ZASTOSOWANIE ŚCIÓŁKI Z FOLII BIODEGRADOWALNEJ DO REGULOWANIA ZACHWASZCZENIA W INTEGROWANEJ I EKOLOGICZNEJ UPRAWIE WARZYW

Transkrypt

1 ZASTOSOWANIE ŚCIÓŁKI Z FOLII BIODEGRADOWALNEJ DO REGULOWANIA ZACHWASZCZENIA W INTEGROWANEJ I EKOLOGICZNEJ UPRAWIE WARZYW Adam Dobrzański, Zbigniew Anyszka Instytut Warzywnictwa im. Emila Chroboczka Pracownia Herbologii

2 Wysokie, dobrej jakości plony warzyw można otrzymać, gdy rosną w środowisku o minimalnym poziomie zachwaszczenia. Prawie wszystkie zabiegi agrotechniczne służą między innymi zwalczaniu chwastów. Niezależnie od warunków i stosowanych metod uprawy nie jest możliwe wyeliminowanie chwastów z agrofitocenozy pola uprawnego. Suma strat powodowanych zachwaszczeniem często przekracza straty powodowane przez inne organizmy szkodliwe. Pomimo upowszechnienia chemicznych metod zwalczania chwastów nie można zaniedbywać innych sposobów regulowania poziomu zachwaszczenia. Należy stosować zabiegi profilaktyczne, agrotechniczne i chemiczne tak, aby osiągnąć największą skuteczność ochrony przed chwastami, pamiętając o ograniczaniu ich ujemnego wpływu na środowisko.

3 Asortyment herbicydów do stosowania w warzywach jest ograniczony i nie dla wszystkich gatunków opracowano zalecenia wystarczająco skutecznego zapobiegania chwastom środkami chemicznymi. Liczba herbicydów będzie się zmniejszać. Wynika to z realizacji Dyrektywy 91/414/ ( U. E.), zgodnie z którą wszystkie obecnie stosowane środki są oceniane ponownie pod względem bezpieczeństwa dla ludzi, zwierząt i środowiska na podstawie standardów wynikających z aktualnego stanu wiedzy. Skutkiem tego będzie wycofanie około 60 % substancji aktywnych, w tym wiele herbicydów o istotnym znaczeniu dla warzywnictwa. W trosce o ochronę środowiska, różnorodność biologiczną i zdrowie konsumentów propagowane jest rolnictwo ekologiczne - nie korzystające z syntetycznych środków ochrony roślin, a także produkcja integrowana, w której używanie agrochemikalii jest dopuszczone, ale powinno być ograniczane do niezbędnego minimum. Stąd podejmowane są badania nad nie chemicznymi metodami regulowania zachwaszczenia. Ich znaczenie może wzrastać jako skutek ograniczeń związanych ze stosowaniem herbicydów i ich brakiem dla niektórych upraw.

4 Jednym ze sposobów zapobiegania konkurencyjnemu 1 wpływowi chwastów na rośliny uprawne jest ściółkowanie Ściółki organiczne i rośliny okrywowe Folie fotoselektywne i agrowłóknina syntetyczna Folia ( włóknina) biodegradowalna

5 ŚCIÓŁKI ORGANICZNE 1. Ściółka martwa z roślin wysiewanych latem-jesienią (np. żyto ozime, mieszanka żyta z wyką; gorczyca, facelia inne rośliny tworzące dużą biomasę - wymarzające zimą), koszonych i rozdrabnianych mechanicznie wiosną lub niszczonych chemicznie (glifosatem) Siew lub sadzenie w zamierającą ściółkę - bez uprawy roli Siew lub sadzenie w uprawiane pasy o szerokości ok. 10 cm (strip tillage); chwasty w rzędach roślin - na pasach trzeba usuwać ręcznie lub chemicznie 2.Ściółka organiczna wykładana w międzyrzędziach: słoma, kora, trociny, kompost z obornika, pocięte nawozy zielone przywiezione z innego pola

6 Pozytywne cechy ściółek organicznych zapobieganie erozji i degradacji gleby spowolnione udostępnianie składników pokarmowych i zapobieganie ich wymywaniu w głąb profilu glebowego hamowanie mineralizacji substancji organicznej eliminacja lub ograniczenie mechanicznych zabiegów ograniczenie chemizacji środowiska częściowe ograniczanie zachwaszczenia (allelopatiny, bariera fizyczna) ściółki ograniczają populacje niektórych szkodników Cechy negatywne i niepożą żądane skutki brak maszyn do siewu i sadzenia w ściółkę, ręczne sadzenie jest bardzo trudne biologiczna sorpcja azotu, problemy z właściwym nawożeniem samosiewy roślin używanych do ściółkowania (zboża, wyka) - chwasty względne substancje wydzielane z rozkładającej się ściółki mogą hamować wzrost uprawianych roślin (Wallce i Belinder 1992) brak wyraźnych korzyści z ograniczania zachwaszczenia roślin szybko rosnących, dobrze zakrywających glebę, odpornych na chwasty (np. kapusta głowiasta późna) utrudnienie mechanicznych zabiegów w międzyrzędziach, gdy są niezbędne

7 ŚCIÓŁKA ŻYWA z roślin wysiewanych wiosną ( np. koniczyna biała, czerwona, trawy, mieszanki mot. z trawami), koszonych systematycznie. Biomasa pozostawiona w międzyrzędziach lub wynoszona z pola z przeznaczeniem na paszę lub kompost Ściółka konkuruje z rośliną uprawną podobnie jak chwasty Plon rośliny uprawnej jest mniejszy, ale korzystne są skutki ekologiczne Żywa ściółka w kapuście (Afryka Płd.2004) Żywa ściółka w porze (uprawa współrzędna pora z życicą trwałą) Roślinę ściółkującą najlepiej wsiewać w takim terminie,aby zaczęła wschodzić po zakończeniu Krytycznego okresu konkurencji - na początku 2 połowy okresu wegetacji (MŰller- Schärer i Potter 1999), np. w porze z rozsady nie wcześniej niż po 7 tyg. od sadzenia (Kołota 2003)

8 CZY ŚCIÓŁKI ORGANICZNE CAŁKOWICIE OGRANICZAJĄ POJAWIANIE SIĘ CHWASTÓW?? Przez ściółkę nawet o grubości cm wiele gatunków, szczególnie wieloletnich (np. ostrożeń plony, skrzyp) przerasta Ściółka z czasem staje się cieńsza i pojawiają się chwasty roczne (żółtlica, komosa biała, szarłat szorstki i in.) Zachwaszczenie tworzą wysiewane na ściółkę rośliny z nasion o przedłużonej zdolności kiełkowania(np. wyka) i samosiewy żyta Samosiewy żyta Wyka Żółtlica drobnkw. Komosa biała Szarłat szorstki ZWALCZANIE CHWASTÓW PRZERASTAJĄCYCH ŚCIÓŁKĘ, SZCZEGÓLNIE WIELOLETNICH, JEST KŁOPOTLIWE I TRUDNIEJSZE NIŻ NA POLU BEZ ŚCIÓŁKI

9 ŚCIÓŁKI Z TWORZYW SZTUCZNYCH Dużym postępem są ściółki z tworzyw sztucznych nieprzepuszczających światła, a więc hamujących rozwój chwastów - czarna folia PE [o grubości 0,03-0,05 mm], - czarna agrowłóknina PP [o gramaturze g/ m2] Najlepiej stosować pasy folii lub włókniny dostosowane do szerokości zagonu Nasiona lub rozsada umieszczane są w otworach wykonanych w ściółce Na małych powierzchniach ściółki układane są zwykle ręcznie Są maszyny, które formują zagony, układają folię lub włókninę, rozkładają węże nawadniające, wykonują otwory, wysiewają nasiona lub sadzą rozsadę

10 Ściółki z tworzyw sztucznych ograniczają zużycie herbicydów. Pomiędzy zakrytymi pasami chwasty trzeba zwalczać chemicznie lub mechanicznie Ściółki nie są obojętne dla środowiska. Nagromadzone na powierzchni folii i włókniny środki ochrony roślin zanieczyszczają środowisko w miejscu składowania i mycia. Kawałki niestarannie zebranej po zakończeniu uprawy folii lub włókniny zanieczyszczją środowisko przez wiele lat Każdy herbicyd rozkłada się w glebie w ciągu jednego - dwóch sezonów wegetacyjnych Mogą być problemy z utylizacją folii i włókniny wykorzystanej do uprawy. Spalać takich materiałów we własnym zakresie nie należy, bo tworzą się szkodliwe substancje, między innymi rakotwórcze dioksyny. W uprawach ekologicznych powinno się unikać korzystania z takich materiałów!!!!

