ARCHIWOZNAWSTWO KONSPEKT BLOKU ZAJĘĆ

Transkrypt

1 ARCHIWOZNAWSTWO KONSPEKT BLOKU ZAJĘĆ Specjalność archiwistyczna (IV rok studiów dziennych) Nazwa przedmiotu: Archiwoznawstwo Nazwa przedmiotu w jęz. Angielskim: The knowlegde of archives Czas trwania: semestr letni 2008/ godzin Warunki wstępne: znajomość historii XIX i XX wieku Prowadzący: dr Ilona Florczak Forma zajęć: konwersatorium Podstawowe treści: historia, organizacja i zasób poszczególnych archiwów polskich Tematy zajęć i wybrana literatura Podręczniki: -Robótka H., Ryszewski B., Tomczak A., Archiwistyka, Toruń Zarys dziejów archiwów polskich, pod red. A. Tomczaka, Toruń 1982 (i inne) -Metodyka pracy archiwalnej, pod red. S. Nawrockiego i S. Sierpowskiego, wyd.5, Poznań 2004 (i inne) -Polski Słownik Archiwalny, pod red. W. Maciejewskiej, Warszawa Robótka H., Wprowadzenie do archiwistyki, Toruń 2003(i inne). - Zajęcia 1 ROZMIESZCZENIE ZASOBU ARCHIWALNEGO Zagadnienia: 1. zasada proweniencji niepodzielności zespołu - definicja zasada przynależności do zespołu - zasada przynależności kancelaryjnej - tzw. zasada wolnej proweniencji 2.Zasada pertynencji terytorialnej definicje - wersja ograniczona i nieograniczona zasady pertynencji terytorialnej 3. Przemieszczanie akt w tradycji międzynarodowej (w przypadku zmian terytorialnych - postępowanie z aktami w ciągu wieków)

2 - od średniowiecza do końca XIX wieku 4. Regulacje prawne od połowy XIX wieku do chwili obecnej 5. Metody rozstrzyganie międzynarodowych sporów archiwalnych 6. Ład archiwalny w Europie po I wś Kowalski W., Repatriacja dóbr kultury w sytuacji cesji terytorialnej i rozpadu państw międzynarodowych, Archeion, t. 106: 2003, s Stępniak W., Tradycyjne metody rozwiązywania międzynarodowych sporów archiwalnych, tamże, s Tarankowska M., Problemy rozmieszczania i scalania zespołów archiwalnych w sieci archiwów państwowych, tamże, t. 84:1988, s Walichnowski T., Przynależności terytorialna archiwaliów w stosunkach międzynarodowych, Warszawa Zajęcia 2 REWINDYKACJA ARCHIWALIÓW (ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki Europy Środkowo-Wschodniej) 1. Zadania archiwisty w zakresie rewindykacji 2. Problem definicji 3. Specyfika Europy Środkowo-Wschodniej 4. Próby rewindykacji archiwaliów w okresie staropolskim 5. Okres zaborów - rewindykacje na ziemiach polskich 6. Uregulowania po I wś 7. Rokowania polsko niemieckie w sprawach rewindykacji - przebieg i wynik rokowań 8. Rewindykacje z ziem rosyjskich - traktat ryski 9.Rokowania z Austrią w sprawach archiwalnych -przebieg, wynik

