Rys. 1 Terenowe oddziały Biura.

Transkrypt

1 Adam Matkowski Zbigniew Budziński BSiPG GAZOPROJEKT S.A. Wrocław Znaczenie BSiPG GAZOPROJEKT S.A. w kontekście poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju. Streszczenie. Gazoprojekt był współautorem przekształcenia charakteru przemysłu gazowniczego z lokalno komunalnego w znaczący element sektora paliwowo energetycznego poprzez projektowe przygotowanie inwestycji m.in. ok.17 tys.km gazociągów przesyłowych, ok.65 tys.km sieci rozdzielczych, 7, KRIO Odolanów. Jednym z największych wyzwań dla Gazoprojektu była budowa Systemu Gazociągów Tranzytowych z tłoczniami i towarzyszącą infrastrukturą. Gazoprojekt nie ogranicza się w swej działalności wyłącznie do sieci i obiektów czysto gazowniczych czego przykładem są projekty rurociągów paliwowych. W tym świetle widoczne jest, że 55 letnia działalność Gazoprojektu wzmacniała bezpieczeństwo energetyczne Polski. Pozycja startowa. Gdańsk Poznań Warszawa Wrocław od 1950 Gazoprojekt powstał w 1951 roku w czasie nasilonych działań odbudowy powojennych zniszczeń obiektów gazowniczych oraz ich rozbudowy dla pokrycia szybko rosnącego zapotrzebowania na gaz. - Zabrze Rys. 1 Terenowe oddziały Biura. Kraków W okresie lat powołano - oddziały terenowe w Warszawie, Poznaniu, Gdańsku, Zabrzu i w Krakowie. W 1951r. w Biurze pracowało 186 osób.

2 Etap budowy i rozbudowy gazowni klasycznych, rozbudowa węzłów gazu koksowniczego oraz gazociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych. System gazowniczy w 1950 roku składał się ze 154 gazowni wytwarzających gaz z węgla, 28 rozdzielni gazu ziemnego i koksowniczego, 668 km gazo-ciągów przesyłowych wysokiego ciśnienia gazu koksowniczego i 1035 km gazociągów przesyłowych gazu ziemnego wysokometanowego. Długość sieci rozdzielczych wynosiła 6,3 tys.km. Rozproszone żródła gazu, lokalny zasięg gazociągów przesyłowych, ograniczały wzrost zużycia gazu. Problemy węzłowe. Rys. 2 System gazowniczy w 1950 roku. W początkowym okresie główne problemy Biura koncentrowały się na projektach odbudowy lokalnych gazowni i miejscowych sieci rozdzielczych. Oprócz powojennej rekonstrukcji gazowni klasycznych opracowano projekty nowych obiektów w Białymstoku, Bydgoszczy, Poznaniu, Kłodzku. Opatentowano dwie konstrukcje instalacji suchego gaszenia koksu. Opracowano szereg projektów nowych Zakładów Przesyłu Gazu (oczyszczanie gazu, przetłaczanie i magazynowanie), m.in. Zdzieszowice, Knurów, Radlin, Walenty, Zabrze, Dębieńsko. Z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego istotny był udział Gazoprojektu w rozbudowie systemu przesyłowego Rys.3 System gazowniczy w 1960 r. (stan w 1960 r km gazociągów gazu koksowniczego i 1420 km gazu ziemnego wysokometanowego) i lokalnych sieci rozdzielczych (stan w 1960 r. 7,8 tys.km). Rys. 4 Makieta nowej gazowni w Bydgoszczy. Rozwój systemu przesyłu gazu koksowniczego i ziemnego zwiększył możliwości wykorzystania krajowych zasobów. 2

