ZNACZENIE INFORMACJI DLA BEZPIECZE STWA PO AROWEGO W KOPALNIACH W GLA KAMIENNEGO HENRYK BADURA

Transkrypt

1 ZNACZENIE INFORMACJI DLA BEZPIECZE STWA PO AROWEGO W KOPALNIACH W GLA KAMIENNEGO HENRYK BADURA Streszczenie W artykule omówiono rodzaje po arów podziemnych oraz podstawowe zadania systemów telemetrycznych stosowanych w polskich kopalniach. Na przykładach przedstawiono mo liwo ci wykorzystania informacji o parametrach fizycznych i chemicznych atmosfery kopalnianej, otrzymanych za pomoc systemów telemetrycznych, do okre lenia poło enia ogniska po aru w wyrobiskach oraz zwi kszenia bezpiecze stwa wycofywania załogi ze stref zadymienia. Wskazano na konieczno automatyzacji przetwarzania informacji otrzymanych z systemów telemetrycznych i przekazywania informacji wynikowych zagro onej załodze. Słowa kluczowe: po ary podziemne, systemy telemetryczne, ognisko po aru, ewakuacja załogi 1. Wprowadzenie Zagro enie po arowe w górnictwie podziemnym obejmuje swoim zasi giem wszystkie wyrobiska w kopalni. Powstały w wyrobisku po ar zagra a nie tylko załodze pracuj cej w pobli u ogniska po aru, lecz tak e górnikom znacznie oddalonym od ogniska (kilka set metrów a nawet kilka kilometrów), znajduj cych si w wyrobiskach na drodze przepływu dymów i gazowych produktów po aru. Zgodnie z [4], przez po ar podziemny rozumie si, wyst pienie w wyrobisku podziemnym otwartego ognia arz cej lub pal cej si płomieniem otwartym substancji lub utrzymywanie si w powietrzu kopalnianym dymów, lub utrzymywanie si w przepływaj cym pr dzie powietrza st enia tlenku w gla powy ej 0,0026%. Powstaj ce w kopalniach po ary s powodowane: - niskotemperaturowym utlenianiem substancji palnej (np. w gla) w warunkach umo liwiaj cych akumulacj energii cieplnej wydzielaj cej si w trakcie tego procesu. Po ary te nazywane s po arami endogenicznymi, - oddziaływaniem inicjału o wysokiej temperaturze na substancje palne. Po ary te nazywane s egzogenicznymi. Po ary endogeniczne powstaj w przeci gu dłu szego okresu czasu. Mo e to by okres kilkunastu lub kilkudziesi ciu dni, lub w kilku miesi cy. Po ary te powstaj w zlikwidowanej przestrzeni wybranej (w zborach) lub w szczelinach znajduj cych si w pokładzie w gla w otoczeniu czynnych wyrobisk górniczych. Proces samozagrzewania si substancji palnej jest na ogół powolny, do momentu osi gni cia tzw. temperatury krytycznej (dla w gla w przedziale od 80 0 C do C). Po przekroczeniu tej temperatury reakcja samoutleniania staje si coraz szybsza i jest gwałtowna po osi gni ciu temperatury zbli onej do temperatury zapłonu w gla.

