji (typu GONGO lub QUANGO), które mają stopniowo uniezależniać się od wpływów i finansowania publicznego. Dotyczy to sytuacji, w której powstaje przekonanie, iż określone zadania publiczne mogłyby być realizowane bardziej efektywnie przez struktury w pełni prywatne lub działające na zasadach partnerstwa publiczno-prywatnego, jednak dostrzegana jest niewystarczająca aktywność organizacji pozarządowych w danym obszarze zadaniowym. Organizacje takie z założenia mają zatem migrować do sektora pozarządowego, co oznacza, iż funkcjonowanie na styku obu obszarów będzie dla nich stanem typowym. Skoro wspomniane podmioty mają docelowo uniezależnić się od wpływów i finansowania publicznego, to właśnie te kryteria mogą posłużyć za podstawę zaklasyfikowania konkretnych organizacji do jednego z sektorów. Zasiadanie reprezentantów sektora publicznego w organach nadzorujących i zarządzających jednostki jest oznaką bezpośredniego wpływu administracji państwowej na zakres i formy prowadzenia działalności przez organizację, natomiast przyznawanie dotacji na realizację konkretnych zadań może być tak samo skutecznym choć pośrednim sposobem realizacji polityki społecznej państwa. Warto jednak zwrócić uwagę na to, iż o ile mniejsza kontrola ze strony przedstawicieli instytucji publicznych nad funkcjonowaniem konkretnej jednostki wskazuje na jej bardziej pozarządowy charakter, o tyle większy udział środków publicznych w źródłach finansowania podmiotu nie musi oznaczać ograniczenia swobody wyboru sposobów realizacji misji. Powiązanie sektorów pozarządowego i publicznego ma zarówno dobre, jak i złe strony. Stworzenie ram instytucjonalnych oraz finansowych do prowadzenia działalności użytecznej społecznie ułatwia pozyskanie zasobów niezbędnych do osiągnięcia widocznych efektów. Z drugiej jednak strony rodzi się problem przejrzystości działania. Powstać mogą zarzuty stawiane np. polskim fundacjom Skarbu Państwa 1 dotyczące wykorzystania publicznych środków 1 Jak stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli, w co drugiej fundacji, której fundatorami są Skarb 15
17 1. Organizacje pożytku publicznego cechy i znaczenie społeczne do realizacji prywatnych interesów. Związki personalne między organizacjami pozarządowymi a sektorem publicznym powodują również, iż prywatni darczyńcy nie są przekonani, czy powierzone środki służą budowaniu wizerunku osób publicznych związanych z jednostką, czy też realizacji jej zadań statutowych. Sytuacja ta jest też źródłem wątpliwości, gdy chodzi o zakwalifikowanie do organizacji pozarządowych jednostek typu PONGO. O ile bowiem organizacje pozarządowe mogą i powinny aktywnie uczestniczyć w debacie publicznej, o tyle ich podstawowym celem nie może być działalność polityczna Organizacje pozarządowe ujęcie funkcjonalne Przedstawionych zagadnień związanych z kwalifikowaniem poszczególnych organizacji do sektora pozarządowego nie należy utożsamiać z oceną społecznych korzyści płynących z ich funkcjonowania. Z ekonomicznego punktu widzenia drugorzędne bowiem znaczenie ma charakter danej organizacji publiczny, prywatny czy komercyjny jeżeli wymiernie wpływa ona na rozwiązanie określonych problemów, uzyskując przy tym odpowiedni stosunek efektów do nakładów związanych z funkcjonowaniem jednostki. Na organizacje pozarządowe można najpierw spojrzeć przez pryzmat ich ról społecznych [Ingram i in., 1991, s. 3 4]. Po pierwsze, jednostki te zapewniają dostęp do dóbr publicznych. Impulsem do powstania wielu organizacji jest chęć oferowania usług, które w inny sposób nie byłyby osiągalne, czego przykładem może być stworzenie muzeum regionalnego. Po drugie, pojawia się dążenie do społecznego równouprawnienia. Inicjatywy obywatelskie podejmowane są wówczas w celu zabezpieczenia możliwości korzystania przez członków określonej społeczności z istniejących uprawnień (np. promocja zatrudnienia osób niepełnosprawnych). Trzecią rolą organizacji pozarządowych jest zapewnienie ekonomicznego równouprawnienia. Wiele organizacji tworzonych jest po to, by wybrane usługi (np. w zakresie edukacji czy ochrony zdrowia) stały się dostępne dla wszystkich członków społeczności bez względu na ich możliwości pokrycia kosztów świadczenia. Bodźcem do powstawania inicjatyw społecznych może być też chęć obniżenia kosztów dostępu do świadczeń; wówczas celem działalności społecznej jest oferowanie wyspecjalizowanych dóbr i usług (np. poradnictwo zawodowe czy prawne) po niższym koszcie w porównaniu z ofertą jednostek komercyjnych. W końcu, rolą organizacji po- Państwa lub jednostki sektora finansów publicznych, występują nieprawidłowości dotyczące wynagradzania członków organizacji oraz zawierania umów z osobami powiązanymi z jednostką [Informacja o wynikach..., 2006, s. 5]. 16