3 Spowodowało to konieczność wdrażania w Biurze metod optymalizacji konfiguracji gazociągów i nowych metod obliczeniowych ( od analogowych do zastosowań ETO). Rozpoczęto wdrażanie typizacji armatury i nowych metod organizacji prac projektowych. Rys. 5 Otwarcie nowej gazowni w Poznaniu. Programowanie rozwoju branży gazowniczej. Do lat 50 tych XX wieku gazownictwo w Polsce oparte było głównie o lokalne przedsiębiorstwa komunalne zajmujące się wytwarzaniem i rozprowadzaniem gazu w miejskiej sieci rozdzielczej. Dynamiczny rozwój zużycia gazu i związana z tym rozbudowa krajowego systemu przesyłowego wymusiła nową jakość branży gazowniczej zmianę charakteru z lokalno komunalnej na znaczący element sektora paliwowo energetycznego. Spowodowało to konieczność zorganizowania odpowiednich służb zajmujących się w polskim gazownictwie profesjonalnie programowaniem i planowaniem rozwoju. Po nieudanych próbach zorganizowania takich służb w centrali Zjednoczenia Rys.6 Jerzy Grzędowicz Przemysłu Gazowniczego w Warszawie powołano w Gazoprojekcie Pracownię Programowania Gazyfikacji Kraju. Inicjatorem i organizatorem Pracowni był Jerzy Grzędowicz pełniący funkcję kierownika Pracowni, a później Dyrektor Gazoprojektu, Dyrektor Krajowej Dyspozycji Gazu i Dyrektor Techniczny EuRoPol GAZ. 3

4 Do zadań Pracowni Programowania Gazyfikacji Kraju należało: badanie rynku gazu i określenie zapotrzebowania na gaz w prognozie średnio i długoterminowej w skali kraju, rejonów ; sporządzanie średnio i długoterminowych bilansów gazu; analizowanie źródeł pozyskania gazu; optymalizacja rozbudowy systemu przesyłu gazu i opracowywanie danych wyjściowych i założeń projektowych budowy nowych i rozbudowy istniejących obiektów liniowych i nieliniowych; opracowania analityczno studialne w zakresie metodologii prac prognostycznych dotyczących zapotrzebowania na gaz, pozyskania z wydobycia krajowego, zasad bilansowania i optymalizacji rozwoju systemu przesyłowego i układów dystrybucyjnych [1]. wypracowanie własnych metod i narzędzi analitycznych. Od 1 stycznia 2006 roku Pracownia zmieniła nazwę na Studiów i Analiz, przy utrzymaniu dotychczasowego profilu i zakresu działania. Począwszy od 1996 roku z powodzeniem wykonywane są prace o charakterze planów kompleksowego zaopatrzenia w podstawowe nośniki energetyczne ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii w skali poszczególnych gmin i miast. Stanowi to kolejny wkład Gazoprojektu w działania na rzecz wzrostu bezpieczeństwa energetycznego. Współpraca zewnętrzna. W latach w ramach Programu Rządowego nr 1 Kompleksowe Przetwórstwo Węgla wykonano ZTE i studia lokalizacyjne gazokoksowni przy współpracy z Instytutem Górnictwa Naftowego i Gazownictwa oraz z Instytutem Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu. Opracowania wykonane przez Pracownię Programowania Kraju wykorzystane były przez PGNiG przy tworzeniu planów inwestycyjnych jak również w Ministerstwie Górnictwa i Energetyki przy opracowaniu programów rozwoju kompleksu paliwowo energetycznego. 4

5 Tablica nr. 1 Zestawienie opracowań koncepcyjnych i projektowych wykonanych w Gazoprojekcie z udziałem Pracowni Programowania Gazyfikacji Kraju. poz. wyszczególnienie. ilość opracowań okres wykonania Programy, analizy techniczno- inwestycyjne i ekonomiczne rozwoju krajowego systemu gazowniczego Koncepcja Programowo-Przestrzenna realizacji układu Baltic Pipe Koncepcje lokalnych sieci dystrybucyjnych i analizy rynku gazu w rejonach kraju. Prace studialne i analizy możliwości i uwarunkowań połączeń polskiego systemu przesyłowego z systemami krajów ościennych z uwzględnieniem koncepcji gazociągu Pol Pipe Analizy hydrauliczne i ZTE dot. SGT Analizy oraz projekty budowlane i wykonawcze cz. liniowej SGT i systemu SCADA Analizy oraz projekty budowlane i wykonawcze węzłów i tłoczni SGT Analizy techniczno-ekonomiczne, oceny przepustowości, instrukcje ruchowe, warunki zabudowy dot. I i II nitki SGT Raporty bezpieczeństwa dot. SGT Wariantowe obliczenia zapotrzebowania mocy tłoczni SGT, dobór agregatów. Studium wykonalności, analizy techniczno - ekonomiczne dotyczące ropociągu Brody-Płock Opracowania projektowe dot. zagospodarowania krajowych złóż gazu ziemnego. Opracowania projektowe dot. podziemnych zbiorników gazu m.in..wierzchowice, Mogilno, Strachocina, Kosakowo, Daszewo Opracowania projektowe dot. rurociągów paliwowych i baz MPS Projekty założeń i plany zaopatrzenia miast i gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Analizy, studia wykonalności i opracowania projektowe dot.lng