2 16 Znaczenie informacji dla bezpiecze stwa po arowego w kopalniach w gla kamiennego Po ary egzogeniczne cechuje gwałtowno przebiegu, która jest mi dzy innymi wynikiem do znacznej pr dko ci przepływu powietrza wyrobiskami. Produktami po ary s : ciepło, które ogrzewa przepływaj cy strumie powietrza, dym, stanowi cy aerozole cieczy i ciał stałych, w tym szkodliwych dla zdrowia, gazy szkodliwe dla zdrowia takie jak tlenek w gla, dwutlenek w gla, tlenki azotu i siarki, chlorowodór, cyjanowodór i inne. Głównym składnikiem gazów o st eniach niebezpiecznych dla zdrowia i ycia człowieka jest tlenek w gla, powstaj cy na skutek niepełnego spalania. Dlatego pierwsze rodki ochrony dróg oddechowych stosowane w górnictwie były ukierunkowane na neutralizacj tego gazu. Rozwój rodków technicznych w górnictwie spowodował, e bezpiecze stwo po arowe znacznie wzrosło, jednak zagro enia po arowego nie udało si całkowicie wyeliminowa. Zmniejszenie kosztów wydobycia w gla wymaga zwi kszenia koncentracji eksploatacji, co z kolei poci ga za sob konieczno stosowania jak najwi kszych wybiegów cian. Zachowanie odpowiednio wysokiego bezpiecze stwa po arowego wymaga dostosowania rodków ochrony po arowej do obecnej sytuacji organizacyjnej i technicznej. 2. Systemy telemetryczne w kopalniach Podstawowym parametrem informuj cym o powstawaniu lub powstaniu po aru jest st enie tlenku w gla. Jednym ze składników systemu bezpiecze stwa po arowego jest telemetryczny system pozyskiwania informacji odno nie stopnia zagro enia po arem oraz poło enia ogniska po aru. Systemy telemetryczne w kopalniach maj za zadanie: 1. pomiar parametrów fizycznych i chemicznych atmosfery kopalnianej. Najcz ciej mierzonymi parametrami s : - st enie metanu, tlenku w gla, dwutlenku w gla oraz tlenu, - pr dko punktowa powietrza w wyrobisku, - temperatura powietrza, - ci nienie oraz ró nica ci nie powietrza przed i za tam, - wilgotno powietrza, - zapylenie powietrza. 2. transmitowanie wyników pomiarów do centrali na powierzchni, 3. rejestrowanie i archiwizowanie danych, 4. wizualizacj wyników pomiarów, 5. wył czanie lokalne lub centralne (za pomoc powierzchniowej centrali telemetrycznej) dopływu energii elektrycznej do maszyn i urz dze, które mogłyby zainicjowa wybuch metanu. 6. informowanie lokalne, w miejscu zainstalowania miernika, o warto ciach mierzonego parametru. 7. alarmowanie lokalne ( wietlnie lub/i akustycznie) w przypadku przekroczenia dopuszczalnej warto ci parametru. Przyrz dem pomiarowym systemów telemetrycznych jest czujnik (sensor), który jest umieszczony w wyrobisku. Cz informacji dostarczona przez system telemetryczny jest wykorzystywana w sposób automatyczny, do alarmowania oraz wył czania energii elektrycznej. Zasadnicza cz informacji wymaga interpretacji słu b wentylacyjnych kopal. a tak e jest wykorzystywana do bada

3 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 40, specjalistów z dziedzinie wentylacji oraz zwalczania zagro e gazowych i po arowych. Poło enie niektórych czujników jest okre lone w przepisach górniczych. S to przede wszystkim czujniki metanu. Natomiast o poło eniu wi kszo ci czujników decyduje główny in ynier wentylacji. Do tej grupy nale tak e czujniki st enia tlenku w gla, dymu i temperatury. Odpowiednie rozmieszczenie tych czujników pozwala na pozyskanie informacji, które umo liwiaj wykrycie po arów w zarodku, przede wszystkim egzogenicznych, a tak e pozwalaj na usprawnienie prowadzenia akcji ratowniczej i przeciwpo arowej. 