18 1.1. Działalność pozarządowa jako autonomiczny obszar aktywności społecznej zarządowych jest zwiększenie dostępności dóbr. W ten sposób realizowane są wspólne cele określonej grupy społecznej, dotychczas niedostatecznie zabezpieczone (np. lokalne specjalistyczne placówki zdrowotne). Omawianą grupę jednostek można również scharakteryzować ze względu na formalizację działania oraz stałość zasobów. Prowadzi to do wyodrębnienia trzech kategorii podmiotów o różnym stopniu rozpoznawalności efektów działalności przez opinię publiczną [Kendall, Knapp, 1993, s. 5]. Po pierwsze, istnieją profesjonalne organizacje niezarobkowe. Podmioty te zatrudniają etatowych pracowników, posiadają ukształtowaną strukturę zarządzania na szczeblu ogólnokrajowym oraz lokalnym, planują i realizują swoje działania w sposób sformalizowany, a także aktywnie zabiegają o pozyskanie środków na finansowanie działalności z różnorodnych źródeł. Obok nich funkcjonują ochotnicze organizacje usługowe. Jednostki takie odznaczają się zorganizowaną strukturą na szczeblu ogólnokrajowym, jednak lokalne grupy są autonomiczne i opierają się w dużej mierze na zaangażowaniu wolontariuszy oraz wsparciu finansowym dobroczyńców. Ostatnią kategorię stanowią niezależne grupy lokalne często o charakterze samopomocowym które nie mają scentralizowanego zarządu, funkcjonują na bazie darmowej pracy swoich członków i realizują cele lokalnych społeczności. Z punktu widzenia społeczeństwa, a zwłaszcza beneficjentów organizacji pozarządowych, najważniejszy jest jednak cel funkcjonowania jednostki, a zatem ukierunkowanie na konkretny obszar zadaniowy i określoną grupę beneficjentów. Warto uświadomić sobie, jak szerokie spektrum działań prowadzą organizacje pozarządowe, których aktywność obejmuje w szczególności następujące obszary [Czubakowska, Winiarska, 2004, s. 11; Kendall, Knapp, 1993, s. 4; Lasocik, 1994, s. 5]: Świadczenie usług będące podstawową formą aktywności organizacji pozarządowych, obejmującą przekazywanie świadczeń, poradnictwo lub udostępnianie zasobów informacyjnych bezpośrednio beneficjentom organizacji. Niesienie pomocy określonym grupom społecznym co oznacza, iż działalność jednostki zorientowana jest podmiotowo, natomiast forma i rodzaj świadczeń zależą od okoliczności. Stymulowanie działań samopomocowych czego podstawowym przejawem realizacji jest organizowanie grup wzajemnego wsparcia, które dzięki komplementarnym umiejętnościom, wspólnym zasobom i poczuciu solidarności wśród członków umożliwiają wypracowanie rozwiązań przez samych potrzebujących. Powstawanie organizacji samopomocowych może być inicjatywą samych zainteresowanych, osób wywodzących się z danego środowiska bądź też podmiotów zewnętrznych. 17
19 1. Organizacje pożytku publicznego cechy i znaczenie społeczne Integrowanie osób o podobnych poglądach, potrzebach i zainteresowaniach - będące realizacją wolności stowarzyszania się, przejawem pluralizmu w życiu publicznym lub też chęcią zaistnienia danej grupy w świadomości społecznej. Aktywizowanie określonych grup społecznych i reprezentowanie ich interesów co może służyć lepszej dystrybucji świadczeń oferowanych przez jednostki sektora publicznego lub wyrównywaniu szans w dostępie do usług komercyjnych. Rozwijanie samorządności oznaczające wzmacnianie poczucia odpowiedzialności za sytuację własną i grupy społecznej, której jest się członkiem, oraz wyrażenie chęci aktywnego kształtowania relacji danej grupy z innymi uczestnikami życia społecznego. Edukowanie i uświadamianie objawiające się promowaniem określonych idei i pozyskiwaniem dla nich zwolenników, którzy bezpośrednio jako darczyńcy bądź wolontariusze wspierają konkretne organizacje lub też pośrednio jako konsumenci, wyborcy, decydenci, pracodawcy bądź reprezentanci środowisk opiniotwórczych pomagają potęgować efekty takich działań. Wywieranie nacisku w ramach którego wokół konkretnych problemów gromadzi się ludzi i organizacje, starając się mobilizować możliwie szerokie audytorium do wspólnego prowadzenia kampanii, lobbowania czy przedstawiania stanowiska społecznego instytucjom publicznym. Poszukiwanie nowych rozwiązań problemów społecznych będące przejawem kreatywności organizacji pozarządowych, które nie ograniczają się do powtarzalnego wykonywania określonych procedur, co często charakteryzuje działalność instytucji publicznych. Organizacje pozarządowe aktywnie poszukują obszarów i adresatów wsparcia, a jednocześnie uczulają innych uczestników życia społecznego na konkretne problemy. Rozbudowa potencjału sektora pozarządowego w którym to profilu działalności podmioty pozyskują zasoby w postaci środków pieniężnych, dóbr materialnych lub osób skłonnych do zaangażowania się w niesienie pomocy potrzebującym które następnie oddawane są do dyspozycji jednostkom realizującym konkretne programy pomocowe, w ten sposób aktywnie przyczyniając się do budowania dobrobytu społecznego. Redystrybucja dóbr i usług w ramach której organizacje pozarządowe korygują niedoskonałości działania administracji państwowej i mechanizmów rynkowych. Koordynacja działań i wykorzystania zasobów przez organizacje pozarządowe będąca domeną aktywności jednostek stanowiących platformę kontaktową dla podmiotów funkcjonujących na określonym obszarze terytorialnym lub mających podobny profil działalności. 18
