Sprawiedliwość idzie za prawem. - bezpłatne poradnictwo i edukacja prawna ZADATEK ZALICZKA. Rzeszów 2010

Transkrypt

1 Sprawiedliwość idzie za prawem - bezpłatne poradnictwo i edukacja prawna ZADATEK A ZALICZKA Rzeszów

2 Podkarpacki Ośrodek Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ul. Fredry 4/ Rzeszów tel/fax (0-17) Broszura opracowana przez Macieja Bandelaka Broszura sfinansowana przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2

3 ZADATEK A ZALICZKA W obrocie gospodarczym często spotyka się sytuacje, w których jedna ze stron umowy (np. zlecenia, o dzieło, deweloperska itp.) przekazuje przy podpisaniu umowy pewną część pieniędzy (lub rzeczy ruchomych) stronie wykonującej np. zlecenie na poczet przyszłego wynagrodzenia. Z jednej strony ma to na celu upewnienie wykonawcy, że zlecający ma zamiar zrealizowania zadania przez wybranego wykonawcę i zapłacenia za nie, a z drugiej strony wykonawca pobierając część pieniędzy nie musi angażować swoich środków, co zwiększa pewność realizacji zadania. Od strony prawnej mówimy wtedy, że mamy do czynienia z zaliczką lub zadatkiem. Te dwie instytucje są często mylone co prowadzi do niepotrzebnych sporów. Ważne jest więc by być świadomym różnić pomiędzy zadatkiem i zaliczką. Podstawową różnicą między tymi dwoma instytucjami jest to, że zadatek jest uregulowany w przepisach Kodeksu Cywilnego (art. 394), natomiast zaliczka jest zwyczajowa, nie mająca oparcia w przepisach Kodeksu Cywilnego. 3

4 ZADATEK Art W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Jeśli strony umawiają się co do dania zadatku, wtedy odnosimy się do powyższego artykułu w kwestii rozliczeń związanych z zadatkiem. Należy pamiętać, że w braku wyraźnego umownego zapisu czy kwota przekazanych pieniędzy jest zadatkiem czy zaliczką rozstrzyganiu podlega jaka była wola obu stron. Dodatkowo wyrażenie w braku odmiennego zastrzeżenia oznacza, że strony mogą się umówić co do innej formy rozliczenia się z zadatku. W przypadku zadatku przepis wyraźnie wskazuje co zrobić z kwotą zadatku. W przypadku nie wykonania umowy strona dająca zadatek ma prawo zażądać zwrotu zadatku wraz 4

5 z dodatkową sumą równą danemu zadatkowi innymi słowy przepisowo zażądać sumy dwukrotnie wyższej. W tym samym przypadku nie wykonania umowy strona otrzymująca zadatek, może ów zadatek zatrzymać i odstąpić od wykonania umowy bez wyznaczania dodatkowego terminu (przyjmuje się bowiem, że jeśli strona opóźnia się z wykonaniem umowy to druga strona powinna zawezwać do wykonania umowy zakreślając dodatkowy termin do jej wykonania). PRZYKŁAD 1 Jan Kowalski, miłośnik sztuki, zawarł umowę z Danielem Nowakiem, malarzem artystycznym, na wykonanie obrazu Bitwy pod Grunwaldem. Daniel Nowak miał namalować obraz w ciągu pół roku od podpisania umowy. Jan Kowalski zobowiązał się natomiast do dostarczenia Nowakowi specjalnych pędzli w ciągu tygodnia od podpisania umowy. Umowa opiewała na kwotę zł. W umowie zawarto również, że Jan Kowalski tytułem zadatku przekazuje Nowakowi kwotę 1000 zł. Kowalski dostarczył pędzle. Minęło 6 miesięcy, a Nowak nie namalował obrazu. 5