3. Wykorzystanie informacji do okre lenia poło enia ogniska po aru Najbardziej niebezpieczne po ary egzogeniczne powstaj w wyrobiskach doprowadzaj cych powietrze do oddziałów wydobywczych oraz dr onych wyrobisk korytarzowych, czyli do miejsc pracy głównej cz ci załogi zatrudnionej w kopalni. Miejsca pracy mog by oddalone od szybu nawet o kilka kilometrów. Poniewa po ar mo e powsta w dowolnym miejscu, okre lenie poło enia ogniska po aru wymaga pewnego okresu czasu. Najcz ciej inicjałem do podj cia akcji ratowniczej jest pojawienie si dymów w miejscu zatrudnienia załogi. Załoga przyst puje do akcji samoratowania si bez znajomo ci poło enia ogniska po aru. Okre lenie poło enia miejsca po aru, przynajmniej z dokładno ci do jednej bocznicy wentylacyjnej, pozwala na znaczne usprawnienie akcji ratowniczej i ga niczej. W procesie okre lania poło enia ogniska po aru mo e by przyspieszone dzi ki odpowiedniemu rozmieszczeniu czujników systemu telemetrycznego, wykrywaj cych produkty po aru. Rysunek 1 przedstawia schemat kanoniczny kopalni, na którym uwidoczniono rozpływ powietrza w kopalni (strzałki), poło enie oddziałów wydobywczych (godła górnicze), numeracj w złów oraz miejsca lokalizacji czujników wykrywaj cych po ar (oznaczone czarnym punktem i liter C z cyfr ). Je eli w sieci wentylacyjnej zainstalowano tylko jeden czujnik C1, w bocznicy 5 6, to po stwierdzeniu, e czujnik wykrywa produkty po aru, zdarzeniem pewnym jest, e ognisko po aru znajduje si w jednej z bocznic, z których powietrze przepływa do bocznicy 5 6. S to bocznice: 5 6 na odcinku od strony dopływu powietrza do czujnika C1, nast pnie bocznice 4 5, 3 4, 2 3 i 2 1, które tworz zbiór Z1. Jest równie zdarzeniem pewnym, e stref zagro on jest lub b dzie obj ta załoga pracuj ca we wszystkich wyrobiskach wchodz cych w skład bocznic, do których dopływa powietrze z bocznicy 5 6 oraz bocznica 5 6. Natomiast nie ma pewno ci odno nie zagro enia pozostałej cz ci kopalni. Przykładowo po ar w bocznicy 1 2, wchodz cej do zbioru Z1 powoduje zadymienie całej kopalni. Dalsze informacje pozwalaj ce na u ci lenie poło enia ogniska po aru kierownik akcji musiałby zdobywa korzystaj c z ł czno ci telefonicznej i ł czno ci gło no mówi cej. Ten sposób zdobywania informacji jest jednak znacznie dłu szy. Dalsze u ci lenie informacji o poło eniu ogniska po aru mo na tak e uzyska stosuj c drugi czujnik. Przyj to, e znajduje si on w bocznicy (rys. 1). Je eli ten czujnik wykrywa produkty po aru, to ognisko musi znajdowa si w jednej z nast puj cych bocznic: w cz ci od strony dopływu powietrza, 4 11, 3 4, 2 3, 1 2, tworz cych zbiór Z2. Jednoczesne wykrycie produktów po aru przez czujniki C1 i C2 oznacza, e ognisko po aru musi znajdowa si w jednej z bocznic nale cych jednocze nie do zbioru Z1 i zbioru Z2, czyli

4 18 Znaczenie informacji dla bezpiecze stwa po arowego w kopalniach w gla kamiennego w zbiorze Zi b d cym iloczynem zbiorów Z1 i Z2. S to bocznice 3 4, 2 3, 1 2. W przypadku uzyskania takiej informacji potwierdzaj cej dopływ produktów po aru do czujnika C2, kierownik akcji uzyskuje pewno, e zagro ona ona jest załoga we wszystkich wyrobiskach wchodz cych cych w skład bocznic, do których dopływa powietrze przepływaj ce przez bocznic 3 4. Natomiast nie posiada pewno ci co do stanu zagro enia po arem w pozostałych bocznicach. Rysunek 1. Schemat kanoniczny przykładowej sieci wentylacyjnej ródło: Opracowanie własne. Natomiast je eli czujnik C2 nie wykrywa produktów po aru, ognisko po aru znajduje si w bocznicach zbioru Z1, które nie wchodz do zbioru Zi. B d to bocznice: 5 6 na odcinku od strony dopływu powietrza do czujnika C1 i bocznica 4 5. W takim przypadku kierownik akcji posiada pewno, e b d zadymione wszystkie bocznice, do których dopływa powietrze z bocznicy 5 6, w której umieszczono czujnik C1, oraz e nie zostan zadymione bocznice, do których nie dopływa powietrze z bocznicy 4 5. Oznacza to, e e ewakuacja pracuj cej w bocznicy