11 FOLIA I WŁÓKNINA W BIODREGRADOWALNA Mniejszym zagrożeniem dla środowiska są folie z naturalnego polimeru - skrobia kukurydziana Wyglądają jak zwykłe folie PE lub agrowłókniny PP Ściółki BD są powszechnie stosowane w wielu krajach, ( np. we Włoszech - pod nazwą Bio Telo Agri) Ściółki BD są zalecane w rolnictwie ekologicznym przez IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movement - Międzynarodowa Federacja Rolnictwa Ekologicznego) W rolnictwie ekologicznym zaleca się folię BD z niezmodyfikowanej genetycznie skrobi kukurydzianej

12 Ściółki z folii BD stosuje się w taki sam sposób i przy użyciu tych samych maszyn jak zwykłą folię PE i włókninę Po nakryciu gleby folia do niej dobrze przylega W zależności od warunków zachowują właściwości ściółkujące przez 2-6 miesięcy. W wysokiej temperaturze i wilgotności powietrza rozkład do H 2 O i CO 2 rozpoczyna się po 4-8 tygodniach i ściółka całkowicie się rozkłada (mikroorganizmy glebowe). Po zakończeniu uprawy folię BD można przyorać lub jej resztki wywieźć na kompost

13 Ściółki BD dają takie same korzyści jak ściółka ze zwykłej folii PE i agrowłóknina PP : Ograniczony rozwój chwastów Wyższa temperatura gleby Straty wody mniejsze Plony wcześniejsze, wyższe i lepszej jakości

14 W latach przeprowadzono w Pracowni Herbologii I.Warz. badania nad zastosowaniem folii BD w : selerze, kapuście, pomidorze kalafiorze Oceniano: stopień zachwaszczenia roślin, plon i stopień rozkładu określony ubytkiem masy folii po zakończeniu uprawy Folię do badań otrzymano za pośrednictwem firmy:

15 Wpływ folii BD na plonowanie niektórych gatunków warzyw Wyszczególnienie Folia BD plon w % kontroli Przyrost plonu w stosunku do kontroli (t/ha) Seler korzeniowy -plon handlowy Kapusta głowiasta biała -plon handlowy biomasa części nadziemnych Otrzymano wyniki pozytywne wskazujące na możliwość wykorzystania folii BD w naszych warunkach Folia BD korzystnie wpływała na plonowanie warzyw

16 Folie PE, agrowłókniny PP i folie BD nie zabezpieczają przed chwastami całej powierzchni pola. Na niezakrytych pasach rosną chwasty. Mogą one też wyrastać w przecięciach folii tuż u podstawy roślin. Niektóre chwasty wieloletnie, np. skrzyp polny przebijają folię BD

17 Zachwaszczenie występujące wokół roślin selera korzeniowego Liczba chwastów w Udział roślin selera przecięciach folii, w % wokół roślin selera z rosnącymi wokół chwastami W doświadczeniu nad zastosowaniem folii BD w selerze stwierdzono, że wokół 76% roślin selera występowało od 1-4 sztuk chwastów. U podstawy 24% roślin nie zanotowano żadnego chwastu. Aby zapobiec wyrastaniu chwastów w przecięciach do produkcji rozsady należy używać podłoży wolnych od nasion chwastów.

18 W uprawach ekologicznych niezakrytą powierzchnię między pasami można odchwaszczać tylko mechaniczne, a chwasty rosnące przy roślinach w przecięciach folii usuwać ręcznie W uprawie integrowanej niezakryte pasy można odchwaszczać nieselektywnymi herbicydami nalistnymi, np. dikwatem (Reglone 200 SL)- opryskiwaczem z osłoną, lub zalecanymi herbicydami Przed założeniem ściółki można stosować herbicydy zalecane dla danej uprawy (np.trifluralina w pomidorze), co zabezpiecza przed chwastami między pasami folii, w przecięciach i w miejscach uszkodzenia folii Głównym celem ściółkowania jest poprawa plonowania i przyspieszenie zbiorów. Zabezpieczenie przed chwastami jest chwastami jest ważne, ale ma znaczenie drugorzędne

19 PRZEPROWADZONE BADANIA WSKAZUJĄ, ŻE CELOWE JEST WDROŻENIE DO PRAKTYKI ŚCIÓŁKOWANIA WARZYW FOLIĄ BIODEGRADOWALNĄ, ZWŁASZCZA W PRODUKCJI INTEGROWANEJ I EKOLOGICZNEJ Konferencja - Nauka - Praktyce 19 X 2006