Treści kształcenia. Wymagania wstępne

Transkrypt

1 Instytut Historii Historia studia stacjonarne pierwszego stopnia Specjalność Historia i WOS, Historia i język angielski, Historia i dziedzictwo kulturowe jego ochrona i promocja SYLABUS Przedmiot Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku. Prowadzący dr Małgorzata Czapska Forma zajęć konwersatorium Rok studiów II rok, semestr zimowy 2011/2012 Liczba godzin 30 Punkty ECTS 5 Forma zaliczenia zaliczenie z oceną, egzamin Wymagania wstępne Treści kształcenia Cele dydaktyczne Celem nauczania przedmiotu jest wykształcenie u studentów umiejętności posługiwania się regułami krytyki formalnej do określonych rodzajów źródeł historycznych w celu ustalania stopnia autentyczności i wartości informacyjnej źródła. W trakcie zajęć słuchacze poznawać będą metody pracy ze źródłem historycznym ułatwiające jego odczytanie, zrozumienie, umieszczenie w czasie oraz opis. Treści nauczania: Program zajęć obejmuje dyscypliny, które wypracowały metody badawcze uwzględniające specyfikę źródeł do historii XIX i XX wieku, a wśród nich: archiwistykę, źródłoznawstwo, neografię rosyjską, epigrafikę, prasoznawstwo, edytorstwo historyczne. W trakcie zajęć studenci zapoznawać się będą z systemami kancelaryjnymi okresu zaborów. Tematyka przedmiotu obejmuje też takie zagadnienia jak rola literatury pamiętnikarskiej jako źródła historycznego i metody krytycznej jego analizy, a także kwestię dokumentacji foto- i fonograficznej. Wprowadzono też do programu zajęć kwestię kryminalistycznych metod badań źródeł historycznych.

2 Metody dydaktyczne Warunki zaliczenia przedmiotu Tematyka zajęć Rozmowa nauczająca, dyskusja, praca pod kierunkiem, praca z tekstem źródłowym aktywne uczestnictwo w zajęciach, przygotowanie referatu, oraz pozytywna ocena z kolokwium 1.Zakres i zadania nauk pomocniczych historii XIX i XX wieku. /Podział, literatura, omówienie programu zajęć/ P O D R Ę C Z N I K I Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia nauk pomocniczych historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa Semkowicz W., Encyklopedia nauk pomocniczych historii, oprac. B.Wyrozumska, Kraków Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa Pańków S., Perzanowski Z., Nauki pomocnicze historii wraz z archiwistyką i archiwoznawstwem, Kraków Wierzbowski T., Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Lwów Ihnatowicz I., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, t.1-2, Warszawa 1967,1971 Dymkowski M., Wprowadzenie do psychologii historycznej, Gdańsk / publikacja o charakterze podręcznikowym, istotna dla każdego historyka, zwłaszcza, iż dyscyplina traktowana dotychczas jako nauka posiłkująca historię ulega transformacji w kierunku nauki pomocniczej historii/ Tradycje i perspektywy Nauk Pomocniczych Historii w Polsce. Materiały z sympozjum w Uniwersytecie Jagiellońskim dnia października 1993 r. profesorowi Zbigniewowi Perzanowskiemu przypisane, pod red. M. Kolarza, Kraków Droga historii. Studia ofiarowane profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, pod red. B. Trelińskiej, K. Skupieńskiego i P. Dymela, Lublin 2001.

3 2.Archiwistyka- podstawowe pojęcia, terminy /archiwum, zespół archiwalny: otwarty, zamknięty, zasada proweniencji,zasada pertynencji, pomoce archiwalne- inwentarz realny, idealny, tematyczny, topograficzny, kartkowy, książkowy, informator o zasobie, informator tematyczny, sieć archiwów w Polsce, ważniejsze przepisy prawne dotyczące archiwów. Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2002 /rozdział: Nauka o archiwach, s / Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990 /rozdział: Archiwistyka, s / Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia nauk pomocniczych historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1976 /rozdział: Archiwistyka, s / artykuły Motas M., Wybrane problemy klasyfikacji materiałów archiwalnych i ich opracowania, Archeion 1984, t. 77, s Radtke I., Pojęcie zespołu w praktyce archiwalnej, Archeion 1971, t. 56, s /artykuł omawia m.in. rodzaje materiałów archiwalnych wchodzących w skład XIX i XX wiecznych akt/ Tejże, Sygnatura archiwalna, Archeion, t. 79, 1985, s Tejże, Zagadnienie zespołów złożonych i sukcesji akt w aktach administracji państwowej XIX i XX wieku, Archeion, t. 33, 1960, s Ryszewski B., Przegląd oraz systematyka pomocy archiwalnych polskich i obcych opublikowanych w ostatnim ćwierćwieczu, Archeion, t. 88, Archiwa w Polsce. Informator adresowy, Warszawa 2002.