20 1.1. Działalność pozarządowa jako autonomiczny obszar aktywności społecznej Choć wiele organizacji pozarządowych pełni więcej niż jedną ze wskazanych funkcji, przeprowadzony podział jest istotny z punktu widzenia odbioru efektów działalności danej jednostki przez społeczeństwo. O ile bowiem organizacje usługowe uzyskują łatwo identyfikowalne i mierzalne efekty liczba zrealizowanych świadczeń jest czytelną oznaką społecznej użyteczność organizacji o tyle skutki inicjatyw samopomocowych, mających wąski krąg odbiorców, mogą pozostać niedocenione przez szeroką opinię publiczną. Podstawowym efektem działania jednostek edukacyjnych, badawczych, reprezentujących czy grup nacisku nie są usługi, lecz długookresowe zmiany uwarunkowań społecznych. Znaczenie takich działań trudno przecenić, ale jeszcze trudniej oszacować. Natomiast centra wolontariatu czy instytucje zrzeszające i koordynujące same nie świadczą pomocy, jednak organizując ruch ochotniczy, publikując informacje o działalności dobroczynnej i tworząc poradniki dla organizacji pozarządowych, przyczyniają się do zwiększenia efektywności funkcjonowania całego sektora Organizacje pozarządowe organizacjami pożytku publicznego Różnorodność obszarów działalności organizacji pozarządowych i sposobów budowania tożsamości przez te jednostki znajduje odbicie w bogatej nomenklaturze. Omawianą grupę organizacji zwykło się tradycyjnie określać mianem charytatywnych (charities), demonstrując tym samym chrześcijańskie wartości leżące u podstaw ich misji, lub niekomercyjnych (non-profit), wskazując na brak motywu zyskowności w działaniu. Oba określenia są jak najbardziej uprawnione, ale tworzą specyficzny kontekst postrzegania tych jednostek [Sprinkel Grace, 2005, s. 23]. Jeżeli sektor pozarządowy tworzą organizacje charytatywne (łac. caritas miłość bliźniego ), to akcent pada na wspieranie przez organizację osób potrzebujących i jednocześnie wspieranie potrzebującej organizacji przez dobroczyńców. Naturalnym skojarzeniem staje się zbiórka do puszki na rzecz najuboższych i zaangażowanie w pomoc osób wyczulonych na potrzeby innych. Organizacje charytatywne są jednak aktywnymi uczestnikami życia społecznego i gospodarczego. Ich inspiratorzy i zwolennicy faktycznie przyczyniają się do wzrostu dobrobytu obywateli, zaś darczyńcy nie dają pieniędzy z litości, lecz z przekonania, że zostaną one dobrze spożytkowane [Sprinkel Grace, 2005, s. 23]. Natomiast określenie organizacje niekomercyjne nie mówi, czym te jednostki są, ale raczej czym nie są. Organizacje pozarządowe nie generują zy- 19
Julia Jarnicka. aplikant radcowski PIERÓG & Partnerzy
NGO JAKO ZAMAWIAJĄCY Julia Jarnicka aplikant radcowski PIERÓG & Partnerzy Mimo że organizacje pozarządowe nie zostały ujęte w pzp jako podmioty zobowiązane do stosowania ustawy, to jednak w pewnych sytuacjach
Bardziej szczegółowoKARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010
KARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010 Wrzesień 2005 ROZDZIAŁ I Definicje i określenia 1. Definicje: - działalność pożytku publicznego jest to działalność społecznie
Bardziej szczegółowoPreambuła. Cel i zasady współpracy
Załącznik nr 2 do uchwały Rady Miejskiej Nr XXVI/ 182 /2004 z dnia 30.06.2004r. Zasady współpracy samorządu gminy Węgorzewo z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3
Bardziej szczegółowoOrganizacja i finansowanie trzeciego sektora
dr Adam Mateusz Suchecki Organizacja i finansowanie trzeciego sektora Semestr zimowy 2016/2017 Sprawy organizacyjne Konsultacje: wtorki, godzina 17:00 18:30 pokój T 309 e-mail: adam.suchecki@uni.lodz.pl
Bardziej szczegółowoProjekt UCHWAŁA Nr /2015 RADY MIEJSKIEJ W CHMIELNIKU z dnia 2015 roku
Wersja nr 1 z 13 października 2015 r. Projekt UCHWAŁA Nr /2015 RADY MIEJSKIEJ W CHMIELNIKU z dnia 2015 roku w sprawie: przyjęcia na rok 2016 programu współpracy Gminy Chmielnik z organizacjami pozarządowymi
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Powiatu Chełmińskiego z organizacjami pozarządowymi w roku 2015
Załącznik do uchwały Nr / / 2014 Rady Powiatu Chełmińskiego z dnia. Program współpracy Powiatu Chełmińskiego z organizacjami pozarządowymi w roku 2015 PROJEKT Wstęp Samorząd Powiatu Chełmińskiego realizuje
Bardziej szczegółowoKonsultacje społeczne
Konsultacje społeczne Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020 10 maja 2011 r. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Prezentacja drugiego celu operacyjnego: zwiększenie partycypacji społecznej
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ I: WPROWADZENIE
Wieloletni program współpracy Gminy Konopnica z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
Bardziej szczegółowoTomasz Schimanek. Najważniejsze wnioski z paneli ekspertów organizowanych w ramach cyklu seminariów "Rola i modele fundacji w Polsce i w Europie"
Tomasz Schimanek Najważniejsze wnioski z paneli ekspertów organizowanych w ramach cyklu seminariów "Rola i modele fundacji w Polsce i w Europie" Zakładanie fundacji i likwidacja Rozwiązania prawne, które
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W BIERUNIU. z dnia r.
