Stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roœlin naczyniowych z Borów Tucholskich

Transkrypt

1 Stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roœlin naczyniowych z Borów Tucholskich Localities of rare and protected vascular plant species from Tucholskie Forest MARTIN KUKWA, ADRIAN ZWOLICKI M. Kukwa, Katedra Taksonomii Roœlin i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Gdañski, Al. Legionów 9, Gdañsk, dokmak@univ.gda.pl A. Zwolicki, Katedra Ekologii i Zoologii Krêgowców, Uniwersytet Gdañski, Al. Legionów 9, Gdañsk, prosoche@poczta.onet.pl ABSTRACT: The paper presents new localities of 27 protected or regionally rare vascular plant species from SE part of Tucholskie Forest. Eleven taxa are totally, whereas 4partly protected by law. Fourteen species are threatened in Western Pomerania, including 1 endangered, 10 vulnerable, 2 rare and one species with indeterminate risk of extinction. Fourteen taxa are threatened in Gdañskie Pomerania, including 1 endangered, 6 vulnerable, 4near threatened and 3 of least concern species. Eight more species are considered to be rare in Tucholskie Forest. KEY WORDS: vascular plants, protected and rare species, Tucholskie Forest, northern Poland. Bory Tucholskie s¹ jednym z mezoregionów Pojezierza Pomorskiego i obejmuj¹ sandr pomorskiej fazy zlodowacenia w dorzeczu rzeki Wdy oraz czêœæ œrodkowego dorzecza rzeki Brdy. Obszar ten obejmuje ok km i jest jednym z najwiêkszych kompleksów borów sosnowych w Polsce. Pozosta³oœci pierwotnej szaty roœlinnej zachowa³y siê jedynie w nielicznych miejscach, w wiêkszoœci objêtych ochron¹ (Kondracki 2002). Badania florystyczne na tym terenie prowadzone by³y ju w XIX wieku (por. Abromeit i in i literatura tam cytowana) i kontynuowane w póÿniejszym okresie (np.: Lisowski i in. 1966, 1967, 1969, 1970; Boiñski, Gugnacka-Fiedor 1977; Jelinowski i in. 1981, 1982, 1986, 1989). Jednak pewne czêœci Borów Tucholskich s¹ dalej s³abo zbadane. KUKWA M., ZWOLICKI A Localities of rare and protected vascular plant species from Tucholskie Forest. Acta Bot. Cassub. 5:

2 132 Martin Kukwa, Adrian Zwolicki W tej pracy podano nowe stanowiska 27 roœlin chronionych, zagro onych i regionalnie rzadkich z po³udniowo-wschodniej czêœci tego mezoregionu. 11 z nich jest objêtych ochron¹ ca³kowit¹, a 4 czêœciow¹. 14 gatunków uznawanych jest za zagro one na Pomorzu Zachodnim, w tym jeden za takson wymieraj¹cy (kategoria E), 10 za nara one (V), 2 za rzadkie (R) oraz jeden za gatunek o nieokreœlonym zagro eniu (I) (por. ukowski, Jackowiak 1995). 14 taksonów zosta³o umieszczonych na liœcie roœlin naczyniowych gin¹cych i zagro onych Pomorza Gdañskiego w nastêpuj¹cych kategoriach: 1 jako wymieraj¹cy (EN), 6 jako nara one (VU), 4 jako bliskie zagro enia (NT) oraz 4 jako s³abo zagro one (najmniejszej troski LC) (por. Markowski, Buliñski 2004). 8 taksonów uznano za regionalnie rzadkie z powodu ich nielicznych stanowisk na terenie Borów Tucholskich. Nazewnictwo przyjêto za Mirkiem i in. (2002). Stanowiska podano w systemie kwadratów ATPOL (por. Zaj¹c 1978). W pracy zastosowano nastêpuj¹ce skróty i symbole: 1. dla gatunków chronionych: CA objêty ochron¹ œcis³¹, CZ objêty ochron¹ czêœciow¹; 2. dla gatunków zagro onych na Pomorzu Zachodnim: E wymieraj¹cy, V nara ony, R rzadki, I o nieokreœlonym zagro eniu; 3. dla gatunków zagro onych na Pomorzu Gdañskim: EN wymieraj¹cy (silnie zagro ony), VU nara ony (umiarkowanie zagro ony), NT bliski zagro enia, LC najmniejszej troski (s³abo zagro ony) (por. Markowski, Buliñski 2004). Wykaz gatunków Actaea spicata L. V,LC CB58: ok. 0,75 km na SW od miejscowoœci uby ( , ,8 N/ ,4 - Anthericum ramosum L. CB58: rzeka SuchobrzeŸnica ( ,9 N/ ,7 E), przy drodze na skarpie o wystawie S, ; rezerwat Zdrójno, oddz. 332 ( N/ E), na W od Kasparusa, skraj nasadzenia œwierkowego oraz nasadzenie sosnowoœwierkowe, 2000 r.; ibidem., oddz. 344 ( N/ E), skraj boru sosnowego, CB68 01: B³êdno, na skraju lasu ( N/ ,2 E), przy drodze, Asarum europaeum L. CZ; V CB68: ok. 2 km na W od Starej Rzeki, przy prawym dop³ywie Wdy, ( N/ E), zniekszta³cony gr¹d, Cimicifuga europaea Schipcz. CA; E, EN CB58: ok. 0,75 km na SW od miejscowoœci uby ( , ,8 N/ , ,3 E), dolina rzeki Wdy na odcinku prze³omowym, gr¹d,

3 Stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roœlin naczyniowych Daphne mezereum L. CA; R, LC CB58: rezerwat Zdrójno, oddz. 344, na W od Kasparusa ( N/ E), pas ³êgu przy rzece Brzezianek, ; ok. 0,75 km na SW od miejscowoœci uby ( , ,8 N/ , ,3 E), dolina rzeki Wdy na odcinku prze³omowym, gr¹d, Dianthus arenarius L. CA; R, VU CB58: przy drodze miêdzy Kasparusem a rzek¹ SuchobrzeŸnic¹, ( , ,1 N/ , ,1 E), wzd³u drogi w borze, w miejscach nas³onecznionych, ; CB59: 1 km na NE od wsi uby ( ,9 N/ ,6 E, ,9 N/ ,1 E), skraj szosy, ciep³olubna murawa, ; miêdzy wsiami uby i Skrzynia, oddz. 318 i 317, przy ulicy ( ,6 N/ ,7 E), mszysta skarpa przydro na o wystawie po³udniowej, miejsce nas³onecznione, ; CB68: nadleœnictwo Osie, oddz. 295 ( N/ E), murawa napiaskowa w miejscu silnie nas³onecznionym, ; B³êdno, ok. 150 m na W od za budowañ, ( ,4 N/ ,1 E), po N stronie drogi, nas³oneczniona murawa napiaskowa na skraju boru sosnowego, Digitalis grandiflora Mill. CZ; NT CB58: ok. 0,75 km na SW od miejscowoœci uby ( , ,8 N/ , ,3 E), dolina rzeki Wdy na odcinku prze³omowym, gr¹d, luki w lesie, Drosera rotundifolia L. CA; I CB58: rezerwat Zdrójno, oddz. 321 ( N/ E), na W od Kasparusa, torfowisko, Epipactis atrorubens (Hoffm.) Besser CA; V, VU CB58: ok. 0,3 km na NE od wsi uby ( ,5 N/ ,6 E), skraj szosy, murawa, ; CB59: 1 km na NE od wsi uby ( ,7 N/ ,2 E), skraj szosy, murawa, ; CB68: B³êdno, ok. 0,1 km na E od mostu na rzece Wdzie ( ,1 N/ ,1 E), skarpa na skraju boru sosnowego, przy drodze, murawa, Galium boreale L. Genista tinctoria L. NT CB58: ok. 0,4 m na NE od wsi uby ( ,5 N/ ,8 E, ,5 N/ ,1 E), skraj szosy, murawa,

4 134 Martin Kukwa, Adrian Zwolicki Hierochloë australis (Schrad.) Roem. & Schult. CZ; V, VU Huperzia selago (L.) Bernh. ex Schrank & Mart. CA; V, NT CB58: rezerwat Zdrójno, oddz. 294 ( N/ E), na W od Kasparusa, zniekszta³cony ³êg, Hypericum montanum L. Hypericum tetrapterum Fr. CB58: ok. 0,5 km na WSW od wsi Kasparus ( N/ E), ³¹ka przy rzece Brzezianek, Ledum palustre L. CZ CB58: rezerwat Zdrójno, oddz. 319 ( N/ E), na W od Kasparusa, bór bagienny, Lilium martagon L. CA; V, NT CB58: ok. 0,75 km na SW od miejscowoœci uby ( , ,8 N/ , ,3 E), dolina rzeki Wdy na odcinku prze³omowym, gr¹d, ; CB68: ok. 2 km na W od Starej Rzeki, przy prawym dop³ywie Wdy, ( N/ E), gr¹d, Lycopodium annotinum L. CA CB58: rezerwat Zdrójno, oddz. 295, 332 i 333 (53 44 N/18 19 E), na W od Kasparusa, na wykrotach i w przesuszonych miejscach w zniekszta³conym ³êgu, Lycopodium clavatum L. CA CB58: rezerwat Zdrójno, oddz. 295 ( N/ E), na W od Kasparusa, w nasadzeniu sosnowym, Ophioglossum vulgatum L. V,VU CB58: rezerwat Zdrójno, oddz. 344 ( N/ E), na W od Kasparusa, wilgotna ³¹ka, Oxytropis pilosa (L.) DC. CA; V, VU CB68: B³êdno, ok. 0,1 km na E od mostu na Wdzie ( ,1 N/ ,1 E), po N stronie ulicy, nas³oneczniona murawa napiaskowa z m³odymi sosnami i porostami, (UGDA). Phyteuma spicatum L.

5 Stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roœlin naczyniowych Polygonatum verticillatum (L.) All. V, VU CB58: ok. 0,7 km na SW od wsi uby ( N/ E), dolina rzeki Wdy na odcinku prze³omowym, zadrzewienie, na siedlisku prawdopodobnie gr¹du (tylko jeden pêd), Pulsatilla vernalis (L.) Mill. CA; V, VU CB68: na S od B³êdna, nadleœnictwo Osie, oddz. 310, przy linii oddzia³owej 310/311, ( N/ E), skraj boru sosnowego, murawa porostowo- -mszysta, (UGDA). Ranunculus lingua L ,3 E), dolina rzeki Wdy na odcinku prze³omowym, terasa zalewowa, Thalictrum aquilegiifolium L. Vincetoxicum hirundinaria Medik. CB59: ok. 1 km na NE od wsi uby ( ,2 N/ ,1 E), skraj szosy, murawa, ; CB68: B³êdno, ok. 0,1 km na E od mostu na Wdzie ( N/ E), murawa przy szosie, Literatura ABROMEIT J., NEUHOFF W., STEFFEN H Flora von Ost- und Westpreussen. 1/1-25 (1898): 1 402, 2/26-43 (1903): , 3/44-49 (1926): , 4/50-52 (1931): , 5/53-55 (1934): , 6/56-78 (1940): Kommissionsverlag Gräfe von Unzer, Berlin-Königsberg. BOIÑSKI M., GUGNACKA-FIEDOR W Materia³y do flory Borów Tucholskich. Czêœæ I. Acta Univ. Nicolai Copernici, Biol. 20: JELINOWSKI T., SCHWARZ Z., TOKARZ H Nowe i rzadsze gatunki we florze Pojezierza Starogardzkiego i pó³nocno-wschodniej czêœci Borów Tucholskich. Czêœæ I. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., ser. B, Botanika 32: JELINOWSKI T., SCHWARZ Z., TOKARZ H Nowe i rzadsze gatunki we florze Pojezierza Starogardzkiego i pó³nocno-wschodniej czêœci Borów Tucholskich. Czêœæ II. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., ser. B, Botanika 33: JELINOWSKI T., SCHWARZ Z., TOKARZ H Nowe i rzadsze gatunki we florze Pojezierza Starogardzkiego i pó³nocno-wschodniej czêœci Borów Tucholskich. Czêœæ III. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., ser. B, Botanika 37: JELINOWSKI T., SCHWARZ Z., TOKARZ H. (1987) Nowe i rzadsze gatunki we florze Pojezierza Starogardzkiego i pó³nocno-wschodniej czêœci Borów Tucholskich. Czêœæ IV. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., ser. B, Botanika 38: KONDRACKI J Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa, 441 ss.

6 136 Martin Kukwa, Adrian Zwolicki LISOWSKI S., SZAFRAÑSKI F., TOBOLSKI K Materia³y do flory powiatu chojnickiego (Pomorze Zachodnie). Czêœæ I. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 18: LISOWSKI S., SZAFRAÑSKI F., TOBOLSKI K Materia³y do flory powiatu chojnickiego (Pomorze Zachodnie). Czêœæ II. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 20: LISOWSKI S., SZAFRAÑSKI F., TOBOLSKi K Materia³y do flory powiatu chojnickiego (Pomorze Zachodnie). Czêœæ III. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 22: LISOWSKI S., SZAFRAÑSKI F., TOBOLSKI K Materia³y do flory powiatu chojnickiego (Pomorze Zachodnie). Czêœæ IV. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., ser. B, Biologia 23: MARKOWSKI R., BULIÑSKI M Gin¹ce i zagro one roœlin naczyniowe Pomorza Gdañskiego. Endangered and threatened vascular palnts of Gdañskie Pomerania. Acta Bot. Cassub., Monogr. 1: MIREK Z., PIÊKOŒ-Mirkowa H., ZAJ C A., ZAJ C M Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roœlin naczyniowych Polski. W: MIREK Z. (red.), Biodiversity of Poland 1. Ró norodnoœæ biologiczna Polski. 1: Polska Akademia Nauk, Instytut Botaniki im. W. Szafera, Kraków. ZAJ C A Za³o enia metodyczne Atlasu rozmieszczenia roœlin naczyniowych w Polsce. Wiad. Bot. 22(3): UKOWSKI W., JACKOWIAK B Lista roœlin naczyniowych gin¹cych i zagro onych na Pomorzu Zachodnim i Wielkopolsce. W: UKOWSKI W., JACKOWIAK B. (red.), Gin¹ce i zagro one roœliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Prace Zak³adu Taksonomii UAM w Poznaniu 3: Bogucki Wyd. Naukowe, Poznañ.