6 W powyższym przykładzie Kowalski jako osoba dająca zadatek, zgodnie z art. 394 Kodeksu Cywilnego może zażądać od Nowaka kwotę 2000 zł (dwukrotność danego zadatku) z tytułu niewykonania umowy. PRZYKŁAD 2 Jak wyżej. Z tą różnicą, że Jan Kowalski nie dostarczył przyrzeczonych pędzli, a tym samym Jan Nowak nie mógł rozpocząć pracy. Przy powyższej sytuacji, Jan Nowak ma prawo do odstąpienia od umowy, bez wzywania do dostarczenia pędzli, oraz do zatrzymania kwoty 1000 zł, którą otrzymał jako zadatek. Wysokość zadatku może być w zasadzie ustalona dowolnie przez strony, niemniej ustalenie go w zbyt dużej wysokości w stosunku do głównego świadczenia może powodować uznanie go za nieważny. 6

7 Zadatek pełni funkcję zaliczki w przypadku wykonania umowy. Zgodnie bowiem z art. 394 ust. 2 KC w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli to nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. Innymi słowy strona otrzymująca zadatek po wykonaniu umowy może żądać zapłaty ceny głównej pomniejszonej o kwotę zadatku. Natomiast jeśli taka sytuacja nie będzie mogła mieć miejsca (bo np. w międzyczasie wykonawca otrzymał całą kwotę główną) wtedy biorący zadatek obowiązany jest go zwrócić. Uregulowanie ust. 3 powyższego artykułu reguluje kwestie zadatku przy rozwiązaniu umowy (np. strony porozumiały się, że nie ma sensu jej wykonywać i należy ją zgodnie rozwiązać). W takim wypadku zadatek powinien zostać zwrócony, a dający zadatek nie może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Taka sama sytuacja ma miejsce gdy niewykonanie umowy wynikło z okoliczności, za które nie jest odpowiedzialna żadna ze stron (np. katastrofa żywiołowa), 7

8 albo jeśli obie strony ponoszą za te okoliczności odpowiedzialność. ZALICZKA Jak wspomniano na początku, zaliczka nie jest uregulowana w przepisach i ma charakter zwyczajowy. Jeśli więc przekazuje się zaliczkę to po wykonaniu umowy jest ona zaliczana na poczet należności głównej, natomiast w każdym przypadku niewykonania umowy czy jej zerwania zaliczka powinna zostać zwrócona, a druga strona nie może żądać podwójnej wysokości. Nie wyłącza to jednak dochodzenia swoich należności poprzez inne instrumenty prawa cywilnego (np. odszkodowania). 8

9 WAŻNE! Należy pamiętać, że w przypadku sporu co do tego czy wręczone przy zawarciu umowy środki pieniężne (lub inne rzeczy) są zadatkiem czy zaliczką, Sąd będzie badał wolę obu stron. Oznacza to, iż istnieje możliwość, że Sąd uzna takie świadczenie za zaliczkę mimo, że wolą jednej ze stron było wręczenie zadatku. W takim wypadku traci się możliwość dochodzenia roszczeń związanych z zadatkiem. Należy więc pamiętać by wyraźnie oznaczać (najlepiej poprzez umowny zapis) czy wręczone świadczenie ma charakter zadatku czy zaliczki, tak by nie było wątpliwości co do woli obydwu stron. Drugim ważnym elementem jest moment wręczenia takiego świadczenia. By można było mówić o zadatku to świadczenie musi być bezwzględnie wręczone przy zawarciu umowy. Jeśli zostanie ono wręczone choćby w niedługim czasie, ale nie bezpośrednio przy zawarciu umowy, wtedy można mówić jedynie o zaliczce. 9

10 W SKRÓCIE: Zadatek : uregulowany w Kodeksie Cywilnym (art 394 KC) przy wykonaniu umowy ulega zaliczeniu na poczet należności głównej przy niewykonaniu umowy (z winy przyjmującego zadatek) dający zadatek może żądać sumy dwukrotnie wyższej przy niewykonaniu umowy (z winy dającego zadatek) przyjmujący zadatek może odstąpić od umowy i zadatek zatrzymać przy rozwiązaniu umowy lub niewykonaniu umowy z przyczyn niezależnych od stron lub z ich obopólnej winy zadatek należy zwrócić i nie można żądać sumy dwukrotnie wyższej 10

11 Zaliczka : zwyczajowa, nieuregulowana w Kodeksie Cywilnym przy wykonaniu umowy ulega zaliczeniu na poczet należności głównej przy niewykonaniu umowy lub jej rozwiązaniu należy ją zwrócić i nie można żądać sumy dwukrotnie wyższej 11

12 12