Projekt z dnia 20 października 2015 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W BIERUNIU z dnia... 2015 r. w sprawie przyjęcia programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz innymi
Bardziej szczegółowoProgram Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Cel główny: Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa Cele szczegółowe: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXI/238/2004 Rady Powiatu w Aleksandrowie Kuj. z dnia 29 grudnia 2004r.
UCHWAŁA NR XXI/238/2004 Rady Powiatu w Aleksandrowie Kuj. z dnia 29 grudnia 2004r. w sprawie uchwalenia programu współpracy Powiatu Aleksandrowskiego z organizacjami pozarządowymi oraz innymi uprawnionymi
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Gminy Zwierzyniec z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2019 rok
Projekt Program współpracy Gminy Zwierzyniec z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2019 rok WPROWADZENIE Partnerska współpraca z organizacjami pozarządowymi jest niezbędna dla skutecznego
Bardziej szczegółowoI. Wstęp. II. Postanowienia ogólne.
Program współpracy Gminy Dębica z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na 2015 r. I. Wstęp. Podstawowym aktem
Bardziej szczegółowoMATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)
MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Mikroekonomia 1 Mikroekonomia 2 Makroekonomia 1 Makroekonomia 2 Matematyka
Bardziej szczegółowoPROJEKT UCHWAŁY CHWAŁA NR RADY GMINY STARY TARG. z dnia,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,2017 r.
PROJEKT UCHWAŁY CHWAŁA NR..2018 RADY GMINY STARY TARG z dnia,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,2017 r. w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Stary Targ z organizacjami pozarządowymi oraz z innymi podmiotami
Bardziej szczegółowoProjekt Regulaminu Konkursu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich edycja 2019
Projekt Regulaminu Konkursu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich edycja 2019 Do 15.11 trwają konsultacje społeczne regulaminu konkursu FIO (edycja 2019). www.niw.gov.pl Na www są informacje dotyczące: treści
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XVI/138/2016 RADY GMINY KURÓW. z dnia 25 listopada 2016 r.
UCHWAŁA NR XVI/138/2016 RADY GMINY KURÓW z dnia 25 listopada 2016 r. w sprawie Rocznego Programu Współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego
Bardziej szczegółowo1. Organizacje pozarządowe w gospodarce rynkowej... 11
Spis treści Wstęp... 7 1. Organizacje pozarządowe w gospodarce rynkowej... 11 1.1. Interdyscyplinarność badań naukowych organizacji pozarządowych... 11 1.2. Cechy i funkcje organizacji pozarządowych...
Bardziej szczegółowoZałącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata
Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata 2008-2013 Wąbrzeźno, wrzesień 2008 -2- Spis treści Wstęp Rozdział 1. Nawiązanie
Bardziej szczegółowoStrategia dla Klastra IT. Styczeń 2015
Strategia dla Klastra IT Styczeń 2015 Sytuacja wyjściowa Leszczyńskie Klaster firm branży Informatycznej został utworzony w 4 kwartale 2014 r. z inicjatywy 12 firm działających w branży IT i posiadających
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE z działalności Fundacji na rzecz rozwoju Wywiadu Gospodarczego VIS MAGNA za 2014 rok
SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE z działalności Fundacji na rzecz rozwoju Wywiadu Gospodarczego VIS MAGNA za 2014 rok CZĘŚĆ I 1) Nazwa fundacji: Fundacja na rzecz rozwoju Wywiadu Gospodarczego VIS MAGNA 2) Siedziba
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Gminy Pszczółki z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2019
Program współpracy Gminy Pszczółki z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2019 PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU Projekt 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990
Bardziej szczegółowoPostanowienia ogólne. 1) ustawie rozumie się przez to ustawę z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku
Projekt Załącznik do Zarządzenia Nr 60/ON/2014 Burmistrza Miasta Rejowiec Fabryczny z dnia 22 październik 2014 r. Program współpracy Miasta Rejowiec Fabryczny z organizacjami pozarządowymi oraz innymi
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 99/XII/15 RADY GMINY NOWA RUDA. z dnia 24 listopada 2015 r.