4 Archiwa Państwowe w Polsce. Przewodnik po zasobach, pod red. A. Biernata i A. Laszuk, Warszawa Archiwa Kościoła Katolickiego, oprac. M. Dębowska, Kielce AGAD. Przewodnik po zespołach, Warszawa Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Przewodnik po zasobie archiwalnym, pod red. M. Motasa, Warszawa Archiwum Państwowe w Kielcach i jego oddziały. Przewodnik po zasobie archiwalnym, pod red. S. Marcinkowskiego, Łódź Biernat Cz., Problemy archiwistyki współczesnej, Warszawa Metodyka pracy archiwalnej, pod red. S. Nawrockiego i S. Sierpowskiego, Poznzń Pańków S., Archiwa, Warszawa Polski Słownik Archiwalny, pod red. W. Maciejewskiej, Warszawa Robótka H., Ryszewski B., Tomczak A., Archiwistyka, Warszawa Sułkowska-Kurasiowa I., Pomoce ewidencyjno-informacyjne w archiwach państwowych. Archiwum warsztatem pracy historyka, Toruń Tomczak A., Rozwój form kancelaryjnych i współczesne rodzaje materiałów archiwalnych. Przewodnik metodyczny. Poznań Wierzbowski T., Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Lwów Wiśniewski J., Archiwalia w bibliotekach i muzeach, Poznań Wyczawski E., Wprowadzenie do studiów w archiwach kościelnych, Warszawa 1956, Kalwaria Zebrzydowska Źródła do historii XIX i XX w. -ogólna charakterystyka /podstawowe cechy/ - kryteria podziału, typologia; systemy kancelaryjne okresu zaborów: rosyjski, austriacki, pruski - sposób gromadzenia akt -datacja dokumentów w zaborze rosyjskim- kalendarz juliański.

5 Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990, rozdział: Ogólna charakterystyka źródeł do historii XIX i XX w., s rozdział: Dokumentacja urzędowa, s rozdział: Dokumentacja gospodarcza, s Tegoż, Źródła do historii XIX i XX wieku, Studia Źródłoznawcze 1974, t. 19, s Ihnatowicz I., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, t. I, Warszawa 1967, s /datacja/ Rostocki W., Kancelaria i dokumentacja aktowa urzędów administracji w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim /do 1867 r./, Wrocław-Warszawa- Kraków 1964 /akta spraw/ Nawrocki S., Rozwój form kancelaryjnych na ziemiach polskich od średniowiecza do końca XX wieku, Poznań Ryszewski B., Rozwój form kancelaryjnych w Polsce w XIX i XX wieku. Stan badań i postulaty badawcze, w: Nauki pomocnicze historii na XI Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich, Warszawa 1976, s Ramotowska F., Uwagi o księgach kancelaryjnych i archiwalnych urzędów polskich i rosyjskich XIX wieku, Studia Źródłoznawcze 1977, t. 21, s Nikiforuk A., Kancelaria Rządu Gubernialnego Łomżyńskiego z lat , Archeion 1984, t. 78, s Tejże, Kancelaria Gubernatora Łomżyńskiego z lat Funkcje i procesy aktotwórcze, Archeion 1988, t. 84, s Radtke I., Akta spraw w systemie kancelarii pruskiej, archeion 1984, t. 78, s Archiwalia prywatne jako źródło historyczne /archiwum rodziny, rodu, archiwum jednej osoby spuścizna, schemat zawartości takich zespołów/.

6 Kulecka A., Spuścizny w archiwach, bibliotekach i muzeach, Archeion 1999, t. 100, s Zielińska T., Archiwalia prywatne /pojęcie, zakres gromadzenia, metody opracowania/, Archeion 1971, t. 56, s Smoleńska B., Archiwa podworskie w Polsce Ludowej, Archeion 1955, t. 24, s Zacłona M., Archiwum Dembińskich, w: Dzieje kielecczyzny w historiografii Polski Ludowej, cz.i, Kielce 1987, s Przed zajęciami nr 5, które zostaną przeprowadzone w Archiwum Państwowym w Kielcach- część wstępna: omówienie zespołów archiwalnych znajdujących się w nim, do jakiego typu źródeł XIX i XX wieku należą /odniesienie do podziału z zajęć nr 3/ Archiwum Państwowe w Kielcach i jego oddziały. Przewodnik po zasobie, pod red. S. Marcinkowskiego, Łódź Zajęcia w Archiwum Państwowym w Kielcach- omówienie na konkretnych przykładach różnych rodzajów źródeł do historii XIX i XX wieku. 6. Neografia rosyjska- pismo rosyjskie od XVIII do XIX wieku i jego przeobrażenia. Typy pism w aktach XIX wieku, podział wg osoby wysyłającej pismo: -prośba -raport, przełożenie lub przestawienie -reskrypt, rozporządzenie, polecenie -elementy tekstu pisma i noty marginalne -zapoznanie studentów z zasadami odczytywania rosyjskiego tekstu rękopiśmiennego i problemami z jakimi mogą się spotkać badając XIX-wieczne źródła napisane w języku rosyjskim. (Ź) -odczytywanie przez studentów fotokopii XIX-wiecznych akt szkolnych z terenu Królestwa Polskiego /przechowywane w Rosyjskim Państwowym Archiwum Historycznym w Sankt Petersburgu w Zespole Ministerstwa Oświecenia Narodowego-Fond 733/: -raporty wizytatorów generalnych szkół Okręgu Naukowego Warszawskiego dla Kuratora tegoż okręgu; -sprawozdania kuratora kierowane do Ministra Oświecenia Narodowego w Sankt Petersburgu z lat ;

7 Pod koniec tej części zajęć studenci porównują ustalenia dotyczące XIX-wiecznego rosyjskiego tekstu rękopiśmiennego zawarte w pracy Władysława Rostockiego Kancelaria i dokumentacja aktowa urzędów administracji w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim /do 1867 r./ ze swoimi obserwacjami na temat tekstów, które odczytywali na zajęciach. W końcowej części zajęć omówienie terminu rękopis biblioteczny. Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990, s /pismo rosyjskie, technika odczytywania/ s /rękopis biblioteczny/ Rostocki W., Kancelaria i dokumentacja aktowa urzędów administracji w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim /do 1867 r./, Wrocław-Warszawa- Kraków 1964 /rozdział dot. akt spraw/ Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce, oprac. D. Kamolowa przy współudziale K. Muszyńskiej /zbiory kościelne/. Przewodnik, wyd. Biblioteka Narodowa, Warszawa 1988 Katalog rękopisów Biblioteki Publicznej m. St. Warszawy, t.1: oprac. J. Rudnicka, Warszawa t.2: oprac. K. Sokołowska-Grzeszczyk, Warszawa Źródła do historii ziem polskich okresu i w archiwach polskich i zagranicznych, główne zespoły dla poszczególnych zaborów, ze zwróceniem uwagi na tereny Królestwa Polskiego. Źródła drukowane urzędowe, zbiory ustaw i rozporządzeń władz zaborczych /Zbiór Przepisów Administracyjnch Królestwa Polskiego/, Pamiatnyje kniżki i Obzory poszczególnych guberni, adres kalendary, druki półurzędowe typu Kalendarzyków Politycznych wyd. przez F. Radziszewskiego w I połowie XIX w. Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia nauk pomocniczych historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1976, s /źródłoznawstwo/

8 8. Źródła pochodzenia mechanicznego- fotografia, film, nagranie dźwiękowe jako źródła historyczne. Rola ikono grafii w prezentacji wyników badań historycznych. Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990, s /dokumentacja foto- i fonograficzna/ Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia nauk pomocniczych historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1976, s /źródła pochodzenia mechanicznego, metody reprograficzne/. Janowski A., Jesionek Cz., Problem mikrofilmowania akt w archiwach, Archeion, t. 50, 1968, s Karczowa H., Obraz rzeczywistości w dokumencie filmowym, w: Problemy nauk pomocniczych historii, Katowice 1973, s Karczowa H., Reportaż filmowy i kronika jako źródło historyczne, Studia Źródłoznawcze 1971, t. 16, s Czeczot-Gawrak Z., O archiwalizacji dokumentów filmowych, Archeion 1981, t. 72, s Karczowa H., Problemy krytyki i wykorzystania materiałów fonograficznych, w: Pamiętnik X Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie, cz. II, Warszawa 1968, s Paszkowski G., Nagrania dźwiękowe w archiwach, Archeion, t. 41, 1964, s Piątek K., Zabezpieczenie mikroform w świetle wytycznych Międzynarodowej Rady Archiwów, Archeion, t. 88, 1990, s Rulka J., Film dokumentalny jako źródło do dziejów Polski Ludowej, w: Nauki pomocnicze historii na XI Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich, Warszawa-Łódź 1976, s /dyskusja nad referatem s / ----

9 Grajewski L., Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i początku XX wieku /do 1918 r./, Warszawa Kolak W., Zbiór ikonograficzny w tekach Ambrożego Grabowskiego, Archeion, t. 44, 1966, s Pamiętnik jako źródło historyczne /literatura pamiętnikarska i jej typy, perspektywa czasowa i inne czynniki wpływające na wiarygodność przekazu/. Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1976, s , 98, 103. /pamiętniki/ Maliszewski E., Bibliografia pamiętników polskich i Polski dotyczących, Warszawa 1928 /przegląd zawartości/ Wojtkowiak Z., O klasyfikacji i interpretacji pamiętników, Studia Źródłoznawcze 1980,s Wojtkowiak Z., Nauki pomocnicze historii najnowszej. Źródłoznawstwo. Źródła narracyjne, cz. 1, Pamiętnik, tekst literacki, Poznań Kozakiewicz J., Pamiętniki jako źródło oraz ich funkcja w procesie kształtowania świadomości społecznej, Historyka 1982, t. 12, s Cieński A., Pamiętniki i autobiografie światowe, Wrocław Skrzypek J., Bibliografia pamiętników polskich do roku 1964, Wrocław Kielce w pamiętnikach i wspomnieniach z XIX wieku, oprac. A. Massalski i M. Pawlina-Meducka, Kielce Poezje Kazimiery Iłłakowiczówny z okresu I wojny światowej jako pamiętnik pisany słowem poetyckim.

10 10. Autentyczność źródła historycznego. Czubalski M., Krukowski A., Kryminalistyczne metody badania źródeł historycznych XIX i XX wieku, Studia Źródłoznawcze 1972, t. 17, s / omówiono tu między innymi badanie źródeł rękopiśmiennych, fotografii, filmów oraz nagrań dźwiękowych./ Hołyst B., Kryminalistyka, Warszawa /wydanie najnowsze: 2002 r./ / Rozdział XIV, punkt 12: Dokumenty: papier, materiały pisarskie, s fałszerstwo Dzienników Hitlera, s pismo ręczne zwykłe, pismo ręczne kreślone na wzór druku, s badanie autentyczności podpisów, s wiek dokumentu: absolutny, względny, s /Rozdział XIV, punkt 13: Fonoskopia: analiza zapisu magnetofonowego, badania mowy, efektów akustycznych tła nagrania, autentyczności zapisu s /Rozdział XV, pkt 10: Badanie pisma ręcznego, pkt 11: identyfikacja głosu, pkt 12: lingwistyczna analiza tekstu s Tarczyński D., Psychografologia, Warszawa Technika kryminalistyczna, pod red. W. Kędzierskiego, Szczytno Epigrafika XIX-wieczna. - na tydzień przed zajęciami studenci wyszukują w miejscach swego zamieszkania ciekawsze epigramy /tablice pamiątkowe na domach, pomnikach, napisy na nagrobkach/ i przedstawiają ich treść na zajęciach. -dwa referaty w oparciu o artykuły Andrzeja Biernata: Biernat A., Dziewiętnastowieczne napisy epigraficzne na ziemiach Królestwa Polskiego, Wrocław-Warszawa Biernat A., Polskie źródła epigraficzne XIX wieku. Propozycja nowej problematyki, w: Nauki pomocnicze historii na XI

11 Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Toruniu,Warszawa-Łódź 1976, s Biernat A., Gawlas S., Źródła epigraficzne do historii XIX wieku. Napisy nagrobne Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie, Studia Źródłoznawcze 1974, t. 19, s Szenic W. S., Cmentarz Powązkowski. Zmarli i ich rodziny, t. 1, : , Warszawa t. 2, : , Warszwa t. 3, : , Warszawa Cmentarz Rzymskokatolicki w Radomiu przy dawnym Trakcie Starokrakowskim obecnie ul. B. Limanowskiego, Radom 1997 /rozdział: Inskrypcje nagrobne/ Dubrowska M., Sołtan A., Powązkowskie medaliony i plakiety portretowe, Warszawa Prasoznawstwo- przedmiot badań prasoznawstwa, początki czasopiśmiennictwa zachodnioeuropejskiego, gazety pisane, rola poczty w przekazie informacji, prasa polska w XVII, XVIII, XIX wieku, typologia prasy i jej funkcje społeczne, gazeta a czasopismo, źródła informacji prasowej i jej wiarygodność, prasa jako źródło historyczne. Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1976, s /prasoznawstwo/ Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze histoiii XIX i XX wieku, Warszawa 1990, s /prasa/ Bibliografia zawartości czasopism, wyd. Instytut Bibliogr. Biblioteki Narodowej. Grajewski L., Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i poczatku XX wieku /do 1918 r./, Warszawa Garlicka A., Bibliografie prasy polskiej pod względem terytorialnym, Studia Źródłoznawcze 1971, t. XVI, s Czernik M., Poczta Królestwa Polskiego w latach Organizacja i dokumentacja działalności, Wrocław 1987.

12 Encyklopedia wiedzy o prasie, pod red. J. Maślanki, Wrocław Fuks M., Prasa żydowska w Warszawie , Warszawa Garlicka A., Spis tytułów prasy polskiej , Warszawa Historia prasy polskiej, pod red. J. Łojka t. I: Prasa polska w latach , pr. zbior. pod red. J. Łojka t. II: , - - t.iii: Paczkowski A., Prasa polska w latach t.iv: Prasa polska w latach , pod red. J. Łojka, Warszawa 1976, Krzywobłocka B., Prasa jako źródło historyczne, Kwartalnik Prasoznawczy 1957,z.3. Młynarski Z., Zarys historii prasy polskiej, cz. I /do 1864 r./, Warszawa Merkuriusz Polski wydanie książkowe pod. Red. K. Przybosia. Metody i techniki badawcze w prasoznawstwie, t. 1-3, Warszawa Nekrologi Kuriera Warszawskiego , t. 1: , pod red. Tyszki, wyd. Biblioteka Publ. m. st. Warszawy, Warszawa Wasilewska E., Ogłoszenia prasy XIX wieku o poszukiwaniu i wolnych miejscach pracy, Studia Źródłoznawcze 1974, t. XIX, s /14. Edytorstwo historyczne- pojęcie i zakres edytorstwa, metody: filologiczna i historyczna w edytorstwie, archetyppodstawa wydawnicza i jej typy, oryginał idealny, Monumenta Poloniae Historica i zastosowane tam metody edytorskie, edytorstwo polskie w XIX i XX wieku, tekst kontaminowany, tekst amplifikowany, polskie instrukcje wydawnicze, Typy wydawnictw źródłowych, transkrypcja, transliteracja, przypisy tekstowe, przypisy rzeczowe. Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2002, s /edytorstwo historyczne/ Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia nauk pomocniczych historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1976, s.248-

13 253 /zasady publikacji źródeł historycznych XIX i XX wieku/ Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990, s /edytorstwo źródeł muzealnych i bibliotecznych/ Kurbisówna B., Osiągnięcia w zakresie metodyki wydawania źródeł historycznych, Studia Źródłoznawcze 1957, t. 1, s I N S T R U K C J E W Y D A W N I C Z E Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI w., Studia Źródłoznawcze 1957, t. 1, s Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, pod red.k. Lepszego, Wrocław Ihnatowicz I., Projekt instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych XIX i początków XX wieku, Studia Źródłoznawcze 1957, t. 7, s Instrukcja wydawnicza dla źródeł epigraficznych., Lublin Friedberg M., Wydawanie drukiem źródeł historycznych. Metoda i technika pracy edytorskiej, Warszawa Bloch Cz., Przyczynek do metody wydawania pamiętników, Studia Źródłoznawcze 1964, t. 9, s Muzea i źródła muzealne /gromadzące dzieła sztuk plastycznych, archeologiczne, etnograficzne, techniczne, wojskowe, ruchów społecznych, instytucji i osób/, przepisy ogólne. /W ramach zajęć/ wycieczka do Muzeum Narodowego w Kielcach/. Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, s /muzea i źródła muzealne/

14 Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia nauk pomocniczych historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1976, s /muzealnictwo/ Brzostowski S., Orysiak S., Muzea w Polsce, Warszawa Lorenz S., Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce, Warszawa Tegoż, Muzea skansenowskie w Polsce, Poznań Tegoż, Muzeum Wojska Polskiego. Przewodnik, Warszawa Muzea Kościoła Katolickiego, oprac. M. Dębowska, Kielce

15