5 19 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 40, załogi b dzie prowadzona w dymach do w zła 6, w przypadku po aru w bocznicy 5 6 lub do w zła 13 w przypadku po aru w bocznicy 4 5. Obecnie w kopalniach stosuje si w wi kszo ci przypadków po jednym czujniku wykrywaj cym produkty po aru na oddział wydobywczy. Sytuacja taka jest zobrazowana na przedstawionym schemacie stanowi cym rys. 1. Mo liwe miejsca po aru w zale no ci od mo liwych, równoczesnych wskaza czujników C1, C2, C3 oraz C4, zostały okre lone w tabeli 1. Przyj to, e wszystkie czujniki s sprawne oraz, e od momentu zaistnienia po aru upłyn ł na tyle długi okres, e produkty po aru dopłyn ły do wszystkich czujników. W kolumnach Czujnik warto 1 oznacza, e dany czujnik wykrywa produkty po aru, a warto 0, e nie wykrywa. Tabela 1. Mo liwe poło enie ogniska po aru w zale no ci od wskaza czujników produktów po aru Czujnik C1 Czujnik C2 Czujnik C3 Czujnik C4 Bocznice z ogniskiem , , , , , 3-14, 2-14 ródło: Opracowanie własne. Okre lenie mo liwego poło enia ogniska po aru z wykorzystaniem wskaza czujników mo na zautomatyzowa doł czaj c do systemu telemetrycznego odpowiednie procedury wyznaczania zbiorów bocznic doprowadzaj cych powietrze do bocznic z czujnikami i wyznaczania iloczynów i ró nic tych zbiorów, b d te przeszukiwania odpowiednich, wcze niej przygotowanych tablic skonstruowanych na wzór tabeli 1. W Politechnice l skiej, Instytucie Mechaniki Górotworu PAN w Krakowie a tak e w Politechnice Wrocławskiej [1, 2, 3] opracowano programy bazuj ce na komputerowych bazach danych opisuj cych sie wentylacyjn kopalni, które słu do wspomagania prowadzenia akcji ratowniczej. Mo na w nich wykorzysta informacje o rozpływie produktów po aru napływaj ce z systemu telemetrycznego lub otrzymane telefonicznie. 4. Wykorzystanie informacji do skrócenia dróg ewakuacji załogi ze strefy zagro onej Eksploatacja pokładów cianami posiadaj cymi du e wybiegi stwarza problemy z opuszczeniem strefy zadymionej w nominalnym czasie działania rodków ochrony dróg oddechowych, który najcz ciej wynosi 60 minut. Nale y wtedy okre li mo liwo ci wydłu enia czasu przebywania w strefie zadymienia oraz mo liwo ci skrócenia dróg ucieczkowych. Wydłu enie mo liwo ci przebywania w strefie zadymionej realizuje si najcz ciej przez wymian osobistych rodków ochrony dróg oddechowych w odpowiednich stacjach wymiany tych rodków. Natomiast skracanie dróg ucieczkowych osi ga si przez wykonanie dodatkowych wyrobisk. W niniejszym artykule zwrócono uwag na mo liwo wykorzystania do tego celu