UCHWAŁA NR 99/XII/15 RADY GMINY NOWA RUDA z dnia 24 listopada 2015 r. w sprawie Rocznego Programu Współpracy Gminy Nowa Ruda z organizacjami pozarządowymi na rok 2016 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15
Bardziej szczegółowoObszar 1: PROŚ. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Obszar 1: PROŚ OD UŚWIADOMIENIA SOBIE POTRZEBY DO CHWILI UZYSKANIA ZASOBÓW STANDARD 1. Diagnozowanie potrzeb CEL - zdefiniowanie problemu i potrzeb w celu określenia mierzalnego celu. STANDARD MINIMALNY:
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK
PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK 1. Ilekroć w treści programu mówi się o: Rozdział 1. Postanowienia ogólne
Bardziej szczegółowoStrategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR)
Strategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR) To koncepcja, według, której firmy dobrowolnie prowadzą działalność uwzględniającą interesy społeczne i ochronę środowiska,
Bardziej szczegółowoPROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY POLICE NA LATA
PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY POLICE NA LATA 2014 2020 1 Spis treści 1. Wstęp 3 2. Cele Programu Aktywności Lokalnej 5 3. Kierunki działań 6 4. Adresaci Programu 7 5. Metody wykorzystywane do realizacji
Bardziej szczegółowoUchwała Nr / /15 - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia r.
Uchwała Nr / /15 - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia. 2015 r. w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Biesiekierz na rok 2016 z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami działającymi
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR./ /14 RADY GMINY SULIKÓW z dnia r. w sprawie programu współpracy Gminy Sulików z organizacjami pozarządowymi na lata
PROJEKT UCHWAŁA NR./ /14 RADY GMINY SULIKÓW z dnia. 2014 r. w sprawie programu współpracy Gminy Sulików z organizacjami pozarządowymi na lata 2015-2016. Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 19 oraz art. 18 ust.
Bardziej szczegółowoProjekt jest współfinansowany z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji
Projekt jest współfinansowany z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji TOWARZYSTWO SAMORZĄDOWE STRATEGIA 2024 SPIS TREŚCI Wizytówka organizacji 3 Znaczenie strategii i wizja zmian 4 Podstawy
Bardziej szczegółowoProgram współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w Gminie Przytoczna na rok 2014
Program współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w Gminie Przytoczna na rok 2014 I. CEL GŁÓWNY I CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU 1. Celem głównym
Bardziej szczegółowoPL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0079/160. Poprawka 160 Isabella Adinolfi, Rosa D'Amato w imieniu grupy EFDD
6.3.2019 A8-0079/160 160 Motyw 2 (2) W orędziu o stanie Unii z dnia 14 września 2016 r. podkreślono potrzebę inwestowania w młodzież i ogłoszono utworzenie Europejskiego Korpusu Solidarności ( programu
Bardziej szczegółowoSpołeczna odpowiedzialność biznesu dobre praktyki prowadzone przez przedsiębiorstwa w Polsce. mgr Monika Wilewska
Społeczna odpowiedzialność biznesu dobre praktyki prowadzone przez przedsiębiorstwa w Polsce mgr Monika Wilewska CSR a dobre praktyki W odniesieniu do CSR trudno mówić o kanonie zasad czy regulacjach z
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Gminy Baranowo z organizacjami pozarządowymi na 2019 rok.
Załącznik do Uchwały Nr..2018 Rady Gminy Baranowo z dnia. 2018 r. Program współpracy Gminy Baranowo z organizacjami pozarządowymi na 2019 rok. Rozdział 1 Postanowienia ogólne 1. Program współpracy Gminy
Bardziej szczegółowoWizerunek organizacji pozarządowych. najważniejsze fakty 16% 24% 13% 37% Wizerunek organizacji pozarządowych 1
Wizerunek organizacji pozarządowych najważniejsze fakty 24% 16% 13% 37% Wizerunek organizacji pozarządowych 1 Kiedy Polacy słyszą organizacja pozarządowa to myślą 79% 77% zajmują się głównie pomaganiem
Bardziej szczegółowoCERTYFIKAT JAKOŚCI CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ. Przyznawany przez Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL
CERTYFIKAT JAKOŚCI CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ Przyznawany przez Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL MISJA Certyfikat Jakości Centrum Aktywności Lokalnej (CAL) podkreśla sposób działania organizacji/instytucji
Bardziej szczegółowoOdniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01
Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WÓLKA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO W 2014 ROKU
P R O J E K T PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WÓLKA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO W 2014 ROKU I. CELE PROGRAMU WSPÓŁAPRACY 1. Cel główny Głównym
Bardziej szczegółowo1. Podstawowe informacje na temat fundacji korporacyjnych w Polsce, 2. Relacje z firmami założycielskimi, 3. Zatrudnienie i wolontariat w fundacjach
1. Podstawowe informacje na temat fundacji korporacyjnych w Polsce, 2. Relacje z firmami założycielskimi, 3. Zatrudnienie i wolontariat w fundacjach korporacyjnych, 4. Beneficjenci fundacji oraz forma
Bardziej szczegółowoWIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY ADAMÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA LATA
Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 21/15 Wójta Gminy Adamów z dnia 18 marca 2015 r. P R O J E K T WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY ADAMÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ
Bardziej szczegółowoUchwała nr./ /2016 (Projekt) Rady Gminy Kadzidło z dnia 2016 r.
Uchwała nr./ /2016 (Projekt) Rady Gminy Kadzidło z dnia 2016 r. w sprawie uchwalenia programu współpracy Gminy Kadzidło z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU PISKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 R.
PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU PISKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 R. O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 9 KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ...
Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I KOMUNIKACJA MARKETINGOWA UCZELNI WYŻSZEJ... 11 Rozdział II ZNACZENIE MARKI W KOMUNIKACJI MARKETINGOWEJ UCZELNI WYŻSZEJ... 33 Rozdział III ROLA SERWISU INTERNETOWEGO UCZELNI
Bardziej szczegółowoOFERTA PROJEKTU CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ
OFERTA PROJEKTU CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ Centrum Aktywności Lokalnej to projekt oferujący kompleksowe wsparcie dla organizacji pozarządowych oraz grup nieformalnych działających na terenie województwa
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Podstawa prawna programu
PROJEKT PROGRAM WSPÓŁPRACY MIASTA KALETY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 ROKU O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE
Bardziej szczegółowoPOLITYKA SPÓJNOŚCI na lata
ZINTEGROWANE DZIAŁANIA NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU OBSZARÓW MIEJSKICH POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata 2014-2020 Komisja Europejska przyjęła propozycje ustawodawcze dotyczące polityki spójności na lata 2014-2020
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Inwestycje samorządu terytorialnego i ich rola w rozwoju społecznogospodarczym
OCENA EFEKTYWNOŚCI I FINANSOWANIE PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO WSPÓŁFINANSOWANYCH FUNDUSZAMI UNII EUROPEJSKIEJ Autor: Jacek Sierak, Remigiusz Górniak, Wstęp Jednostki samorządu
Bardziej szczegółowoCELE PROGRAMU WSPÓŁAPRACY
P R O J E K T Uchwała Nr Rady Gminy Wólka z dnia listopada 2014 roku w sprawie przyjęcia rocznego Programu współpracy Gminy Wólka z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność
Bardziej szczegółowoZ ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 r.
Załącznik do Uchwały XXIX/165/2017 Rady Gminy Domanice z dnia 25.10.2017 r. ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY DOMANICE Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 USTAWY Z DNIA
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY SADOWIE
Załącznik nr 1 do uchwały Nr --/--/2012 Rady Gminy Sadowie z dnia ---------------- 2012 roku PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY SADOWIE Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY GMINY WÓLKA. z dnia r.
Projekt z dnia 4 października 2016 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY GMINY WÓLKA z dnia... 2016 r. w sprawie przyjęcia rocznego Programu współpracy Gminy Wólka z organizacjami pozarządowymi oraz
Bardziej szczegółowoMIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
Efekty kształcenia dla kierunku MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE - studia drugiego stopnia - profil ogólnoakademicki Forma Studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Gospodarki Międzynarodowej Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoZałącznik do Uchwały Nr.. Rady Gminy Kolbudy z dnia. PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU
Załącznik do Uchwały Nr.. Rady Gminy Kolbudy z dnia. PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity - Dz.U z 2016 poz. 446 z późn. zm. ), 2. Ustawa z dnia
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY GNIEZNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART.3 UST.3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003R.
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XIX/113/2011 Rady Gminy Gniezno z dnia 30.11.2011r. PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY GNIEZNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART.3 UST.3 USTAWY Z DNIA
Bardziej szczegółowoWstęp. 1. Ilekroć w programie jest mowa o:
/PROJEKT/ Program współpracy Gminy Przeworsk z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na rok 2012 Wstęp Organizacje
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 2015 Rady Gminy i Miasta Raszków z dnia r. w sprawie przyjęcia programu współpracy Gminy i Miasta Raszków
Uchwała Nr 2015 Rady Gminy i Miasta Raszków z dnia.. 2015r. w sprawie przyjęcia programu współpracy Gminy i Miasta Raszków z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy
Bardziej szczegółowoKonkurs na najlepsze projekty dofinansowywane ze środków Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020
Konkurs na najlepsze projekty dofinansowywane ze środków Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020 edycja 2015 Minister Pracy i Polityki Społecznej zaprasza: organizacje
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XXVII/ /2013 Rady Gminy Bojszowy. z dnia 2013 r.
Uchwała Nr XXVII/ /2013 Rady Gminy Bojszowy projekt z dnia 2013 r. w sprawie przyjęcia Programu współpracy Gminy Bojszowy z organizacjami pozarządowymi na rok 2014. Na podstawie art.18 ust.2 pkt.15 ustawy
Bardziej szczegółowoPROJEKT. Załącznik do Uchwały Nr.. Rady Powiatu w Lipnie
Załącznik do Uchwały Nr.. Rady Powiatu w Lipnie z dnia PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU LIPNOWSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI UPRAWNIONYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO
Bardziej szczegółowoOPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW A D M I N I S T R A C J A STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW A D M I N I S T R A C J A STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia: kierunek administracja jest przypisany
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Gminy Kobylanka z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2015
Załącznik do Uchwały Nr. Rady Gminy Kobylanka z dnia 26 lutego 2015 r. Program współpracy Gminy Kobylanka z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE PARTNERSKIE --- PARTNERSTWO NA RZECZ EKONOMII SPOŁECZNEJ W POWIECIE OSTRÓDZKIM --- zawarte w dniu 25 maja 2011 r.