6 Udział Gazoprojektu w rozwoju sektora gazowniczego w okresie Rys.7 System gazowniczy w 1970 roku. Rys.8 System gazowniczy w 1980 roku. Problemy węzłowe istotne dla wzrostu bezpieczeństwa energetycznego. Rozbudowa systemu przesyłowego o 9,5 tys.km, stan systemu w 1980 r. : koksowniczego 2640 km, wysokometanowy 6136 km, zaazotowany 2471 km. Rozbudowa systemu powiązana była z sukcesywną likwidacją lokalnych gazowni. Likwidacja 100 gazowni do 1980 roku wymagała opracowania programów przestawień sieci rozdzielczych i odbiorców. Rozwój systemu gazu koksowniczego osiągnął apogeum w 1980 roku. Zużycie gazu koksowniczego w okresie wzrosło od 0,39 do 2,7 mld m 3. Połączone zostały rejony Dolnego i Górnego Śląska. Budowa rozkładni gazu ziemnego w Szopienicach o wydajności produkcji gazu zamiennego z koksowniczym 50 tys.m 3 /godz jako szczytowego źródła. Zamknięcie pierścienia w systemie gazu wysokometanowego umożliwiło wprowadzenie do systemu gazu uzyskanego w oddazotowni. Rozbudowa systemu przesyłowego gazu ziemnego ( szczególnie gazu zaazotowanego) umożliwiła wykorzystanie krajowych złóż gazu. 6

7 Zakład odazotowania gazu w Odolanowie (ZOD KRIO). Instalacja kriogenicznego odazotowania gazu ziemnego była zaprojektowana w Gazoprojekcie w oparciu o angielską technologię. Produktami handlowymi są: gaz wysokometanowy w fazie gazowej i skroplonej (LNG) oraz hel. Rys.9 Schemat instalacji kriogenicznej. Rys.10 Produkcja metanu i helu w KRIO Odolanów w latach ,03 Daszewo Mogilno 1,1-0,7 Bonikowo Pozna ń 0,13 Wierzchowice Wrocław 0,25 Kosakowo Podziemne magazyny gazu (). Podziemne Magazyny Gazu jako obiekty zwiększające bezpieczeństwo energetyczne były zarówno koncepcyjnie jak i projektowo przedmiotem działalności Gazoprojektu. Z udziałem Gazoprojektu dla : Husów, Swarzów i Mogilno wykonano opracowania projektowe a dla Kossakowo, Daszewo i Bonikowo opracowano wstępne Studium.Lokalizację istniejących i projektowanych przedstawiono na rys. nr 11. 3,5 Gdańsk Olsztyn Gustorzyn Warszawa P iotrków Trybuna lski Katowice Rys.11 Lokalizacja. Swarzów Brzeźnica Husów Kra ków 0,09 0,07 0,4 Jaśminy Strachocina 0,3 Ja rosła w 7

8 Udział Gazoprojektu w rozwoju sektora gazowniczego po 1980 roku. Reorganizacja pracy systemu. 1. Sukcesywna likwidacja gazowni klasycznych umożliwiła pokrycie rosnącego zapotrzebowania. Wykonano programy przestawień sieci dystrybucyjnych i odbiorców na odbiór gazu ziemnego. 2. W 1984 roku rozpoczęto proces wycofania gazu koksowniczego z przestawieniem sieci i odbiorców na odbiór gazu ziemnego. Teren po zlikwidowanych węzłach gazu koksowniczego został Rys.12 Krajowy system przesyłu gazu stan w 2005 r. zagospodarowany na bazy zaplecza zaprojektowane w Gazoprojekcie. 3. Ograniczanie zasięgu gazu zaazotowanego. Ograniczenie zasięgu gazu zaazotowanego wyniknęła z względu na konieczność utrzymania bezpieczeństwa dostaw dotrzymanie wymaganych parametrów dostaw ( szczególnie w rejonie Przymorza) i odblokowanie rozwoju gazyfikacji w zasięgu oddziaływania systemu gazu zaazotowanego. Istotne też były względy przesłanek ekonomicznych (przesył i dystrybucja gazu zaazotowanego jest droższa niż wysokometanowego). System gazociągów tranzytowych przez terytorium RP. Pierwsze podejście do gazociągu tranzytowego wykonane było w latach Projekt Techniczny przewidywał budowę gazociągu DN 900 (Pr 5,5 MPa) o długości 620 km relacji Brześć Cybinka z 4 tłoczniami na trasie. Inwestycja została przerwana w 1970 roku. Gazoprojekt powrócił do tranzytu w sierpniu 1993 roku w roli Generalnego Projektanta SGT. Rys.13 System Gazociągów Tranzytowych przez terytorium RP. 8

9 W krótkim okresie czasu w Gazoprojekcie opracowano Koncepcję i wielowariantowe ZTE oraz dokumentację techniczną budowy SGT. W trakcie wstępnych prac projektowych Gazoprojekt współpracował z Gazpromem, Biełtransgazem i Wingazem, głównie w zakresie ustalenia uzgodnienia zdolności przesyłowej całego Systemu Gazociągów Tranzytowych z Jamału do Europy Zachodniej. Rys.14 Na budowie SGT Rys.15 Schemat Systemu Gazociągów Tranzytowych przez teren RP (DN 1400). Raporty bezpieczeństwa SGT. Przyczynkiem do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego są wykonywane w Gazoprojekcie analizy niezawodności gazociągów i obiektów nieliniowych oraz oceny ryzyka eksploatacyjnego sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Wyniki takich analiz i ocen opisywane są w formie raportów bezpieczeństwa. Dla bezpieczeństwa eksploatacyjnego również są istotne plany operacyjne w sytuacjach zagrożeń. Kodeks Sieciowy. Gazoprojekt opracował Kodeksy Sieciowe dla EuRoPol GAZ. Kodeks Sieciowy jako instrukcja ruchu i eksploatacji układu sieciowego oprócz innych zalet formalno prawnych zwiększa bezpieczeństwo eksploatacyjne. Kodeks Sieciowy opracowany dla PGNiG S.A. został również wykorzystany dla celów Gaz System. 9

10 Transgraniczne połączenia systemów przesyłu gazu. Połączenia tego rodzaju mają duże znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego. Gazoprojekt aktywnie był i jest zaangażowany w tworzeniu istniejących połączeń między systemowych i w opracowaniu nowych projektów. Rys.16 Istniejące i potencjalne połączenia transgraniczne polskiego systemu przesyłowego. Istniejące połączenia transgraniczne polskiego systemu przesyłowego. Granica wschodnia. Przez połączenia w Drozdowiczach, Hołowczycach i z SGT we Włocławku i Lwówku realizowany jest odbiór gazu z kontraktu jamalskiego. Połączenia do Hrubieszowa i do Białegostoku mają charakter lokalny. Granica zachodnia. Połączenie z systemem niemieckim w Lasowie wraz z tłocznią Krzywa i Jeleniów umożliwiało realizację dostaw z małego kontraktu norweskiego. Połączenia w rejonie Słubic, Gubina i Świnoujścia mają charakter lokalny. Granica południowa. Istnieją lokalne połączenia w rejonie Głuchołaz i Branic. Aktualnie Gazoprojekt wykonuje projekt budowlany połączenia w rejonie Cieszyna. 10

11 Projekt PolPipe BalticPipe. Gazoprojekt wykonał w latach cykl analiz, opracowań studialnych i Koncepcję Programowo Przestrzenną dot. gazociągu Polpipe Pol Pipe i Baltic Pipe. Celem gazociągu Polpipe miało być bezpośrednie połączenie z norweskimi złożami gazu. Zakres obejmował budowę około 1000 km BalticPipe Niechorze gazociągu podmorskiego. Rys.17 Gazociąg Pol Pipe Baltic Pipe. W przypadku gazociągu BalticPipe zakres inwestycji jest zdecydowanie mniejszy i obejmuje budowę około 230 km gazociągu pod-morskiego na obszarze Morza Bałtyckiego. Początek gazociągu znajdowałby się w zachodniej części Danii, natomiast na wybrzeżu polskim gazociąg lądowałby w rejonie Niechorza. Projekt Amber Pipe. Długość gazociągu Amber Pipe 2200 km na trasie z Rosji poprzez Łotwę, Litwę do Polski i dalej w kierunku zachodnim do Niemiec. Projekt Sarmacki Gazociąg. Trasa gazociągu o długości ok km rozpoczynałaby się w rejonie Baku. Gazociąg przebiegałby przez teren : Azerbejdżanu, Gruzji i Rosji, przez teren Ukrainy równolegle do projektowanego ropociągu Odesa - Brody Płock. Na teren Polski wszedłby w obszarze między istniejącymi połączeniami gazowymi Drozdowicze - Hermanowice i Hrubieszów. Gazociąg Nabucco. Trasa gazociągu o długości ok km rozpoczynałaby się na terenie Turcji w rejonie miasta Erzurum, bądź na pograniczu turecko-irańskim.gazociąg przebiegałby przez teren : Turcji, Bułgarii, Węgier i Austrii. Rys.18 Orientacyjne przebiegi tras gazociągów Nabucco i Sarmackiego.. 11

12 Odbiór gazu przez Polskę mógłby być realizowany przez nowe punkty odbioru zlokalizowane w rejonie Górnego Śląska (Cieszyn - Branice) bądź Podkarpacia (Żegiestów - przełęcz Dukielska). Skroplony gaz ziemny (LNG). Użytkowanie skroplonego gazu ziemnego traktowane jest jako element dywersyfikacji dostaw gazu zwiększający bezpieczeństwo energetyczne. W Gazoprojekcie opracowywane są analizy, koncepcje i opracowania projektowe dotyczące zarówno dostaw, terminali odbiorczych jak i obiektów związanych z bezpośrednim użytkowaniem LNG. Studium wykonalności budowy ropociągu Brody Płock. Celem inwestycji jest tranzyt ropy naftowej pozyskiwanej w Basenie Morza Kaspijskiego do krajów europejskich, z możliwością odbioru i zagospodarowania części transportowanej ropy na terenie Polski jako główny cel dywersyfikacja dostaw ropy naftowej do Polski. W tej sprawie Gazoprojekt dokonał wyboru trasy rurociągu Brody - Płock, z uwzględnieniem uwarunkowań formalno prawnych, technicznych i środowiskowych. Wyniki analiz Gazoprojekt prezentował na forum międzynarodowym w KE i na Forum Ekonomicznym w Krynicy. Rys.19 Ropociąg Brody Płock Gdańsk. 12

13 Audit techniczno ekonomiczny realizacji inwestycji trzeciej nitki ropociągu PERN S.A. Przyjaźń relacji Adamowo Plebanka. Przedmiot auditu : analizy formalno prawne, ustalenie faktycznego stanu zaawansowania prac projektowych i zakres zrealizowanych robót, ustalenie zakresu prac i procedur wymaganych do wykonania dla zakończenia inwestycji, określenie wielkości budżetu dla zakończenia inwestycji. Na podstawie wykonanych analiz i ekspertyz opracowano dla inwestora zalecenia korygujące i naprawcze w zakresie usunięcia braków formalno prawnych i technicznych wraz z propozycją wdrożenia szeregu procedur kontrolnych i zarządzania realizacją projektu. Bibliografia. Rys. 20 Trasa wschodniej części ropociągu PERN Przyjaźń. [1]. Przegląd opracowań metodologicznych, programów obliczeniowych, metod, zasad i wytycznych wykorzystywanych w programowaniu gazyfikacji kraju. Opracowano w Pracowni Programowania Gazyfikacji Kraju BSiPG GAZOPROJEKT S.A. [2]. Zestaw referatów i prezentacji przedstawionych na seminarium z okazji 50 lecia BSiPG GAZOPROJEKT S.A. [3]. Zestaw referatów i prezentacji przedstawionych na seminarium Konkurencyjność cen gazu i usług gazowniczych na istniejących i nowych rynkach energii organizowanym przez Min.Gosp.,PGNiG S.A. i BSiPG Gazoprojekt S.A. 27/ [4]. Historia Gazownictwa Polskiego od połowy XIX wieku po rok Wydawnictwo PZITS Zarząd Główny. [5]. Pół wieku Biura Studiów i Projektów Gazownictwa Gazoprojekt KRONIKA od 1951 do [6].Przegląd opracowań metodologicznych, programów obliczeniowych, metod, zasad i wytycznych wykorzystywanych w programowaniu gazyfikacji kraju. Opracowano w Pracowni Programowania Gazyfikacji Kraju BSiPG GAZOPROJEKT S.A. [7]. Archiwalna baza danych opracowań wykonanych w BSiPG GAZOPROJEKT S.A. 13