6 20 Znaczenie informacji dla bezpiecze stwa po arowego w kopalniach w gla kamiennego informacji uzyskiwanych za pomoc systemów telemetrycznych. Na rysunku 2 przedstawiono układ wyrobisk, który miał miejsce w jednej z polskich kopal. ciana Z-1 posiadała wybieg ponad 3000 m oraz długo około 230 m. Odstawa urobku ze ciany prowadzona była chodnikiem pod cianowym Z-1, a dalej chodnikiem M-2 do przekopu na poziomie 400 m. Rejon ciany Z-1 posiadał dwa wloty powietrza wie ego. ego. Pierwszy (w zeł nr 1) znajdował si na poziomie 565 m. Powietrze wie e z przekopu na poziomie 565 m kierowane było do krótkiego chodnika głównego, a nast pnie do pochylni Z-2. W w le 2 pr d powietrza kierowany był do chodnika Z-2, który był wyrobiskiem równoległym do chodnika Z-1. Chodniki te poł czone były przecinkami. Przecinki były otamowane, z wyj tkiem znajduj cej si bezpo rednio przed cian.. Powietrze wie e z chodnika Z-2 kierowane było t przecink do w zła 3 znajduj cego si w chodniku Z-1. Rysunek 2. Schemat rejonu ciany Z-1 ródło: Opracowanie własne. Drugi wlot powietrza wie ego znajdował si w przekopie na poziomie 400 m. Powietrze wie e dopływało od w zła 5 do w zła 4 chodnikiem M-2, a nast pnie od w zła 4 chodnikiem Z-1 do w zła 3, gdzie ł czyło si z powietrzem dopływaj cym od strony chodnika Z-2. Poł czone pr dy płyn ły w kierunku ciany Z-1. Po przewietrzeniu ciany Z-1 powietrze zu yte odprowadzano chodnikiem nad cianowym Z-1 do

7 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 40, w zła 6 i dalej chodnikiem M-1 do w zła 7, znajduj cego si na poziomie 250 m, na poł czeniu przekopu I i przekopu II, a stamt d do szybu wentylacyjnego. Drog ucieczkow wyznaczon dla załogi pracuj cej w chodniku Z-1 w pobli u w zła 4 stanowi ci g wyrobisk: chodnik Z-1, ciana Z-1, chodnik nad cianowy Z-1, chodnik M-1, przekop II do w zła 8. Drogi tej nie mo na było przej w dymach z u yciem tylko jednego aparatu ochrony dróg oddechowych i musiały istnie dwie stacje aparatów rezerwowych. W niniejszym artykule przedstawiono, e stan bezpiecze stwa po arowego przy takim układzie wyrobisk znacznie si poprawi, je eli zostanie wykorzystany automatyczny system pomiarowy, pozwalaj cy na u ci lenie informacji o poło eniu po aru. Mo na wtedy w pełni wykorzysta wła ciwo ci układu wyrobisk przedstawionego na rysunku 2. Najwi ksze prawdopodobie stwo powstania po aru wyst puje w wyrobiskach z odstaw ta mow urobku. Je eli po ar powstanie w przekopie na poziomie 400 m lub w chodniku M-2 to fakt ten mo na ustali za pomoc czujnika C-1 zlokalizowanego w chodniku M-2 (w pobli u w zła 4), czujnika C2 w chodniku Z-1 oraz czujnika C3 w pochylni Z-2. Czujniki C1 i C2 wyka istnienie po aru, a C3 nie wyka e. Załoga pracuj ca w chodniku M-2 mo e przej do w zła 4, gdzie dopływa powietrze wie e od strony pochylni Z-2. Górnicy pracuj cy w chodniku Z-1 mog przej przecinkami do chodnika Z-2, którym dopływa powietrze niezadymione. Górnicy pracuj cy w chodniku Z-1 na odcinku od w zła 3 do ciany oraz pracuj cy w cianie mog uda si do chodnika Z-1, a nast pnie Z-2. Warunkiem koniecznym jest przekazanie im informacji, e przechodz c pod pr d powietrza zadymionego w chodniku Z-1 nie dojd do ogniska. Wiadomo tak dyspozytor mo e przekaza górnikom pracuj cym w cianie za pomoc ł czno ci gło no mówi cej. W przeciwnym przypadku omawiana grupa załogi skieruje si do chodnika nad cianowego Z-1. W chodniku nad cianowym Z-1 górnicy musz wymieni rodki ochrony dróg oddechowych w stacji aparatów rezerwowych i skierowa si do w zła 6. Stacja aparatów rezerwowych powinna by zlokalizowana w takim miejscu, e czas przej cia od w zła 3 przez cian do stacji oraz czas przej cia od stacji do w zła 8 lub w zła 4 jest mniejszy od nominalnego czasu działania rodków ochrony dróg oddechowych. Z w zła 6 załoga mo e uda si do w zła 8 lub 4. Przej cie w kierunku w zła 4 mo e by korzystniejsze ni przej cie do w zła 8. Decyzja taka mo e by podj ta po upewnieniu si, e mo liwe jest przej cie przez w zeł 4. Pewno tak uzyska si, gdy temperatura w w le nie b dzie zbyt wysoka. Informacj o niej mo na uzyska za pomoc czujnika temperatury CT1 zlokalizowanego w w le 4 lub w pochylni Z-1, w niewielkim oddaleniu do tego w zła. Przekazanie załodze informacji o przej ciu w kierunku w zła 4 mo na odby si akustycznie (ł czno ci gło nomówi c lub przez wł czenie sygnalizatora d wi kowego w pochylni Z-1) lub optycznie (przez zapalenie transparentu informacyjnego) lub obydwoma sposobami ł cznie. Brak takiej informacji jest jednoznaczny z konieczno ci ewakuacji załogi do w zła 8. Ognisko po aru w chodniku Z-1 zlokalizowa mo na na podstawie wskaza czujnika C2 umieszczonego w chodniku Z-1 w pobli u w zła 4, czujnika C6 w chodniku Z-1 umieszczonego w pobli u w zła 3 oraz czujnika C5 umieszczonego w pobli u w zła 3 w przecince ł cz cej chodniki Z-2 i Z-1. Je eli tylko czujnik C6 umieszczony w chodniku Z-1 w pobli u w zła 3 wyka e produkty po aru, a czujniki C2 i C6 nie wyka ich, to ognisko po aru znajduje si w chodniku Z-1, na odcinku pomi dzy w złami 4 i 3. Wycofywanie załogi b dzie prowadzone

8 22 Znaczenie informacji dla bezpiecze stwa po arowego w kopalniach w gla kamiennego podobnie jak w poprzednio rozwa anych przypadkach, z tym e do w zła 6 b dzie dopływało powietrze niezadymione. Ewakuacja załogi w cianie pod pr d zadymionego powietrza jest mo liwa tylko wtedy, gdy w zeł 3 jest dro ny i gdy taka informacja zostanie przekazana załodze. O dro no ci w zła 3 b dzie decydowała zmierzona temperatura czujnikiem temperatury CT2. Po ar na odcinku chodnika Z-1 pomi dzy w złem 3 i wlotem do ciany wymusza ewakuacj załogi przez cian, do chodnika nad cianowego Z-1 i dalej do w zła 6, do którego dopływa powietrze niezadymione. Po ar w pozostałych wyrobiskach powietrza wie ego jest znacznie mniej prawdopodobny. W przypadku po aru w chodniku głównym na poziomie 565 m lub pochylni Z-2 na odcinku do skrzy owania z chodnikiem Z-2, zostan stwierdzone produkty po aru czujnikami C4, C3, C2, C5 i C6. Powietrze zadymione dopływa b dzie do chodnika Z-2 i do chodnika Z-1, a nast pnie do ciany Z-1. Załoga z chodnika Z-1 oraz dolnego odcinka ciany mo e si ewakuowa do chodnika M-2 id c w kierunku przeciwnym do przepływu zadymionego powietrza. Mo e to jednak uczyni po otrzymaniu informacji o takiej mo liwo ci ewakuacji. Załoga z górnego odcinka ciany powinna opuszcza miejsca pracy drog ucieczkow do w zła 8 lub w w le 6 skierowa si do w zła 4. Warunkiem wyboru drogi ewakuacyjnej do w zła 4 jest dro no tego w zła, co mo na stwierdzi na podstawie wskaza czujnika CT1. Je eli ognisko po aru powstanie w chodniku Z-2, to produkty po aru zostan stwierdzone jedynie czujnikiem C5. Ewakuacja załogi powinna si odbywa tymi samymi wyrobiskami jak w przypadku poprzednim. Do w zła 6 dopływa b dzie powietrze niezadymione. Po ar w pochylni Z-2 na odcinku pomi dzy chodnikami Z-2 i Z-1 spowoduje zadymienie chodnika Z-1 poczynaj c od w zła 4. Produkty po aru zostan wykryte czujnikami C3, C2 i C6. Ewakuacj załogi nale y przeprowadzi tak jak w przypadku po aru w chodniku M-2. Z przeprowadzonej analizy wynika, e skracanie dróg ewakuacji załogi dzi ki przej ciu pod dymy jest mo liwe jedynie wtedy, gdy natychmiast po powstaniu po aru zostanie okre lone poło enie ogniska oraz załodze zostanie przekazana informacja o mo liwo ci przej cia pod dym. Taki przepływ informacji wymaga automatyzacji okre lania ogniska po aru oraz budowy niezawodnego systemu przekazywania informacji załodze w znacznym stopniu zautomatyzowanego. 5. Podsumowanie Informacja w przypadku wyst pienia po aru w kopalni ma istotne znaczenie dla akcji ratowania załogi i akcji przeciwpo arowej. Najszybsz i najłatwiej przetwarzaln informacj o zaistnieniu po aru w kopalni dostarczaj automatyczne systemy telemetryczne. Obecnie informacja taka jest odczytywana przez osob dozoruj c działanie systemu i w pocz tkowej akcji ratowniczej przetwarzana jest przez ni, a w pó niejszym czasie przez kierownika akcji ratowniczej i powołany przez niego sztab akcji. Wprowadzenie do systemów telemetrycznych odpowiednich procedur pozwalaj cych na ledzenie rozpływu powietrza w wyrobiskach, pozwoliłoby na automatyczne okre lenie zbioru bocznic, w których mo e wyst powa po ar. Zwi kszenie liczby czujników i odpowiednie ich rozmieszczenie pozwoliłoby na znaczne ograniczenie liczebno ci takiego zbioru. Warunki ekonomiczne wymuszaj stosowanie eksploatacji cianami o znacznych wybiegach, przekraczaj cych nawet 3000 m. Akcja ratowania załogi w takich warunkach jest bardzo trudna. Obecnie zwraca si w głównej mierze uwag na rodki pozwalaj ce przedłu y czas przebywania

9 23 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 40, 2011 załogi w strefie zadymionej lub na skracanie dróg ucieczkowych przez stosowanie dodatkowych wyrobisk. W przedstawionym artykule udowodniono, e na skrócenie czasu przebywania załogi w strefie zadymienia w znacznej mierze mo e wpłyn informacja otrzymywana z systemów telemetrycznych. Wymagane jest jednak przesyłanie informacji od kierownika akcji do ratuj cej si załogi. Informacja taka mo e by generowana przez odpowiednio skonstruowany system telemetryczny. [1] Badura H. Rozkoszek F., Zastosowanie techniki komputerowej do wspomagania decyzji w czasie prowadzenia akcji po arowej, Przegl d Górniczy nr 5, [2] Dziurzy ski W, Pałka T., Komputerowy system monitoringu zagro enia po arowego i wyznaczania dróg ucieczkowych w warunkach po aru w kopalni podziemnej, PAN Kraków, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi, Studia, Rozprawy, Monografie, nr 97, Kraków [3] Rosiek F. i in., Komputerowa wizualizacja strefy zagro onej zadymieniem na mapie wyrobisk górniczych, Szkoła Aerologii Górniczej, Zakopane [4] Rozporz dzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 w sprawie bezpiecze stwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpo arowego w podziemnych zakładach górniczych, Dz.U. nr 139, poz. 1169, THE IMPORTANCE OF INFORMATION FOR FIRE SAFETY AT COAL MINES Summary The paper discusses types of underground fires and basic functions of telemetric systems used at Polish coal mines. The presented case studies exemplify the possibilities of using the information concerning physical and chemical parameters of the mine atmosphere provided by telemetric systems, for establishing the fire focus at headings and thus increasing the safety of the process of withdrawing miners from smoke zones. The paper points out to the necessity of automatic processing of information received from telemetric systems and relaying the information to the endangered miners. Keywords: underground fires, telemetric systems, fire focus, safety roads Instytut Eksploatacji Złó Wydział Górnictwa i Geologii Politechnika l ska ul. Akademicka 2, Gliwice henryk.badura@polsl.pl