POROZUMIENIE PARTNERSKIE --- PARTNERSTWO NA RZECZ EKONOMII SPOŁECZNEJ W POWIECIE OSTRÓDZKIM --- zawarte w dniu 25 maja 2011 r. Preambuła: Partnerstwo na rzecz Ekonomii Społecznej w Powiecie Ostródzkim
Bardziej szczegółowoCzęść I. Kryteria oceny programowej
Część I Kryteria oceny programowej 1. Jednostka formułuje koncepcję rozwoju ocenianego kierunku. 1) Koncepcja kształcenia nawiązuje do misji Uczelni oraz odpowiada celom określonym w strategii jednostki,
Bardziej szczegółowo- PROJEKT ROZDZIAŁ I INFORMACJE OGÓLNE ROZDZIAŁ II CEL GŁÓWNY I CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU
- PROJEKT ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY KOZŁÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 ROKU O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O
Bardziej szczegółowoISBN (wersja online)
Magdalena Jasiniak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39 RECENZENT Włodzimierz Karaszewski SKŁAD
Bardziej szczegółowoProgram współpracy gminy Dzierżoniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w roku Wstęp
Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 250/90/16 Wójta Gminy Dzierżoniów z dnia 3 października 2016 r. Program współpracy gminy Dzierżoniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w roku 2017 Wstęp
Bardziej szczegółowoProgram Współpracy Miasta i Gminy Swarzędz z organizacjami pozarządowymi w 2008 roku.
Załącznik nr 1 Do uchwały nr XVIII/100/2007 Rady Miejskiej w Swarzędzu z dnia 27 grudnia 2007r. Program Współpracy Miasta i Gminy Swarzędz z organizacjami pozarządowymi w 2008 roku. 1. Przyjmuje się Program
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Powiatu Gryfińskiego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2017 rok
Załącznik do uchwały Nr. Rady Powiatu w Gryfinie z dnia.. Program współpracy Powiatu Gryfińskiego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2017 rok
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR. Rady Gminy Raciąż z dnia..
Projekt UCHWAŁA NR. Rady Gminy Raciąż z dnia.. w sprawie: uchwalenia Wieloletniego Programu Współpracy Gminy Raciąż z Organizacjami Pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Gminy Niwiska z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2015r.
PROJEKT Załącznik do Uchwały Nr / /2014 Rady Gminy Niwiska z dnia. października 2014 r. Program współpracy Gminy Niwiska z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI FUNDACJI PARTNERSTWO ZA 2012 R.
SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI FUNDACJI PARTNERSTWO ZA 2012 R. I. Nazwa: Fundacja PARTNERSTWO Siedziba i adres: ul. Prymasa Tysiąclecia 76F, 01-424 Warszawa tel. (22) 201-05-25 (22) 394-62-79 Fax: (22) 201-05-26
Bardziej szczegółowoPROJEKT UCHWAŁY PROGRAM WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI NA LATA 2016-2020
PROJEKT UCHWAŁY z dnia 2015 r. w sprawie przyjęcia Programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami na lata 2016-2020. Na podstawie art. 5a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 kwietnia
Bardziej szczegółowoPOWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z ZAKRESU REHABILITACJI SPOŁECZNEJ, ZAWODOWEJ I ZATRUDNIANIA ORAZ
Załącznik do Uchwały Nr XXV/149/2008 Rady Powiatu Średzkiego z dnia 30 grudnia 2008 roku POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z ZAKRESU REHABILITACJI SPOŁECZNEJ, ZAWODOWEJ I ZATRUDNIANIA
Bardziej szczegółowoUchwała Nr... - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia...
Uchwała Nr... - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia... w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Biesiekierz na rok 2011 z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami działającymi
Bardziej szczegółowoWykaz skrótów Wprowadzenie Rozdział I. Organizowanie instytucji kultury
Wykaz skrótów... Wprowadzenie... Rozdział I. Organizowanie instytucji kultury... 1 1. Kompetencje organizatora instytucji kultury... 1 1.1. Kompetencje w zakresie tworzenia instytucji kultury... 2 1.1.1.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY POWIATU PSZCZYŃSKIEGO
Projekt z dnia 23 listopada 2011 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY POWIATU PSZCZYŃSKIEGO z dnia 23 listopada 2011 r. w sprawie Programu Współpracy Powiatu Pszczyńskiego z Organizacjami Pozarządowymi
Bardziej szczegółowoZ-ca Wójta Gminy Stary Targ. Paweł Kaszyński
Konsultacje Rocznego Programu Współpracy na rok 2017 Gminy Stary Targ z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
LexPolonica nr 27335. Stan prawny 2012-11-29 Dz.U.2010.234.1536 (U) Działalność pożytku publicznego i wolontariat zmiany: 2011-07-01 Dz.U.2011.112.654 art. 166 2011-10-30 Dz.U.2011.205.1211 art. 2 2011-11-03
Bardziej szczegółowoRoczny program współpracy Powiatu Śremskiego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2016 r.
