STRÓJ BAMBEREK Z POZNANIA

Transkrypt

1 STRÓJ BAMBEREK Z POZNANIA Do najbardziej wyjątkowych, niespotykanych w innych regionach ubiorów ludności wiejskiej w Wielkopolsce należą uroczyste stroje poznańskich Bamberek. Potomkowie dawnych osadników, przybyłych w XVIII w. z rejonu bawarskiego Bambergu, na terenach podpoznańskich wsi wykształcili specyficzną formę kultury. Jej najbarwniejszym elementem jest kobiecy strój, od podstaw ukształtowany w nowym polskim środowisku. STRÓJ BISKUPIAŃSKI Uroczysty strój biskupiański, nazywany także dzierżackim, jest najbardziej charakterystycznym symbolem grupy regionalnej Biskupian mieszkańców kilkunastu wsi południowej części powiatu gostyńskiego. Stroje tej grupy używane są obecnie jedynie w czasie ważnych uroczystości narodowych i kościelnych oraz przez zespoły regionalne na różnych pokazach i koncertach folklorystycznych.

2 STRÓJ SZAMOTULSKI Noszony był w czasie głównych uroczystości kościelnych i państwowych, stając się od wielu pokoleń symbolem polskości. Najwcześniejszy opis tego stroju z 2 połowy XIX w. zawdzięczamy Oskarowi Kolbergowi, który dokładnie opisał jego elementy. Ubiory codzienne kobiece i męskie nie miały szczególnych elementów ozdobnych. Kobiety zakładały spódnice, gorsety, robocze fartuchy, a na głowę chusty. Mężczyźni do letnich prac polowych ubierali lniane spodnie w pionowe paski, białą koszulę oraz kamizelkę z rękawami. Czasem na kamizelkę nakładano sięgający do kolan kaftan z czerwonego sukna.

3 STRÓJ Z DĄBRÓWKI WIELKOPOLSKIEJ Strój ten w najbogatszej formie przetrwał jedynie w Dąbrówce Wielkopolskiej oraz kilku okolicznych wioskach. Ubiór nazywany jest także strojem międzyrzecko-babimojskirn lub ogólnie strojem lubuskim. Strój ten przetrwał dzięki temu, że przez wiele pokoleń był świadectwem polskości mieszkańców kilkunastu wiosek na zachodnim pograniczu Wielkopolski, Łużyc i Brandenburgii.

4 Tańce: FORMY OBERKOWE To tańce o trójwymiarowym takcie ze swobodnie rozrzuconymi akcentami zaznaczonymi przytupami, posiadają zróżnicowane struktury rytmiczne. Tę grupę tańców w Wielkopolsce nazywano różnie: okrągły, równy, do koła, prędki czy gładki. Wszystkie one miały formę regionalnych oberków, ale tej nazwy w Wielkopolsce nie używano. Tańczono je parami, krokiem obrotowym, po obwodzie koła, półobrotami zmieniając kierunek ruchu i obrotów. Różne były formy i sposoby wykonywania tych tańców w zależności od rejonu. Najciekawsze wykonania tańców oberkowych wykształciły się na: Biskupiźnie, w Szamotulskim, w okolicach Bukówca Górnego czy ziemi zbąszyńskiej a także w okolicach Środy i Kościana. PRZODEK To popularny, uroczysty taniec, tańczony powszechnie na weselach i zabawach. Początkowo nie był osobnym tańcem o określonej formie muzycznej, a jedynie przodkowaniem w tańcu pary płacącej graczom za taniec. Z czasem wykształcił się jako forma taneczna z ustalonymi krokami i figurami tanecznymi. Podstawowym krokiem przodka jest krok chodzony, biegany lub obiegany w parze; występują w nim także obroty (dookoła wspólnej osi). Różne są formy tańczenia przodka w różnych regionach Wielkopolski. Tańczony był przez jedną parę przodkującą która taniec zamawiała lub dla jej uhonorowania zamawiano, następnie do tańca włączały się inne pary, ale zawsze prowadziła go para przodkująca. Para przodkująca tańczyła często przodka w miejscu, obrotami dookoła wspólnej osi, w trzymaniu zamkniętym, przestępując z nogi na nogę (obracając się jak mówiono krokami krokanymi ), pozostali zaś tańczący chodzili lub biegali po obwodzie koła, przytupując lub tupiąc, trzymali się za

5 ręce, tworząc koło, bądź też stojąc w miejscu i wiwatując służyli parze przodkującej, tańczącej na środku izby. Ten sposób tańczenia przodka był powszechny w całej Wielkopolsce (Bobrowska...) WIATRAKI Gwarowo nazywane też wiatroki, występowały jako tańce samodzielne towarzyskie, zespołowe i figurowe w zachodniej Wielkopolsce rejon Zbąszynia, Nowego Tomyśla i Dąbrówki Wielkopolskiej. Tancerze poruszają się w parach, biegając lub obracając się po obwodzie koła. Inną formą wiatraków jest taniec wykonywany w parze w miejscu - szybkie obroty pary dookoła własnej osi. W rejonie Szamotuł czy Kościana wiatraki stanowią przyspieszone zakończenie jakiegoś tańca np. wiwatów, kilkoma obrotami w parze. WIWATY Wiwaty to najbardziej wielkopolskie tańce ludowe. Rozpoczynano nimi wesela i inne uroczystości. Istniał cały szereg wiwatów opartych są na prostych formach ruchu, chodu, biegu, chodo-biegu, krokach dosuwnych, dostawnych lub obrotowych, tzw. krokanych. Ich nazwy pochodzą od początkowych słów pieśni, sytuacji lub miejscowości (Wiwat bratu mymu, wiwat weselny, wiwat od Śmigla). Duża różnorodność wiwatów w Wielkopolsce zarówno w zakresie form muzycznych jak i tanecznych wiąże się z różnymi okazjami przy których były wykonywane wesela, uroczystości czy zabawy. Tańczono je parami, pojedynczo lub w grupie. W różnych regionach Wielkopolski miały też zróżnicowane kroki taneczne. Na południowych terenach naszego regionu tempa wiwatów były szybsze natomiast na pozostałych terenach tj. w środkowej i południowej Wielkopolsce, grane i tańczone były w tempach nieco wolniejszych i bardziej zróżnicowanych. Wiwat często rozpoczynał pewien typowy cykl tańców charakterystyczny dla danego regionu, np. na Biskupiźnie najpierw tańczono wiwata, po nim przodka, potem równego i inne tańce. Miejsca, które warto zobaczyć: Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach - Oddział Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Na obszarze ok. 21 ha znajduje się ok. 60 obiektów przeniesionych tu z różnych regionów Wielkopolski. Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią - Oddział Muzeum Okręgowego w Pile. Gromadzi przykłady architektury ludowej z terenu Krajny, Pałuk, północnej Wielkopolski oraz Puszczy Noteckiej. Skansen Budownictwa Ludowego Zachodniej Wielkopolski w Wolsztynie - Oddział Muzeum Regionalnego w Wolsztynie. Gromadzi przykłady architektury ludowej z XVIII i XIX w. Teren objęty penetracją skansenu to pogranicze lubusko-wielkopolskie. Skansen Etnograficzny w Russowie - Oddział Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej. Prezentowane są w nim zabytki budownictwa ludowego związanego z regionem kaliskim.