3 Anusik Z., Próba rewindykacji polskich dóbr kulturalnych ze Szwecji w dobie Sejmu Czteroletniego, Zapiski Historyczne, t.58:1993, z.1, s Barwiński E., Rokowania z Austrią w sprawach archiwalnych, Archeion, t.1:1927, s Biernat C., Spór archiwalny polsko-gdańsko-niemiecki w okresie międzywojennym ( ), Warszawa Mamczak-Gadkowska I., Polsko-niemieckie rokowania archiwalne po I wojnie światowej, [w:] Polska i Europa w XIX i XX w. Studia ofiarowane prof. Stanisławowi Sierpowskiemu, red. J. Kiperska, Poznań 1992, s Matelski D., Straty polskich dóbr kultury wojnach ze Szwecją w XVII i XVIII w. oraz próby ich restytucji, Archeion, t.106:2003, s Skowronek J., Misja archiwisty i problemy rewindykacji archiwaliów specyfika Europy Środkowo-Wschodniej XIX i XX w., Archeion, t. 94:1995, s Stępniak W., Sukcesja państw dotycząca archiwaliów, Warszawa-Łódź Tenże, Problemy spuścizny archiwalnej w stosunkach Polski z Białorusią, Litwą, Ukrainą i Rosją, Sprawy Międzynarodowe, 1992, nr 1-2. Stojanowski J., Rokowania z Niemcami w sprawach archiwalnych, Archeion, t.1:1927, s Suchodolski W., Wykonanie art. XI Traktatu Ryskiego w zakresie archiwów państwowych, tamże, s Zajęcia 3 ARCHIWA W OKRESIE STAROPOLSKIM 1. Początki archiwów w Polsce 2. Archiwum Koronne Krakowskie początki, organizacja, zasób i jego opracowanie, układ 3. Archiwum Koronne Warszawskie(jw.) 4. Archiwum Metryki Koronnej (jw.) 5. Archiwum podskarbińskie krakowskie, warszawskie 6. Archiwum Kameralne 7. Archiwum Kwarciane 8. Archiwa władz centralnych okresu stanisławowskiego 9. Rozwój archiwów miejskich, ziemskich, miejskich

4 10. Archiwa kościelne Bańkowski P., Archiwum Kameralne i jego losy, Archeion, t.17:1948, s Tenże, Archiwum Stanisława Augusta. Monografia archiwoznawcza, Warszawa Kętrzyński S., Uwagi o początkach Metryki Koronnej i jej charakterze XV wieku, Archeion, t. 2:1927, s Krawczuk W., Metryka koronna Za Zygmunta III Wazy. Początki Archiwum Koronnego Warszawskiego w świetle spisów z 1620 i 1627 roku, Kraków 1995, seria Varia UJ, t Krawczuk W., Metrykanci koronni. Rozwój registratury od XVI do XVIII wieku, Warszawa Olczak S.K., Kancelarie kościelne w okresie staropolskim, Archiwa, biblioteki i muzea kościelne, t.64:1995, s Sułkowska I., Archiwum Koronne Krakowskie, [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych. Przewodnik po zespołach, cz.i, Warszawa Pilichowski C., Z dziejów szwedzkich zaborów bibliotek i archiwów polskich w XVII i XVIII wieku, Rocznik Gdański, t.17/18: (Gdańsk 1960). Ptaszycki S., Inwentarz Archiwum Koronnego r Notatka bibliograficzna, Archeion, t.4:1928, s Tenże, Inwentarze metryki, tamże, t.8:1930, s Siemieński J., Przewodnik po archiwach polskich. I. Archiwa dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa Stojanowski J., Akta Rady Nieustającej ( ), tamże, t.4:1928, s Wójcik Z., Uwagi archiwisty o Archiwum Koronnym Warszawskim, tamże, t.22:1954, s Zajęcia 4-5 ORGANIZACJA ARCHIWÓW W KSIĘSTWIE WARSZAWSKIM I KRÓLESTWIE POLSKIM ( ) 1. Losy archiwaliów w latach podział akt między zaborców

5 2.Archiwum Polskie w Pruskiej Kamerze Białostockiej Utworzenie Południowopruskiego Głównego Archiwum Krajowego 4.Założenie Archiwum Ogólnego Krajowego - geneza, organizacja, zasób, opracowywanie zasobu 5. Projekty organizacji archiwów w Księstwie Warszawskim 6. Warszawskie Archiwum Główne Akt Dawnych (vide p.4) 7. Organizacja prowincjonalnej sieci archiwów 8. Archiwum Akt Dawnych w Warszawie 9. Archiwum Skarbowe w Warszawie 10. Archiwa miejskie, losy archiwów kościelnych Bańkowski P., Dwa zapomniane artykuły o Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, Archeion, t.29:, s Iwaszkiewicz J., Z dziejów Archiwum Akt Dawnych w Warszawie. Uporządkowanie archiwów Księstwa Warszawskiego, Archeion, t.2:1927, s Konarski K., Archiwum Akt Dawnych w Warszawie. Jego dzieje, zawartość i zagłada, Archeion, t.25:1956, s Mencel T., Archiwum Ogólne krajowe w Warszawie [w:] Księga pamiątkowa 150- lecia Archiwum Głównego Akt Dawnych, Warszawa 1958, s Mencel T., Walenty Skorochód Majewski i jego memoriał o Archiwum Krajowym w Warszawie r. 1807, Archeion, t.29:1958, s Mencel T., Założenie Archiwum Ogólnego Krajowego w Warszawie w 1808 r., "Archeion", t. 18, 1948, s Ramotowska F., Wstęp do Archiwum Główne Akt Dawnych. Przewodnik po zasobie, t. 2, Epoka porozbiorowa, Warszawa 1998, s. XXI-LII. Stebelski A., Archiwa łódzkie z okresu rządów pruskich , Rocznik Łódzki, t.1:1928, s Stojanowski J., Losy archiwaliów skarbowych danej Rzeczypospolitej wywiezionych z Warszawy do Białegostoku roku 1796, Archeion, t. 37:1962, s Stojanowski J., O tak zwanym Archiwum Polskim w Pruskiej Kamerze Białostockiej , Archeion, t.35:1961, s Księga pamiątkowa AGAD

6 Zajęcia 6 ARCHIWA POLSKIE POD ZABOREM AUSTRIACKIM 1. Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie 2. Archiwum Krajowe Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie 3. Archiwum Namiestnictwa we Lwowie 4. Archiwum Wolnego Miasta Krakowa 5. Archiwa miejskie w Galicji - geneza, organizacja, zasób i jego opracowanie Arłamowski K., Archiwum Akt Dawnych Miasta Przemyśla, jego dzieje, zasób, pracownicy, Archeion, t.39:1963, s Badecki K., Archiwum akt dawnych miasta Lwowa, Lwów Ciara S., Archiwa a uniwersytety w Krakowie i Lwowie w latach 1877/ , Warszawa Dziedzicki L., Lwów, [w:] Słownik Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t.5, Warszawa 1884, s Pańków S., Archiwum Wolnego Miasta Krakowa, Archeion, t.22:1954, s Kaput W., Archiwum miasta Przemyśla w latach , tamże, t.65:1977, s Krochmal J., Akta miasta Przemyśla ( ), t.1, Przewodnik po zespole archiwalnym, Przemyśl Nowacki R., Archiwum Krajowe Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie w latach , Rocznik Lwowski Tenże, Oswald Balzer( ), Opole Wiczkowski J., Lwów. Jego rozwój i stan kulturalny. Przewodnik po mieście, Lwów 1907, s Winiarz A., Archiwum Namiestnictwa we Lwowie, Przewodnik Naukowy i Literacki,1909, nr 37, s ; Tenże, Z dziejów archiwum Namiestnictwa, tamże, 1910, nr 38, s.55-68; Zajęcia 7 ARCHIWA POD ZABOREM PRUSKIM

7 1. Archiwa w Wielkopolsce (Poznań) 2. Archiwa na Dolnym Śląsku (Wrocław) 3. Archiwa na Pomorzu (Gdańsk, Królewiec) 4. Archiwa miejskie Biernat C., Archiwum Państwowe w Gdańsku i jego zasób, Rocznik Gdański, t.25:1966, s Dereń A., Archiwa na Dolnym Śląsku przed drugą wojną światową, Archeion, t.18;1948, s Tenże, Zarys dziejów Archiwum Państwowego we Wrocławiu (Z okazji 150 rocznicy założenia), tamże, t.35: 1961, s Kucner A., Byłe Archiwum Miasta Wrocławia oraz najstarsze księgi miejskie, tamże, t.21:1952, s Nawrocki S., Stulecie Archiwum Państwowego Miasta Poznania, tamże, t.54: 1970, s Perlińska A., Z dziejów Archiwum województwa pomorskiego, tamże, t.62:1975, s Podhorecki F., Losy aktów grodzkich ziem zachodnich pod zaborem pruskim, [w:] Księga Pamiątkowa IV Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu, Lwów Radtke I., Akta spraw w systemie kancelarii pruskiej, Archeion, t.78:1984. Taż, Metody opracowania akt popruskich, tamże, t.58:1973. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ARCHIWÓW NA ZIEMIACH POLSKICH W XIX I POCZĄTKACH XX WIEKU - cechy wspólne archiwów na ziemiach polskich - próby utworzenie sieci archiwalnej w trzech zaborach - losy archiwaliów staropolskich - ogólne warunki przechowywania i udostępniania archiwaliów - XIX wieczne próby ochrony spuścizn archiwalnych - losy archiwaliów kościelnych Zajęcia 8

8 ARCHIWA POLSKIE W II RZECZYPOSPOLITEJ 1. Archiwa w okresie I wojny światowej -zarząd niemiecki, austriacki - Archiwum Wojenne w Wiedniu 2. Próby organizacji sieci archiwalnej w Królestwie Polskim - Komisja Archiwalna zadania - projekty ustawy archiwalnej 3. Reskrypt o organizacji archiwów państwowych i dekret z O organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami 4. Państwowa sieć archiwalna 5. Organizacja wewnętrzna archiwów, przepisy archiwalne 6. Akcje rewindykacyjne 7. WAP i organy doradcze Barwiński E., Rokowania z Austrią w sprawach archiwalnych, Archeion, t.1:1927, s Łopaciński W., Archiwa państwowe Rzeczypospolitej Polskiej. Stan na dzień 1 stycznia 1927 r., Archeion, t.1:1927, s Mamczak-Gadkowska I., Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej, Poznań Stojanowski J., Rokowania z Niemcami w sprawach archiwalnych, Archeion, t. 1:1927, s Szczepański J., Rewindykacja polskich archiwaliów w świetle Traktatu Ryskiego, [w:]traktat Ryski 1921 roku po 75 latach. Studia, pod red. M. Wojciechowskiego, Toruń Wojewoda Kazimierz, Zasoby archiwalne Ministerstwa Spraw Zagranicznych z okresu , Archeion, t.34:1961, s Zajęcia 9 ARCHIWA W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ 1. Sytuacja przed II wojną światową 2. Sytuacja we wrześniu 1939 roku

9 3. Niemiecki zarząd archiwalny organizacja, działalność, zadania, skutki 4.Archiwa w Generalnej Guberni 5.Działalność archiwum Wojskowego w Poczdamie 6. Archiwa na ziemiach wcielonych do Rzeszy 7.Działalność polskich archiwistów na rzecz zabezpieczenia archiwaliów 8.Archiwa podczas powstania warszawskiego 9.Skutki II wojny światowej Stebelski A., Archiwa warszawskie po wojnie, Przegląd Historyczny, R. 37:1947. Tenże, Dzieje zniszczenia Archiwum Głównego Akt Dawnych, [w:] Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t.1, Warszawa Tenże, Losy archiwów polskich w latach wojny , Rocznik Warszawski, R.IV:1963, s Stojanowski J., Karta z dziejów Archiwum Akt Nowych w Warszawie w okresie okupacji, w latach , Archeion, t.30:1959, s Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t.1-2, Warszawa Suchodolski W., Archiwa, [w:] Straty kulturalne Warszawy, pod red. W. Tomkiewicza, t.1., Warszawa Tenże, Archiwa polskie w obliczu strat poniesionych podczas wojny, Przegląd Biblioteczny, R. 15:1947, s Tenże, Archiwa polskie za okupacji ( ), Archeion, t.17:1948, s Tenże, Straty archiwów warszawskich w czasie wojny i okupacji, Kwartalnik Historyczny, R.53:1946. Zajęcia 10 ODBUDOWA SIECI ARCHIWALNEJ PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ. ROZBUDOWA SIECI ARCHIWALNEJ W OKRESIE PRL. 1. Odradzanie się archiwów na ziemiach polskich 2. Problemy związane z funkcjonowaniem archiwów 3. Zmiany organizacyjne

10 4. Sytuacja archiwów na ziemiach odzyskanych 5. Zadania archiwów państwowych 6. Akcje rewindykacyjne, międzynarodowe uregulowania prawne w sprawie archiwaliów - losy archiwaliów pozostawionych na ziemiach utraconych - rokowania z Niemcami i ZSRR 7. Archiwa podworskie i archiwalia przemysłowe 8. Projekty zmian ustawodawstwa archiwalnego 9. Dekret o archiwach ( 29.III.1951) 10. NDAP i organy doradcze organizacja, zadania 11. Wewnętrzna organizacja archiwów 12. Opieka nad zasobem archiwalnym 13. Kształtowanie się zasobu archiwalnego Bielińska M., Rozwój sieci archiwalnej w Polsce Ludowej w latach , Archeion, t. 24:1955, s Jankowska J., Państwowy zasób archiwalny i prace nad nim w Polsce Ludowej, tamże, s Jaros J, Archiwa przemysłowe w służbie nauki, tamże, s Smoleńska B., Archiwa podworskie w Polsce Ludowej, tamże, s Wąsowicz M., Dziesięć lata działalności państwowej służby archiwalnej na ziemiach odzyskanych, tamże, s Wydział Archiwów Państwowych w latach , tamże, t. 17:1948, s Zbiór przepisów archiwalnych. Stan na dzień 30 czerwca, opr. M. Bielińska, A. Paśnikowa, Warszawa Zajęcia PAŃSTWOWA SIEĆ ARCHIWALNA 1. Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym z 14 lipca 1983 r. (z późniejszymi zmianami) 2. Państwowa sieć archiwalna: archiwa centralne i terenowe 3. Archiwa wyodrębnione

11 4. Archiwa z powierzonym zasobem 5. Archiwa zakładowe państwowych jednostek organizacyjnych i organów samorządu terytorialnego - Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach z 14 lipca 1983 r. (tekst jednolity Dz.U nr 97 poz. 672 i 673) - Ustawa z dnia 2 marca 2007 r. o zmianie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach oraz ustawy - Kodeks pracy (Dz.U nr 64 poz. 426) - Wojewoda K., Zasoby archiwalne MSZ z okresu , Archeion, T. 34, Dobrowolski T., Archiwum MSZ, Archiwa naukowe Warszawy, Kronika Warszawy 1980/ Żeglicki J., Archiwum Głównego urzędu Statystycznego, Archeion, T.41: Tenże, Archiwum GUS, Wiadomości Statystyczne, 1963, nr 1, s.22. Zajęcia 13 ZBIORY ARCHIWALNE W BIBLIOTEKACH I MUZEACH W POLSCE I ZA GRANICĄ 1. Biblioteka Polska w Londynie 2. Instytut J. Piłsudskiego w USA 3. Instytut Hoovera 4. Instytut Polski i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie 5. Zbiory w bibliotekach i muzeach polskich - Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce. Przewodnik, Warszawa Biblioteki polskie za granicą. Przeszłość i współczesność, pod red. M. Kalczyńskiej i D. Sieradzkiej, Katowice

12 - Andrzej Suchcitz, O Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Pamiętnik Literacki, t.xiii, Londyn W. Milewski, A. Suchcitz, A. Gorczycki, Guide to the Archives of the Polish Institute and Sikorski Museum, Vol I. Londyn A. Suchcitz, Powstanie Instytutu Historycznego im gen. Sikorskiego, [w:] Idea Europy i Polska w XIX i XX wieku, Wrocław A. Janakiewicz, Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. WładysławaSikorskiego w Londynie, Archeion T. 78: 1984, s E. Kołodziej, Archiwalia w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Władysława Sikorskiego w Londynie, tamże, T. 95: 1995, s H. Nowaczyk, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w USA, tamże, T. 72: 1981, s Zajęcia 14 ARCHIWUM PAŃSTWOWE W ŁODZI