Załącznik do Uchwały Nr XII/94/2015 Rady Powiatu w Śremie z dnia 27 listopada 2015 r. Roczny program współpracy Powiatu Śremskiego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU OPOLSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2009
Załącznik do Uchwały Nr.XIX/125/08 Rady Powiatu Opolskiego z dnia. 18 grudnia 2008r. PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU OPOLSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU
Bardziej szczegółowoProgram Współpracy Gminy Ogrodzieniec z Organizacjami. Pozarządowymi na lata 2011-2012. Program Współpracy Gminy Ogrodzieniec z Organizacjami
Projekt Program Współpracy Gminy Ogrodzieniec z Organizacjami 1. Ilekroć w niniejszej Uchwale mowa jest o: Rozdział I Postanowienia ogólne a. Programie należy przez to rozumieć Program Współpracy Gminy
Bardziej szczegółowoSpółdzielnie mieszkaniowe
Redakcja naukowa Teodor Skotarczak Spółdzielnie mieszkaniowe Dylematy funkcjonowania i rozwoju N I E R U C H O M O Â C I Spółdzielnie mieszkaniowe Dylematy funkcjonowania i rozwoju Autorzy Małgorzata Blaszke
Bardziej szczegółowoPROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA POWIATU BRODNICKIEGO NA LATA
Załącznik do Uchwały Nr XXXVII/181/2009 Rady Powiatu w Brodnicy Z dnia 02 grudnia 2009 r. PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA POWIATU BRODNICKIEGO NA LATA 2010-2015 Brodnica, 2009 r. Rozdział 1 Wstęp 1 Przyczyną
Bardziej szczegółowoHR Biznes Partner jak umacniać pozycję HR-owca w firmie?
HR Biznes Partner jak umacniać pozycję HR-owca w firmie? Kim jest HR Biznes Partner? Czy jest to tylko modne określenie pracownika HR-u, czy może kryje się za nim ktoś więcej? Z założenia HR Biznes Partner
Bardziej szczegółowoUchwała Nr III/. /14 - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia. grudnia 2014 r.
Uchwała Nr III/. /14 - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia. grudnia 2014 r. w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Biesiekierz na rok 2015 z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XLIII/40/2010
UCHWAŁA Nr XLIII/40/2010 RADY GMINY JEDLIŃSK z dnia 28 października 2010r. w sprawie uchwalenia Programu współpracy Gminy Jedlińsk z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY PUCHACZÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO W 2015 ROKU
PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY PUCHACZÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO W 2015 ROKU Współpraca Gminy Puchaczów z organizacjami pozarządowymi oraz
Bardziej szczegółowoJacy inwestorzy i na jakich warunkach mogą wejść w projekty MS pozyskując niezbędne finansowanie?
Jacy inwestorzy i na jakich warunkach mogą wejść w projekty MS pozyskując niezbędne finansowanie? Bolesław Meluch Związek Banków Polskich Warunki powstawania projektów mieszkalnictwa senioralnego: Potrzebna
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe III Sektor w Polsce
Organizacje pozarządowe III Sektor w Polsce Marek Oramus Prowadzący Marek Oramus marek.oramus@uek.krakow.pl tel. 12 293 58-40 Konsultacje: Czwartki 10:00-11:00 Rakowicka 16, pok. 22 Wprowadzenie Z czym
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ w Brześciu Kujawskim z dnia...
PROJEKT UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ w Brześciu Kujawskim z dnia... w sprawie przyjęcia,, Programu współpracy Gminy Brześć Kujawski z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w roku 2016.
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI za 2013 r.
SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI za 2013 r. Sprawozdanie z działalności Fundacji NIWA Edukacji i Rozwoju za rok 2012 1. Nazwa fundacji, jej siedziba i adres, data wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym i numer
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Gminy Zwierzyniec z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2016 rok
Program współpracy Gminy Zwierzyniec z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2016 rok WPROWADZENIE Partnerska współpraca z organizacjami pozarządowymi jest niezbędna dla skutecznego
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Powiatu Konińskiego z organizacjami pozarządowymi w roku 2006
Załącznik do uchwały Nr XXXIII/182/05 Rady Powiatu Konińskiego z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie programu współpracy z organizacjami pozarządowymi Program współpracy Powiatu Konińskiego z organizacjami
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR IV/28/07 RADY GMINY AUGUSTÓW z dnia 5 marca 2007 roku
UCHWAŁA NR IV/28/07 RADY GMINY AUGUSTÓW z dnia 5 marca 2007 roku w sprawie uchwalenia Programu współpracy Gminy Augustów z organizacjami pozarządowymi i innymi uprawnionymi podmiotami na 2007 rok Na podstawie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ WIELICHOWA. z dnia... 2015 r.
Projekt z dnia 30 października 2015 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ WIELICHOWA z dnia... 2015 r. w sprawie programu współpracy Miasta i Gminy Wielichowo z organizacjami pozarządowymi
Bardziej szczegółowoUchwała Nr. Rady Gminy Oleśnica z dnia.2014 r.
Uchwała Nr. Rady Gminy Oleśnica z dnia.2014 r. w sprawie przyjęcia Programu współpracy Gminy Oleśnica z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2015.
Bardziej szczegółowoZałącznik do uchwały Nr XXXII/483/2009 Rady Miejskiej Środy Wielkopolskiej z dnia 20 sierpnia 2009 roku. Program Aktywności Lokalnej
Załącznik do uchwały Nr XXXII/483/2009 Rady Miejskiej Środy Wielkopolskiej z dnia 20 sierpnia 2009 roku Program Aktywności Lokalnej dla Miasta i Gminy Środa Wielkopolska na lata 2009 2013 I. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowo